Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs Fontys PABO Limburg voltijd - deeltijd. Stichting Fontys Hogescholen

Transcriptie

1 Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs Fontys PABO Limburg voltijd - deeltijd Stichting Fontys Hogescholen

2 Scheveningseweg KV Den Haag T (070) F (070) I E info@hobeon.nl Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs Fontys PABO Limburg voltijd - deeltijd CROHO nr Stichting Fontys Hogescholen Hobéon Certificering BV Juli 2008 Auditteam: Drs. R.B. van der Herberg Drs. R. Kleingeld W.J. J. van Brecht B.J. Kneppers Secretaris: G.C. Versluis

3 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING Functie van het rapport Bereik van de beoordeling Karakteristiek van de opleiding Visitatierapport Moed tot meesterschap 30 september Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Kwaliteit lerarenopleiding Beslisregels Auditteam Deelnemers visitatie Programma visitatie 4 en 5 maart BEVINDINGEN EN BEOORDELING 11 Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding 11 Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen 11 Facet 1.2. Niveau Bachelor 15 Facet 1.3. Oriëntatie HBO 17 Onderwerp 2: Programma 19 Facet 2.1. Eisen HBO 19 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma 25 Facet 2.3. Samenhang Programma 30 Facet 2.4. Studielast 32 Facet 2.5. Instroom 36 Facet 2.6. Duur 40 Facet 2.7. Afstemming tussen Vormgeving en Inhoud 41 Facet 2.8. Beoordeling en Toetsing 44 Onderwerp 3: Inzet van Personeel 50 Facet 3.1. Eisen HBO 50 Facet 3.2. Kwantiteit Personeel 53 Facet 3.3. Kwaliteit Personeel Onderwerp 4: Voorzieningen Facet 4.1. Materiële Voorzieningen 60 Facet 4.2. Studiebegeleiding 63 Onderwerp 5: Interne Kwaliteitszorg 67 Facet 5.1. Evaluatie Resultaten 67 Facet 5.2. Maatregelen tot Verbetering 69 Facet 5.3. Betrekken van Medewerkers, Studenten, Alumni en Beroepenveld 71 Onderwerp 6: Resultaten Facet 6.1. Gerealiseerd Niveau Facet 6.2. Onderwijsrendement SAMENVATTEND OORDEEL Oordeelschema HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs voltijd - deeltijd Integraal oordeel/ advies aan NVAO 80 Bijlage I: Curricula Vitae auditoren en onafhankelijkheidsverklaringen auditoren Bijlage II: Programma visitatie 4 en 5 maart 2008

4 1. INLEIDING 1.1. Functie van het rapport Het onderhavige rapport bevat het advies aan de NVAO dat door Hobéon Certificering als Visiterende en Beoordelende Instantie is opgesteld ten behoeve van de accreditatie van de in paragraaf 1.2 genoemde HBO bachelor opleiding Bereik van de beoordeling Stichting Fontys Hogescholen verzorgt de HBO bachelor opleidingen Leraar Basisonderwijs (PABO) in Limburg, Eindhoven, Den Bosch en Tilburg in voltijd, deeltijd en duale varianten. Het onderhavige rapport heeft betrekking op Fontys PABO Limburg, voltijd crohonummer Fontys PABO Limburg, deeltijd crohonummer Hobéon Certificering heeft zijn oordeel over de voltijd en deeltijdvariant van Fontys PABO Limburg die op de locaties Roermond, Venlo en Sittard wordt aangeboden in één rapport samengevat omdat beide varianten gericht zijn op dezelfde eindkwalificaties en binnen één gemeenschappelijk beleids- en uitvoeringskader aangeboden worden. Niettemin wordt in het rapport, daar waar nodig, het onderscheid tussen de twee varianten en de drie locaties zichtbaar gemaakt. De basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering werd gevormd door het Zelfevaluatierapport van Fontys PABO Limburg Karakteristiek van de opleiding Fontys PABO Limburg is ontstaan op 1 januari 2000 als één zelfstandig instituut binnen de Fontys Hogescholen. De PABO van de HKLS te Sittard, de HKLR-PABO te Roermond en de PABO van de Hogeschool Venlo werden toen samengevoegd. Vanaf dat moment is er sprake van een continu ontwikkelingsproces. Het integratieproces met hoofddoelstellingen curriculumvernieuwing, integratie PABO s en bevorderen van de samenwerking met het werkveld was in juli 2005 toen de curriculumvernieuwing voor alle leerjaren gerealiseerd was, min of meer voltooid Met ingang van wordt op de locatie Venlo alleen nog de voltijdopleiding aangeboden, op de locatie Sittard de voltijd- en de reguliere deeltijdopleiding en op de locatie Roermond de voltijd- en de deeltijd verkort opleiding Met de andere Fontys Instituten, met name met de andere Fontys PABO s, is er de afgelopen jaren een structurele samenwerking tot stand gekomen. De PABO s opereren vanaf 2002 als een kwartet met regie. Er is een samenwerkingsstructuur ingericht als resultaatgerichte projectorganisatie waarbij projectgroepen met vertegenwoordigers van alle vier de PABO s gezamenlijke kaders/standaarden hebben geformuleerd op een groot aantal terreinen van het onderwijs. Zo is er een gezamenlijk opleidingskader geformuleerd, een gezamenlijk beroepsbeeld opgesteld en zijn er o.a. standaarden gekomen voor het curriculum, toetsen, studieloopbaanbegeleiding, de leraar als onderzoeker, internationalisering en kwaliteitscriteria voor werkplekleren. Tevens werken de vier PABO s samen in een drietal lectoraten (zie ) en is er een samenwerking binnen de regionale educatieve sfeer met o.a. andere educatieve opleidingen van Fontys Hogescholen, andere hogescholen in Zuid Nederland en de Eindhoven School of Education die door Fontys en de Technische Universiteit Eindhoven is opgericht. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs Fontys Pabo Limburg, Stichting Fontys Hogescholen 1

5 1.3.4 Sinds oktober 2003 is Fontys Hogescholen bezig met een ingrijpend proces van onderwijsvernieuwing: het Biloba-programma. De doelen hiervan zijn tweeledig: invoering van het major-minorsysteem en een daarmee samenhangende onderwijstransformatie. Het Biloba-programma heeft drie hoofddoelen. Ten eerst het toegankelijk maken van het totale onderwijsaanbod van Fontys Hogescholen voor alle studenten. Ten tweede het creëren van mogelijkheden voor studenten om in verschillende leeromgevingen en in verschillende contexten te studeren, onder andere onafhankelijk van hun persoonlijke leerstijlen of beroepsambities. Ten derde het centraal stellen van het leerproces in plaats van het onderwijsproces. De onderwijstransformatie steunt op de uitgangspunten competentiegestuurd, vraaggericht en constructivistisch leren in combinatie met de creatie van krachtige leeromgevingen en optimale integratie van ICT. De opleidingen hebben de ruimte gekregen om de bijbehorende onderwijstransformatie in eigen tempo door te voeren. (Zie hierover facet 2.7.) In het major-minorsysteem krijgen alle opleidingen de opbouw van een majordeel en een minordeel. Fontys heeft inmiddels 58 minoren ontwikkeld die breed toegankelijk zijn doordat studenten hun persoonlijke beroepsperspectieven en opleidingscontext in de minoren kunnen inbrengen. In september 2005 zijn alle reguliere opleidingen voltijd en deeltijd en duaal bij Fontys gestart met de propedeuse conform deze uitgangspunten. Per mei 2006 hebben de propedeuse studenten uit de minoren een keuze gemaakt voor de eerste minor die zij willen volgen in hun tweede studiejaar. De minoren worden veelal synchroon aan het majorprogramma gevolgd, zodat er een optimale integratie en uitwisseling van beroepscontexten en leerinhouden tussen major en minoren ontstaat. In 2008 is beleid vastgesteld dat de bacheloropleidingen één of twee minoren als differentiatieminor vaststellen, waardoor de keuzevrijheid van de student met betrekking tot de één van de twee minoren is gelimiteerd. Binnen de differentietieminoren, die nauw aansluiten bij de opleiding, bestaat wel de mogelijkheid eigen keuzen te maken. De tweede minor blijft een uit het aanbod van de 58 minoren te kiezen vrije minor. Bij de PABO s gaat het in dit geval om de differentiatieminor Specialiseren in kinderen, waarbinnen de student kan kiezen voor het jongere of het oudere kind. (Zie facet 2.2.) PABO Limburg is sinds 2005 in een nieuwe fase van herpositionering beland, waarin twee zaken centraal staan: het doorvoeren van de onder beschreven onderwijstransformatie naar competentiegestuurd onderwijs en het invoeren van een major-minor model. Een vernieuwd curriculum is inmiddels ingevoerd in het eerste en tweede studiejaar en wordt fasegewijs in alle leerjaren geïmplementeerd. Dit curriculum kent de opbouw van een majordeel van 180 EC s en twee minoren van elk 30 EC s na de propedeuse. Op basis van de afspraken in het Bestuurscharter lerarenopleidingen is per 2007/2008 een minor gericht op leeftijdprofilering verplicht. Studenten zijn vrij in hun tweede minorkeuze, maar moeten wel aangeven wat de bijdrage van de minor is aan het bereiken van de beroepscompetenties van de major. (Zie facet 2.2.) een herpositionering van PABO Limburg in de regio onder de noemer Opleiden in de school, als gevolg van en gericht op een intensieve samenwerking met het werkveld en andere educatieve partners. (Zie verder hieronder bij ) Eén van de speerpunten van PABO Limburg is Opleiden in de school (OIS). Met een flink aantal Stichtingen van basisscholen zijn hierover inmiddels afspraken gemaakt. Er is of wordt per locatie een overlegstructuur in het leven geroepen met een stuurgroep, een netwerkgroep en een groep van de coaches in de basisscholen. Basisscholen die in aanmerking willen komen als OIS-school/ opleidingsschool worden gescand aan de hand van door PABO Limburg opgesteld criteria. In elke opleidingsschool is minimaal één opgeleide coach aanwezig, die de student in de basisschool begeleidt bij zijn persoonlijke ontwikkeling. Daarnaast heeft de student een mentor in de klas die hem begeleidt bij zijn activiteiten in de groep. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs Fontys Pabo Limburg, Stichting Fontys Hogescholen 2

6 De Studieloopbaanbegeleider (SLB-er) van de PABO biedt de student begeleiding op de opleiding zelf. Coach, mentor, SLB-er en student hebben een aantal malen per studiejaar overleg over de studievoortgang en ontwikkeling van de student. De PABO op de locatie Venlo is hiermee zes jaar geleden gestart en hierin het meest gevorderd van de drie locaties. Bijna alle Stichtingen uit de regio Venlo hebben met de PABO een convenant ondertekend en hebben meerdere basisscholen die in aanmerking komen als opleidingsschool. In de regio Roermond is nu ook een convenant afgesloten met een aantal Stichtingen en er wordt nog overlegd met een aantal andere Stichtingen. De eerste trajecten voor de coaches gaan in de regio Roermond van start. Op de locatie Sittard hebben de eerste overleggen met verschillende Stichtingsbesturen plaatsgevonden. (Zie over OIS o.a. facet 2.1., 2.8., 3.3. en 4.2.) Een ander speerpunt van PABO Limburg is techniek en wetenschap. De PABO ziet dit als één van de aspecten van het opleiden van de student tot wereldburger. De ons omringende wereld staat bol van techniek en wetenschap, maar de huidige kennis van en belangstelling hiervoor schiet bij veel mensen ernstig tekort. De opleiding acht het daarom van groot belang dat haar studenten geen analfabeet zijn/blijven op dit terrein en deze studenten moeten op hun beurt weer in staat zijn de kinderen op de basisschool de belangrijkste kennis en vaardigheden bij te brengen. In het curriculum van de PABO wordt daarom expliciet en impliciet aandacht besteed aan techniek en wetenschap. Ook is er in dit kader een lector Techniek en Science aangetrokken. (Zie ook facet 2.1. en 2.2.) Een derde speerpunt van PABO Limburg betreft internationalisering en interculturalisatie. Ook dit ziet de PABO als een van de aspecten van het opleiden van haar student tot wereldburger. Zowel in het curriculum, als door middel van excursies, uitwisselingsprogramma s en (buitenland) stages maakt de student kennis met internationale en multiculturele aspecten van de samenleving en het onderwijs. (Zie facet 1.1. en 2.1.) PABO Limburg streeft naar onderwijs op maat. In het vernieuwde curriculum biedt de opleiding de studenten de mogelijkheid om in eigen tempo de studie te doorlopen. Op basis van eerder verworven vaardigheden kunnen de studenten vrijstelling krijgen. Voor instromers die al een HBO of WO opleiding hebben afgerond bestaat de mogelijkheid de verkorte deeltijdopleiding te volgen op de locatie Roermond. (Zie facet 2.4 en 2.5.) PABO Limburg onderhoudt intensieve contacten met de ROC s om gezamenlijk te komen tot een betere inhoudelijke afstemming en aansluiting van de MBO-opleiding Onderwijsassistent op het PABOtraject. Ook met het VO zijn er intensieve contacten om de aansluiting met het HBO beter te laten verlopen. Zo is er o.a. veel aandacht voor de reken- en taalvaardigheden van instromers, kunnen MBOonderwijsassistenten met behulp van een Fontys Competentiewijzer een zelfassessment uitvoeren en is er de intentie uitgesproken een zogenaamd doorstroomprofiel MBO-HBO te ontwikkelen. (Zie facet 2.5.) Met het werkveld onderhoudt PABO Limburg zeer nauw contact. De PABO kent een Raad van Advies voor de drie locaties gezamenlijk. Daarnaast heeft elke locatie o.a. contact met Stichtingen van basisscholen, bovenschools managers en individuele leerkrachten (mentoren en coaches) in de basisscholen / stagescholen. (Zie o.a. facet 1.1. en 2.1.) De Fontys PABO s hebben drie lectoraten ingesteld met bijbehorende kenniskringen en promovendi. Lectoraat Het nieuwe leren en nieuwe leerarrangementen. Dit lectoraat is gestart in 2002 en is in 2006 verlengd. Lectoraat Ontwikkeling van scholen en professionalisering van schoolmanagement. Dit lectoraat is behalve aan de PABO S ook verbonden aan het Fontys opleidingscentrum school management en is gestart in 2001 en verlengd in Lectoraat Techniek en Science. Dit lectoraat is begin 2008 van start gegaan. (Zie facet 2.1. en 3.1.) Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs Fontys Pabo Limburg, Stichting Fontys Hogescholen 3

7 1.4. Visitatierapport Moed tot meesterschap 30 september Op 22 en 23 mei 2002 bezocht de visitatiecommissie Fontys Pabo Limburg. De commissie heeft geconstateerd, dat Pabo Limburg zich ten tijde van de visitatie midden in een complexe problematiek bevond. De fusie van drie zelfstandige tot één nieuwe Pabo was organisatorisch een feit, maar in de praktijk nog niet volledig geïmplementeerd. De complexiteit van de fusie werd vergroot doordat de Pabo gehuisvest bleef op de drie verschillende locaties van de oorspronkelijke, zelfstandige Pabo s. Gelijktijdig met het fusieproces liep de curriculumvernieuwing. Een complicerende factor was dat de drie locaties niet hetzelfde startpunt hadden, maar wel gelijktijdig dezelfde finish moesten halen. In de beoordeling die de commissie heeft gegeven is ze uitgegaan van de huidige stand van zaken ten tijde van de visitatie en haar oordeel waren gebaseerd op het uitgevoerde curriculum en niet op het in te voeren nieuwe curriculum dat nog volop in ontwikkeling was. De commissie heeft de volgende aanbevelingen gedaan: Blijf de komende jaren voldoende aandacht geven aan de organisatieontwikkeling, als basisvoorwaarde voor alle andere ontwikkelingen; Concretiseer en communiceer de visie op het beroep, waardoor tevens beargumenteerde keuzes kunnen worden gemaakt uit de startbekwaamheden; Ga voort op de ingeslagen weg van de curriculumvernieuwing en stel daarbij het toekomstig beroep van de studenten centraal. Versterk de samenhang tussen de curriculumonderdelen onderling, en tussen leerdoelen en startbekwaamheden; Omschrijf het gewenste eindniveau van studenten en werk daar op een gestructureerde manier naar toe. Reflectie is daarbij een goed hulpmiddel, maar eis van studenten een vanuit onderwijstheorieën beargumenteerd oordeel over hun eigen functioneren. Hanteer vooraf vastgelegde beoordelingscriteria op uniforme wijze; Verbeter de selectie van geschikte studenten in het eerste jaar door verhoging van de norm van het bindend studieadvies en een gestandaardiseerde studiebegeleiding; Gebruik kengetallen om de in- en doorstroom van studenten te bevorderen; Structureer contacten met wetenschappelijke instellingen en stel vast welke doelen daarmee bereikt kunnen worden, die tot voordeel strekken van de opleiding en de studenten; Stel een integraal personeelsbeleidsplan op om zicht te krijgen op de noodzakelijke personeelskwalificaties in de toekomst Naar aanleiding van de aandachtspunten in het Visitatierapport heeft PABO Limburg verbeteracties geformuleerd en uitgevoerd. Ook is er een nieuwe structuur voor kwaliteitszorg opgezet en operationeel gemaakt. De opleiding heeft een lange termijnplanning opgesteld tot 2009 en een jaarlijkse kalender voor het gebruik van onderzoeksinstrumenten. (Zie hierover Onderwerp 5 Interne Kwaliteitszorg.) In december 2005 is een Stand-van-zaken-notitie geschreven en voorgelegd aan de NVAO. Uit het verslag van de NVAO blijkt grote tevredenheid en vertrouwen in de door PABO Limburg ingeslagen weg tot kwaliteitsverbetering en kwaliteitsborging. De NVAO was met name tevreden over: de afstemming tussen binnen- en buitenschools curriculum; de betrokkenheid van het werkveld bij de bewaking en beoordeling van de kwalificaties; de expliciete aandacht die besteed wordt aan de wijze waarop het HBO-niveau in het curriculum gerealiseerd wordt; de helderheid van de beoordelingscriteria die in de verschillende opleidingsfasen en voor de verschillende onderdelen worden gehanteerd; de adviezen van wetenschappelijke instituten die gebruikt worden bij de inrichting van het curriculum en de belangrijke plaats die onderzoek en theoretische reflectie innemen in het curriculum; Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs Fontys Pabo Limburg, Stichting Fontys Hogescholen 4

8 het kwaliteitszorgbeleid, waarvan een duidelijke lange termijnplanning en een planning van evaluaties en verbetermaatregelen op korte termijn gehanteerd worden; De opleiding heeft de huidige stand van zaken beschreven in het Zelfevaluatierapport dat opgesteld is ten behoeve van de audit op 4 en 5 maart Het door Hobéon samengestelde auditteam, dat op 4 en 5 maart 2008 ten behoeve van de Accreditatie de audit uitvoerde bij de opleiding Fontys PABO Limburg, heeft kennisgenomen van het visitatierapport, de Stand van zakennotitie, het verslag van de NVAO, dat naar aanleiding van de Stand van zakennotitie en een bezoek aan de opleiding is opgesteld en van het Zelfevaluatierapport van de opleiding. In onderhavig Adviesrapport is bij de verschillende onderwerpen/facetten aangegeven wat de bevindingen zijn van het auditteam op bovengenoemde punten naar aanleiding van de audit die op 4 en 5 maart 2008 heeft plaatsgevonden Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Bij de beoordeling van de betreffende opleidingsvarianten voltijd en deeltijd is uitgegaan van het door de NVAO vastgestelde Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs. Daarin staan de onderwerpen en facetten vermeld waarop een VBI zich bij de beoordeling van een opleiding moet richten. Voorts zijn daarin opgenomen de criteria aan de hand waarvan een VBI moet bepalen of de basiskwaliteit van die opleiding als voldoende kan worden beoordeeld. Met betrekking tot het specifieke referentiekader van de betreffende opleidingsvarianten geldt het volgende: De voltijd en deeltijd varianten van de opleiding hebben zich voor wat betreft beroepsprofiel, opleidingscompetenties en doelstelling ten minste gebaseerd op het landelijk beroepsprofiel en de opleidingscompetenties zoals wettelijk vastgesteld (wet BIO) na landelijk overleg tussen de betreffende opleidingen en het beroepenveld. (Zie onder facet 1.1.: Domeinspecifieke Eisen ). Het auditteam heeft dit opleidingsspecifieke referentiekader beoordeeld en vastgesteld dat het in voldoende mate gespecificeerd is en passend is voor een opleiding Leraar Basisonderwijs op HBO-niveau. Het auditteam heeft dit kader in zijn beoordeling betrokken. Zie voorts onder facet Kwaliteit lerarenopleiding Hobéon Certificering heeft bij het beoordelen van de opleiding Leraar basisonderwijs expliciet rekening gehouden met de afspraken betreffende de beoordeling van de lerarenopleiding tussen de NVAO en de VBI s. Dit naar aanleiding van een brief van de Staatssecretaris aan de NVAO (d.d. 14/11/07) inzake Accreditatie van lerarenopleidingen. In een overleg tussen de NVAO en de VBI s is eind 2007 een aantal afspraken gemaakt wat betreft de samenstelling van de panels, de duur en de omvang van de site visit aan de lerarenopleiding, de inhoud van het curriculum en het gerealiseerde niveau. Hobéon Certficering heeft voorafgaand aan de audit een lijst opgesteld van potentiële auditteamleden. Deze lijst is voorgelegd aan de NVAO en door haar als adequaat beoordeeld. Vervolgens heeft Hobéon Certificering uit deze lijst twee externe auditoren geselecteerd. Hierdoor is geborgd dat er aandacht is besteed aan de kwaliteit van de inhoudelijke samenstelling van de panels. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs Fontys Pabo Limburg, Stichting Fontys Hogescholen 5

9 Om de externe legitimering verder te borgen is de audit verlengd waardoor het voor het auditteam mogelijk was om additionele gesprekken te voeren met studenten, docenten, werkveld en alumni. Evenals bij de reguliere ééndaagse audits zijn ook bij deze audit (tussen)producten van studenten beoordeeld waaronder portfolio s, toetsen en werkstukken. De selectie van studenten die het auditteam gesproken heeft is at random gebeurd. Het auditteam heeft de opleiding hier in de voorbereidende fase van de audit op gewezen. Het curriculum is door het auditteam nadrukkelijk tegen het licht gehouden. Concreet betekent dit dat gekeken is naar zowel de vakinhoudelijk kant ervan als naar de specifieke vakdidactiek. Onder 1.4. zijn in deze rapportage de resultaten van de visitatie in mei 2002 kort beschreven. Het auditteam heeft tijdens de audit expliciet aandacht besteed aan de wijze waarop de opleiding is omgegaan met de aanbevelingen uit de vorige visitatie. Het auditteam merkt op dat in de rapportage, zoals gebruikelijk, aandacht besteed is aan het aantal contacturen, de docent/student ratio en het opleidingsniveau van de docenten. Ook is door het auditteam voorafgaand aan en tijdens de audit (in de documentenanalyse) de wijze bestudeerd waarop de opleiding het Opleiden in de School heeft vormgegeven. Meer in het bijzonder heeft het auditteam concrete informatie bestudeerd waaruit blijkt op welke wijze de samenwerking tussen scholen en de opleiding vorm heeft gekregen en op welke wijze de opleiding de kwaliteit van het Opleiden in de School borgt. Hiermee volgt Hobéon Certificering de toezeggingen van de voorzitter van de NVAO aan de Staatssecretaris inzake de beoordeling van de kwaliteit van de lerarenopleiding (brief voorzitter NVAO aan de Staatssecretaris OCW, d.d. 22 november 2008, NVAO/ /FV). De beoordelingsprocedure van Hobéon Certificering kent twee hoofdmomenten: Documentanalyse Het gaat hier om een analyse en beoordeling van door de opleiding Fontys PABO Limburg aangeleverde schriftelijke informatie: Zelfevaluatierapport; Studiegids; Onderwijs- en Examen Reglement OER; Visitatierapport Moed tot meesterschap - 30 september 2003 (zie ook 1.4); Onderliggende documentatie betrekking hebbend op bijvoorbeeld: - strategische keuzen en de positie in de markt, - interne organisatie, - de (systematiek van) interne kwaliteitszorg en de daarmee samenhangende interne managementrapportages en verbetermaatregelen, - ontwikkelingen in het beroepenveld, - beroeps- en opleidingsprofielen, - (validatie) eindkwalificaties, - curricula en de interne en externe evaluatie daarvan, - werkvormen, - toetsing en beoordeling, - kwantitatief en kwalitatief personeelsbeleid, - internationalisering, - instroombeleid, Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs Fontys Pabo Limburg, Stichting Fontys Hogescholen 6

10 - studiebegeleiding, - onderwijsrendement. Op basis van de door Fontys PABO Limburg aangeleverde documentatie, heeft het auditteam zich een beeld kunnen vormen van de primaire en secundaire processen van de voltijd en deeltijd opleiding. Het auditteam heeft dit beeld getoetst aan zaken als: ambitieniveau, toekomstgerichtheid, innovatief vermogen, kwaliteitsbewaking via interne en externe evaluatie, arbeidsmarktrelevantie, resultaatgerichtheid, continuïteit, studenten- en docentenbelangen. Voorafgaand aan de visitatie (zie hieronder) werd het management van de betreffende opleiding op de hoogte gesteld van de voorlopige bevindingen van het auditteam op basis van zijn documentanalyse. Audit De audit was gericht op een actieve controle door middel van een visitatie 1, uitgevoerd door een auditteam waarvan deel uitmaakten twee externe onafhankelijke deskundigen op het gebied van het basisonderwijs, één student, één lead auditor, één auditor onderwijs tevens secretaris vanuit Hobéon Certificering. Onder controle moet hier worden verstaan, dat het auditteam op verschillende niveaus (management, coördinatie, examencommissie, docenten, studenten, staf) heeft getoetst (i) of de in de documentatie beschreven beleidsvoornemens en de daaraan gerelateerde uitvoeringsprocessen zijn geïmplementeerd en (ii) of de overige in de documentatie vervatte informatie verifieerbaar is. Deze verificatie door het auditteam geschiedde enerzijds door, zoals hierboven reeds is aangegeven, meerdere malen hetzelfde onderwerp met verschillende geledingen te bespreken en anderzijds aan de hand van additionele documentatie en -daar waar het de huisvesting en de materiële voorzieningen betreft- ook door eigen waarneming. De additionele, tijdens de visitatie geraadpleegde, documentatie behelsde ondermeer: overzichten van de samenstelling van de werkveld-gremia waarmee de opleiding(en) overleg voeren; verslagen van die bijeenkomsten met het werkveld; overzicht CV s van (gast)docenten; netwerkoverzicht docenten; verslagen van de functioneringsgesprekken met docenten; verslagen van docentevaluaties; verslagen van studievoortgangsgesprekken met studenten; detailbeschrijving van modules, cases en de daaraan gekoppelde opdrachten; stageverslagen en -beoordelingen; de beroepsproducten die gedurende de opleiding door studenten worden opgeleverd; Aldus had het auditteam voldoende instrumenten om zich op gedetailleerd niveau op de hoogte te stellen van inhoud, opzet, uitvoering en resultaten van het opleidingsprogramma en van de daarmee samenhangende personele, organisatorische, materiële en ruimtelijke voorzieningen. Het auditteam heeft op deze wijze alle in het NVAO-Accreditatiekader vermelde facetten beoordeeld, op basis waarvan een samenvattend oordeel per onderwerp werd gegeven. Een en ander werd vastgelegd in een conceptrapport dat aan de opleiding werd voorgelegd voor een toets op eventuele feitelijke onjuistheden. 1 Visitatie heeft op 4 en 5 maart 2008 plaatsgevonden. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs Fontys Pabo Limburg, Stichting Fontys Hogescholen 7

11 Het voorliggend rapport is de weergave van het oordeel van het auditteam met daarbij de gronden waarop dat oordeel is gebaseerd Beslisregels Volgens de NVAO-Beslisregels Accreditatie kan een onderwerp slechts onvoldoende of voldoende scoren. Een facet kan evenwel, volgens diezelfde regels, onvoldoende, voldoende, goed of excellent scoren. Met dit als uitgangspunt, heeft Hobéon onderstaande beslisregels toegepast. Onderwerp A. Een onderwerp scoort voldoende, indien alle facetten van dat onderwerp ten minste voldoende hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp onvoldoende en de overige ten minste voldoende hebben gescoord, mits een acceptabel verbeterplan beschikbaar is voor het facet met de score onvoldoende. B. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord en voor dit facet geen acceptabel verbeterplan beschikbaar is. C. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien meer dan één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord, ongeacht of er voor die facetten acceptabele verbeterplannen zijn. Facet D. Binnen de beoordeling van een facet is ruimte voor een eigen afweging van het auditteam: uitvoering/praktijk weegt zwaarder dan beleid/theorie: beter een goed functionerende regeling die slecht is opgeschreven, dan omgekeerd; primaire processen wegen zwaarder dan secundaire. Extra aantekening E. Indien voor een onderwerp een hogere score dan voldoende gerechtvaardigd is, wordt dat als extra aantekening vermeld en wel met inachtneming van onderstaande regels: een onderwerp krijgt de extra aantekening goed, indien alle facetten van dat onderwerp goed hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp voldoende en de overige facetten goed of excellent hebben gescoord; 2 een onderwerp krijgt de extra aantekening excellent, indien alle facetten van dat onderwerp excellent hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp goed en de overige facetten excellent hebben gescoord; een onderwerp krijgt geen extra aantekening, indien één van de facetten van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord. 2 Het NVAO-Accreditatiekader onderscheidt bij onderwerp 2 ( Programma ) acht facetten. Eén ervan betreft de duur van de opleiding. Het daarbij vermelde criterium (240 EC s) is evenwel geen (kwaliteits)criterium, maar een formele vereiste waaraan het programma van een opleiding a priori moet voldoen, wil zij überhaupt in aanmerking kunnen komen voor een HBO Bachelor accreditatie. Duur is derhalve van een andere orde dan -bijvoorbeeld- Kwaliteit Personeel of Onderwijsrendement. Bij de beslissing of het onderwerp Programma een extra aantekening goed dan wel excellent verdient, wordt het facet Duur dan ook buiten beschouwing gelaten. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs Fontys Pabo Limburg, Stichting Fontys Hogescholen 8

12 Auditteam Het auditteam was als volgt samengesteld: Voorzitter: Leden: Secretaris: Drs. R.B. van der Herberg Drs. R. Kleingeld W.J. J. van Brecht B.J. Kneppers G.C. Versluis Bij het samenstellen van het auditteam heeft Hobéon Certificering er zorg voor gedragen, dat de voor de beoordeling van de opleiding Leraar Basisonderwijs, Fontys PABO Limburg noodzakelijke expertise aanwezig is. Expertise met betrekking tot de onderwijskundige aspecten (i.c. het primaire proces, de ondersteunende processen en de organisatorische context) en expertise met betrekking tot de inhoudelijke aspecten (i.c. het programma in relatie tot het specifieke domein). De heer R.B. van der Herberg is lead auditor en heeft inmiddels een brede ervaring in het uitvoeren van audits in het onderwijs waaronder audits in het HBO in het kader van accreditatie binnen verschillende domeinen. De werkvelddeskundige W.J.J. van Brecht heeft zich in zijn beoordeling met name gericht op de kwaliteit, actualiteit en relevantie van (i) het richtinggevend domeinspecifieke kader, (ii) de eindkwalificaties, (iii) de programma-inhoud en (iv) de interactie tussen opleiding en werkveld. Bovendien heeft hij de kwaliteit van het personeel en het gerealiseerde niveau beoordeeld. Van Brecht heeft op grond van zijn ervaring en positie in het werkveld een goed zicht op de eisen die vanuit de verschillende deelgebieden in het werkveld gesteld worden aan leerkrachten in het primair onderwijs op HBO-niveau in Nederland. Van Brecht volgde zelf de opleiding aan de Pedagogisch Academie en studeerde Pedagogiek MO-A Onderwijskunde. Na eerst zelf jaren voor de klas te hebben gestaan is Van Brecht hoofd/directeur geworden van een basisschool. Op dit moment is hij algemeen directeur Stichting Katholieke Scholen Westelijk Weidegebied (SKSWW) waarbij hij leiding geeft aan 15 schooldirecteuren en algemeen directeur is van Vereniging Passaat, waar hij de directie voert over het Samenwerkingsverband Weer samen naar School (WSNS). De vakdeskundige de heer R. Kleingeld studeerde na het behalen van zijn akte van bekwaamheid als volledig bevoegd onderwijzer, MO A orthopedagogiek en didactiek en MO B pedagogiek en Onderwijskunde aan de Rijksuniversiteit Leiden. Na eerst werkzaam te zijn geweest als onderwijzer in het lager onderwijs, was hij tot 2005 verbonden aan PABO Dordrecht van Hogeschool Rotterdam als o.a. adjunct-directeur en docent pedagogiek, onderwijskunde en techniek. Kleingeld heeft zich in zijn beoordeling gericht op de kwaliteit, actualiteit en relevantie van (i) het richtinggevend domeinspecifieke kader, (ii) de eindkwalificaties, (iii) de programma-inhoud en (iv) de interactie tussen opleiding en werkveld. Bovendien heeft hij de kwaliteit van het personeel en het gerealiseerde niveau beoordeeld. Mevrouw Versluis heeft zich als deskundige onderwijs vooral gericht op de kwaliteit van de processen die direct en indirect de uitvoering van het programma raken. Zij heeft in haar vorige en huidige functie ervaring opgebouwd die haar in staat stelt de programmaopbouw, het onderwijsproces en de organisatorische context waarbinnen de uitvoering plaatsvindt te beoordelen in het perspectief van de eisen die aan HBOopleidingen gesteld worden. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs Fontys Pabo Limburg, Stichting Fontys Hogescholen 9

13 De heer Kneppers is student aan de verkorte deeltijdopleiding van de PABO van Hogeschool INHOLLAND. Voor hij aan deze studie begon was hij jarenlang manager in o.a. de hotellerie, bij NS Reizigers, de ABN Amro bank en bij verschillende organisaties voor kinderopvang na afronding van zijn opleiding aan de Hotelschool in Den Haag. Voor de curricula vitae: zie Bijlage I Deelnemers visitatie Het auditteam heeft tijdens de visitatie gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers vanuit de verschillende geledingen van de opleiding(en): management, coördinatoren, docenten, studenten en staf. Voor een volledig overzicht van de deelnemers aan de visitatie: zie Bijlage II Programma visitatie 4 en 5 maart 2008 Zie Bijlage II. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs Fontys Pabo Limburg, Stichting Fontys Hogescholen 10

14 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding Dit onderwerp kent drie facetten: 1. domeinspecifieke eisen; 2. niveau bachelor; 3. oriëntatie HBO. Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen Criterium Het facet Domeinspecifieke Eisen is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk)? Bevindingen Vanaf 1 augustus 2006 zijn de PABO s gehouden aan de wet Beroepen in het Onderwijs (wet BIO). Hierin is voor leraren een minimumniveau van kwaliteit vastgesteld dat uitgedrukt wordt in de zogenaamde bekwaamheidseisen. Deze zijn naar aanleiding van de landenvergelijkende studies en uitvoerige bijeenkomsten met alle geledingen uit het onderwijsveld (leerkrachten en directeuren basisonderwijs, onderzoeks- en begeleidingsinstituten ) door de Stichting Beroepskwaliteit Leraren (SLB) beschreven. De bekwaamheidseisen zijn geordend volgens zeven samenhangende competenties met vier beroepsrollen in vier contexten: interpersoonlijk competent, pedagogisch competent, vakinhoudelijk/didactisch competent en organisatorisch competent met de leerlingen; competent in samenwerking met de collega s; competent in samenwerking met de omgeving; competent in reflectie en ontwikkeling (met zichzelf). De competenties omschrijven samen het beroepsprofiel leraar primair onderwijs Tot het studiejaar hanteerden de Fontys PABO s de eindkwalificaties in de vorm van startbekwaamheden beschreven in het zogenaamde SKIF-Kwaliteitskader deel II. Dit kader is voortgekomen uit een samenwerking tussen het KPC, de Interactum en de Fontys PABO s en vormde een operationalisering van de toen geldende landelijke startbekwaamheden leraar primair onderwijs. De startbekwaamheden waren geordend in twaalf ontwikkelingslijnen en in de curriculumtabel verbonden aan studiepunten Vanaf 2002 opereren de vier Fontys PABO s als een kwartet met regie. De directeuren van de PABO s vormen een collegiaal directieteam dat gezamenlijk verantwoordelijk is voor een aantal beleidsterreinen waaronder Beroepsbeeld en competentieprofiel Fontys PABO s. In het Kwaliteitskader III is een gemeenschappelijk opleidingskader vastgelegd, dat is gebaseerd op de wettelijk vastgestelde bekwaamheidseisen en voor de studenten is geoperationaliseerd naar drie niveaus. Deze niveaus sluiten aan bij de drie opleidingsfasen: propedeuse, hoofdfase en afstudeerfase. (Zie hierover verder onder 2.2. ) Voor de validering van de operationalisering van de eindcompetenties zijn door de Curriculum Groep van de Fontys PABO s deskundigen geraadpleegd binnen de Open Universiteit, binnen de KPC-groep, binnen het Fontys lectoraat voor het nieuwe leren (de lector) en binnen bureau Onderwijs van Fontys (de consulent Kwaliteitszorg). Achteraf is dit Kwaliteitskader III gevalideerd in de Raden van Advies Vanaf het studiejaar zijn de PABO s, te beginnen bij de propedeuse, gestart met de vertaling van de zeven vastgestelde competenties naar een vernieuwd curriculum. De competenties gelden voor zowel de voltijd- als de deeltijdvariant van PABO Limburg en tevens voor alle cohorten, dus ook voor de studenten die nog vallen onder het curriculum in afbouw, dat nog is gebaseerd op het oude SKIF-kader II. (Zie verder onder 2.2. ) Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs Fontys Pabo Limburg, Stichting Fontys Hogescholen 11

15 Conform de nieuwe samenwerkingsstructuur tussen de Fontys PABO s is vanaf 2006/2007 een aantal gezamenlijke projecten uitgevoerd waaronder het project Beroepsbeeld. Doel van dit project was het gemeenschappelijk beroepsbeeld te beschrijven dat de door de Fontys PABO s gewenste leraar weergeeft. Dit beroepsbeeld is een eigen inkleuring van het landelijke beroepsprofiel dat gevormd wordt door de wettelijke bekwaamheidseisen. Het beroepsbeeld is inmiddels beschreven in Gids voor de reiziger met lef (2007) en besproken met het regionale werkveld (de basisscholen en de Raden van Advies). Met het werkveld is ook besproken per PABO een regiospecifieke inkleuring van het opleidingsprogramma mogelijk te maken. (Zie verder 2.2.) Gesprekken met o.a. het werkveld maken ook duidelijk dat het werkveld behoefte heeft aan leraren met een eigen profilering. Het beroep vraagt om een brede inzetbaarheid van de professional, maar vraagt tegelijkertijd om specialisering. Vanaf 2007/2008 is door de Fontys PABO s profilering als leraar voor het jonge of oudere kind verplicht gesteld. Daarnaast kunnen studenten kiezen voor andere profielen binnen hun opleiding, zoals Speciale zorg voor leerlingen en Bewegingsonderwijs Eénmaal per drie jaar vindt er binnen de Fontys PABO s een startbekwaamhedenonderzoek (SBO) plaats. Uit de SBO 2007 en de HBO-monitor 2004 en 2005 blijkt ook dat nagenoeg alle afgestudeerden (79-85%) werken in een functie waartoe ze zijn opgeleid: het overgrote deel is werkzaam als leraar in het basisonderwijs, een klein percentage in het speciaal onderwijs en een verwaarloosbaar percentage in een andere onderwijsfunctie (bijvoorbeeld als remedial teacher) of ander onderwijsveld (voortgezet onderwijs). Het auditteam heeft kennisgenomen van de op basis van het landelijk beroepsprofiel en wettelijke bekwaamheidseisen door de Fontys PABO s uitgewerkte set eigen opleidingscompetenties in de drie niveaus propedeuse, hoofdfase en afstudeerfase. Het auditteam is van mening, dat de eindcompetenties van de opleiding corresponderen met de kerntaken van een (beginnend) beroepsbeoefenaar en aansluiten bij de eisen die de vakgenoten en de beroepspraktijk stellen aan een opleiding Leraar Basisonderwijs. Uit de competentiematrix die de Fontys PABO s hebben opgesteld blijkt een duidelijke relatie tussen de landelijk vastgestelde competenties en de opleidingscompetenties Het Landelijk Platform Beroepen in het Onderwijs (LPBO) doet op verzoek van de minister uitspraken over beroepen in het onderwijs en de bijbehorende bekwaamheidseisen. Deze eisen kunnen elke zes jaar worden herijkt. Omdat de nieuwste eisen pas in 2006 van kracht zijn geworden is herijking voorlopig niet aan de orde. Alleen het eigen ingekleurde beroepsbeeld en competentiekader wordt, wanneer daartoe aanleiding is, tussentijds bijgesteld. Daarom houdt PABO Limburg zicht op actuele ontwikkelingen en opvattingen van vakgenoten en beroepenveld. Dit gebeurt onder meer door: deelname van de Fontys PABO s aan landelijke overlegverbanden, bijvoorbeeld in het kader van de Beleidsagenda Lerarenopleidingen; overleg met de Raad van Advies van PABO Limburg. Bekwaamheidseisen zijn een terugkerend gespreksonderwerp. Ook de uitkomsten van het driejaarlijkse startbekwaamhedenonderzoek van de Fontys PABO s wordt met de Raad van Advies besproken (Zie ); docenten, die vrijwel allemaal regelmatig in de stagescholen zijn en daardoor zicht houden op de actualiteit van de bekwaamheidseisen; gestructureerde overlegmomenten tussen de opleiding en mentoren van de stagescholen; experts uit diverse geledingen van het werkveld, die betrokken zijn bij onderdelen van de opleiding; deelname aan (internationale) congressen en studiereizen; uitwisselingsbijeenkomsten met zusteropleidingen zoals de andere Fontys PABO s en de PABO s in het landelijk overleg. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs Fontys Pabo Limburg, Stichting Fontys Hogescholen 12

16 Als verbeter-/ontwikkelactie heeft de opleiding geformuleerd in 2007/2008 een internationale benchmark te gaan houden over de operationalisering van de bekwaamheidseisen als onderdeel van het project Inhoudelijke profilering. Daartoe zijn al contacten gelegd met een PABO in Brussel Zoals al onder is beschreven heeft de PABO Limburg net als de andere PABO s van Fontys een Raad van Advies, die ongeveer drie maal per jaar bijeenkomt. Met de Raad van Advies bespreekt de opleiding o.a. de bekwaamheidseisen, de uitkomsten uit het driejaarlijkse SBO en de eigen (regionale) inkleuring van het beroepsprofiel. Van deze bijeenkomsten worden verslagen gemaakt. Het auditteam heeft kennisgenomen van de verschillende contacten die de opleiding onderhoudt met het werkveld en is van mening dat de opleiding er op een zeer goede en actieve manier voor zorgt dat zij zicht houdt op de ontwikkelingen in het veld en de betekenis daarvan voor de bekwaamheidseisen/ competenties. Het auditteam heeft kennisgenomen van de samenstelling van de Raad van Advies en is van mening, dat deze Raad een representatieve vertegenwoordiging laat zien van het werkveld waarbinnen PABO Limburg opereert. Op basis van de verslagen van overleggen concludeert het auditteam, dat er met de Raad regelmatig is gesproken over de structuur en de inhoud van de opleiding Hoe de Fontys PABO s de internationale dimensie invulling geven is beschreven in een gemeenschappelijk beleidsplan Internationalisering (2002). De invulling daarvan is door PABO Limburg met name in een drietal activiteiten gerealiseerd. Er is sprake van een actief uitvoeringsbeleid met betrekking tot uitwisselingsprogramma s of buitenlandse stages in bijvoorbeeld België, Zweden, Spanje, Thailand en binnenkort ook Ghana en Cambodja. Daarnaast is er sprake van internationale aspecten in het curriculum, zoals mondiale vorming, ontwikkelingssamenwerking, opvoedingsstijlen in verschillende culturen. Tevens biedt de PABO al sinds tien jaar studenten de mogelijkheid om stage te lopen op Rotterdamse scholen met overwegend allochtone leerlingen waardoor zij ervaring op kunnen doen met het werken in multiculturele klassen en gaan de studenten in het propedeusejaar op een meerdaagse stedentrip naar Rotterdam, waarbij ze verschillende basisscholen in verschillende wijken bezoeken. In 2007 is het beleidsplan Internationalisering herzien. PABO Limburg wil werken in een bredere internationale context en studenten en medewerkers moeten actiever deelnemen aan educatieve, culturele, maatschappelijke en politieke platforms en projecten, zowel in regionaal als in nationaal of internationaal perspectief en daarin ook stelling nemen. PABO Limburg is actief in twee Euregionale projecten met Belgische en Duitse partners rondom respectievelijk cultuureducatie en multiculturaliteit. Ook participeert de opleiding in een project in de Oekraïne waarbij het kleuteronderwijs een nieuwe impuls moet krijgen. Tijdens de audit is gebleken dat PABO Limburg bewust bezig is met de rol van de opleiding in internationaal perspectief. Alleen al het feit dat Nederland zoveel verschillende nationaliteiten telt, maakt dat studenten moeten weten van andere culturen die zij later in hun praktijk op de basisschool kunnen tegenkomen. Tevens is het van belang dat studenten kunnen kennismaken met onderwijssystemen in andere landen binnen en buiten Europa, waardoor het eigen referentiekader wordt vergroot. Tijdens de audit is ook gesproken over de buitenland stages, uitwisselingsprogramma s en de buitenland minor en de borging daarvan. (Zie onder 2.2.) Het auditteam is van mening dat de opleiding voldoende zorgt dat belangrijke internationale en multiculturele ontwikkelingen in het curriculum aan bod komen en studenten die competenties kunnen verwerven, die zij nodig hebben om ook in een internationale/multiculturele context te kunnen werken. Aandachtspunt is nog wel het gebruik van buitenlandse literatuur. (Zie 2.1.) Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs Fontys Pabo Limburg, Stichting Fontys Hogescholen 13

17 Aanbevelingen vorige visitatie: Omschrijf het gewenste eindniveau van studenten en werk daar op een gestructureerde manier naar toe. Reflectie is daarbij een goed hulpmiddel, maar eis van studenten een vanuit onderwijstheorieën beargumenteerd oordeel over hun eigen functioneren. Hanteer vooraf vastgelegde beoordelingscriteria op uniforme wijze. Concretiseer en communiceer de visie op het beroep, waardoor tevens beargumenteerde keuzes kunnen worden gemaakt uit de startbekwaamheden. Zoals hierboven onder al vermeld hebben de Fontys PABO s op basis van het landelijk beroepsprofiel en wettelijke bekwaamheidseisen een eigen set opleidingscompetenties uitgewerkt in de drie niveaus propedeuse, hoofdfase en afstudeerfase. (Zie over de uitwerking naar het programma verder onder 2.2 en over de beoordeling onder 2.8.) Zoals hierboven onder is vermeld heeft PABO Limburg regelmatig contact met afgevaardigden in het werkveld over de visie op het beroep en de uitwerking daarvan naar de eindkwalificaties en het programma. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor beide varianten van de opleiding als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: Fontys PABO s hebben op basis van het landelijk beroepsprofiel en wettelijke bekwaamheidseisen een set eigen opleidingscompetenties uitgewerkte in de drie niveaus propedeuse, hoofdfase en afstudeerfase. Uit de competentiematrix die de Fontys PABO s hebben opgesteld blijkt een zeer duidelijke relatie tussen de landelijk vastgestelde competenties en de opleidingscompetenties. De eindcompetenties van de opleiding corresponderen met de kerntaken van een (beginnend) beroepsbeoefenaar en sluiten goed aan bij de eisen die de vakgenoten en de beroepspraktijk stellen aan een opleiding Leraar Basisonderwijs. Met allerlei verschillende geledingen vanuit het werkveld hebben de diverse betrokkenen vanuit de opleiding zeer regelmatig overleg over de opzet en inhoud van de opleiding en de competenties. De Fontys PABO s nemen actief deel aan landelijke overlegverbanden. Uit de diverse onderzoeken onder alumni en werkgevers blijkt dat nagenoeg alle afgestudeerden werken in een functie waartoe ze zijn opgeleid. PABO Limburg zorgt er voldoende voor dat belangrijke internationale en multiculturele ontwikkelingen in het curriculum aan bod komen en studenten díe competenties kunnen verwerven, die zij nodig hebben om ook in een internationale/multiculturele context te kunnen werken. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs Fontys Pabo Limburg, Stichting Fontys Hogescholen 14

18 Facet 1.2. Niveau Bachelor Criterium Het facet Niveau Bachelor is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor? Bevindingen In de wettelijke bekwaamheidseisen zijn de vijf Dublin Descriptoren herkenbaar. In een landelijk vastgestelde matrix is beschreven wat er per wettelijk vastgestelde competentie verstaan wordt onder de vijf Dublin Descriptoren. Zowel tijdens het landelijke overleg over de Beleidsagenda als tijdens het overleg met andere PABO s om een nieuw startbekwaamheden onderzoek te ontwikkelen was er grote overeenstemming over de verankering van het HBO- niveau in de bekwaamheidseisen (in de matrix) De Fontys PABO s zijn in november 2004 gestart met het lectoraatsproject HBO-niveau om de Dublin Descriptoren te expliciteren in het gemeenschappelijke Fontys competentiekader. (Zie over dit kader ook ) Uitvoeriger dan in de landelijke matrix is bij elke competentie beschreven wat er bij de betreffende competentie gevraagd wordt aan kennis en inzicht, toepassing, oordeelsvorming, communicatie en leervaardigheden. Het Advies HBO-niveau Fontys PABO s is vervolgens vertaald binnen het gemeenschappelijk competentiekader. Als voorbeeld hoe de Fontys PABO s in het competentiekader de relatie tussen de zeven competenties en de Dublin Descriptoren heeft beschreven volgt hieronder de uitwerking van de competentie pedagogisch competent : Kennis en inzicht Je hebt aantoonbare kennis van en inzicht in de leefwereld en de belevingswereld van de leerlingen, met name hun beleving en verwachtingen van school, leraar en medeleerlingen. Je hebt aantoonbare kennis van verschillende opvoedings- en ontwikkelingstheorieën: je hebt globaal een beeld van een normaal, gezond verloop van de psychomotorische, cognitieve en sociale ontwikkeling van kinderen in de basisschoolleeftijd. Je hebt aantoonbaar inzicht in de verschillende opvoedings- en ontwikkelingsproblematieken, met name in hun consequenties voor het onderwijs en het doen en laten van de leraar. Je kent de locale zorgstructuur (samenwerkingsverband WSNS, ouders, school en groepsniveau) en kan daarbinnen handelen. Toepassen Kennis en inzicht Je kunt de communicatiepatronen in een lastige groep leerlingen (klas) met de hulp van een collega analyseren. Je kunt anticiperen en adequaat reageren op onverwachte en/of complexe situaties, je kunt deze definiëren, analyseren en op basis daarvan een begeleidingsprogramma ontwerpen om het leef- en werkklimaat te verbeteren, waarbij geen standaardprocedures voor handen zijn. En je kunt dit begeleidingsprogramma (eventueel met coaching) uitvoeren, evalueren en bijstellen. Oordeelsvorming Je kunt op basis van actuele kennis omtrent groepsdynamica en eigen onderzoek, informatie van leerlingen en informatie van collega s binnen enkele weken een oordeel vormen van de sociale verhoudingen en het sociale klimaat binnen een groep leerlingen. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs Fontys Pabo Limburg, Stichting Fontys Hogescholen 15