Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar basisonderwijs voltijd - deeltijd. De Haagse Hogeschool

Transcriptie

1 Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar basisonderwijs voltijd - deeltijd De Haagse Hogeschool

2

3 Scheveningseweg KV Den Haag T (070) F (070) I E info@hobeon.nl Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar basisonderwijs voltijd - deeltijd CROHO nr De Haagse Hogeschool Hobéon Certificering BV 22 december 2008 Auditteam: Drs. R.B. v.d. Herberg Prof.dr. H.W.A.M. Coonen H. Willems M. v.d. Berg Secretaris: G.C.Versluis

4

5 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING Functie van het rapport Bereik van de beoordeling Karakteristiek van de opleiding Visitatierapport Moed tot meesterschap 30 september Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Kwaliteit lerarenopleiding Beslisregels Auditteam Deelnemers visitatie Programma visitatie 6, 7 en 8 oktober BEVINDINGEN EN BEOORDELING 11 Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding 11 Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen 11 Facet 1.2. Niveau Bachelor 14 Facet 1.3. Oriëntatie HBO 16 Onderwerp 2: Programma 18 Facet 2.1. Eisen HBO 18 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma 22 Facet 2.3. Samenhang Programma 25 Facet 2.4. Studielast 27 Facet 2.5. Instroom 29 Facet 2.6. Duur 32 Facet 2.7. Afstemming tussen Vormgeving en Inhoud 33 Facet 2.8. Beoordeling en Toetsing 35 Onderwerp 3: Inzet van Personeel 39 Facet 3.1. Eisen HBO 39 Facet 3.2. Kwantiteit Personeel 41 Facet 3.3. Kwaliteit Personeel 43 Onderwerp 4: Voorzieningen Facet 4.1. Materiële Voorzieningen Facet 4.2. Studiebegeleiding 48 Onderwerp 5: Interne Kwaliteitszorg 51 Facet 5.1. Evaluatie Resultaten 51 Facet 5.2. Maatregelen tot Verbetering 53 Facet 5.3. Betrekken van Medewerkers, Studenten, Alumni en Beroepenveld 55 Onderwerp 6: Resultaten 57 Facet 6.1. Gerealiseerd Niveau Facet 6.2. Onderwijsrendement SAMENVATTEND OORDEEL Oordeelschema HBO bachelor opleiding Leraar basisonderwijs voltijd - deeltijd Integraal oordeel/ advies aan NVAO 62 Bijlage I: Curricula Vitae auditoren en onafhankelijkheidsverklaringen auditoren Bijlage II: Programma visitatie {datum}

6

7 1. INLEIDING 1.1. Functie van het rapport Het onderhavige rapport bevat het advies aan de NVAO dat door Hobéon Certificering als Visiterende en Beoordelende Instantie is opgesteld ten behoeve van de accreditatie van de in paragraaf 1.2 genoemde HBO bachelor opleiding Bereik van de beoordeling De Haagse Hogeschool, in casu Pedagogisch Academie voor Basisonderwijs, verzorgt de HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs. Het onderhavige rapport heeft betrekking op Leraar Basisonderwijs, voltijd crohonummer Leraar Basisonderwijs, deeltijd crohonummer Hobéon Certificering heeft zijn oordeel over de voltijd en deeltijdvariant van de opleiding in één rapport samengevat omdat beide varianten gericht zijn op dezelfde eindkwalificaties en binnen één gemeenschappelijk beleids- en uitvoeringskader aangeboden worden. Niettemin wordt in het rapport, daar waar nodig, het onderscheid tussen de varianten zichtbaar gemaakt. De basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering werd gevormd door de Management Review van de opleiding Karakteristiek van de opleiding De opleiding wordt aangeboden in drie varianten: een voltijd (dagopleiding), een deeltijd (avondopleiding) en een verkorte deeltijd (avondopleiding) variant. Deze laatste variant wordt onder hetzelfde crohonummer aangeboden als de deeltijdvariant De opleiding heeft haar onderwijsvisie beschreven in het document Opleidingskader PABO Haagse Hogeschool (2006). De drie kernelementen van de opleidingsvisie zijn: ontwikkelingsgericht onderwijs en ontwikkelingsgericht opleiden, diversiteit en internationalisering. Daarnaast heeft de opleiding als speerpunt Techniek in het basisonderwijs. (Zie o.a. facet 2.1. en 2.7.) Sinds 1998 is de PABO van De Haagse Hogeschool bezig met een competentiegerichte vernieuwing van het curriculum op basis van het Educom-opleidingskader. Educom is het samenwerkingsverband tussen de PABO s van Hogeschool Zeeland, Hogeschool Leiden, Hogeschool Rotterdam, De Haagse Hogeschool en ICLON (Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing van de Universiteit Leiden). Binnen Educom zijn 11 Ontwikkelingslijnen geformuleerd. Sinds 2006 werkt de opleiding aan curriculum gebaseerd op de landelijk opgestelde SBL-competenties. (Zie facet 1.1.) Bij de verkorte- en avondopleiding van de PABO van De Haagse Hogeschool zijn inmiddels het binnenschools en buitenschools curriculum volledig gebaseerd op de SBL- competenties. Binnen de dagopleiding geven de SBL- competenties direct richting aan de stages. Tevens zijn ze sturend voor het curriculum in het derde en vierde jaar. Vanaf het cursusjaar zal ook het binnenschools curriculum van de eerste twee leerjaren van de dagopleiding gebaseerd zijn op de SBL-competenties. (Zie facet 2.2.) Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs, De Haagse Hogeschool 1

8 Werkplekleren neemt een belangrijke plaats in het curriculum in. In het eerste en tweede studiejaar lopen de studenten op jaarbasis één dag in de week stage (op de dagopleiding geclusterd in 8 stageweken) op verschillende basisscholen. In het derde en vierde jaar doen studenten praktijkervaring op volgens het concept van 'Opleiden in de school' en blijven zij op dezelfde school. (Zie facet 2.1.) De opleiding kent een MBO-HBO project waarbij de deelnemers van de MBO-kopklas onderwijsassistent onderwijsactiviteiten volgen bij de PABO. Voor studenten met een afgeronde HBO of WO opleiding bestaat de mogelijkheid tot het volgen van een verkorte opleiding van twee jaar De opleiding werkt met een Negatief Bindend Studieadvies in de propedeuse. Voor rekenen en taal is de landelijke toets verplicht. De toets wereldoriëntatie (een initiatief van een twintigtal PABO's) maakt ook deel uit van de propedeuse, maar mag ook in het tweede jaar van inschrijving worden afgerond. Daarnaast moet de student in de propedeuse minimaal 40 studiepunten, inclusief 6 studiepunten voor de stage, behalen. Na twee jaar moet de propedeuse zijn afgerond anders volgt alsnog een Negatief Bindend Studieadvies Visitatierapport Moed tot meesterschap 30 september In de afgelopen vijf jaar hebben er bij de PABO van De Haagse Hogeschool zes belangrijke externe beoordelingsmomenten plaatsgevonden. Een landelijke visitatie door de visitatiecommissie Leraar Basisonderwijs (2002), twee audits door partners van Educom Zuid Holland Zeeland (2006 en 2007), een visitatie door het Contactcentrum Bevordering Openbaar Onderwijs (CBOO 2006) en twee bezoeken door de NVAO in het kader van de evaluatie van de bestuurlijke hantering (mei en september 2006) De visitatiecommissie concludeerde in haar rapport Moed tot meesterschap, dat de PABO van De Haagse Hogeschool zich in een veranderingsproces bevond. Er was al veel gebeurd en er moest nog veel gebeuren. Dat realiseerde de opleiding zich ook. De analyse en aanbevelingen van de commissie moesten in het licht van de veranderingen worden gezien. De visitatiecommissie deed op basis van de analyse o.a. de volgende aanbevelingen: domeinspecifieke eisen: Maak keuzes op grond van regionale behoeften uit het veld en verwerk die in het beroepsbeeld en het curriculum. eisen HBO en wetenschappelijke ontwikkelingen: Er is geen gestructureerd beleid om relevante wetenschappelijke ontwikkelingen in het curriculum vorm te geven. Bouw in dit kader de contacten met wetenschappelijke instellingen uit; eisen HBO/beroepsgerichtheid: de opbouw en inhoud van het binnenschools curriculum zijn weliswaar voldoende relevant voor het bereiken van de eindtermen van de opleiding, maar organiseer meer en maak keuzes op basis van een heldere beroepsbeeld en de gekozen kwalificaties; samenhang programma: breng meer samenhang aan in het curriculum. Enerzijds door de periode thema's inhoudelijk te versterken, anderzijds door binnen en buitenschools curriculum beter op elkaar af te stemmen; instroom: verbeter het systeem om te beoordelen voor welke route een aankomend student in aanmerking komt. Systematiseer in dit verband de begeleiding van studenten, die per docent nog teveel varieert; afstemming vorm en inhoud: bespreek de onderwijsvisie, zorg ervoor dat die gedragen en herkend wordt door voldoende medewerkers en verbindt er consequenties aan voor de onderwijsuitvoering; beoordeling en toetsing: verbeterde toetsing. Toetsen dienen betrouwbaar en valide te zijn. Laat dit een verantwoordelijkheid zijn van de opleiding en niet van de individuele docent. Operationaliseer de beoordelingscriteria voor stageopdrachten en toetsen, waardoor beoordelingen van verschillende beoordelaars meer met elkaar in overeenstemming zijn en beoordelingen beter verantwoord kunnen worden aan studenten; Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs, De Haagse Hogeschool 2

9 kwaliteit personeel: ontwikkel personeelsbeleid. Leg daarin niet alleen de kwalificaties van het gewenste personeelsbestand vast, maar omschrijf ook taken en functies van medewerkers en verbindt er meetbare doelstellingen aan; kwaliteitszorg: gebruik cijfermatige gegevens voor de ontwikkeling en uitvoering van beleid. gerealiseerd niveau: de opleiding voldoet aan de eisen van het HBO-niveau, maar dient dit niveau nog wel te borgen; Naar aanleiding van aanbevelingen van de visitatiecommissie en de aanbevelingen/aandachtspunten van de commissies en de NVAO die de opleiding na 2002 bezochten, heeft de opleiding op de onder genoemde punten verbeterbeleid geformuleerd en vanaf medio 2006 de volgende maatregelen getroffen. m.b.t. domeinspecifieke eisen: er is een landelijk overeengekomen visie op beroep en beroepenveld. De PABO heeft daar haar eigen invulling aan gegeven; m.b.t. eisen HBO en wetenschappelijke ontwikkelingen: de opleiding onderhoudt contacten met o.a. het ICLON (Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing van de Universiteit Leiden). m.b.t. eisen HBO/beroepsgerichtheid: De opleiding heeft de eigen invulling van het beroepsbeeld en de richtlijnen uit het bestuurscharter doorvertaald in het binnenschools en buitenschools curriculum. Het curriculum is in de afgelopen jaren op een aantal punten nog flink verbeterd; m.b.t. samenhang programma: de samenhang in het binnenschools curriculum is verbeterd. In samenwerking met het werkveld is de relatie tussen binnenschools en buitenschools schools curriculum versterkt. m.b.t. instroom: de verschillende instroom groepen krijgen in de verschillende varianten een opleiding op maat. De opleiding heeft een EVC- procedure en vrijstellingsprocedure opgesteld; m.b.t. afstemming vorm en inhoud: het opleidingsconcept dat in het document Opleidingskader is opgenomen is bekend bij alle docenten en is duidelijk en actueel. Het is geëxpliciteerd in de algemene onderwijskundige thema s. De volgende stap zal bestaan uit de verdere ontwikkeling naar vakonderwijseenheden. Ook voor studenten is het concept duidelijk als basis voor de opleiding. Tegelijkertijd maken de studenten binnen de opleiding en in de stagescholen ook kennis met andere visies; m.b.t. beoordeling en toetsing er is een toetsbeleid en een toetscommissie is bezig met de uitvoering. Er zijn beoordelingscriteria voor de praktijk. Er is een professionaliseringsprogramma voor praktijk begeleiders en beoordelaars; m.b.t. kwaliteit personeel: opleiding heeft een duidelijk zicht op feitelijke en gewenste kwaliteit van het personeel. Via professionaliseringsbeleid werkt de opleiding aan verdere verbetering; m.b.t. kwaliteitsbeleid: Er is een beleidscyclus. Het jaarplan is een belangrijk instrument in de kwaliteitszorg geworden. De kwaliteitszorgcommissie speelt een belangrijke rol in de kwaliteitszorg. m.b.t. gerealiseerd niveau: de opleiding heeft zowel het niveau als de borging daarvan ter hand genomen en verbeteringen aangebracht in het curriculum en een hulpmiddel ontwikkeld om het HBO-niveau te meten; De opleiding heeft de huidige stand van zaken beschreven in de Management Review die opgesteld is ten behoeve van de audit op 6, 7 en 8 oktober Het door Hobéon samengestelde auditteam, dat op 6, 7 en 8 oktober 2008 ten behoeve van de accreditatie de audit uitvoerde bij de PABO van De Haagse Hogeschool, heeft kennisgenomen van het visitatierapport, de rapportages van de verschillende audits die in 2006 en 2007 zijn gehouden en van de Management Review van de opleiding. In onderhavig Adviesrapport is bij de verschillende onderwerpen/facetten beschreven wat de bevindingen zijn van het auditteam op bovengenoemde punten. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs, De Haagse Hogeschool 3

10 1.5. Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Bij de beoordeling van de betreffende voltijd en deeltijd opleiding is uitgegaan van het door de NVAO vastgestelde Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs. Daarin staan de onderwerpen en facetten vermeld waarop een VBI zich bij de beoordeling van een opleiding moet richten. Voorts zijn daarin opgenomen de criteria aan de hand waarvan een VBI moet bepalen of de basiskwaliteit van die opleiding als voldoende kan worden beoordeeld. Met betrekking tot het specifieke referentiekader van de betreffende opleidingsvarianten geldt het volgende: De voltijd en deeltijd opleiding hebben zich voor wat betreft beroepsprofiel, opleidingscompetenties en doelstelling ten minste gebaseerd op het landelijk beroepsprofiel en de opleidingscompetenties zoals vastgesteld in het landelijk overleg tussen de betreffende opleidingen en het beroepenveld. (Zie onder facet 1.1.: Domeinspecifieke Eisen ). Het auditteam heeft dit opleidingsspecifieke referentiekader beoordeeld en vastgesteld dat het in voldoende mate gespecificeerd is en passend is voor een opleiding Leraar Basisonderwijs op HBO-niveau. Het auditteam heeft dit kader in zijn beoordeling betrokken. Zie voorts onder facet Kwaliteit lerarenopleiding Hobéon Certificering heeft bij het beoordelen van de opleiding Leraar Basisonderwijs expliciet rekening gehouden met de afspraken betreffende de beoordeling van de lerarenopleiding tussen de NVAO en de VBI s. Dit naar aanleiding van een brief van de Staatssecretaris aan de NVAO (d.d. 14/11/07) inzake Accreditatie van lerarenopleidingen. In een overleg tussen de NVAO en de VBI s is eind 2007 een aantal afspraken gemaakt wat betreft de samenstelling van de panels, de duur en de omvang van de site visit aan de lerarenopleiding, de inhoud van het curriculum en het gerealiseerde niveau. Hobéon Certficering heeft voorafgaand aan de audit een lijst opgesteld van potentiële auditteamleden. Deze lijst is voorgelegd aan de NVAO en door haar als adequaat beoordeeld. Vervolgens heeft Hobéon Certificering uit deze lijst twee externe auditoren geselecteerd. Hierdoor is geborgd dat er aandacht is besteed aan de kwaliteit van de inhoudelijke samenstelling van de panels. Om de externe legitimering verder te borgen is de audit verlengd waardoor het voor het auditteam mogelijk was om additionele gesprekken te voeren met studenten, docenten, werkveld en alumni. Evenals bij de reguliere ééndaagse audits zijn ook bij deze audit (tussen)producten van studenten beoordeeld waaronder portfolio s, toetsen en werkstukken. De selectie van studenten die het auditteam gesproken heeft is at random gebeurd. Het auditteam heeft de opleiding hier in de voorbereidende fase van de audit op gewezen. Het curriculum is door het auditteam nadrukkelijk tegen het licht gehouden. Concreet betekent dit dat gekeken is naar zowel de vakinhoudelijk kant ervan als naar de specifieke vakdidactiek. Onder 1.4. zijn in deze rapportage de resultaten van de visitatie in mei 2002 kort beschreven. Het auditteam heeft tijdens de audit expliciet aandacht besteed aan de wijze waarop de opleiding is omgegaan met de aanbevelingen uit de vorige visitatie en de NVAO visitaties in mei en september Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs, De Haagse Hogeschool 4

11 Het auditteam merkt op dat in de rapportage, zoals gebruikelijk, aandacht besteed is aan het aantal contacturen, de docent/student ratio en het opleidingsniveau van de docenten. Ook is door het auditteam voorafgaand aan en tijdens de audit (in de documentenanalyse) de wijze bestudeerd waarop de opleiding het Opleiden in de School heeft vormgegeven. Meer in het bijzonder heeft het auditteam concrete informatie bestudeerd waaruit blijkt op welke wijze de samenwerking tussen scholen en de opleiding vorm heeft gekregen en op welke wijze de opleiding de kwaliteit van het Opleiden in de School borgt. Hiermee volgt Hobéon Certificering de toezeggingen van de voorzitter van de NVAO aan de Staatssecretaris inzake de beoordeling van de kwaliteit van de lerarenopleiding (brief voorzitter NVAO aan de Staatssecretaris OCW, d.d. 22 november 2008, NVAO/ /FV). De beoordelingsprocedure van Hobéon Certificering kent twee hoofdmomenten: Documentanalyse Het gaat hier om een analyse en beoordeling van door de PABO van De Haagse Hogeschool aangeleverde schriftelijke informatie: Management Review MR; Studiegids; Onderwijs- en Examen Reglement OER; Visitatierapport Moed tot meesterschap - 30 september 2003 (zie ook 1.4); auditrapport Educom ZH (2003 en 2007) en evaluatie bestuurlijke hantering NVAO (mei en september 2006); Onderliggende documentatie betrekking hebbend op bijvoorbeeld: - strategische keuzen en de positie in de markt, - interne organisatie, - de (systematiek van) interne kwaliteitszorg en de daarmee samenhangende interne managementrapportages en verbetermaatregelen, - ontwikkelingen in het beroepenveld, - beroeps- en opleidingsprofielen, - (validatie) eindkwalificaties, - curricula en de interne en externe evaluatie daarvan, - werkvormen, - toetsing en beoordeling, - werkplekleren, - kwantitatief en kwalitatief personeelsbeleid, - internationalisering, - instroombeleid, - studiebegeleiding, - onderwijsrendement. Op basis van de door opleiding aangeleverde documentatie, heeft het auditteam zich een beeld kunnen vormen van de primaire en secundaire processen van de opleidingsvarianten. Het auditteam heeft dit beeld getoetst aan zaken als: ambitieniveau, toekomstgerichtheid, innovatief vermogen, kwaliteitsbewaking via interne en externe evaluatie, arbeidsmarktrelevantie, resultaatgerichtheid, continuïteit, studenten- en docentenbelangen. Voorafgaand aan de visitatie (zie hieronder) werd het management van de betreffende opleiding op de hoogte gesteld van de voorlopige bevindingen van het auditteam op basis van zijn documentanalyse. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs, De Haagse Hogeschool 5

12 Audit De audit was gericht op een actieve controle door middel van een visitatie 1, uitgevoerd door een auditteam waarvan deel uitmaakten twee externe onafhankelijke deskundigen op het gebied van het basisonderwijs, één student, één lead auditor, één auditor onderwijs tevens secretaris vanuit Hobéon Certificering. Onder controle moet hier worden verstaan, dat het auditteam op verschillende niveaus (management, coördinatie, examencommissie, docenten, studenten, staf) heeft getoetst (i) of de in de documentatie beschreven beleidsvoornemens en de daaraan gerelateerde uitvoeringsprocessen zijn geïmplementeerd en (ii) of de overige in de documentatie vervatte informatie verifieerbaar is. Deze verificatie door het auditteam geschiedde enerzijds door, zoals hierboven reeds is aangegeven, meerdere malen hetzelfde onderwerp met verschillende geledingen te bespreken en anderzijds aan de hand van additionele documentatie en -daar waar het de huisvesting en de materiële voorzieningen betreft- ook door eigen waarneming. De additionele, tijdens de visitatie geraadpleegde, documentatie behelsde ondermeer: overzichten van de samenstelling van de werkveld-gremia waarmee de opleiding(en) overleg voeren; verslagen van die bijeenkomsten met het werkveld; overzicht CV s van (gast)docenten; netwerkoverzicht docenten; verslagen van de functioneringsgesprekken met docenten; verslagen van docentevaluaties; verslagen van studievoortgangsgesprekken met studenten; detailbeschrijving van modules, cases en de daaraan gekoppelde opdrachten; stageverslagen en -beoordelingen; de beroepsproducten die gedurende de opleiding door studenten worden opgeleverd; de eindproducten van studenten. Aldus had het auditteam voldoende instrumenten om zich op gedetailleerd niveau op de hoogte te stellen van inhoud, opzet, uitvoering en resultaten van het opleidingsprogramma en van de daarmee samenhangende personele, organisatorische, materiële en ruimtelijke voorzieningen. Het auditteam heeft op deze wijze alle in het NVAO-Accreditatiekader vermelde facetten beoordeeld, op basis waarvan een samenvattend oordeel per onderwerp werd gegeven. Een en ander werd vastgelegd in een conceptrapport dat aan de opleiding werd voorgelegd voor een toets op eventuele feitelijke onjuistheden. Het voorliggend rapport is de weergave van het oordeel van het auditteam met daarbij de gronden waarop dat oordeel is gebaseerd. 1 Visitatie heeft op 6,7, en 8 oktober 2008 plaatsgevonden. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs, De Haagse Hogeschool 6

13 Beslisregels Volgens de NVAO-Beslisregels Accreditatie kan een onderwerp slechts onvoldoende of voldoende scoren. Een facet kan evenwel, volgens diezelfde regels, onvoldoende, voldoende, goed of excellent scoren. Met dit als uitgangspunt, heeft Hobéon onderstaande beslisregels toegepast. Onderwerp A. Een onderwerp scoort voldoende, indien alle facetten van dat onderwerp ten minste voldoende hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp onvoldoende en de overige ten minste voldoende hebben gescoord, mits een acceptabel verbeterplan beschikbaar is voor het facet met de score onvoldoende. B. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord en voor dit facet geen acceptabel verbeterplan beschikbaar is. C. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien meer dan één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord, ongeacht of er voor die facetten acceptabele verbeterplannen zijn. Facet D. Binnen de beoordeling van een facet is ruimte voor een eigen afweging van het auditteam: uitvoering/praktijk weegt zwaarder dan beleid/theorie: beter een goed functionerende regeling die slecht is opgeschreven, dan omgekeerd; primaire processen wegen zwaarder dan secundaire. Extra aantekening E. Indien voor een onderwerp een hogere score dan voldoende gerechtvaardigd is, wordt dat als extra aantekening vermeld en wel met inachtneming van onderstaande regels: een onderwerp krijgt de extra aantekening goed, indien alle facetten van dat onderwerp goed hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp voldoende en de overige facetten goed of excellent hebben gescoord; 2 een onderwerp krijgt de extra aantekening excellent, indien alle facetten van dat onderwerp excellent hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp goed en de overige facetten excellent hebben gescoord; een onderwerp krijgt geen extra aantekening, indien één van de facetten van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord. 2 Het NVAO-Accreditatiekader onderscheidt bij onderwerp 2 ( Programma ) acht facetten. Eén ervan betreft de duur van de opleiding. Het daarbij vermelde criterium (240 ECTS) is evenwel geen (kwaliteits)criterium, maar een formele vereiste waaraan het programma van een opleiding a priori moet voldoen, wil zij überhaupt in aanmerking kunnen komen voor een HBO Bachelor accreditatie. Duur is derhalve van een andere orde dan -bijvoorbeeld- Kwaliteit Personeel of Onderwijsrendement. Bij de beslissing of het onderwerp Programma een extra aantekening goed dan wel excellent verdient, wordt het facet Duur dan ook buiten beschouwing gelaten. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs, De Haagse Hogeschool 7

14 Auditteam Het auditteam was als volgt samengesteld: Voorzitter: Leden: Secretaris: Drs. R.B. van der Herberg Prof.dr. H.W.A.M. Coonen H. Willems M. van den Berg G.C. Versluis Bij het samenstellen van het auditteam heeft Hobéon Certificering er zorg voor gedragen, dat de voor de beoordeling van de opleiding Leraar Basisonderwijs noodzakelijke expertise aanwezig is. Expertise met betrekking tot de onderwijskundige aspecten (i.c. het primaire proces, de ondersteunende processen en de organisatorische context) en expertise met betrekking tot de inhoudelijke aspecten (i.c. het programma in relatie tot het specifieke domein). De heer Van der Herberg is lead auditor en heeft inmiddels een brede ervaring in het uitvoeren van audits in het onderwijs waaronder audits in het HBO in het kader van accreditatie binnen verschillende domeinen. De heer Willems heeft zich als werkvelddeskundige in zijn beoordeling met name gericht op de kwaliteit, actualiteit en relevantie van (i) het richtinggevend domeinspecifieke kader, (ii) de eindkwalificaties, (iii) de programma-inhoud en (iv) de interactie tussen opleiding en werkveld. Bovendien hebben zij de kwaliteit van het personeel en het gerealiseerde niveau beoordeeld. Willems heeft op grond van zijn ervaring en positie in het werkveld een goed zicht op de eisen die vanuit de verschillende deelgebieden in het werkveld gesteld worden aan leraren basisonderwijs op HBO-niveau. De heer Willems studeerde na de kweekschool MO-A Pedagogiek aan de VU te Amsterdam en volgde sindsdien nog zeer veel nacholingscursussen. Na eerst als leerkracht werkzaam te zijn geweest in het basisonderwijs is Willems hoofd/directeur geworden van verschillende basisscholen. Deze functie is uitgegroeid tot zijn aanstelling als algemeen directeur Stichting Protestant Christelijk Onderwijs (SPCO) Groene Hart te Woerden. Deze functie heeft hij tot zijn prepensioen in juli 2008 vervuld. De heer Coonen studeerde aan de Pedagogisch Academie en begon aansluitend zijn onderwijsloopbaan als onderwijzer in Rotterdam. Hij studeerde MO-A en B Pedagogiek gevolgd door een doctoraalstudie Onderwijskunde aan de Universiteit Utrecht. In 1987 promoveerde hij aan de Universiteit Leiden op een proefschrift over de lerarenopleidingen voor het basisonderwijs. Coonen vervulde tal van functies en nevenfuncties binnen het onderwijs. Momenteel is Coonen decaan Faculteit Gedragswetenschappen Universiteit Twente, deeltijd hoogleraar Open Universiteit Nederland/Ruud de Moor Centrum en voorzitter Landelijk Platform Beroepen in het Onderwijs. Daarnaast is hij o.a. lid van de Advisory Board van de LOI University, medeoprichter en lid van het Nationaal Onderwijs Forum en lid van de Raad van Toezicht van het ROC van Twente. Coonen heeft zich als vakdeskundige in zijn beoordeling gericht op de kwaliteit, actualiteit en relevantie van (i) het richtinggevend domeinspecifieke kader, (ii) de eindkwalificaties, (iii) de programma-inhoud en (iv) de interactie tussen opleiding en werkveld. Bovendien heeft hij de kwaliteit van het personeel en het gerealiseerde niveau beoordeeld. Mevrouw Versluis heeft zich als deskundige onderwijs vooral gericht op de kwaliteit van de processen die direct en indirect de uitvoering van het programma raken. Zij heeft in haar vorige en huidige functie ervaring opgebouwd die haar in staat stelt de programmaopbouw, het onderwijsproces en de organisatorische context waarbinnen de uitvoering plaatsvindt te beoordelen in het perspectief van de eisen die aan HBOopleidingen gesteld worden. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs, De Haagse Hogeschool 8

15 Mevrouw Van den Berg is derdejaars student aan de opleiding Leraar Basisonderwijs van Hogeschool Leiden. Voor de curricula vitae: zie Bijlage I Deelnemers visitatie Het auditteam heeft tijdens de visitatie gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers vanuit de verschillende geledingen van de opleiding: management, coördinatoren, docenten, studenten en staf. Voor een volledig overzicht van de deelnemers aan de visitatie: zie Bijlage II Programma visitatie 6, 7 en 8 oktober 2008 Zie Bijlage II. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs, De Haagse Hogeschool 9

16 Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs, De Haagse Hogeschool 10

17 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding Dit onderwerp kent drie facetten: 1. domeinspecifieke eisen; 2. niveau bachelor; 3. oriëntatie HBO. Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen Criterium Het facet Domeinspecifieke Eisen is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk)? Bevindingen Vanaf 1 augustus 2006 zijn de PABO s gehouden aan de wet Beroepen in het Onderwijs (wet BIO). Hierin is voor leraren een minimumniveau van kwaliteit vastgesteld dat uitgedrukt wordt in de zogenaamde bekwaamheidseisen. Deze zijn naar aanleiding van de landenvergelijkende studies en uitvoerige bijeenkomsten met alle geledingen uit het onderwijsveld (leerkrachten en directeuren basisonderwijs, onderzoeks- en begeleidingsinstituten ) door de Stichting Beroepskwaliteit Leraren (SLB) beschreven. De bekwaamheidseisen zijn geordend volgens zeven samenhangende competenties met vier beroepsrollen in vier contexten: interpersoonlijk competent, pedagogisch competent, vakinhoudelijk/didactisch competent en organisatorisch competent met de leerlingen; competent in samenwerking met de collega s; competent in samenwerking met de omgeving; competent in reflectie en ontwikkeling (met zichzelf). De competenties omschrijven samen het beroepsprofiel leraar primair onderwijs Bij de verkorte- en avondopleiding van de PABO van De Haagse Hogeschool zijn inmiddels het binnenschools en buitenschools curriculum volledig gebaseerd op de SBL- competenties. Binnen de dagopleiding geven de SBL- competenties direct richting aan de stages. Tevens zijn ze sturend voor het curriculum in het derde en vierde jaar. Vanaf het cursusjaar zal ook het binnenschools curriculum van de eerste twee leerjaren van de dagopleiding gebaseerd zijn op de SBL-competenties De opleiding heeft, voor een deel in samenwerking met collega-opleidingen in het regionale samenwerkingsverband Educom 3, eigen accenten gelegd in de leerlijn 'eigen werkconcept en culturele betrokkenheid'. Hierin wordt de visie van de opleiding met betrekking tot diversiteit, internationalisering en ontwikkelingsgericht opleiden en ontwikkelingsgericht onderwijs verder uitgewerkt. Dit heeft geleid tot een aanscherping van het beroepsprofiel. Daarnaast vormt ook de visie van de hogeschool een basis voor de inhoud en inrichting van het curriculum. De opleiding heeft dit vastgelegd in het document 'Opleidingskader PABO Haagse Hogeschool' (juli 2006). (Zie voor samenwerkingsverband Educom de inleiding van dit Adviesrapport.) In maart 2007 is een Beroepenveldcommissie geïnstalleerd, die een actieve rol speelt in de afstemming van het onderwijs op de ontwikkelingen in het beroepenveld en het borgen van het opleidingsniveau. Voor 2007 maakte de PABO gebruik van een Resonansgroep, die geraadpleegd werd over zaken aangaande de opleiding. 3 Educom is het samenwerkingsverband tussen de PABOs van Hogeschool Zeeland, Hogeschool Leiden, Hogeschool Rotterdam, ICLON (Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing van de Universiteit Leiden) en De Haagse Hogeschool Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs, De Haagse Hogeschool 11

18 In de Beroepenveldcommissie hebben (bovenschoolse) directeuren uit het Openbaar onderwijs in het Westland, Den Haag en Zoetermeer zitting, tezamen met de beleidsmedewerker van de Stichting 'De Haagse Scholen'. De Beroepenveldcommissie komt viermaal per jaar bijeen. De Beroepenveldcommissie heeft ingestemd met het opleidingsprofiel. Het auditteam heeft kennisgenomen van de op basis van het landelijke profiel door de opleiding uitgewerkte set opleidingscompetenties voor het binnenschools en buitenschools curriculum. Het auditteam is van mening, dat de eindkwalificaties van de opleiding corresponderen met de kerntaken van een (beginnend) beroepsbeoefenaar en aansluiten bij de eisen die de vakgenoten en de beroepspraktijk stellen aan een opleiding Leraar Basisonderwijs De opleiding houdt op verschillende manieren zicht op actuele ontwikkelingen en opvattingen van vakgenoten en de beroepspraktijk. Dit gebeurt onder andere door: deelname aan de landelijke en regionale samenwerkingsverbanden en overlegorganen; structureel overleg met het bestuur van het Openbaar onderwijs Den Haag en de besturen van het Openbaar onderwijs Zoetermeer en Westland. Ook met de besturen en scholen in Voorburg en Leidschendam is regelmatig overleg; regelmatig overleg vanuit het stagebureau met diverse clusters van scholen; projecten rondom 'Opleiden in de school'; structureel overleg met de Beroepenveldcommissie; regelmatig in de stagescholen zijn van docenten; jaarlijkse terugkomdag voor alumni. Het auditteam heeft kennisgenomen van de verschillende contacten die de opleiding onderhoudt met de vakgenoten en de beroepspraktijk en is van mening dat de opleiding er voor zorgt dat zij zicht houdt op de actuele ontwikkeling in het veld. Het auditteam heeft kennisgenomen van de samenstelling van de Beroepenveldcommissie en is van mening dat deze commissie een representatieve vertegenwoordiging laat zien van het werkveld waarbinnen de PABO van De Haagse Hogeschool opereert. Op basis van de verslagen van overleggen concludeert het auditteam dat er met de Beroepenveldcommissie en de andere geledingen vanuit het werkveld regelmatig is gesproken over de structuur en de inhoud van de opleiding Diversiteit en internationalisering vormen twee van de drie kernelementen van de opleidingsvisie. Het soepel en effectief kunnen omgaan met mensen met heel verschillende achtergronden is een vaardigheid die van alle (toekomstige) leerkrachten wordt gevraagd. De Haagse Hogeschool stelt, dat in de steeds kleiner wordende wereld het voor beroepsbeoefenaren op HBO niveau noodzakelijk is om een breder perspectief te hebben dan alleen het Nederlandse. De hogeschool heeft haar beleid op dit gebied vastgelegd in de nota 'wereldburger in wording'. De PABO van De Haagse Hogeschool stelt zich ten doel dat studenten binnen hun opleiding op bovenstaande worden voorbereid en doet dit onder andere door een diverse omgeving te creëren binnen de hogeschool, een zo divers mogelijke studentenpopulatie te werven en op te leiden, studenten keuzes te laten maken voor hun werkconcept op levensbeschouwelijk terrein, mogelijkheden voor buitenland stages, uitwisselingsprogramma's, gastlessen van PABO-docenten in diverse landen en gastlessen van docenten uit het buitenland. Ook participeert de opleiding in internationale netwerken en Europese onderwijskundige projecten en neemt zij deel aan internationale conferenties. (Zie ook 2.1.) Het auditteam is op grond van bovenstaande van mening dat de opleiding goed zorgt dat met name vanaf het derde studiejaar belangrijke internationale en multiculturele ontwikkelingen in het curriculum aan bod komen en studenten die competenties kunnen verwerven, die zij nodig hebben om ook in een internationale/multiculturele context te kunnen werken. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs, De Haagse Hogeschool 12

19 Studenten die het auditteam sprak, meldden dat zij zich voldoende voelden toegerust om op multiculturele scholen te gaan lesgeven. Aanbevelingen vorige visitatie: Maak keuzes op grond van regionale behoeften uit het veld en verwerk die in het beroepsbeeld en het curriculum. Zoals hierboven is beschreven heeft de opleiding haar eigen visie vastgelegd in het document 'Opleidingskader PABO Haagse Hogeschool'. Deze visie is nader uitgewerkt in het curriculum. Hierover heeft de opleiding regelmatig overleg met de verschillende geledingen vanuit het werkveld. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor de beide varianten van de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: De PABO baseert zich op het landelijk beroepsprofiel en wettelijke bekwaamheidseisen en heeft eigen accenten gelegd. De uitwerking van de eigen visie op diversiteit, internationalisering en ontwikkelingsgericht opleiden en ontwikkelingsgericht onderwijs heeft geleid tot een aanscherping van het beroepsprofiel. De eindcompetenties van de opleiding corresponderen met de kerntaken van een (beginnend) beroepsbeoefenaar en sluiten goed aan bij de eisen die de vakgenoten en de beroepspraktijk stellen aan een opleiding Leraar Basisonderwijs. Met allerlei verschillende geledingen vanuit het werkveld hebben de diverse betrokkenen vanuit de opleiding regelmatig overleg over de opzet en inhoud van de opleiding en de competenties. De PABO neemt actief deel aan landelijke overlegverbanden. De PABO zorgt er goed voor dat belangrijke internationale en multiculturele ontwikkelingen in het curriculum aan bod komen en studenten díe competenties kunnen verwerven, die zij nodig hebben om ook in een internationale/multiculturele context te kunnen werken. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs, De Haagse Hogeschool 13

20 Facet 1.2. Niveau Bachelor Criterium Het facet Niveau Bachelor is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor? Bevindingen Om het HBO niveau te borgen is de PABO in juni 2006 een project gestart HBO niveau in het curriculum en heeft er een nulmeting plaatsgevonden. De analyse gebeurde op basis van de Dublin Descriptoren. Allereerst heeft de opleiding een relatie gelegd tussen de Dublin Descriptoren en de geformuleerde SBL-competenties en doelen van Educom. Ook is in een matrix de relatie tussen de generieke HBO kernkwalificaties, de Dublin Descriptoren en de SBL competenties beschreven In de matrix is bijvoorbeeld voor de competentie vakinhoudelijk didactisch de volgende uitwerking van de Dublin Descriptoren gegeven: Kennis en inzicht Kennis van theorieën en modellen met betrekking tot wetenschappelijk fundament, leerinhoud, didactiek en schoolmethoden. Toepassen kennis en inzicht Toepassen van genoemde kennis en inzicht in specifieke onderwijs context met behulp van praktijkkennis. Oordeelsvorming Beredeneerde keuzes maken met betrekking tot leerinhoud, didactiek, schoolmethoden en de onderlinge afstemming. Communicatie Uitleggen, verantwoorden en afstemmen van leerinhoud, en didactiek, schoolmethoden en hun onderlinge samenhang. Leervaardigheden Systematisch reflecteren en professionele leervormen inschakelen Binnen het project HBO niveau in het curriculum heeft de opleiding vervolgens de Dublin Descriptoren uitgewerkt in verschillende niveaus passend bij de fasen van de opleiding. Per vak is gekeken naar het te behalen eindniveau. Daar waar nodig heeft bijstelling plaatsgevonden van het curriculum. (Zie daarover onder 2.2.) In het jaarlijkse evaluatieonderzoek van De Haagse Hogeschool, de Reflector, geven de voltijdstudenten in ,5 en deeltijdstudenten en 3,6 (op een vijf punt schaal) voor de stelling ik ben tevreden over het niveau van een opleiding. Het auditteam heeft kennisgenomen van de matrix waarin de opleiding heeft beschreven hoe de landelijke SBL-competenties waarop de PABO van De Haagse Hogeschool haar eigen opleidingscompetenties heeft gebaseerd, zijn gekoppeld aan de Dublin Descriptoren en de generieke HBO kernkwalificaties. Het auditteam is van mening dat de eindcompetenties van de opleiding voldoen aan het niveau bachelor zoals weergegeven in de Dublin Descriptoren. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs, De Haagse Hogeschool 14

21 Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle beide varianten van de opleiding als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: De opleiding heeft beschreven hoe de landelijke SBL-competenties waarop de PABO van De Haagse Hogeschool haar eigen opleidingscompetenties heeft gebaseerd, zijn gekoppeld aan de Dublin Descriptoren en de generieke HBO kernkwalificaties. De eindcompetenties van de opleiding voldoen aan het niveau bachelor zoals weergegeven in de Dublin Descriptoren. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs, De Haagse Hogeschool 15

22 Facet 1.3. Oriëntatie HBO Criteria Het facet Oriëntatie HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn de eindkwalificaties van de opleiding mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties? Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor de betreffende opleiding vereist of dienstig is? Bevindingen Oriëntatie HBO kent twee dimensies. Hoger onderwijs enerzijds, beroepsonderwijs anderzijds Hoger Onderwijs Zoals al onder 1.2. is vermeld heeft de opleiding een relatie gelegd tussen de Dublin Descriptoren en de geformuleerde SBL-competenties en doelen van Educom. Ook is in een matrix de relatie tussen de generieke HBO kernkwalificaties, de Dublin Descriptoren en de SBL competenties beschreven. Het auditteam is van mening dat de opleiding gerekend kan worden tot het hoger onderwijs. (Zie ook onder 1.2.) Beroepsonderwijs Zoals al onder 1.1. Is beschreven heeft de opleiding zich gebaseerd op het landelijk beroepsprofiel en de landelijke SBL- competenties en heeft op basis daarvan voor de deeltijdopleiding, het derde en vierde studiejaar en het buitenschools curriculum van de eerste twee studiejaren een eigen set opleidingscompetenties uitgewerkt. Het binnenschools curriculum van de eerste twee studiejaren, dat nu nog gebaseerd is op de Educom doelen, zal vanaf ook volledig gebaseerd zijn op de SBL competenties. Het auditteam is van mening dat de PABO van De Haagse Hogeschool een beroepsopleiding is en heeft geconstateerd dat hierover afstemming plaatsheeft gevonden met het beroepenveld. (Zie ook onder 1.1.) De eindkwalificaties van de opleiding corresponderen met de kerntaken van een (beginnend) beroepsbeoefenaar en sluiten aan bij de eisen die de vakgenoten en de beroepspraktijk stellen aan een opleiding Leraar Basisonderwijs Voor het overige blijkt de Oriëntatie HBO ook uit het programma van de opleiding. Zie daarvoor de bevindingen onder facet 2.1. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor beide varianten van de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: De eindcompetenties van de PABO voldoen aan het niveau Bachelor zoals weergegeven in de Dublin Descriptoren. De opleiding baseert zich op het landelijk opgestelde beroepsprofiel en de wettelijke bekwaamheidseisen en heeft op basis daarvan een eigen set opleidingscompetenties uitgewerkt. De eindkwalificaties van de opleiding corresponderen met de kerntaken van een (beginnend) beroepsbeoefenaar. Met het werkveld is regelmatig contact over de opzet en inhoud van de opleiding en de competenties. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs, De Haagse Hogeschool 16

23 SAMENVATTEND OORDEEL DOELSTELLINGEN OPLEIDING : VOLDOENDE Het auditteam beoordeelt het Onderwerp Doelstellingen Opleiding voor beide opleidingsvarianten als voldoende. De PABO baseert zich op het landelijk beroepsprofiel en wettelijke bekwaamheidseisen en heeft eigen accenten gelegd. De eindcompetenties van de opleiding voldoen aan het niveau Bachelor en corresponderen met de kerntaken van een (beginnend) beroepsbeoefenaar. Met verschillende geledingen vanuit het werkveld hebben de diverse betrokkenen vanuit de opleiding regelmatig overleg over de opzet en inhoud van de opleiding en de competenties. Conform de Beslisregels Accreditatie zoals vastgelegd in het NVAO-Accreditatiekader, kan een Onderwerp niet hoger scoren dan voldoende. Het auditteam beoordeelt evenwel twee facetten van het onderwerp Doelstellingen als goed. Dit rechtvaardigt (zie Beslisregels onder E) een kwalificatie goed voor dit onderwerp. Reden voor het auditteam de kwalificatie goed als extra aantekening aan zijn oordeel toe te voegen. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs, De Haagse Hogeschool 17

24 Onderwerp 2: Programma Dit onderwerp kent acht facetten: 1.eisen hbo; 2. relatie tussen doelstellingen en inhoud; 3. samenhang programma; 4. studielast; 5. instroom; 6. duur; 7. afstemming tussen vormgeving en inhoud; 8. beoordeling en toetsing. Facet 2.1. Eisen HBO Criteria Het facet Eisen HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Vindt kennisontwikkeling van studenten plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek? Heeft het programma aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline? Waarborgt het programma de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft het aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk? Bevindingen Ontwikkeling van kennis en beroepsvaardigheden vindt plaats via aan de beroepspraktijk ontwikkeld studiemateriaal en vakliteratuur. Studenten krijgen te maken met vakliteratuur in de voorgeschreven boeken en via relevante en actuele artikelen uit tijdschriften. De Onderwijswerkplaats speelt hierin een belangrijke rol en vormt een verbindende schakel tussen theorie en praktijk. De Onderwijswerkplaats beschikt over een actuele collectie boeken, tijdschriften en (onderwijs) materiaal op het vakgebied. (Zie ook 4.1. Materiële Voorzieningen. ) Het auditteam heeft kennisgenomen van de boekenlijst en de literatuurverwijzingen en artikelen in de readers en is van mening, dat deze actueel, relevant en op HBO niveau zijn. Tijdens de rondleiding heeft het auditteam kunnen constateren dat studenten toegang hebben tot veel databanken. In de Onderwijswerkplaats van de opleiding en de bibliotheek van De Haagse Hogeschool zijn diverse vakbladen en de boeken van de literatuurlijsten beschikbaar. Het auditteam constateert dat er weinig gebruik wordt gemaakt van buitenlandse literatuur en vindt dit nog wel een punt van aandacht. De opleiding meldt dat voor het afstudeeronderzoek nu wel een Engels artikel op de literatuurlijst moet voorkomen. Ook in de minoren komt Engelse literatuur voor. Studenten, die het auditteam sprak, misten de buitenlandse literatuur niet in de opleiding, maar lezen wel Engelse artikelen/literatuur wanneer dat nodig is Het doen van praktijkgericht onderzoek vindt in alle studiejaren plaats. In het curriculum van de eerste twee studiejaren is er vooral aandacht voor probleemoplossende vaardigheden. Zo werken de studenten in het tweede jaar aan ontwerpopdrachten waarbij ze onderzoeksvragen moeten beantwoorden. Dit is voorwaardelijk om in het derde en vierde jaar gericht met praktijkonderzoek bezig te kunnen zijn. In de minoren in het derde jaar vormt het beantwoorden van onderzoeksvragen een belangrijk onderdeel. In het vierde jaar rond de student de studie af met een scriptie, waarbij een appèl gedaan wordt op het gericht verzamelen en verwerken van actuele literatuur, planning en control van het proces, uitvoeringsvaardigheden, interpretatie van gegevens en het evalueren van een onderzoeksproces. Het auditteam heeft kunnen constateren, dat de eerste aanzetten voor een onderzoekslijn binnen de opleiding zichtbaar zijn. Met name in het derde jaar, waarin de studenten voor hun minor een onderzoek moeten uitvoeren, en in het vierde jaar, waarin de studenten voor hun afstudeeropdracht onderzoek moeten doen, is dit al waarneembaar. Het auditteam moedigt de opleiding aan op deze weg door te gaan en ook in de eerste twee leerjaren al veel aandacht te besteden aan onderzoek doen en daarmee niet te wachten tot het derde studiejaar. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs, De Haagse Hogeschool 18

25 Werkplekleren neemt een belangrijke plaats in het curriculum in. Het werkplekleren heeft als belangrijk doel studenten authentieke leeromgevingen te bieden om hun competenties te ontwikkelen. Het werkplekleren is in de praktijk samen met de basisscholen ontwikkeld. In het eerste en tweede studiejaar lopen de studenten op jaarbasis één dag in de week stage (op de dagopleiding geclusterd in 8 stageweken) op verschillende basisscholen. In het derde en vierde jaar doen studenten praktijkervaring op volgens het concept van 'Opleiden in de school' en blijven zij op dezelfde school. Het verschil tussen beide fasen ligt vooral in de zelfsturing, de intensiteit van de begeleiding, de complexiteit van de stageplek en de wijze van beoordeling. In het eerste en tweede studiejaar wordt opdracht gestuurd gewerkt. Vanaf het derde studiejaar werken de studenten aan de hand van eigen leer vragen, die zij formuleren in hun POP en documenteren in hun portfolio. Studenten solliciteren dan naar een stageschool die het beste aansluit bij deze leervragen. (Zie verder ) Opleiden in de school. Het opleiden in de school bestaat uit een (onbetaald) duaal traject gedurende de twee laatste jaren van de voltijdstudie. Tijdens deze fase van het werkplekleren moet de student zelf de te verwerven competenties in onderwijsactiviteiten vertalen en neemt hij relatief zelfstandig onderwijstaken van de groepsleraar/mentor over. Studenten komen gemiddeld nog twee dagen per week naar de opleiding. Het binnen- en buitenschools curriculum zijn goed op elkaar afgestemd. Om een maximale koppeling tussen de theorie en de praktijk te bewerkstelligen gaan studenten stage lopen bij een groep in de leeftijdsfase die aansluit bij de specialisatie binnen het binnenschools onderwijs. (Zie voor de specialisatie onder ) Waar mogelijk geldt dit ook voor de avondopleiding en het tweede jaar van de verkorte opleiding. Omdat het gaat om kleinere aantallen studenten is het evenwel organisatorisch niet altijd mogelijk om twee verschillende groepen te formeren. Op elke opleidingsschool/partnerschool is een coördinator aanwezig, die door de PABO is opgeleid tot interne coach. Ook voor mentoren biedt de PABO trainingen op dit gebied. (Zie daarover onder 3.3.) Schoolbesturen stellen in goed overleg met de PABO vast welke school in aanmerking komt voor het predikaat 'opleidingsschool'. Over taken en verantwoordelijkheden tijdens de begeleiding en beoordeling heeft de PABO met de besturen duidelijke afspraken vastgelegd in een overeenkomst. De school wordt in toenemende mate medeverantwoordelijk voor de beoordeling, waarbij de PABO eindverantwoordelijke blijft. Inmiddels is al een groot deel van de basisscholen opleidingsschool. Onder andere door middel van het Pabo-informatiebulletin, voorlichtingsbijeenkomsten voor scholen en besturen en jaarlijkse teaminformatiebijeenkomsten communiceert de PABO over alle ontwikkelingen rondom de opzet en inhoud van de opleiding en het werkplekleren. Het auditteam heeft kennisgenomen van de wijze waarop de PABO van De Haagse Hogeschool het werkplekleren heeft georganiseerd. Het auditteam is van mening dat de opleiding op de goede weg is door het afsluiten van convenanten met opleidingsscholen, waardoor de scholen veel nauwer betrokken zijn bij het opleiden van de student. Hiermee wordt het opleiden van goede leerkrachten een gezamenlijke verantwoordelijkheid van basisschool en PABO. Zo ervaren de afgevaardigden vanuit het werkveld, die het auditteam sprak dat ook. In het gesprek met het management werd duidelijk, dat de opleiding wel de eindverantwoordelijkheid wil behouden. Naast de mentor en de coach in de basisschool, blijven ook de docenten van de opleiding de studenten viermaal per jaar op de werkplek bezoeken. Het auditteam constateert op grond van bovenstaande dat de studenten door de stages in alle jaren van de opleiding en de practica veel gelegenheid krijgen voor het ontwikkelen van hun beroepsvaardigheden en vindt dat zeer passend bij een opleiding tot leerkracht basisonderwijs Het programma waarborgt de ontwikkeling van competenties binnen de multiculturele, regionale, nationale en internationale context. Zoals al onder is beschreven vormen diversiteit en internationalisering twee van de drie kernelementen van de opleidingsvisie. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs, De Haagse Hogeschool 19