Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Bedrijfseconomie voltijd en deeltijd. Haagse Hogeschool

Transcriptie

1 Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Bedrijfseconomie voltijd en deeltijd Haagse Hogeschool

2 Scheveningseweg KV Den Haag T (070) F (070) I E info@hobeon.nl Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Bedrijfseconomie voltijd en deeltijd CROHO nr Haagse Hogeschool Hobéon Certificering BV 13 december 2007 Auditteam: W.L.M. Blomen drs. J.D.G Heij AA dr. D.H. van Offeren Ö. Sert Secretaris: R.G. Peters

3 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING Functie van het rapport Bereik van de beoordeling De Haagse Hogeschool Karakteristiek van de opleiding Proefaccreditatie Internationalisering Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Beslisregels Het auditteam was als volgt samengesteld: Deelnemers visitatie Programma visitatie 11 oktober BEVINDINGEN EN BEOORDELING 7 Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding 7 Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen 7 Facet 1.2. Niveau Bachelor 9 Facet 1.3. Oriëntatie HBO 11 Onderwerp 2: Programma 13 Facet 2.1. Eisen HBO 13 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma 16 Facet 2.3. Samenhang Programma 18 Facet 2.4. Studielast 19 Facet 2.5. Instroom 21 Facet 2.6. Duur 23 Facet 2.7. Afstemming tussen Vormgeving en Inhoud 24 Facet 2.8. Beoordeling en Toetsing 26 Onderwerp 3: Inzet van Personeel 28 Facet 3.1. Eisen HBO Facet 3.2. Kwantiteit Personeel Facet 3.3. Kwaliteit Personeel 30 Onderwerp 4: Voorzieningen 32 Facet 4.1. Materiële Voorzieningen 32 Facet 4.2. Studiebegeleiding 34 Onderwerp 5: Interne Kwaliteitszorg 36 Facet 5.1. Evaluatie Resultaten 36 Facet 5.2. Maatregelen tot Verbetering Facet 5.3. Betrekken van Medewerkers, Studenten, Alumni en Beroepenveld Onderwerp 6: Resultaten 40 Facet 6.1. Gerealiseerd Niveau 40 Facet 6.2. Onderwijsrendement SAMENVATTEND OORDEEL Oordeelschema hbo bachelor opleiding Bedrijfseconomie voltijd Oordeelschema hbo bachelor opleiding Bedrijfseconomie deeltijd Integraal oordeel/ advies aan NVAO 45 Bijlage I: Curricula Vitae auditoren en onafhankelijkheidsverklaringen auditoren Bijlage II: Programma visitatie op 11 oktober 2007

4 1. INLEIDING 1.1. Functie van het rapport Het onderhavige rapport bevat het advies aan de NVAO dat door Hobéon Certificering als Visiterende en Beoordelende Instantie is opgesteld ten behoeve van de accreditatie van de hbo bachelor opleiding Bedrijfseconomie van de Haagse Hogeschool Bereik van de beoordeling De Haagse Hogeschool (hierna HH), in casu de Academie voor Accounting & Financial Management (hierna AFM) verzorgt de hbo bachelor opleidingen Accountancy (hierna AC) en Bedrijfseconomie (hierna BE) en daarnaast de verkorte leerroute Economie Compact (hierna EC). Het onderhavige rapport heeft betrekking op Bedrijfseconomie, voltijd crohonummer Bedrijfseconomie, deeltijd crohonummer Hobéon Certificering heeft zijn oordeel over de voltijd en deeltijd variant van de opleiding BE in één rapport samengevat omdat beide varianten zijn gericht op dezelfde eindkwalificaties en binnen één gemeenschappelijk beleids- en uitvoeringskader worden aangeboden. Niettemin wordt in het rapport, daar waar nodig, het onderscheid tussen de twee varianten zichtbaar gemaakt. Naast de voltijd en deeltijd variant BE bestaat ook nog de duale opleiding, doch de hogeschool heeft op bedrijfseconomische gronden besloten deze opleidingsvariant af te bouwen. In de deeltijdopleiding BE is ook de leerroute Economie Compact (EC) opgenomen. Tenzij anders is aangegeven wordt deeltijd beoordeeld inclusief de variant Economie Compact. De basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering werd gevormd door de gezamenlijke Management Review van de opleidingen AC en BE van 28 juni De audit voor beide opleidingen AC en BE is gehouden op 10 en 11 oktober In dit rapport worden de voltijd en deeltijd opleiding BE en de leerroute EC, onderdeel van de deeltijd opleiding BE, beschreven. De opleiding AC voltijd en deeltijd wordt in een apart rapport behandeld. Omdat de academie en de opleidingen een aantal gemeenschappelijke elementen kennen, waaronder een gemeenschappelijke propedeuse, zijn veel bevindingen en de oordelen van het auditteam over zaken die op academieniveau zijn georganiseerd in deze twee rapporten (vrijwel) identiek De Haagse Hogeschool De Haagse Hogeschool (hierna: HH) is met circa studenten een van de grote hbo onderwijsinstellingen in de Randstad. De hogeschool kent 14 academies en is gevestigd in Den Haag en Rijswijk (TH Rijswijk/Academie voor Engineering) en Zoetermeer. De HH heeft een ontwikkelingsprogramma (HOP ) dat is opgebouwd rond drie hoofdthema s. Deze zijn: De kerntaak van de hogeschool is het opleidingen van professionals die het vermogen hebben om in de toekomst over de grenzen van hun opleiding en beroep heen te kijken, die creatief en ondernemend zijn en een bijdrage kunnen leveren aan de ontwikkeling van kennis; Maximale participatie in het hoger onderwijs: niet alleen de instroom maar ook het studiesucces vormt een punt van aandacht; De hogeschool is een kennisinstelling, die inspanningen levert op het gebied van kenniscirculatie en ontwikkeling. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bachelor opleiding Bedrijfseconomie, Haagse Hogeschool 1

5 Als uitwerking van dit ontwikkelingsprogramma heeft de HH het onderwijsbeleid uitgewerkt in de Haagse Bachelor, het personeelbeleid in de Haagse medewerker en het organisatiebeleid in de Haagse architectuur Karakteristiek van de opleiding Bij een herstructurering van de organisatie van de HH is in september 2002 de Academie Accounting en Finance ontstaan; thans Academie Accounting & Financial Management (AFM). Vanaf dat moment berust de eindverantwoordelijkheid van de academie bij de academiedirecteur. De operationele aansturing ligt bij teamleiders Accountancy, Bedrijfseconomie en deeltijdopleidingen. Deze teamleiders worden ondersteund door opleidingscoördinatieteams Proefaccreditatie Conclusie van de proefaccreditatie De hbo voltijd en deeltijd opleiding BE hebben in december 2000 een proefaccreditatie ondergaan. De conclusie van het onderzoekspanel was dat de kwaliteit van de opleiding op de meeste terreinen voldoende was. Verbetering was nodig op de volgende onderwerpen: relevantie van het programma, visie op (de inrichting van) het onderwijs, de betrokkenheid van het werkveld en alumni, de toetsing en eindkwalificaties van studenten, het evalueren en de kwaliteitszorg Reactie van de opleiding De opleiding heeft hierop gereageerd. In september 2002 is een vernieuwde, meer praktijkgerichte propedeuse van start gegaan, waarin vakken zijn geïntegreerd en op elkaar zijn afgestemd. Voorts is vanaf 2002 intensiever gebruik gemaakt van actuele werkvormen, is aandacht gegeven aan sociaalcommunicatieve en managementvaardigheden en is een kwaliteitszorgsysteem ontwikkeld voor toetsen en het beoordelen van stages. De Bestuurlijke reactie Bedrijfseconomie, waarin dit is beschreven, is aangeboden aan de Onderwijsinspectie, die daar niet op heeft gereageerd. Nadien heeft de opleiding veel geïnvesteerd in thematisering van het onderwijs, het betrekken van het beroepenveld bij de opleiding en het ontwikkelen van twee minors Internationalisering Een van de speerpunten van de HH is om studenten op te leiden in een internationale context. Met dit in het achterhoofd geeft de opleiding aandacht aan de internationale component van het curriculum. De Academie AFM heeft al sedert jaren contacten met Polen en Duitsland. Onlangs zijn daar contacten met Zweden bijgekomen. Deze contacten leiden ertoe dat studenten worden uitgewisseld en dat studiereizen worden ondernomen naar die landen. In het curriculum wordt aandacht gegeven aan internationale wet- en regelgeving en aan de Engelse taal. Er is een plan om de uitwisseling naar Duitsland en Polen, via studiereizen te versterken. Op de vraag van het auditteam hoe deze landen worden geselecteerd, antwoordt het management van de opleiding dat vooral de persoonlijke netwerken van docenten daarin bepalend zijn. Het management van de opleiding merkt op dat veel studenten in hun stage- en afstudeerperiode terecht komen in kantoren van internationale bedrijven en daar in de Engelse taal rapporteren. Dit blijkt hen doorgaans goed af te gaan. Het auditteam oordeelt dat de internationalisering van de opleiding BE in ontwikkeling is. Het auditteam plaatst hierbij wel de opmerking dat internationalisering geen doel op zich moet zijn, dat persé moet worden gehaald, maar altijd moet passen bij een opleiding. Daarom doet de opleiding er goed aan haar doelen rond internationalisering te herformuleren in het verlengde van het doel van de opleiding: Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bachelor opleiding Bedrijfseconomie, Haagse Hogeschool 2

6 ..bedrijfseconomen opleiden voor de Nederlandse markt, binnen de structuur van Nederlandse wet- en regelgeving, waarbij zij werkzaam kúnnen zijn in een internationale context. Het auditteam adviseert de academie en de opleiding, om in het licht van deze doelstelling, in de toekomst aan de internationale context verder aandacht te blijven besteden Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Bij de beoordeling van de voltijd- en deeltijdopleiding Bedrijfseconomie is uitgegaan van het door de NVAO vastgestelde Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs. Daarin staan de onderwerpen en facetten vermeld waarop een VBI zich bij de beoordeling van een opleiding moet richten. Voorts zijn daarin opgenomen de criteria aan de hand waarvan een VBI moet bepalen of de basiskwaliteit van die opleiding als voldoende kan worden beoordeeld. Voorafgaand aan het accreditatieonderzoek heeft Hobéon Certificering de opleiding voorbereid op de audit door een inhoudelijke toelichting te geven op het NVAO-Accreditatiekader. Met betrekking tot het specifieke referentiekader van de betreffende opleidingsvarianten geldt dat de voltijd- en deeltijdopleidingen zich voor wat betreft beroepsprofiel, opleidingscompetenties en doelstelling ten minste hebben gebaseerd op het landelijk beroepsprofiel en de opleidingscompetenties zoals deze zijn vastgesteld in het landelijk overleg tussen de betreffende opleidingen en het beroepenveld. (Zie hierna onder facet 1.1.: Domeinspecifieke Eisen ). Het auditteam heeft dit opleidingsspecifieke referentiekader beoordeeld en vastgesteld dat het in voldoende mate gespecificeerd is en passend is voor een opleiding BE op hbo-niveau. Het auditteam heeft dit kader in zijn beoordeling betrokken. Zie voorts onder facet 1.1. De beoordelingsprocedure van Hobéon Certificering kent twee hoofdmomenten: Documentanalyse Het gaat hier om een analyse en beoordeling van door de opleiding BE aangeleverde schriftelijke informatie: De gezamenlijke Management Review MR; De studiegids; Het Onderwijs- en Examen Reglement OER; Onderliggende documentatie betrekking hebbend op bijvoorbeeld: - strategische keuzen en de positie in de markt, - interne organisatie, - de (systematiek van) interne kwaliteitszorg en de daarmee samenhangende interne managementrapportages en verbetermaatregelen, - ontwikkelingen in het beroepenveld, - beroeps- en opleidingsprofielen, - (validatie) eindkwalificaties, - curricula en de interne en externe evaluatie daarvan, - werkvormen, - toetsing en beoordeling, - kwantitatief en kwalitatief personeelsbeleid, - internationalisering, - instroombeleid, - studiebegeleiding, - onderwijsrendement. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bachelor opleiding Bedrijfseconomie, Haagse Hogeschool 3

7 Op basis van de door de opleiding BE van de HH aangeleverde documentatie heeft het auditteam zich een beeld kunnen vormen van de primaire en secundaire processen van de voltijd- en deeltijdopleiding BE. Het auditteam heeft dit beeld getoetst aan zaken als ambitieniveau, toekomstgerichtheid, innovatief vermogen, kwaliteitsbewaking via interne en externe evaluatie, arbeidsmarktrelevantie, resultaatgerichtheid, continuïteit, studenten- en docentenbelangen. Voorafgaand aan de visitatie (zie hieronder) werd het management van de betreffende opleiding op de hoogte gesteld van de voorlopige bevindingen van het auditteam op basis van zijn documentanalyse. Audit De audit was gericht op een actieve controle door middel van een visitatie 1, uitgevoerd door een auditteam waarvan deel uitmaakten twee externe onafhankelijke deskundigen op het gebied van Bedrijfseconomie, één student Bedrijfseconomie, één lead auditor en één secretaris vanuit Hobéon Certificering. Onder controle moet hier worden verstaan, dat het auditteam op de niveaus van management, coördinatie, examencommissie, docenten, studenten, staf heeft getoetst of de in de documentatie beschreven beleidsvoornemens en de daaraan gerelateerde uitvoeringsprocessen zijn geïmplementeerd en of de overige in de documentatie vervatte informatie verifieerbaar is. Deze verificatie door het auditteam geschiedde enerzijds door verscheidene malen hetzelfde onderwerp met verschillende geledingen te bespreken en anderzijds aan de hand van additionele documentatie en -daar waar het de huisvesting en de materiële voorzieningen betreft- ook door eigen waarneming. De additionele, tijdens de visitatie geraadpleegde, documentatie behelsde ondermeer: overzichten van de samenstelling van de werkveld gremia waarmee de opleidingen overleg voeren; verslagen van die bijeenkomsten met het werkveld; overzicht CV s van (gast)docenten; netwerkoverzicht docenten; verslagen van de functioneringsgesprekken met docenten; verslagen van docentevaluaties; verslagen van studievoortganggesprekken met studenten; detailbeschrijving van modules, cases en de daaraan gekoppelde opdrachten; stageverslagen en -beoordelingen; de beroepsproducten die gedurende de opleiding door studenten worden opgeleverd; de eindproducten van studenten. Aldus had het auditteam voldoende instrumenten om zich op gedetailleerd niveau op de hoogte te stellen van inhoud, opzet, uitvoering en resultaten van de opleidingsprogramma s en van de daarmee samenhangende personele, organisatorische, materiële en ruimtelijke voorzieningen. Het auditteam heeft op deze wijze alle in het NVAO-Accreditatiekader vermelde facetten beoordeeld, op basis waarvan een samenvattend oordeel per onderwerp werd gegeven. Een en ander werd vastgelegd in een conceptrapport dat aan de opleiding werd voorgelegd voor een toets op eventuele feitelijke onjuistheden. Het voorliggend rapport is de weergave van het oordeel van het auditteam met daarbij de gronden waarop dat oordeel is gebaseerd. 1 De visitatie heeft op 11 oktober 2007 plaatsgevonden. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bachelor opleiding Bedrijfseconomie, Haagse Hogeschool 4

8 Beslisregels Volgens de NVAO-Beslisregels Accreditatie kan een onderwerp slechts onvoldoende of voldoende scoren. Een facet kan evenwel, volgens diezelfde regels, onvoldoende, voldoende, goed of excellent scoren. Met dit als uitgangspunt, heeft Hobéon onderstaande beslisregels toegepast. Onderwerp A. Een onderwerp scoort voldoende, indien alle facetten van dat onderwerp ten minste voldoende hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp onvoldoende en de overige ten minste voldoende hebben gescoord, mits een acceptabel verbeterplan beschikbaar is voor het facet met de score onvoldoende. B. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord en voor dit facet geen acceptabel verbeterplan beschikbaar is. C. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien meer dan één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord, ongeacht of er voor die facetten acceptabele verbeterplannen zijn. Facet D. Binnen de beoordeling van een facet is ruimte voor een eigen afweging van het auditteam: uitvoering/praktijk weegt zwaarder dan beleid/theorie: beter een goed functionerende regeling die slecht is opgeschreven, dan omgekeerd; primaire processen wegen zwaarder dan secundaire. Extra aantekening E. Indien voor een onderwerp een hogere score dan voldoende gerechtvaardigd is, wordt dat als extra aantekening vermeld en wel met inachtneming van onderstaande regels: een onderwerp krijgt de extra aantekening goed, indien alle facetten van dat onderwerp goed hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp voldoende en de overige facetten goed of excellent hebben gescoord; 2 een onderwerp krijgt de extra aantekening excellent, indien alle facetten van dat onderwerp excellent hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp goed en de overige facetten excellent hebben gescoord; een onderwerp krijgt geen extra aantekening, indien één van de facetten van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord. 2 Het NVAO-Accreditatiekader onderscheidt bij onderwerp 2 ( Programma ) acht facetten. Eén ervan betreft de duur van de opleiding. Het daarbij vermelde criterium (240 EC s) is evenwel geen kwaliteitscriterium, maar een formele vereiste waar het programma van een opleiding a-priori aan moet voldoen, wil zij überhaupt in aanmerking kunnen komen voor een hbo bachelor accreditatie. Duur is derhalve van een andere orde dan -bijvoorbeeld- Kwaliteit Personeel of Onderwijsrendement. Bij de beslissing of het onderwerp Programma een extra aantekening goed dan wel excellent verdient, wordt het facet Duur dan ook buiten beschouwing gelaten. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bachelor opleiding Bedrijfseconomie, Haagse Hogeschool 5

9 Het auditteam was als volgt samengesteld: W.L.M. Blomen, voorzitter drs. J.D.G. Heij AA dr. D.H. van Offeren Ö. Sert R.G. Peters, secretaris Bij het samenstellen van het auditteam heeft Hobéon Certificering er zorg voor gedragen, dat de voor de beoordeling van de opleiding BE noodzakelijke expertise aanwezig was met betrekking tot de onderwijskundige aspecten (in casu het primaire proces, de ondersteunende processen en de organisatorische context) en expertise met betrekking tot de inhoudelijke aspecten (in casu het programma in relatie tot het specifieke domein). De heer W. Blomen heeft als directeur van Hobéon Certificering en lead auditor inmiddels een groot aantal audits van hbo bachelor opleidingen geleid. De werkvelddeskundigen de heren J. Heij en D. van Offeren hebben zich in hun beoordeling gericht op de kwaliteit, actualiteit en relevantie van (i) het richtinggevend domeinspecifieke kader, (ii) de eindkwalificaties, (iii) de programma-inhoud en (iv) de interactie tussen opleiding en werkveld. Daarnaast hebben zij de kwaliteit van het personeel en het gerealiseerde niveau beoordeeld en zich gericht op de kwaliteit van het onderwijsproces en de organisatorische context waarbinnen de uitvoering plaatsvindt. De heer Heij is vrijgevestigd openbaar accountant en voorzitter van de Raad voor de praktijkopleiding AA en de heer Van Offeren is universitair hoofddocent bij respectievelijk de Universiteit Leiden en docent en docent-mentor bij de NIVRA-Nyenrode accountantsopleiding van Universiteit Nyenrode. Zij zijn allebei als auditor voorgedragen door de Commissie Eindtermen Accountantsopleiding. Zij hebben op grond van hun ervaring en positie in het werkveld en de universitaire wereld een goed zicht op de eisen die vanuit de verschillende deelgebieden in het werkveld gesteld worden aan bedrijfseconomen op hbo-niveau. De heer Ö. Sert heeft als vierdejaars student Bedrijfseconomie van de Hogeschool Utrecht deze audit vanuit het studentperspectief beoordeeld. De heer R. Peters heeft als secretaris voor deze audit opgetreden Voor de curricula vitae: zie Bijlage I Deelnemers visitatie Het auditteam heeft tijdens de audit gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers vanuit de verschillende geledingen van de opleiding: management, coördinatoren, docenten, studenten en staf. Voor een volledig overzicht van de deelnemers aan de visitatie: zie Bijlage II Programma visitatie 11 oktober 2007 Voor het programma van de visitatie op 11 oktober 2007: zie Bijlage II. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bachelor opleiding Bedrijfseconomie, Haagse Hogeschool 6

10 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding Dit onderwerp kent drie facetten: 1. domeinspecifieke eisen; 2. niveau bachelor; 3. oriëntatie HBO. Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen Criterium Het facet Domeinspecifieke Eisen is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk)? Bevindingen De opleidingen BE en AC van de Haagse Hogeschool kennen veel verwantschap in de competentieprofielen. Dit is voor de AFM reden om voor deze opleidingen gemeenschappelijke programmadelen te ontwikkelen, zoals een gemeenschappelijke propedeuse en gemeenschappelijke minors. De beroepsprofielen Accountancy en Bedrijfseconomie dateren van De overgang in 2002 naar de bachelor-master structuur en de vorming van domeinen heeft geleid tot het op landelijk niveau formuleren van domeincompetenties voor het domein Economics. Deze domeincompetenties hebben de beroeps- en opleidingsprofielen uit 1999 niet vervangen maar geven richting aan het actualiseren van de opleidingprogramma s. Voor de opleiding BE geldt het door het Landelijk Overleg Bedrijfseconomie geformuleerde en door de HBOraad bekrachtigde beroeps- en opleidingprofiel van 1999, dat in 2000 is uitgebreid met specifieke ictcompetenties. In deze competenties worden onderscheiden: beroepsspecifieke competenties, algemene competenties en reflectieve en gedragscompetenties. Het landelijke profiel onderscheidt twee taakgebieden: financieel economisch management en bestuurlijke informatieverzorging. De bedrijfseconoom kan volgens dit profiel opereren in drie rollen: (i) uitvoeren en informeren; (ii) beoordelen en adviseren en (iii) samenwerken en leidinggeven. Dit profiel geldt voor zowel de voltijd als de deeltijd opleiding. Landelijk onderzoek naar ontwikkelingen in de beroepspraktijk van de bedrijfseconoom hebben duidelijk gemaakt dat deze, naast administratieve en financiële kennis, ook kennis moet hebben van bedrijfsprocessen en de markt, terwijl een toenemend beroep wordt gedaan op ict vaardigheden en sociaal communicatieve vaardigheden. In de zomer van 2007 wekte het Landelijk Overleg Bedrijfseconomie aan het herformuleren van de opleidingscompetenties. De HH neemt deel aan dit overleg. De opleiding BE van de HH ontwikkelt een vernieuwd curriculum, waarin alle nieuwe ontwikkelingen in het beroepenveld worden verwerkt. Dit geschiedt in overleg met de beroepenveldcommissie van de opleiding, waardoor ook regionale accenten worden aangebracht. De opleiding is met dit vernieuwde curriculum gestart met ingang van studiejaar Het auditteam heeft met het management gesproken over de eindkwalificaties. De toets of het programma in overeenstemming is met de eindtermen van de BE-scholen geschiedt via het toetsen van de competenties. Op het moment dat een student ten tijde van afstuderen bewijst dat hij alle competenties beheerst, voldoet hij aan de eindtermen. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bachelor opleiding Bedrijfseconomie, Haagse Hogeschool 7

11 Oordeel: voldoende Het auditteam heeft kennisgenomen van het feit dat de opleiding het landelijke beroeps- en opleidingsprofiel als uitgangspunt heeft genomen en dat zij in samenspraak met de beroepenveldcommissie daaraan een eigen inkleuring geeft. Het auditteam oordeelt dat hierdoor de eindkwalificaties van de voltijds en deeltijdopleiding in voldoende mate aansluiten bij de eisen die door vakgenoten en het beroepenveld worden gesteld aan een hbo-bachelors opleiding bedrijfseconomie. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bachelor opleiding Bedrijfseconomie, Haagse Hogeschool 8

12 Facet 1.2. Niveau Bachelor Criterium Het facet Niveau Bachelor is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor? Bevindingen De opleiding heeft voor de voltijd en deeltijd opleiding en binnen deze laatste opleiding de leerroute EC een overzicht opgesteld waarin de relatie wordt gelegd tussen de Dublin Descriptoren, de hbo-standaard, de Haagse bachelor en de eindkwalificaties c.q. competenties van de opleiding. De dimensies van de Dublin Descriptoren zijn: kennis en inzicht, toepassen Kennis en inzicht, oordeelsvorming, communicatie en leervaardigheden. Naast de Dublin Descriptoren en de algemene hbo-standaarden heeft de HH geformuleerd waaraan een Haagse bachelor moet voldoen ( De Haagse Bachelor, Onderwijsfilosofie voor de Haagse Hogeschool, 2004). Als voorbeeld uit dit door de opleiding opgestelde overzicht het volgende: Dublin Descriptor: Kennis en inzicht heeft aantoonbare kennis en inzicht van een vakgebied, waarbij wordt voortgebouwd op het niveau bereikt in het voortgezet onderwijs en dit wordt overtroffen; functioneert doorgaans op een niveau waarop met ondersteuning van gespecialiseerde handboeken, enige aspecten voorkomen waarvoor kennis van de laatste ontwikkelingen in het vakgebied is vereist. HBO standaard brede professionalisering kan zelfstandig taken uitvoeren als beginnend beroepsbeoefenaar in een organisatie en is toegerust voor de verdere professionalisering van de eigen beroepsuitoefening. multidisciplinaire integratie integreert vanuit het perspectief van beroepsmatig handelen kennis, inhoud en vaardigheden op verschillende vakgebieden Haagse Bachelor 1. Werkt samen over de grenzen van disciplines en beroepen, de hogeschool richting samenleving, afkomst, taal en cultuur en weet mensen samen te brengen 3. Is zelfbewust en verantwoordelijk voor de ontwikkeling van zichzelf als professional, de ontwikkeling van het beroep en de organisatie en draagt bij aan de samenleving als geheel Eindtermen van de opleiding Uitvoeren en Informeren: I.1. Het beheersen van geldstromen en de financiële aspecten van goederen en dienstenstromen op korte en lange termijn in het maken en specificeren van een kostenplan; in het aangeven van de verschillen tussen kostenplanning en kostenrealisatie; in het opstellen van en verwerken van veranderingen in (deel)begrotingen als gevolg van beleidsvoornemens en activiteitenplannen. I.2 Het beheersen van de informatievoorziening met betrekking tot geldstromen en de financiële aspecten van goederen- en dienstenstromen in het opstellen van een informatieplan; in het specificeren van informatiestromen binnen een informatieplan; in het opstellen van een financieel plan. I.3. Het zorgdragen voor de kwaliteit van de informatie en de informatievoorziening in het beschrijven en ontwerpen van (geautomatiseerde) informatiesystemen; in het beschrijven en ontwerpen van administratieve systemen; in het specificeren van vastleggingstechnieken binnen een informatieplan; in het documenteren en ondersteunen van kwaliteitssystemen. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bachelor opleiding Bedrijfseconomie, Haagse Hogeschool 9

13 I.4. Het voorzien in en verwerken van informatie ten behoeve van een duurzame besturing van bedrijfsprocessen in het bepalen en beschrijven van de economische haalbaarheid (rentabiliteit) van projecten en investeringen; in het schatten van de economische levensduur van investeringen; in het beschrijven in de relevante aspecten van benchmarking; in het verzamelen, systematiseren en analyseren van financiële en niet-financiële kengetallen. I.6. Het voorzien in de behoefte aan externe informatie in het kunnen verstrekken van informatie ten aanzien van de te beoordelen aspecten van EDP-auditing; in het opstellen, presenteren en verantwoorden van de jaarrekening van een bedrijf; in het opstellen, presenteren en verantwoorden van relevante fiscale inkomensoverzichten en jaarrekeningen. Op deze wijze heeft de opleiding de verbinding gelegd tussen alle eindkwalificaties van de voltijd- en deeltijdopleiding BE en de vijf Dublin Descriptoren. Het auditteam heeft dit overzicht gezien en vastgesteld dat dit compleet is uitgewerkt. Oordeel: voldoende Het auditteam heeft kennisgenomen van de koppeling die de opleiding voor het voltijd en deeltijd curriculum heeft gelegd tussen de eindtermen en de Dublin Descriptoren en ziet dat deze volledig is. Daarmee komt het auditteam tot het oordeel dat sprake is van voldoende aansluiting van de gebezigde eindtermen bij de algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bachelor opleiding Bedrijfseconomie, Haagse Hogeschool 10

14 Facet 1.3. Oriëntatie HBO Criteria Het facet Oriëntatie HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn de eindkwalificaties van de opleiding mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties? Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor de betreffende opleiding vereist of dienstig is? Bevindingen Zoals bij facet 1.1. al is beschreven heeft de opleiding de eindtermen afgeleid van het landelijk vastgestelde beroeps- en opleidingsprofiel 1999 en het ict-competentieprofiel voor BE van Dit beroeps- en opleidingsprofiel is landelijk gevalideerd. Het Landelijk Overleg Bedrijfseconomie (LOBE) buigt zich al geruime tijd over de actualisering van het beroepsprofiel. De opleiding BE loopt vooruit op de uitkomsten van deze discussie en heeft in overleg met het regionale beroepenveld het profiel geactualiseerd in twee specialisaties (zie bij 2.1, hierna). De opleiding BE onderhoudt contact met het beroepenveld via een beroepenveldcommissie. Deze commissie komt viermaal per jaar bijeen, terwijl daarnaast studiebijeenkomsten met de leden van deze commissie worden georganiseerd. De samenstelling van de commissie is een afspiegeling van het werkveld waar afgestudeerden terecht komen: de commissie bestaat uit controllers, consultants en leidinggevenden van banken, verzekeringsmaatschappijen en de Rijksoverheid, waaronder de Belastingdienst. Naast de beroepenveldcommissie onderhoudt de opleiding contacten met het werkveld via gastdocenten en studiedagen. Het auditteam heeft de samenstelling van de beroepenveldcommissie voor de opleiding BE gezien en oordeelt dat deze uit veertien personen bestaande commissie representatief is voor het werkveld van de hbo bedrijfseconoom. Het auditteam heeft kennisgenomen van notulen van besprekingen van deze commissie en ziet dat inhoudelijk wordt gesproken over relevante zaken zoals het onderwijs, de planning daarvan, nieuwe ontwikkelingen en het betrekken van het werkveld betrokken bij de opleiding. In de gesprekken tijdens de audit is duidelijk geworden dat de beroepenveldcommissie tenminste 4x per jaar bijeenkomt om actuele ontwikkelingen door te spreken en zo mogelijk te vertalen in onderwijsthema s. Oordeel: goed Naar het oordeel van het auditteam kan worden gesproken van een opleiding waarvan de eindtermen mede zijn ontleend aan door het relevante beroepenveld opgestelde competenties en kan worden vastgesteld dat de eindkwalificaties van de opleiding aansluiten bij het niveau van een beginnend bedrijfseconoom op hboniveau. Het auditteam acht de wijze waarop de beroepenveldcommissie is samengesteld en de onderwerpen waarover en de frequentie waarmee door deze commissie met de opleiding wordt gesproken goed is. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bachelor opleiding Bedrijfseconomie, Haagse Hogeschool 11

15 SAMENVATTEND OORDEEL DOELSTELLINGEN OPLEIDING : Het auditteam beoordeelt het Onderwerp Doelstellingen Opleiding voor de voltijd en deeltijd opleiding BE, en daarbinnen voor de driejarige leerroute EC als voldoende op basis van de navolgende overwegingen: 1. Het auditteam heeft kennisgenomen van het feit dat de opleiding het landelijke beroeps- en opleidingsprofiel als uitgangspunt heeft genomen en in samenspraak met de beroepenveld-commissie daaraan een eigen inkleuring geeft. Hierdoor sluiten de eindkwalificaties in voldoende mate aan bij de eisen die door vakgenoten en het beroepenveld worden gesteld aan een hbo-bachelors opleiding bedrijfseconomie. 2. Het auditteam ziet een volledige koppeling van de eindtermen voor het voltijd en deeltijd curriculum met de Dublin Descriptoren. Daarmee is sprake van voldoende aansluiting van de gebezigde eindtermen bij de algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. 3. De eindtermen zijn mede zijn ontleend aan door het relevante beroepenveld opgestelde competenties en sluiten aan bij het niveau van een beginnend bedrijfseconoom op hbo-niveau. De wijze waarop de beroepenveldcommissie is samengesteld en de onderwerpen waarover en de frequentie waarmee door deze commissie met de opleiding wordt gesproken is goed. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bachelor opleiding Bedrijfseconomie, Haagse Hogeschool 12

16 Onderwerp 2: Programma Dit onderwerp kent acht facetten: 1.eisen hbo; 2. relatie tussen doelstellingen en inhoud; 3. samenhang programma; 4. studielast; 5. instroom; 6. duur; 7. afstemming tussen vormgeving en inhoud; 8. beoordeling en toetsing. Facet 2.1. Eisen HBO Criteria Het facet Eisen HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Vindt kennisontwikkeling van studenten plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontwikkeld studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek? Heeft het programma aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline? Waarborgt het programma de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft het aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk? Bevindingen De programma s van de voltijd en deeltijd opleiding AC en BE zijn gebaseerd op de uitgangspunten, die zijn neergelegd in het Ontwikkelplan van de academie. Hierin is ondermeer vastgelegd dat de academie qua inrichting en vormgeving streeft naar gemeenschappelijke onderwijsprogramma s voor opleidingen die overeenkomsten hebben in hun beroeps- en competentieprofielen. De voltijd opleidingen AC en BE kennen een gemeenschappelijke propedeuse. Voor de deeltijd opleidingen AC en BE heeft dit geleid tot een gemeenschappelijk eerste en tweede opleidingsjaar. Voltijd opleiding BE In het eerste gemeenschappelijke studiejaar van de voltijdopleiding staat het beroep centraal. Om een goede studiekeuze te kunnen maken, worden de studenten vanaf het eerste moment geconfronteerd met de beroepspraktijk. Studenten oriënteren zich in de eerste week van de studie tijdens een bedrijfsbezoek op hun toekomstige beroep en volgen daarna theoretische inleidingen. In het blok Business game starten de studenten, samen met studenten van de opleidingen Commerciële Economie, Small Business & Retail Management, International Business and Management Studies en Management, Economie en Recht en Accountancy een fictief bedrijf. De voertaal in dit project is Engels. In het tweede studiejaar vindt verdieping en verbreding plaats binnen de bedrijfseconomie. Aan de orde komen Cost Accounting, Finance en interne en externe processen. In dit jaar wordt door kleine groepen studenten een aan de beroepspraktijk ontleend probleem opgelost. Het derde jaar kent een verdere verdieping en verbreding. Administratieve organisatie, Informatiesystemen, Organisatie & management, Communicatie en Beroepsvaardigheden staan dit jaar centraal. Dit jaar kent een stageperiode van 20 weken. De student studeert in het vierde jaar af in de door hem gekozen specialisatie, waarop hij zich de twee voorafgaande jaren heeft voorbereid: Treasury & Control of Financial Services Management. In deze specialisaties moeten studenten een aan de praktijk ontleende casus behandelen. In dit jaar werken studenten ook mee aan de Hulp bij BelastingAangifte -campagne, samen met de opleiding MER en de Belastingdienst, waarbij studenten Haagse burgers helpen bij hun belastingaangifte. In de loop van het studiejaar zal als derde specialisatie Fiscale Economie worden ontwikkeld. De specifieke beroepsvaardigheden van de bedrijfseconoom worden gedurende de hele opleiding aangeleerd, onder andere in communicatietrainingen, het Business Game (Engelstalig) in het eerste jaar, door inbreng van praktijkmomenten en beroepskritieke situaties. Kennisverwerving wordt ondersteund door up-to-date lesmateriaal. De literatuurlijst wordt jaarlijks aangepast. De opleiding gebruikt geen Engelstalige vakliteratuur. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bachelor opleiding Bedrijfseconomie, Haagse Hogeschool 13

17 Deeltijd opleiding BE Deeltijdstudenten hebben een functie in de sfeer van bedrijfseconomie. Een supervisor van het bedrijf of de instelling waar zij werken overlegt een werkervaringsformulier aan de opleiding. De inhoud en complexiteit van de door de deeltijdstudent uitgeoefende functie wordt in een gesprek met de werkgever getoetst door een van de daarvoor aangewezen docenten. Gedurende het eerste studiejaar voeren de studenten een procesanalyse en gegevensanalyse uit van de organisatie waarbij zij zelf werkzaam zijn, of van een bekende organisatie. In het tweede gemeenschappelijke studiejaar komt de beroepsgerichtheid tot uitdrukking in de vaardigheidstraining waarbij persoonlijke effectiviteit en adviseren centraal staan. In het derde jaar volgt het project Studion. Ondernemers uit de Haagse regio kunnen een vraagstuk aanbieden om door studenten te laten onderzoeken of oplossen. Hierbij komen studenten uit verschillende opleidingen bijeen in een groep, zodat zij van elkaar kunnen leren. In het vierde jaar BE volgen de studenten een aantal theoretische modulen en wordt de afstudeerscriptie geschreven. De vakliteratuur die deeltijd studenten gebruiken is dezelfde als die van de voltijdopleiding. Economie Compact Als een driejarige deeltijd variant biedt de HH de leerroute Economie Compact (EC) aan. Deze driejarige leerroute EC staat open voor studenten die tenminste een jaar in het bedrijfseconomische beroepenveld werkzaam zijn, veelal als assistent-controller of controller. Hun motief om deze opleiding te volgen is vaak dat zij al op hbo-niveau functioneren, maar het papiertje nog niet hebben. Het is een thematisch opgebouwde leerroute met in de eerste en tweede jaar vier vakinhoudelijke thema s en in het derde jaar twee vakinhoudelijke thema s en een thema, gericht op het schrijven en verdedigen van een scriptie en organiseren van een seminar. De leerroute gebruikt Action Learning opdrachten, waardoor een relatie wordt gelegd tussen het werkveld waarin de student werkzaam is en de behandelde theorie. De beroepsvaardigheden worden in de praktijk getraind. De leerroute kent een programma van 3 x 60 EC = 180 EC met vrijstellingen met een omvang van maximaal 60 EC. Deze vrijstellingen worden aan het eind van de studie toegekend als blijkt, dat de student op dat moment alle competenties beheerst en gedurende alle jaren een relevante functie heeft uitgeoefend en zich voldoende heeft ontwikkeld. Er bestaat geen landelijk model meer voor deze driejarige opleiding en het systeem van landelijke tentamens is verlaten. Over de ontwikkelingen in deze opleiding heeft de Haagse Hogeschool contacten met Saxion Hogescholen. De Haagse Hogeschool meet regelmatig de tevredenheid van studenten, door het afnemen van enquêtes. De rapportage daarvan wordt de Reflector genoemd. De studenten zijn blijkens uitkomsten in de Reflector 2007 tevreden over de inhoud van de opleiding BE. Zij beoordelen die met gemiddeld een score 6,9 op een tienpuntsschaal. Het auditteam heeft kennis genomen van de competentiematrices BE voltijd en deeltijd en Economie Compact van de blokboeken en modulebeschrijvingen en heeft gezien dat er sprake is van interactie met het werkveld. De opleiding gebruikt voorbeelden uit de beroepspraktijk en brengt studenten vanaf het begin in contact met die praktijk. De beroepsvaardigheden, zoals die in competenties zijn gedefinieerd, worden aangeleerd en getoetst. Actuele ontwikkelingen worden in het onderwijs ingebracht door de beroepenveldcommissie, door docenten en door deeltijdstudenten. De studenten blijken hierover tevreden. Wel vindt het auditteam dat internationalisering van het curriculum, en met name het gebruik van meer Engelstalige vakliteratuur, binnen de mogelijkheden die daartoe bestaan, verder moet worden ontwikkeld. Het auditteam heeft vastgesteld dat de opleiding deze opvatting deelt en plannen hieromtrent ontwikkelt. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bachelor opleiding Bedrijfseconomie, Haagse Hogeschool 14

18 Oordeel: voldoende Het auditteam is van oordeel dat gesproken kan worden van een voltijd- en deeltijdopleiding waarbij aandacht wordt gegeven aan kennisontwikkeling via vakliteratuur, via uit de beroepspraktijk afkomstig studiemateriaal en via interactie met die beroepspraktijk. Dit programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met ontwikkelingen in het vakgebied BE. Het auditteam beoordeelt het facet Eisen HBO daarom als voldoende. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bachelor opleiding Bedrijfseconomie, Haagse Hogeschool 15

19 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma Criteria Het facet Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Is het programma een adequate concretisering van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen? Zijn de eindkwalificaties adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma? Biedt de inhoud van het programma studenten de mogelijkheid de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken? Bevindingen Voltijd BE De opleiding BE werkt voor zowel de voltijd als deeltijd variant met een competentiematrix. Hierin laat de opleiding zien in welke blokken de opleiding aandacht geeft aan welke competenties. In de blokboeken wordt vervolgens het verband gelegd tussen de competenties en de leerdoelen. De eisen die worden gesteld aan de stageplaats zijn vastgelegd in de stagewijzer en de stagecoördinator beoordeelt vooraf de stageplaats op de mogelijkheden voor de student om werkelijk in de praktijk te oefenen. De stagebegeleidende docent beoordeelt de stageplaats vanuit dit gezichtspunt tijdens de stage. Deeltijd BE Ook het programma van de deeltijdopleidingen is modulair opgebouwd. Van iedere module is beschreven welke competenties worden bereikt met het afronden. In de competentiematrix is aangegeven wanneer welke competenties aan bod komen in de deeltijd opleiding. Het deeltijd onderwijs is aanbodgericht. Studie(loopbaan)begeleiding is voor deze variant in ontwikkeling. Studenten werken met een persoonlijk ontwikkelplan (pop). Zie verder hiervoor Onderwerp 4, facet 4.2. Op basis van geleverde bewijzen over de relevante werkplek of hun werkervaring krijgen deeltijd BE studenten 27 studiepunten toegekend. De studenten doen daarvoor een aanvraag voor vrijstelling van werkervaringverplichting, waarbij zij per competentie aangeven of zij daarover beschikken en hoe zij die hebben verworven. Deze aanvraag wordt mede ondertekend door hun werkgever. De opleiding bepaalt aan de hand van de overlegde gegevens of de vrijstelling tot maximaal 27 studiepunten kan worden toegekend. Het kan voorkomen dat minder studiepunten worden toegekend en de student nog aanvullend moet bewijzen dat hij bepaalde competenties beheerst. Economie Compact De leerroute EC werkt thematisch. Competenties zijn opgenomen in de blokboeken en de competentiematrix van deze leerroute. Bij de leerroute EC volgt de studie(loopbaan)-begeleider de studenten in hun studie aan de hand van behaalde resultaten. Studenten die de EC leerroute volgen, krijgen 60 studiepunten toegekend, indien sprake is van een relevante werkplek en werkervaring. Het toekennen van deze studiepunten geschiedt aan het eind van de studie, wanneer de student bewijst dat hij voldoende ontwikkeling heeft doorgemaakt en alle competenties beheerst. Het auditteam heeft de competentiematrices van de voltijd en deeltijdopleiding en de leerroute EC bekeken en ziet dat de eindkwalificaties zijn geconcretiseerd en in de blokboeken zijn vertaald in leerdoelen. Het auditteam ziet dat het toekennen van vrijstellingen voor de deeltijdstudenten en studenten die de leerroute EC volgen is vastgelegd in procedures en voldoende is geborgd. Studenten worden door docenten begeleid in hun studievoortgang en de vorm van deze begeleiding is in ontwikkeling. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bachelor opleiding Bedrijfseconomie, Haagse Hogeschool 16

20 Oordeel: voldoende Het auditteam is van oordeel dat het programma een voldoende concretisering is van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen en de inhoud van het programma en studiebegeleiding biedt studenten de mogelijkheid de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bachelor opleiding Bedrijfseconomie, Haagse Hogeschool 17

21 Facet 2.3. Samenhang Programma Criterium Het facet Samenhang Programma is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Is het studieprogramma inhoudelijk samenhangend? Bevindingen De voltijd opleiding BE kent een thematische opbouw. Elk thema, dat samenhangt met de beroepstaken van de bedrijfseconoom komt in een tien-weken blok aan de orde. De horizontale samenhang wordt gerealiseerd door vakken in een onderwijsperiode te relateren aan een thema. In zo n blok krijgen studenten kennis aangeboden door onder andere colleges, waarbij zij aan het eind van dat blok deze kennis integreren en toepassen in een afsluitend project. De verticale samenhang komt tot stand door verschillende competenties steeds terug te laten komen in een andere situatie rond het thema. Daarbij neemt de complexiteit toe in de loop van de opleiding. In de eerste twee jaar ligt de nadruk op aanbodgestuurd onderwijs, terwijl daarna de zelfsturing door de student groter wordt. De opleidingen AC en BE hebben een gemeenschappelijke propedeuse. Afstemming van het propedeuseprogramma van deze twee opleidingen geschiedt door de opleidingscoördinatieteams van die respectieve opleidingen. Met de gemeenschappelijke propedeuse beoogt de Academie de beroepsoriëntatie te versterken, de overstap tussen de opleidingen te vergemakkelijken en de studeerbaarheid en efficiency te bevorderen. Het eerste jaar van de deeltijd opleiding BE legt de basis voor de vakken bedrijfseconomie en bedrijfsadministratie, administratieve organisatie/logistiek en edp-auditing. In de hoofdfase worden deze vakken verder uitgewerkt en verdiept. Het buitenschools curriculum zit verwerkt in de functies die de studenten uitvoeren. In het onderwijs wordt gerefereerd aan de dagelijkse praktijk van de studenten (en docenten). De verticale samenhang en toename in complexiteit van onderdelen leiden ertoe dat deeltijd studenten in hun praktijksituatie steeds complexere werkzaamheden kunnen uitvoeren. De toename van complexiteit van hun functie wordt gevolgd door de opleiding. De EC leerroute is een gecomprimeerde variant van de vierjarige BE opleiding en is qua thema s sterkt toegeschreven naar de werksituaties van de studenten. In de EC leerroute wordt datgene, wat niet direct een bijdrage levert aan het curriculum, weggelaten. Zo wordt bijvoorbeeld geen Engels gedoceerd, uitgaande van het feit dat de studenten deze taal al voldoende beheersen. De voltijdstudenten BE waarderen de samenhang in de opleiding met de score 3,8 op een vijfpuntsschaal; de deeltijdstudenten en EC studenten waarderen deze met de score 3,3. Het auditteam heeft kunnen vaststellen dat er sprake is van horizontale en verticale samenhang in zowel het programma van de voltijd als de deeltijd opleiding en de daarbij horende driejarige leerroute. Oordeel: voldoende Op basis van wat het auditteam heeft gezien en de gesprekken die hij heeft gevoerd beoordeelt het auditteam de samenhang van het studieprogramma, zowel horizontaal als verticaal als voldoende. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bachelor opleiding Bedrijfseconomie, Haagse Hogeschool 18

22 Facet 2.4. Studielast Criterium Het facet Studielast is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Is het programma studeerbaar doordat factoren die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren, zoveel mogelijk worden weggenomen? Bevindingen Voltijd opleiding. De studielast wordt uitgedrukt in studiepunten, waarbij één studiepunt staat voor gemiddeld 28 uur studie. Het aantal studiepunten en daarmee de studielast is vermeld in de studiegids. Het curriculum is zodanig ontworpen dat de studielast gelijkmatig over de vier studiejaren is verdeeld. Elk studiejaar bestaat uit vier blokken van 10 weken, waarin lesweken, toetsweken en projecten zijn opgenomen. Toetsen worden in principe tweemaal per jaar aangeboden: meteen na afsluiting van het onderwijsblok en een herkansing in het volgende onderwijsblok. Extra herkansingen aan het begin van het studiejaar stellen studenten in de gelegenheid om opgelopen achterstand in het vorige studiejaar weg te werken. Het opleidingscoördinatieteam besluit elk jaar over de jaarplanning en de programmering van de studieonderdelen. De studenten van de voltijd opleiding geven in de Reflector 2007 aan dat zij gemiddeld 31,6 uur per week aan hun studie besteden. Dit is inclusief de stages. Zij vinden de studielast matig gespreid over het jaar en geven hiervoor een score van 3,0 op de vijfpuntsschaal. De opleiding heeft, in reactie hierop, de studiebegeleiding en met name de studieplanning voor de studenten geïntensiveerd. Deeltijd opleiding. De deeltijd opleiding bestaat evenals de voltijd opleiding uit vier blokken van 10 weken, waarin 8 weken les, één inhaalweek en één tentamenweek is geprogrammeerd. Op basis van studentenenquêtes is vanaf 2007 besloten de herkansingen te programmeren op nietlesavondend tijdens de lesweek. Hierdoor is de tentamendruk beter over het studiejaar gespreid. De colleges van het eerste en derde studiejaar zijn op dezelfde avonden van de week geprogrammeerd; de colleges van het tweede en vierde jaar op de overgebleven avonden. Studenten zijn hierdoor in de gelegenheid om modulen uit verschillende jaren te volgen, waardoor zij de ruimte krijgen om min of meer hun eigen studietraject te bepalen. Studenten van de deeltijd opleiding besteden naast hun werk gemiddeld 20 uur per week aan hun studie. Economie Compact De EC leerroute kent vier thema s per jaar van elk 15 studiepunten. Deze studiepunten worden behaald via tentamens, cases en Action Learning opdrachten. Het binnenschoolse onderwijs bestaat uit colleges van tot uur, die eens per twee weken worden gegeven. De EC leerroute vergt volgens studenten minimaal 20 uur per week, met uitschieters naar boven. De reguliere deeltijdstudenten waarderen de spreiding van de studielast met de score 3,0 op de vijfpuntsschaal, terwijl de EC studenten hieraan een 3,7 toekennen. Het auditteam heeft kennisgenomen van de spreiding van de studielast, zoals deze is geprogrammeerd in de jaarplanning en ziet daar een regelmatige opbouw van het programma. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bachelor opleiding Bedrijfseconomie, Haagse Hogeschool 19