Opleidingsplan Klinisch Neurpsychlg versie maart 2014
Werkgrep Mdernisering Opleiding Klinisch Psychlg Mw. prf. dr. E.H.M. Eurelings-Bnteke Dhr. dr. G.P.J. Keijsers Mw. H. Hekstra Mw. drs. J. M. Hgebm Mw. drs. S.A.M. Lamers Mw. drs. M. van der Ln Mw. drs. S.D. Welles Eindredactie pleidingsplan klinische psychlg: Mw. drs. V. A. Hgendrn Dhr. dr. A. de Keijser Eindredactie pleidingsplan klinisch neurpsychlg: Mw. prf. dr. H. Swaab Mw. mr. P. van Hasselt Stuurgrep Mdernisering Psy-Opleidingen Mw. drs. I. van den Berg Mw. drs. E. Brek Mw. drs. M. van Dam Dhr. drs. H. Geertsema (vrzitter) Mw. drs. L. Luycks Mw. drs. C. den Ryen Dhr. dr. T. van der Scht Mw. prf. dr. H. Swaab Dhr. prf. dr. S. Visser Dhr. drs. R. Wlters Opleidingsplan Klinisch Neurpsychlg (maart 2014) 2
Inhudspgave Inleiding... 4 Hfdstuk 1 Ontwikkelingen in het vakgebied... 5 1.1 Prfiel van het specialisme/ vakgebied... 5 1.2 Raakvlakken en verschillen met aanpalende berepen... 5 1.3 Maatschappelijke en berepsinhudelijke ntwikkelingen... 8 1.4 Tekmstperspectief... 10 Hfdstuk 2 Inrichting van de pleiding tt klinisch psychlg... 12 2.1 Wettelijke besluiten en regelgeving... 12 2.2 Structuur en inhud van de pleiding... 12 2.3 Begeleiders en berdelaars... 14 Hfdstuk 3 Cmpetentiegericht pleiden van de klinisch neurpsychlg... 16 3.1 Opleidingsvisie... 16 3.2 Het CanMEDS mdel... 16 3.3 Onderdelen van het cmpetentiegericht pleiden... 18 3.4 Het cmpetentieprfiel... 18 3.5 Themakaarten... 28 Hfdstuk 4 Tetsing en berdeling... 30 4.1 Visie p tetsen... 30 4.2 Functie van tetsen en berdelen in de pleiding... 30 4.3 Kwaliteitseisen aan een tetssysteem... 31 4.4 Tetsbek... 31 4.5 Tets- en berdelingsinstrumenten... 32 4.6 Het prtfli... 34 Hfdstuk 5 Kwaliteitszrg... 36 5.1 Kwaliteitszrgsysteem van het pleidingsinstituut... 36 5.2 Kwaliteit van de pleiding... 36 5.3 Kwaliteit van de pleiders... 37 5.4 Bij- en naschling van de pleiders... 38 Referenties... 39 Bijlage 1. Opdracht, kaders en werkwijze... 40 1.1. De pdracht aan de werkgrep... 40 1.2 Gevlgde werkwijze... 40 BIJLAGE 2 Definities en afkrtingen... 42 BIJLAGE 3. Themakaarten... 43 Bijlage 4. Overzicht KBS en tetsing cmpetentiegebieden... 59 Opleidingsplan Klinisch Neurpsychlg (maart 2014) 3
Inleiding Vr u ligt het pleidingsplan vr de pleiding tt Klinisch Neurpsychlg (KNP). Vanuit de Kamer GZ-psychlg, de Kamer Psychtherapeut en het Cllege Specialismen GZ-psychlg en de pleidingsinstellingen bestaat de behefte m de vervlgpleidingen tt GZ-psychlg, psychtherapeut, Klinisch Psychlg en Klinisch Neurpsychlg te mderniseren. Hiermee willen zij aansluiten bij de ntwikkelingen die in het medische nderwijsveld plaatsvinden: cmpetentiegericht pleiden waarin de inhud vlgens een bepaalde methdiek is vastgelegd, gestructureerd feedback wrdt gegeven, getetst en berdeeld wrdt en in prtfli s wrdt gedcumenteerd. Daarmee wrdt meer transparantie en duidelijkheid geschapen vr de Gezndheidszrgspsychlg in pleiding tt Specialist (GIOS). De pleidingsntwikkeling is dr de pleidingsinstituten gezamenlijk pgepakt in een prjectstructuur. Het del van het prject is m als pleidingsinstellingen gezamenlijk vr de pleidingen een pleidingsplan te ntwikkelen die qua pzet en structuur p dezelfde wijze zijn vrmgegeven en wat betreft niveau p elkaar aansluiten. De pleidingsplannen vlden aan de mderne nderwijskundige inzichten. De pleidingsplannen bieden de pleidingsinstellingen vldende ruimte m vervlgens tijdens de implementatie hun culeur lcale in te vegen. De pbuw van dit pleidingsplan is als vlgt. Allereerst wrdt in Hfdstuk 1 beschreven wat het berep en het werkveld van de klinisch neurpsychlg inhudt, waarna in Hfdstuk 2 de kaders, de structuur en de inhud van de pleiding daarte aan de rde kmt. Het belangrijkste deel van dit pleidingsplan betreft Hfdstuk 3 dat de beschrijving en uitwerking bevat van cmpetentiegericht pleiden van GIOS. Er wrdt vertrkken vanuit de algemene principes van CGO, en vral vanuit het internatinaal gevlgde CanMEDS mdel. Het aan de hand daarvan gefrmuleerde cmpetentieprfiel van de klinisch neurpsychlg speelt een centrale rl in dit pleidingsplan. Dat mdel wrdt vervlgens uitgewerkt in de vrm van vakinhudelijke thema s en berdeelbare praktijksituaties. Daarna wrdt in Hfdstuk 4 ingegaan p het tetsen en berdelen van de GIOS, en in Hfdstuk 5 p de ndzakelijke kwaliteitszrg binnen de pleiding. Belangrijk is Bijlage 3 waarin de themakaarten zijn weergegeven die richting geven aan de inhud en tetsing. In een separaat Tetsbek wrden de verschillende tetsvrmen en berdelingscriteria beschreven. Vanwege de leesbaarheid wrdt in het vrliggende dcument vrnamelijk de derde persn mannelijk gebruikt. Tevens wrdt in verband met de leesbaarheid van het dcument, de afkrting KNP met kapitalen geschreven. De afkrting KNP wrdt zwel vr enkelvud als vr meervud gebruikt. Status van dit pleidingsplan Het Cllege Specialismen GZ-psychlg heeft dit pleidingsplan vastgesteld p (26 nvember 2013). Aan de hand van een nader vast te stellen implementatieplan zal dit plan bindend zijn vr alle landelijke pleidingsinstellingen. Zij krijgen daarna de gelegenheid m het algemene pleidingsplan nader uit te werken tt reginale pleidingsplannen p basis van hun bestaande curriculum, eigen inzichten, en reginale beheften vanuit het praktijkveld. Opleidingsplan Klinisch Neurpsychlg (maart 2014) 4
Hfdstuk 1 Ontwikkelingen in het vakgebied 1.1 Prfiel van het specialisme/ vakgebied De Klinisch Neurpsychlg (verder k aangeduid als KNP) is een krachtens artikel 14 van de Wet Big geregistreerde specialist van het berep gezndheidszrgpsychlg (CGS 2008-01). Het deskundigheidsgebied van de KNP mvat de diagnstiek, vrlichting, begeleiding en behandeling van cgnitieve, emtinele en gedragsmatige gevlgen van hersenletsel en hersendisfuncties, alsmede wetenschappelijk nderzek, zrginnvatie en zrgmanagement p dit terrein. De cmbinatie van rllen, clinicus, wetenschappelijk nderzeker en zrgmanager, maakt dat klinisch neurpsychlgen vanuit hun discipline, de psychlgie, p unieke wijze bijdragen aan de vrmgeving van de zrg. De KNP bevindt zich p de werkvler, midden in de praktijk. De KNP draagt als scientist-practitiner vernieuwende ideeën aan vanuit actueel wetenschappelijk nderzek, genereert, mgekeerd, vanuit de klinische praktijk ideeën vr wetenschappelijk nderzek, neemt trends waar in de zrgvraag en is in staat de zrg daarp te laten inspelen. Als specialist draagt de KNP de berepscde uit. De KNP is verantwrdelijk vr en aanspreekbaar p een gede zrgverlening en is kritisch wanneer deze zrg van hem- f haarzelf f van cllega s te wensen verlaat. Wat pleidingsniveau en psitie in de gezndheidszrg betreft is de KNP in diens pleiding k vrbereid m leidinggevende functies te bekleden. 1.2 Raakvlakken en verschillen met aanpalende berepen Binnen de berepsuitefening werkt de KNP samen met binnen het dmein aanpalende berepen, zals de GZpsychlg, Klinisch Psychlg en psychtherapeut. Daarnaast werkt hij samen met verschillende andere prfessinals als de neurlg, psychiater, revalidatiearts, rthpedagg, verpleegkundige, cgnitief trainer, fysitherapeut, scitherapeut en maatschappelijk werker. De raakvlakken en het nderscheid tussen de vier psychlgische berepen zijn weergegeven in figuur 1. Het mdel in de figuur biedt een glbaal verzicht van de taakinhud van deze vier berepen ten beheve van het nderwijs in deze berepen. Binnen elk van de vier berepen neemt bijvrbeeld psychlgische behandeling een belangrijke plaats in, maar Behandeling 1, Behandeling 2 en Behandeling 3 verschillen van inhud, waarbij Behandeling 2 vrtbuwt p en verder gaat dan Behandeling 1 en Behandeling 3 verder gaat en andere deskundigheid vereist dan Behandeling 2. Bij Behandeling 1 en 3 en Diagnstiek 2 wijzen de inkepingen p een specifiek deel van de taakinhud die vr de discussie hier niet van belang is en hier niet nader wrdt uitgewerkt. Opleidingsplan Klinisch Neurpsychlg (maart 2014) 5
Klinisch neurpsychlg Klinisch psychlg Wetenschap & innvatie Management & verige taken Behandeling 3 Diagnstiek 2 Psychtherapeut Behandeling 2 Prcesdiagnstiek Behandeling 1 Diagnstiek 1 Gezndheidszrgpsychlg Figuur 1. De raakvlakken tussen de vier psychlgische BIG-berepen In artikel 3 van de wet BIG wrden de GZ-psychlg en psychtherapeut aangemerkt als basisberep. In de pleiding tt deze basisberepen wrdt men pgeleid tt generalist in de eerste-, tweede- f derdelijnsgezndheidszrg. Het generalistische karakter leidt k tt verlapping. In beide berepen is immers kennis van psychpathlgie, indicaties en cntra-indicaties, pstellen van behandelplannen en cmmunicatie en evaluatie met de cliënt van grt belang. Maar er zijn k grte verschillen. De GZ-psychlg verricht psychdiagnstiek, det de indicatiestelling en beschikt daarm ver cmpetenties met betrekking tt de diagnstiek (Diagnstiek 1). Hij gebruikt hierte psychmetrisch nderbuwde tests, vragenlijsten f interviews en is in staat deze instrumenten zwel te scren als te interpreteren en de bevindingen uit te leggen aan cliënten en hulpverleners en vast te leggen in dssiers. De nadruk ligt p (psych)diagnstiek en indicatiestelling bij mensen met zwel syndrmpathlgie als persnlijkheidsprblematiek. In de behandeling richt de GZ-psychlg zich vrnamelijk p cliënten met lichte tt matig cmplee As I-prblematiek (DSM). De GZ-psychlg streeft een adequate behandeling van een duidelijk mschreven prbleem (Behandeling 1) na. De GZ-psychlg kan, binnen zijn bevegdheden en cmpetentieprfiel, ptreden als hfdbehandelaar. De psychtherapeut is als veelzijdig behandelaar in staat m zwel psychlgische behandelingen vlgens richtlijn te verrichten (Behandeling 1) als psychlgische behandelingen uit te veren waarbij een standaard aanpak ntereikend is vanuit de cmpleiteit van de prblematiek (Behandeling 2). Opleidingsplan Klinisch Neurpsychlg (maart 2014) 6
Het accent van de werkzaamheden ligt p de behandeling van cliënten met cmplee prblematiek en p de prcesdiagnstiek en indicatiestelling. Bij dit type behandelingen wrden meer eisen gesteld aan het interpersnlijke cntact. Om te kunnen behandelen is de therapie langer en intenser, waardr de therapeutische relatie en het therapeutisch prces meer p de vrgrnd kmen te staan. Ok de psychtherapeut kan, binnen zijn bevegdheden en cmpetentieprfiel, ptreden als hfdbehandelaar. Het werkterrein van de KNP als specialist (vlgens artikel 14 van de wet BIG) en dat van de GZ-psychlg als basisberep zijn niet eenvudig van elkaar te scheiden. Beiden pereren p dezelfde werkplekken, in zwel de eerste-, tweede-, als derdelijnszrg. Beide berepen zijn bvendien pgezet vlgens het scientist-practitiner principe. Dat wil zeggen dat er bij het verlenen van zrg gebruik wrdt gemaakt van wetenschappelijke kennis betreffende nder meer diagnstiek en behandeling. Het verschil tussen de KNP en de GZ-psychlg betreft het kennis- en aggregatieniveau De KNP wrdt ingezet m het behandelbeleid te bepalen wanneer standaardbeleid en behandelrichtlijn ntbreken f niet tt het gewenste resultaat leiden. Dat kan zijn p het niveau van de individuele cliënt f bij het implementeren van nieuw behandelbeleid van een team f afdeling. De KNP beheerst een grtere variatie aan psychlgische behandelmethden (Behandeling 2 en Behandeling 3) en psychdiagnstische methden (Prcesdiagnstiek en Diagnstiek 2). De KNP betrekt in zijn werkzaamheden k de beleidsntwikkelingen binnen de eigen rganisatie en relevante maatschappelijke en plitieke ntwikkelingen. De KNP vervult een leidinggevende, sturende en beleidsbepalende rl en is veel vaker werkzaam p plaatsen in de rganisatie m daar wetenschappelijk nderzek, ntwikkeling en vernieuwing verder gestalte te geven. Daarmee verziet hij als specialist het veld van de gezndheidszrg p een hger niveau dan de GZ-psychlg. Ten pzichte van de Klinisch Psychlg is de Klinisch Neurpsychlg gespecialiseerd in cgnitieve, emtinele en gedragsmatige gevlgen van hersenletsel en hersendisfuncties en draagt bij aan wetenschappelijk nderzek, zrginnvatie en zrgmanagement p dit terrein (Besluit CSG 2008-01). De Klinisch Psychlg is in staat prblemen ten gevlge van hersenletsel en hersendisfuncties te signaleren en vast te stellen en gericht dr te verwijzen vr gedetailleerd nderzek f behandeling dr een Klinisch Neurpsychlg. De KP is bvendien, anders dan de KNP, pgeleid m het terrein van de psychtherapie geheel te verzien, gericht te indiceren en vr- en nadelen van de diverse psychtherapievrmen per patiënt af te wegen. Naast deze BIG-geregistreerde berepsbeefenaren zijn in de praktijk master psychlgen, pedaggen en geestelijke gezndheidskundigen werkzaam. Deze hebben niet zals de gz-psychlg na de initiële WO-pleiding een BIG erkende pstmaster berepspleiding genten. Smmigen van hen hebben andere pleidingen gevlgd, zals de pleiding tt cgnitieve gedragstherapeut. In het algemeen missen de niet-big geregistreerde psychlgen de brede basis, die ndig is m zelfstandig in de gezndheidszrg te werken. Tabel 1. Telichting p het mdel in Figuur 1 Berep Telichting Diagnstiek 1 GZ - Gestructureerd diagnstisch testnderzek en gestructureerd diagnstisch interview - Indicatiestelling - Bij cmplee prblematiek drverwijzen vr nader diagnstisch nderzek dr een specialist - Diagnstiek p deelaspecten in een cmple diagnstisch prces p aansturing van de specialist. Diagnstiek 2 KP/KNP - Cmple diagnstisch prces, diagnstiek bij cmplee prblematiek en/f diagnstiek bij weinig vrkmende prblematiek - Vaststellen van kwaliteit en vlledigheid van eerder diagns- Opleidingsplan Klinisch Neurpsychlg (maart 2014) 7
tisch nderzek - Indicatiestelling - Vervlg diagnstiek p basis van eerder diagnstisch nderzek f verifiëren f verhelderen van eerder verricht diagnstisch nderzek Diagnstiek 2 KP/KNP - Cmple diagnstisch prces, diagnstiek bij cmplee prblematiek en/f diagnstiek bij weinig vrkmende prblematiek - Vaststellen van kwaliteit en vlledigheid van eerder diagnstisch nderzek - Indicatiestelling - Vervlg diagnstiek p basis van eerder diagnstisch nderzek f verifiëren f verhelderen van eerder verricht diagnstisch nderzek Prcesdiagnstiek PT/KP - Prcesdiagnstiek gericht p het inschatten van draagkracht en cntet met behulp van casuscnceptualisering en prefinterventies - Indicatiestelling Behandeling 1 GZ/PT - Richtlijngestuurde f gestandaardiseerde behandeling, waar ndig p maat gesneden bij lichte tt ernstige prblematiek - Kan mgaan met persnlijkheidsprblematiek binnen de (richtlijn)behandeling, maar behandelt niet primair de persnlijkheidsprblematiek - Gestructureerde behandeling p deelaspecten bij cmplee f persnlijkheidsprblematiek, waarbij de KP het geheel van de behandeling leidt Behandeling 2 PT/KP - Psychtherapie bij cmplee prblematiek Behandeling 3 KP/KNP - Behandeling van cmplee prblematiek waarbij sprake is van een veelvud van psychische prblemen, veelal een cmbinatie van lichamelijke en psychische prblematiek - Behandeling van ernstige psychische prblematiek f cmplee prblematiek in geval van (semi)klinische pname - Specialistische behandeling bij weinig vrkmende prblematiek - Lange behandeltrajecten bij cmplee prblematiek met cmplicerende cmpnenten, zals verslaving, juridische maatregelen, enzvrt 1.3 Maatschappelijke en berepsinhudelijke ntwikkelingen Vanaf het begin van de jaren 70 uit de vrige eeuw verlr de psychanalyse haar mnpliepsitie in de psychiatrie en klinische psychlgie. De psychlg werd steeds minder gezien als de assistent van de psychiater, maar als een prfessinal met een eigen vakgebied. Binnen dat vakgebied bestnd van meet af aan het streven m psychdiagnstiek en psychlgische behandeling zveel mgelijk te baseren p bevindingen uit wetenschappelijk nderzek. De zrg dient verantwrd te zijn. Cliënten dienen verzekerd te zijn van ptimale zrg. Dit streven naar accuntability van de zrg werd ng sterker in de jaren 80: bieden we ptimale zrg, zijn behandelingen niet langer en duurder dan ndig is, kan wrden vastgesteld wie van welke behandelvrm het meest prfiteert en zijn de aangebden behandelingen effectief? Verantwrding van de zrg werd via Opleidingsplan Klinisch Neurpsychlg (maart 2014) 8
diverse wegen ingezet: wetenschappelijk nderzek, evaluatie van zrgprgramma s, titelbescherming van de zrgverlener, behandelwetgeving, berepscde en zrgverzekering. We geven hiervan een krte indruk. In de jaren 80 werden grte methdlgische verbeteringen aangebracht in het psychtherapieeffectnderzek, de eerste, grte metastudies naar de effecten van psychtherapie verschenen, de eerste ksteneffectiviteitsstudies werden verricht en in de geestelijke gezndheidszrg kwam de evidence-basedmvement p gang (Lambert, Garfield, & Bergin, 2003; Rth & Fnagy, 2005). Ok de verheid ging eisen stellen aan de (geestelijke) gezndheidszrg. Financiering vr de zrg aan instellingen werd afhankelijk van gede verantwrding van die zrg dr die instellingen (Van Sn & Van der Staak, 1993). Vaak werden nderzekers van universiteiten ingesteld m evaluaties zrgprgramma s dr te veren, maar vanaf de 90 jaren werd het steeds gebruikelijker dat instellingen hun zrgprgramma s zelf evalueerden. In dezelfde peride neemt de klinische neurpsychlgie een steeds grtere plaats in binnen de psychlgie. Er kmt meer g en aandacht vr de grte aantallen patiënten met hersenletsel en hersendysfuncties (denk aan aandeningen als Alzheimer, CVA, ADHD, autisme, schizfrenie, etc). De snel greiende wetenschappelijke ntwikkeling van de kennis ver de hersen-gedrag relaties, mede dankzij beeldende technieken als imaging, maken het mgelijk met deze inzichten de zrg te ndersteunen. Het inzicht greit dat het ndzakelijk is vr de betreffende patiënten en hun naasten en vr de prfessinals in de zrg, dat de specifieke deskundigheid p het gebied van de Klinische Neurpsychlgie herkenbaar is en gegarandeerd wrdt. Het belang daarvan wrdt dr velen nderstreept, zwel dr patiëntenverenigingen als prfessinele verenigingen van psychiaters, neurlgen en geriaters. Er wrdt tegewerkt naar registratie en herregistratie. In 1993 verscheen dan k de Wet Berepen in de Individuele Gezndheidszrg (BIG). In 1998 werd de gezndheidszrgpsychlg en in 2006 de KP (al vanaf 1993 p de agenda) en de psychtherapeut als registerberepen in de wet pgenmen. In 2008 werd k de KNP pgenmen. De Wet BIG biedt titelbescherming en waarbrg dat de zrgverlener deskundig is pgeleid. De zrgverlener die in het register wrdt pgenmen is verplicht zich peridiek te laten herregisteren dr aan te tnen ver recente werkervaring te beschikken en/f zich vldende te hebben bijgeschld. De Wet BIG regelt k het tuchtrecht en kan een zrgverlener uitschrijving uit het register pleggen. Naast de Wet BIG werden andere (uitbreidingen van) wetten in werking gesteld m het recht van de patiënt p gede (geestelijke) gezndheidszrg te regelen, waarnder de Wet Bijzndere Opneming in Psychiatrische Ziekenhuizen (BOPZ, 1994) en de Wet p de Geneeskundige Behandelingsvereenkmst (WGBO 1995). Belangrijk uitgangspunt van de WGBO is dat de zrgverlener het werk zrgvuldig det en in vereenstemming met de verantwrdelijkheid die hrt bij de prfessinele standaard. De prfessinele standaard wrdt meestal gezien als een nrm die dr de berepsgrep zelf met wrden vastgesteld via bepalingen dr berepsverenigingen. In 1953 frmuleerde de American Psychlgical Assciatin vr het eerst haar berepscde ( Standards ). In Nederland nam het Nederlands Instituut van Psychlgen in 1960 haar eerste berepscde aan. In Eurpees verband werd in 1995 de metacde vr berepsethiek aangenmen dr de Eurpean Federatin f Prfessinal Psychlgists Assciatins (Baneke, 1996). Deze berepscdes bevatten regels ver de wijze waarp de berepsgrep haar deskundigheid en prfessinaliteit wil uitdragen, p prfessinele wijze de relatie met patiënten wil hanteren en p zrgvuldige wijze met dssiers, inzagerecht en klachtenrecht wil mgaan. Naast de berepscdes kwam vanaf 2000 in Nederland k de (multidisciplinaire) richtlijnntwikkeling p gang, vr wat betreft adequate tepassing van testdiagnstiek en vr de behandeling van specifieke patientenppulaties (.a. angststrnissen, stemmingsstrnissen, ADHD, schizfrenie, alchlmisbruik e.a.). Deze ntwikkelingen p het terrein van psychlgische hulpverlening in de gezndheidszrg maken duidelijk dat de psychlgie zich als een serieuze en geaccepteerde discipline heeft ntwikkeld en dat via wetenschappelijk nderzek, zrgevaluatie, pleidingseisen, titelbescherming, wetgeving en berepsvereniging vanaf de jaren 70 van de vrige eeuw zich een verregaande prfessinaliseringsglf heeft ingezet. Dat de patiënt verzekerd dient te zijn van prfessinele zrg is ged pgepakt. De differentiatie tussen de vier registerberepen vanuit de psychlgie is van recente datum. De verwachting is dat deze differentiatie in de kmende jaren duidelijker gaat wrden en vral, dat de ntwikkelingen die gaan vlgen wederm sterk dr accuntability vraagstukken zullen wrden bepaald. Opleidingsplan Klinisch Neurpsychlg (maart 2014) 9
1.4 Tekmstperspectief Binnen de geestelijke gezndheidszrg kunnen de vlgende drie met elkaar samenhangende ntwikkelingen verwacht wrden: (a) tenemende aandacht vr cmplee psychische prblematiek, (b) verdere eisen aan kwaliteit van de zrg en, (c) tenemende empirische tetsing van die kwaliteit. Deze ntwikkelingen raken pleiding en berepsinvulling van de gezndheidszrgpsychlg, de psychtherapeut, de klinisch psychlg en de klinisch neurpsychlg. a. Cmplee psychische prblematiek: Circa 38 prcent van de aanmeldingen in de geestelijke gezndheidszrg betreft heraanmeldingen (22% 2 e keer, 16% derde keer f meer) en circa 33% betreft emtinele- en gedragsprblemen bij kinderen (GGZ-Nederland, 2010a). De ksten vr de grep met cmplee prblematiek zijn nevenredig hg, zwel wat ksten van de zrg betreft als wat betreft indirecte ksten (arbeidsngeschiktheid) en ksten in termen van leed. Cmplee prblematiek vraagt m adequate psychdiagnstiek en m interdisciplinair verleg met medisch specialisten en andere zrgverleners. Naast cmplee prblematiek dient de gezndheidszrg k m te gaan met een veruderende bevlking en een greiend aantal mensen met een andere etnische en culturele achtergrnd dan de Nederlandse (circa 37% van aanmeldingen; GGZ-Nederland, 2010b). Dat betekent dat aanpassingen in de psychdiagnstiek en behandeling meten wrden aangebracht. Psychdiagnstiek, behandeling en zrgmanagement bij cmplee psychische prblematiek bevindt zich bij uitstek p het werkterrein van de KP en KNP. Vr wat betreft behandeling bij minderheden is meer nderzek, kennis en aandacht vr culturele verschillen in waarden en beleving van ziekte en gezndheid gewenst en hebben de specialismen een rl m te te zien p passende psychlgische zrgverlening. b. Kwaliteit van de zrg: Verwacht mag wrden dat verheid en maatschappij vragen m verdere verbetering van de zrg. Daarte dient de berepsgrep te te zien p de kwaliteit van de pleidingen en de kwaliteit van naschling, bijschling en actuele werkervaring van de berepsuitefenaars en p het frmuleren van prfessinele standaard en berepscde. Van belang is k dat de berepsgrep kritisch blijft tezien p het eigen vakgebied en via vertegenwrdigers actief bijdraagt aan maatschappelijke discussies ver gezndheid en ziekte. Gezndheidszrginstellingen dienen transparante prcedures vr psychdiagnstiek, indicatie en behandeling te bieden. Vr zver ntwikkeld dienen evidence-based en cnsensus-based standaarden en richtlijnen te wrden gevlgd. Daarvan kan alleen beredeneerd wrden afgeweken. Zrgverleners krijgen te maken met patiënten die steeds mndiger en steeds beter geïnfrmeerd zijn en de zrgverlener aansprakelijk huden vr de geleverde zrg. Wat dit tweede punt, kwaliteit van de zrg, betreft, mag verwacht wrden dat specialisten in de kmende jaren een steeds duidelijker rl gaan spelen in de gezndheidszrg en speciaal bij de hulpverlening bij psychische prblemen, klinisch neurpsychlgen specifiek bij prblemen ten gevlge van hersendysfuncties. De KNP wrdt pgeleid m taken in het zrgbeleid te gaan vervullen en te te zien p praktijkpleiding, prfessinele standaard, berepscde en praktijk en actuele wetenschappelijke inzichten met elkaar te verbinden. De KNP heeft een belangrijke rl als supervisr, werkbegeleider en behandelverantwrdelijke in de praktijkpleiding van psychlgen in de gezndheidszrg en is ged p de hgte van standaard prcedures en richtlijnen binnen de neurpsychlgische psychdiagnstiek, indicatie en behandeling - dat geldt k vr de basisberepen, gezndheidszrgpsychlg en psychtherapeut-, maar de KNP krijgt k de rl m het behandelplan vast te stellen als standaard en richtlijnen ntbreken (zie k a). c. Empirische tetsing: Verwacht mag wrden dat (1) rutine utcme mnitring in de tekmst standaard gaat wrden: behandelevaluatie wrdt altijd verricht, (2) dat praktijkgericht wetenschappelijk nderzek bij psychdiagnstiek, indicatie en behandeling van psychische prblemen gaat tenemen in de gezndheidszrginstellingen, en (3) dat mderne technieken wrden ntwikkeld m differentiaaldiagnstiek, effectpredictren en behandeleffecten te meten. Ok wat betreft het derde punt, empirische tetsing, mag verwacht wrden dat klinisch neurpsychlgen een duidelijke rl gaan spelen in het pzetten van en tezien p systematische evaluatie van de zrg. Hetzelfde geldt vr het ntwikkelen en implementeren van nieuwe meetinstrumenten m behandeleffecten p verant- Opleidingsplan Klinisch Neurpsychlg (maart 2014) 10
wrde, lees valide wijze zichtbaar te maken, rekening hudend met de vele variabelen die de mate van zelfgerapprteerde klachten na een behandeling kunnen beïnvleden, zals de mate van patiënttevredenheid, de aard van de relatie tussen patiënt en behandelaar, de mate van zelfinzicht en persnlijkheidskenmerken van de patiënt en tensltte diens culturele achtergrnd. Verwacht wrdt dat klinisch neurpsychlgen gaan bijdragen aan de ntwikkeling, rganisatie, implementatie en evaluatie van psychlgische behandelingen met aanvullend gebruik van nieuwe cmmunicatievrmen en multimedia via het internet. Tensltte is wetenschappelijk nderzek naar de effectiviteit van nieuwe behandelvrmen van belang evenals wetenschappelijk nderzek naar de treatment utility van de psychdiagnstiek. Ontwikkeling p dit laatste terrein zal kunnen bijdragen aan een verbetering van het prces van indicatiestelling. Bijblijven in wetenschappelijke kennis en verantwrde evaluatie en zrg kmen p dit punt samen. Opleidingsplan Klinisch Neurpsychlg (maart 2014) 11
Inrichting van de pleiding tt klinisch neurpsych- Hfdstuk 2 lg 2.1 Wettelijke besluiten en regelgeving De specialistische pleiding tt Klinisch Neurpsychlg is in 2004 van start gegaan. Het kader van de pleiding is dr het Cllege Specialismen Gezndheidszrgpsychlg (CSG) vastgelegd in het Besluit specialisme Klinisch Neurpsychlg (CSG 2008-01) en het besluit erkenningseisen pleiding Klinisch Neurpsychlg (CSG 2007-5). Dit kader is echter glbaal en geeft de grte lijnen aan wat betreft vrpleidingseisen, de rganisatie van de pleiding en de aantallen uren van de verschillende aspecten van de pleiding. In dit hfdstuk zal de structuur en de rganisatie van de pleiding beschreven wrden, de inhud van het cursrisch prgramma zals die binnen de verschillende pleidingsinstellingen vrmgegeven is en de praktijkpleiding. De landelijke pleiding KNP wrdt in pdracht van de stichting PaON (Pstacademisch Onderwijs in de Neurpsychlgie, (erkend dr de RSG) gerganiseerd dr de pleidinginstelling de RINO Grep te Utrecht. De pleidingsinstelling is via de Stichting PaON gelieerd aan het cnvent hgleraren Neurpsychlgie (representant van de universiteiten), de sectie Neurpsychlgie van het NIP (de berepsvereniging) en de Nederlandse Vereniging vr Neurpsychlgie (de wetenschappelijke vereniging). Het stichtingsbestuur wrdt aangevuld met vertegenwrdigers van de betrkken praktijkinstellingen en de directeur van de pleidingsinstelling. De hfdpleider is adviseur van het bestuur. Het stichtingsbestuur benemt een hfdpleider die inhudelijke verantwrdelijkheid draagt vr de ttale pleiding. De criteria waaraan deze hfdpleiders meten vlden, staan beschreven in het wettelijk Besluit erkenningseisen pleiding Klinisch Neurpsychlg (CSG 2007-5). De hfdpleider is de centrale figuur binnen de gehele pleiding en de direct aanspreekbare en verantwrdelijke vr het ttale pleidingstraject van iedere GIOS. De hfdpleider is tevens verantwrdelijk vr de telating tt de pleiding. De KNP-pleiding is een specialistische pleiding. Om tegelaten te wrden tt de specialistische pleiding tt KNP is de registratie als gezndheidszrgpsychlg e. Artikel 3 Wet BIG, een vereiste. De titel Klinisch Neurpsychlg is een wettelijk erkend specialisme (e. Artikel 14 van de Wet BIG). De specialistische pleiding tt KNP vldet aan de hierin gestelde eisen en aan vereengekmen afspraken met betrekking tt inhud en inrichting. 2.2 Structuur en inhud van de pleiding De KNP-pleiding is een specialistische berepspleiding die vrtbuwt p de generalistische pstmasterpleiding tt GZ-psychlg. Het uitgangspunt is dat de KNP wrdt pgeleid tt een specialist p het gebied van diagnstiek, en van behandeling (waarnder nderdelen van het dmein van de psychtherapie) van cmplee prblematiek met name mbt de gevlgen van hersenaandeningen en hersendisfuncties, die zelfstandig wetenschappelijk nderzek kan uitveren en die leiding kan geven aan zrgprcessen. De KNP-pleiding bestaat uit een pleidingstraject van nminaal drie jaren vltijds, maar wrdt gespreid ver vier jaren waarbij er minimaal 24 uur per week praktijkwerkzaamheden wrden verricht. De KNP-pleiding heeft een mvang van ten minste 4860 uren, waarvan ten minste 1360 uren nderwijs en ten minste 3240 uren gesuperviseerde werkervaring als KNP. Het nderwijs mvat in elk geval 600 uur cursrisch nderwijs, 760 uur literatuurstudie en praktijkpdrachten en 260 uur supervisie. Zwel binnen het cursrisch nderwijs als in werkervaring wrdt er een nderscheid gemaakt in een viertal categrieën, namelijk (neurpsychlgische)diagnstiek en indicatiestelling, psychlgische behandeling (waarnder nderdelen uit het dmein van de psychtherapie), wetenschappelijk nderzek, management en verige taken. Met verige taken wrdt nder meer bedeld multidisciplinair samenwerken in een team, vrlichting geven, nderwijs en begeleiding geven f cördinerende taken uitveren. De verdeling ver deze Opleidingsplan Klinisch Neurpsychlg (maart 2014) 12
vier categrieën is glbaal ⅓ deel (psych)diagns ek en indica estelling, ⅓ psychlgische behandeling (waarnder psychtherapie), ⅙ deel wetenschappelijk nderzek en ⅙ management en verige taken. 2.2.1 De praktijkpleiding In de praktijkpleiding staan werken en leren in de praktijksituatie en reflectie daarp centraal. De dagelijkse feedback kmt vanuit verschillende situaties van verschillende betrkken prfessinals zals de praktijkpleider, de werkbegeleider en supervisren. De uit te veren werkzaamheden en verantwrdelijkheden nemen gedurende de pleiding te in cmpleiteit. Omdat de GIOS al als GZ-psychlg in het BIG-register is ingeschreven, is hij al cmpetent p het gebied van de GZ-psychlg. 2.2.2 Praktijkpleidinginstellingen Klinisch neurpsychlgen wrden pgeleid bij GGZ-instellingen, algemene en academische ziekenhuizen, revalidatieinstellingen, verpleeghuizen, instellingen vr verstandelijk gehandicapten, instellingen p het gebied van de jeugdzrg, frensisch psychiatrische instellingen en instellingen vr verslavingszrg. Alle instellingen vlden, aan de dr het CSG gestelde eisen vr praktijkinstellingen zals vastgelegd in het Besluit erkenningseisen pleiding KNP (Besluit CSG 2007-5). De eisen hebben.a. betrekking p de breedheid en gedifferentieerdheid van het zrgaanbd dat aansluit bij de dr de deelnemer gekzen differentiatie. Dit kmt tt uitdrukking in: Diversiteit en specificiteit van de prblematiek. Diversiteit van patiënten wat betreft leeftijd. Een breed scala van diagnstische activiteiten en interventievrmen waarnder nderdelen van de psychtherapie. Betrkkenheid van meerdere disciplines bij de zrg. Daarnaast wrden eisen gesteld aan de begeleidingsstructuur en de infrastructuur vr het uitveren van wetenschappelijk nderzek en het pden van ervaring p het gebied van management en verige taken. Zie hiervr k het Besluit erkenningseisen pleiding Klinisch Neurpsychlg (CSG 2007-5). 2.2.3 Het cursrisch deel van de pleiding De GIOS vlgt gedurende vier jaar gemiddeld eens in de drieweken 2 dagen cursrisch nderwijs. Het cursrisch nderwijs wrdt aangebden dr de centrale RINO Grep (Utrecht). Het cursrisch nderwijs is ndersteunend aan de cmpetentientwikkeling van de GIOS in de praktijk. Het cursrisch nderwijs vldet aan de eisen die hieraan wrden gesteld in het Besluit specialisme klinische neurpsychlgie (Besluit CSG 2008-01). Het cursrisch nderwijs mvat ten minste: - Fundamentele neurpsychlgische therie (110 uur) - Diagnstiek, inclusief indicatiestelling (140 uur) - Behandeling, inclusief specifieke nderdelen van het dmein psychtherapie (140 uur) - Wetenschappelijk nderzek en innvatie (100 uur) - Management en verige taken (55 uur) 2.2.4 Aansluiting cursrisch nderwijs en praktijk Het pleiden tt een BIG-erkend specialistisch berep is een garantie vr de kwaliteit van de zrg. Een patiënt met ervan uitgaan dat hij bij een KNP kennis, vaardigheden en attitude van een duidelijk mschreven niveau kan verwachten. De KNP wrdt dan k z pgeleid dat hij binnen het werkveld van de geestelijke gezndheidszrg (GGZ) en k daarbuiten in de gehele gezndheidszrg werkzaam kan zijn. Dit bekent dat de GIOS pgeleid meten kunnen wrden binnen de breedte van het ttale werkveld. Binnen de pleiding wrdt gestreefd naar een z nauw mgelijke aansluiting tussen het praktijkgedeelte (80% van de pleiding) en het cursrisch gedeelte (20%). De GIOS leren het berepsmatig handelen met name in de praktijk met de cursrische Opleidingsplan Klinisch Neurpsychlg (maart 2014) 13
input als bagage. De hierbven genemde integratie is daarbij essentieel. Er wrdt binnen het cursrisch nderwijs gebruik gemaakt van verschillende didactische werkvrmen met vldende ruimte vr reflectie. Het praktijkgedeelte dient breed te zijn qua prblematiek en patiëntenaanbd. De GIOS dient de gelegenheid te krijgen m van meerdere vrbeelden te kunnen leren (een gezel met meerdere leermeesters). Het is een gezamenlijk prject van dcenten, supervisren, werkbegeleiders en (hfd)pleiders met als del dat de GIOS wrdt pgeleid tt een zelfbewuste prfessinal die zijn verantwrdelijkheden en verschillende rllen kent. 2.3 Begeleiders en berdelaars Binnen de KNP-pleiding heeft de GIOS te maken met verschillende begeleiders en berdelaars: hfdpleider, praktijkpleider, werkbegeleider, supervisr en de dcent. 2.3.1 Hfdpleider De hfdpleider is eindverantwrdelijk vr de inhud en kwaliteit van de pleiding en vr de selectie van de GIOS. 2.3.2 Praktijkpleider De praktijkpleider is werkzaam bij de praktijkpleidingsinstelling en is daarmee degene die de verantwrdelijkheid heeft vr het praktijkgedeelte van de pleiding van een f meerdere GIOS. Hij draagt zrg vr de rganisatie en de vrtgang van het pleidingsgedeelte binnen een praktijkpleidingsinstelling, is daarmee het eerste aanspreekpunt vr de pleidingsinstelling en is direct verantwrding schuldig aan de hfdpleider. De praktijkpleider ressrteert bij vrkeur nder de raad van bestuur f de directie van de praktijkpleidingsinstelling m zdende directe invled te kunnen hebben p het pleidingsprces. Binnen grtere praktijkpleidingsinstellingen is een afgeleide functie van de praktijkpleider die van P-pleider. Deze functie is in het leven gerepen m een aantal beleidsmatige en verstijgende taken te verzrgen. Bij de selectieprcedure vr GIOS speelt de praktijkpleider een belangrijke rl. Aan het begin van de pleiding stelt de praktijkpleider samen met de GIOS een individueel pleidingsplan p en verleent gedkeuring aan de werkbegeleiders en supervisren. De praktijkpleider ziet de GIOS gemiddeld één keer per maand, en berdeelt de GIOS p vastgestelde mmenten binnen de pleiding. De praktijkpleider treedt p bij prblemen en neemt maatregelen wanneer de vrtgang stagneert. De rllen van praktijkpleider en werkbegeleider kunnen wrden gecmbineerd, aangezien zij beiden berdelend van aard zijn. 2.3.3 Werkbegeleider De werkbegeleider is een cllega Klinisch Neurpsychlg die dicht bij de GIOS staat, binnen dezelfde setting en team werkt. De werkbegeleider heeft de rl van cach en fungeert k als rlmdel. De werkbegeleider ziet het dagelijks functineren van de GIOS en berdeelt k de vrtgang binnen de pleiding. Hij bewaakt dat de zrg van de GIOS k verantwrde zrg is vr de patiënten. De werkbegeleider is verantwrdelijk vr het handelen van de GIOS als aankmend KNP vlgens de wet BIG (VWS, 1993) en geeft begeleiding cnfrm geldende kaders. De werkbegeleiding is gericht p het handelen van de GIOS in de dagelijkse praktijk en de werkbegeleider bewaakt dat de verrichtingen aansluiten bij de bekwaamheden van de GIOS en passen binnen het pleidingsplan. In de werkbegeleiding staat de patiënt centraal. 2.3.4 Supervisr1 De supervisr biedt de GIOS een veilige leerklimaat waarin hij met zijn twijfels en nzekerheden terecht kan. In de supervisie gaat het met name ver de prfessineel -persnlijke ntwikkeling van de gis. Naast de prfes- 1 In de pleiding wrden meerdere type functinarissen supervisren genemd. in deze alinea wrdt de supervisr bedeld die de persnlijke prfessinele ntwikkeling via de supervisiemethdiek geeft. Opleidingsplan Klinisch Neurpsychlg (maart 2014) 14
sineel -persnlijke ntwikkeling, gaat k m het technisch en methdisch bekwaam wrden in alle aspecten van het berep. Tevens kunnen berepsethische kwesties in de supervisie aan de rde kmen. De supervisr zelf zal bij vrkeur p enige afstand van de dagelijkse werkmgeving van de gis staan f is zelfs buiten de instelling werkzaam. Hierdr kan de supervisr de zaken k meer p een afstand bekijken met een helicpterview. In het algemeen geeft de supervisr p verzek van de praktijkpleider een rdeel ver de vrtgang van het leertraject en de ntwikkeling en het functineren van de gis en betrekt in dit rdeel diens technische en theretische kennis, praktische vaardigheden en attitude jegens de patiënt, alsmede persnlijke en berepsethische aspecten, vr zver deze relevant zijn vr het functineren van de gis p het terrein waarp de supervisie betrekking heeft. Cmbinatie met de rl van praktijkpleider is niet mgelijk, aangezien de supervisr niet de berdelende rl heeft en de veiligheid met kunnen bieden. 2.3.5 Dcent De dcent is verantwrdelijk vr de uitvering van een deel van het cursrisch nderwijs en de tetsing en berdeling daarvan. Opleidingsplan Klinisch Neurpsychlg (maart 2014) 15
Cmpetentiegericht pleiden van de klinisch neur- Hfdstuk 3 psychlg 3.1 Opleidingsvisie De principes van het cmpetentiegericht leren van vlwassenen vrmen het uitgangspunt van de KNPpleiding. De psychlg in pleiding tt KNP leert bij uitstek dr en in de interactie met zijn mgeving. De rl van de pleider is die van begeleider van de GIOS bij het leerprces (met pleider wrdt in dit pleidingsplan bedeld: alle persnen die een rl hebben in het leerprces van de GIOS, zwel in het cursrisch nderwijs als het praktijknderwijs). Veel initiatief en verantwrdelijkheid vr het leerprces ligt bij de GIOS zelf. De zelfsturing vindt nder meer plaats in verleg met de pleider aan de hand van dcumentatie in het prtfli. Het faciliteren van het leerprces vereist k specifieke attitudes en vaardigheden van de pleider, die vral een cachende rl heeft. De GIOS leert van de in de praktijk aanwezige berepsgenten en neemt geleidelijk het handelingsrepertire (kennis, vaardigheden, huding, nrmen en waarden) van de berepsgrep ver. Cncrete feedback tijdens het leren in de praktijk is belangrijk m te kunnen leren van ervaringen. De uit te veren werkzaamheden en verantwrdelijkheden verschuiven gedurende de pleiding van minder naar meer cmple, en de begeleiding wrdt in de lp van de pleiding minder intensief. In het praktijknderdeel staan werken en leren in de praktijksituatie en reflectie centraal. Het stimuleren van de GIOS tt reflectie p de eigen ervaringen mtiveert tt leren en ntwikkelen. Parallel aan het handelend ervaren, leert de GIOS dr cursrisch nderwijs en zelfstudie, waarbij een berep kan wrden gedaan p uitleg en instructie van een pleider. In de pleiding staan de vlgende didactische kernelementen centraal: De GIOS heeft een grte en actieve verantwrdelijkheid vr het eigen leerprces. Hij stelt leerdelen p, bereidt zich vr p nderwijsactiviteiten, brengt casuïstiek in en benut reflectie, supervisie en intervisie. Het leren vindt vr een grt deel plaats in de praktijk en wrdt daarbij ndersteund dr cncrete feedback van berepsgenten. De praktijkpleiding en het cursrisch nderwijs zijn p elkaar afgestemd. 3.1.1 De relatie tussen therie en praktijk Miller (1990) nderscheidt vier pklimmende niveaus van kennis en vaardigheden die gedurende een berepspleiding wrden drlpen, namelijk: 1. weten: kennis; cursrisch nderdeel; 2. weten he: kennis en kunnen uitleggen; cursrisch nderdeel; 3. tnen he: basisvaardigheden in een simulatiecntet; cursrisch nderdeel; 4. den: in een authentieke praktijksituatie; praktijknderdeel. Deze niveaus kmen allen p verschillende mmenten en plaatsen, en in nderlinge samenhang in de pleiding aan bd. Cmpetentiegericht pleiden bestaat derhalve niet alleen uit het werken in de praktijk, maar baseert zich k p een stevige vakinhudelijke kenniscmpnent. Deze laatste is weer afgestemd p de kennisbehefte die het werken in de praktijk met zich mee brengt. 3.2 Het CanMEDS mdel Als uitgangspunt vr het cmpetentiegericht pleiden is gekzen vr het mdel van de Canadian Medical Educatin Directives fr Specialists: CanMEDS (zie.a. www.ryalcllege.ca/prtal/page/prtal/rc/canmeds). Opleidingsplan Klinisch Neurpsychlg (maart 2014) 16
Dit mdel is in de jaren negentig ntwikkeld dr de Ryal Cllege f Physicians and Surgens f Canada, en is gebaseerd p cnsensus ver de inhud van berep van arts, p een educatief mdel en p empirisch nderzek. De uitwerking daarvan in het CanMEDS 2005 Framewrk ligt ten grndslag aan het huidige pleidingsplan, dat daarmee tevens aansluit bij de medische vervlgpleidingen in Nederland. Een aantal kernbegrippen uit dit pleidingsplan zijn: Cmpetentie: Een cmpetentie betreft de bekwaamheid m een prfessinele activiteit in een specifieke authentieke berepscntet adequaat uit te veren dr de geïntegreerde aanwezigheid van kennis, vaardigheden, prfessinele gedragskenmerken. Cmpetentiegebied: In een cmpetentiegebied is een aantal cmpetenties geclusterd. De cmpetentiegebieden in het prfiel vertnen een nderling samenhang en zijn essentieel m als KP ged te kunnen functineren. Indicatr: Cmpetenties wrden geperatinaliseerd in de vrm van indicatren. Een indicatr is waarneembaar en meetbaar gedrag f het resultaat van dat gedrag van de (aankmende) berepsbeefenaar. Patiënt: Daar waar in dit hfdstuk wrdt gesprken ver patiënt kan k cliënt, cliëntsysteem en patiëntsysteem wrden gelezen. Alle leeftijdsgrepen (kinderen, jeugdigen, vlwassenen en uderen) wrden geïncludeerd. Cmplee prblematiek: Cmplee prblematiek laat zich meilijk eenduidig definiëren, wel kunnen enkele varianten weergegeven wrden m het begrip inhud te geven. Bij patiënten met cmplee prblematiek gaat het m patiënten bij wie de te behandelen prblematiek: (1) na meerdere behandelingen nauwelijks verminderd is; (2) zdanig sterk verweven is met een f meer additinele psychische f psychiatrische prblemen f medische cndities dat deze tegelijkertijd en integraal behandeling beheven; (3) sterk medebepaald f in stand gehuden wrdt dr psychsciale prblematiek (bijvrbeeld armede, eenzaamheid, werklsheid, gebrek aan pleidingsmgelijkheid.), f (4) dr een sterk-beperkende systemische cntet. In dit hfdstuk wrdt beschreven he het CanMEDS mdel is uitgewerkt vr de pleiding tt KNP. De cmpetentiegebieden wrden uitgewerkt in een aantal thema s, waarin p hun beurt de cmpetenties nader wrden geperatinaliseerd. Daardr weet de GIOS p een gedetailleerder en transparanter niveau wat van hem wrdt verwacht, en waarp hij wrdt berdeeld. 3.2.1. Cmpetentiegebieden en hun samenhang Het CanMEDS-mdel mvat zeven cmpetentiegebieden, waarbij het daarin genemde centrale gebied Medisch handelen in dit pleidingsplan vervangen is dr Psychlgisch handelen. De zeven gebieden wrden verderp in dit hfdstuk uitverig beschreven en zijn krtweg aan te duiden als: 1. Psychlgisch handelen : is het kerngebied van het vak, waarmee de verige cmpetentiegebieden nauw samenhangen. Het gaat hierbij m psychdiagnstiek, indicatiestelling en psychlgische behandeling, waarnder psychtherapie. 2. Cmmunicatie : mvat alle cmmunicatie en samenwerking met de cliënt en diens systeem. 3. Samenwerking : verwijst naar het samenwerken met alle zrgverleners die met de KP betrkken zijn bij diens cliënt. 4. Kennis en wetenschap : richt zich p het prces van het verwerven en uitdragen van kennis. 5. Maatschappelijk handelen : betreft de maatschappelijke cntet van het handelen van de KP en vrmen van belangenbehartiging ten beheve van de cliënten. 6. Organisatie : betreft zwel het rganiseren van de werkzaamheden als het werken binnen een rganisatie en het bijdragen aan zrgmanagement en innvatie. 7. Prfessinaliteit : heeft betrekking p nder meer persnlijke, ethische en juridische kwaliteitseisen, die gesteld wrden aan de berepsuitefening van de KNP. Opleidingsplan Klinisch Neurpsychlg (maart 2014) 17
Het CanMEDS-mdel vernderstelt een samenhang tussen de verschillende cmpetentiegebieden. Het cmpetentiegebied Psychlgisch handelen staat centraal en vrmt de kern van het mdel. Het hangt rechtstreeks samen met het cmpetentiegebied Cmmunicatie, dat het direct waarneembare gedrag van de psychlg tijdens de uitvering van zijn kerntaak betreft, namelijk cliëntenzrg. Het cmpetentiegebied Samenwerking betreft cmpetenties die betrekking hebben p de samenwerking met andere prfessinals in de zrg, zwel interdisciplinair als multidisciplinair. Ok de cmpetentiegebieden Samenwerking en Organisatie kennen een sterke nderlinge samenhang en kunnen gedefinieerd wrden als essentiële, vrwaarden scheppende cmpetenties vr een ptimale cliëntenzrg. De cmpetenties die geplaatst zijn in het cmpetentiegebied Maatschappelijk handelen zijn p micr-, mes- en macrniveau gefrmuleerd. Van een andere rde zijn de gebieden Kennis en wetenschap en Prfessinaliteit, mdat het hierbij gaat m de berepshuding ten aanzien van het handelen van de psychlg. Het cmpetentiegebied Kennis en wetenschap mvat de algemene cmpetenties p het gebied van kennisntwikkeling en wetenschappelijke kennis. De cncrete vakspecifieke kennis is pgenmen in het Psychlgisch handelen. Prfessinaliteit vrmt de persnlijke, ethische en juridische basis van het handelen. 3.3 Onderdelen van het cmpetentiegericht pleiden In het vrliggende pleidingsplan en in het separate tetsbek kmen de vlgende nderdelen aan de rde die van algemeen naar specifiek verlpen. In de vlgende paragrafen wrdt van elk van deze nderdelen een nadere mschrijving en uitwerking gepresenteerd. - Het cmpetentieprfiel: (in dit Opleidingsplan) - De themakaarten: (in dit Opleidingsplan) - Kenmerkende BerepsSituaties: (in dit Opleidingsplan en in het Tetsbek) - Tetsvrmen en berdelingscriteria: (in het Tetsbek) 3.4 Het cmpetentieprfiel In deze paragraaf wrdt het cmpetentieprfiel beschreven dat vr elk van de zeven cmpetentiegebieden aangeeft wat verwacht mag wrden van een KNP. Per cmpetentiegebied wrdt eerst een algemene definitie gegeven, waarna bijbehrende algemene en specifieke indicatren wrden aangegeven. Inhudelijk is dit cmpetentieprfiel tt stand gekmen dr uit te gaan van het rsprnkelijke CanMEDS mdel, dr raadpleging van de cmpetentieprfielen van een aantal medische vervlgpleidingen, en dr vakinhudelijke verwegingen binnen de werkgrep. Opleidingsplan Klinisch Neurpsychlg (maart 2014) 18
Cmpetentiegebied 1 Psychlgisch handelen Psychlgisch handelen mvat zwel psychdiagnstiek als psychlgische behandeling. De KNP berdeelt eerder verricht psychdiagnstisch nderzek (waarnder k specifiek neurpsychlgisch nderzek wrdt verstaan) p inhud en kwaliteit en stelt vast f verder nderzek ndig is. De KNP verricht (neur)psychdiagnstisch nderzek vlgens prfessinele standaard, juist k bij patiënten met cmplee f weinig vrkmende prblematiek, en is in staat m p basis van dit nderzek cnclusies te trekken ver behandelingsmgelijkheden. Ok wat betreft psychlgische behandeling/psychtherapie is de KNP in staat de kwaliteit en resultaten van eerder f huidige behandeling te berdelen, behandelmgelijkheden te verzien en gangbare behandelingen uit te veren, juist k bij patiënten met cmplee f weinig vrkmende prblematiek. Het specifieke dmein van epertise van de KNP is de neurpsychlgie, gericht p de relatie hersenen gedrag. Dit maakt dat de epertise vral van tepassing is p cmplee prblematiek bij hersenletsel en hersendysfuncties. Cmpetenties en indicatren 1.1 De KNP berdeelt de inhud, betekenis en kwaliteit van eerder verricht (neurpsychlgisch) psychdiagnstisch nderzek en berdeelt f (verder) (neurpsychlgisch) psychdiagnstisch nderzek ndig is. Dit hudt in dat de KNP: 1.1.1 1.1.2 de inhud, betekenis en kwaliteit van eerder verricht psychdiagnstisch nderzek tetst aan de huidige standaard nagaat f de juiste infrmatie aanwezig is vr het stellen van een diagnse, herkennen van kenmerken van aandeningen en disfuncties en het nemen van beslissingen ten aanzien van de behandeling 1.2 De KNP verricht adequaat, hypthese gestuurd neurpsychlgisch psychdiagnstisch nderzek in het bijznder bij patiënten met (mgelijk) cmplee f weinig vrkmende prblematiek f wanneer er sprake is van een cmple diagnstisch prces. Dit hudt in dat de KNP: 1.2.1 1.2.2 1.2.3 gegevens verzamelt ver aard, ntwikkeling, ernst en pathgenese van de klachten en ver de psychlgische, ntwikkelingspsychlgische en psychsciale cntet van de klachten en deze gegevens in nderlinge samenhang met elkaar bestudeert indien aan de rde, k gegevens betrekt van nderzek dr andere disciplines (psychiatrisch nderzek, neurlgisch nderzek, sciaal-maatschappelijk nderzek, verig smatisch nderzek) differentiaal diagnstisch nderzek verricht en transdiagnstische thema s en prcessen in relatie tt functieverstringen nderzekt 1.2.4 hypthesen pstelt die deze bevindingen verklaren en deze hypthesen tetst 1.2.5 1.2.6 vlgens prfessinele standaard gangbare methden (.a. diagnstisch gesprek, intakegesprek, gestructureerde en semigestructureerde interviews, testdiagnstiek) f specialistische varianten (.a. diagnstiek met behulp van een tlk) gebruikt in geval van weinig vrkmende f cmplee prblematiek f prblematiek bij specifieke ppulaties vlgens prfessinele standaard gangbare meetinstrumenten f specialistische meetinstrumenten gebruikt in geval van weinig vrkmende f cmplee prblematiek f prblematiek bij specifieke ppulaties Opleidingsplan Klinisch Neurpsychlg (maart 2014) 19
1.3 De KNP trekt p basis van (neurpsychlgisch) psychdiagnstisch nderzek gefundeerde cnclusies ten aanzien van diagnse en behandelingsmgelijkheden van patiënten en det daarvan p adequate wijze verslag. Dit hudt in dat de KNP: 1.3.1 1.3.2 1.3.3 p basis van (neurpsychlgisch) psychdiagnstisch nderzek adequate indicatiestelling en adequate drverwijzing verricht naar andere disciplines juist k bij cmplee prblematiek een behandelplan pstelt dat gebaseerd is p de verzamelde en in nderlinge samenhang met elkaar bestudeerde gegevens en zrgvuldig afweegt f in het behandelplan een meer brede f juist gefcuste aanpak met wrden gevlgd adequate verslaglegging verricht van psychdiagnstisch nderzek inclusief epertrapprtage met inachtneming van alle juridische regelgeving hiermtrent 1.4 De KNP stelt de kwaliteit en de resultaten van een psychlgische behandeling vast f berdeelt deze. Dit hudt in dat de KNP: 1.4.1 1.4.2 1.4.3 geschiktheid en kwaliteit kan berdelen van verrichte psychlgische behandelingen bij individuen, grepen en systemen stelt het effect van een psychlgische behandeling vast en bepaalt (eventuele) vlgende stappen Signaleert tijdig stagnatie van de behandeling en berdeelt tijdig f verder psychdiagnstisch nderzek ndig is en stuurt vervlgens het behandelprces bij 1.5 De KNP verziet de mgelijkheden en beperkingen van gangbare psychlgische en psychtherapeutische behandelingen en van psychlgische behandelingen bij patiënten met cmplee prblematiek f weinig vrkmende aandeningen die leiden tt hersendisfuncties en vert gangbare behandelingen uit. Dit hudt in dat de KNP: p crrecte wijze een diversiteit aan gangbare en specialistische psychlgische behandelingen uitvert bij individuen, grepen en systemen, met name in relatie tt het behande- 1.5.1 len van gevlgen van hersendisfuncties 1.5.2 behandelingen aanpast aan behandeldel, veranderingsfase en hulpvraag van de patiënt bij patiënten met cmplee prblematiek psychlgische behandelingen pzet vlgens een helder en prfessineel verantwrd plan. Dit geldt beslist k vr patiënten met 1.5.3 chrnische- aandeningen, met hge cmrbiditeit met lichamelijke en/f andere psychische klachten en vr patiënten p pnameafdelingen 1.5.4 lange termijn beleid pzet bij patiënten 1.6 De KNP buwt effectieve behandelrelaties met patiënten p. Dit hudt in dat de KNP: 1.6.1 p zrgvuldige wijze een behandelrelatie pbuwt, deze relatie nderhudt en deze relatie p therapeutische wijze hanteert 1.6.2 de (wensen van) patiënt actief bij de besluitvrming mtrent psychlgisch handelen betrekt 1.6.3 een sfeer van vertruwen creëert 1.6.4 betrkkenheid tnt bij patiënt (en diens systeem) en daarmee de basis legt vr een duurzame vertruwensrelatie Opleidingsplan Klinisch Neurpsychlg (maart 2014) 20