Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde. voltijd- en deeltijdopleiding. Hogeschool van Amsterdam

Transcriptie

1 Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde voltijd- en deeltijdopleiding Hogeschool van Amsterdam

2

3 Scheveningseweg KV Den Haag T (070) F (070) I E info@hobeon.nl Adviesrapport g Accreditatie hbo Technische bacheloropleiding Bedrijfskunde Technische voltijd - deeltijd Bedrijfskunde voltijd- Hogeschool en deeltijdopleiding van Amsterdam CROHO nr Hogeschool van Amsterdam Hobéon Certificering BV Datum: juni 2009 Auditteam: drs. W.G. van Raaijen (voorzitter) ir. A.J. Roodink drs. ir. J. den Hollander dhr. C.W. Zevenbergen secretaris: drs. J. Hoekstra

4

5 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING Functie van het rapport Bereik van de beoordeling Karakteristiek van de opleiding Visitatierapport Aanpak 5 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING 11 Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding 11 Facet 1.1. Domeinspecifieke eisen 11 Facet 1.2. Niveau Bachelor 15 Facet 1.3. Oriëntatie hbo 19 Onderwerp 2: Programma 21 Facet 2.1. Eisen hbo 21 Facet 2.2. Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma 26 Facet 2.3. Samenhang programma 30 Facet 2.4. Studielast 34 Facet 2.5. Instroom 36 Facet 2.6. Duur 38 Facet 2.7. Afstemming tussen vormgeving en inhoud 39 Facet 2.8. Beoordeling en Toetsing 43 Onderwerp 3: Inzet van Personeel 48 Facet 3.1. Eisen hbo 48 Facet 3.2. Kwantiteit personeel 52 Facet 3.3. Kwaliteit personeel 54 Onderwerp 4: Voorzieningen 57 Facet 4.1. Materiële voorzieningen 57 Facet 4.2. Studiebegeleiding 59 Onderwerp 5: Interne Kwaliteitszorg 64 Facet 5.1. Evaluatie resultaten 64 Facet 5.2. Maatregelen tot verbetering 67 Facet 5.3. Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld 70 Onderwerp 6: Resultaten 72 Facet 6.1. Gerealiseerd niveau 72 Facet 6.2. Onderwijsrendement SAMENVATTEND OORDEEL RESULTATEN Oordeelschema hbo-bachelor Technische Bedrijfskunde Integraal oordeel/ advies aan NVAO 81 Bijlage I: Curricula Vitae auditoren en onafhankelijkheidsverklaringen auditoren Bijlage II: Programma audit 29 september 2008 en 21 april 2009

6

7 1. INLEIDING 1.1. Functie van het rapport Het onderhavige rapport bevat het advies aan de NVAO dat door Hobéon Certificering als Visiterende en Beoordelende Instantie is opgesteld vanwege de accreditatie van de in paragraaf 1.2 genoemde hbo bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde Bereik van de beoordeling De Hogeschool van Amsterdam (ook wel als HvA geduid), Amsterdamse Hogeschool voor Techniek 1, verzorgt de hbo-bachelors Bouwkunde, Civiele Techniek, Bouwtechnische Bedrijfskunde, (Bachelor of Built Environment), Forensisch Onderzoek (Bachelor of Applied Science) Bedrijfswiskunde (Bachelor of Engineering), Elektrotechniek, Technische Bedrijfskunde, Engineering, Design & Innovation, Aviation, Logistiek en Technische Vervoerskunde (Bachelor of Engineering) en Maritiem Officier (Bachelor of Maritime Operations). Het onderhavige rapport heeft betrekking op: Technische Bedrijfskunde, voltijdopleiding crohonummer 34421; Technische Bedrijfskunde, deeltijdopleiding crohonummer Hobéon Certificering heeft haar oordeel over de voltijdse en deeltijdse variant van de opleiding Technische Bedrijfskunde in één rapport samengevat omdat beide varianten gericht zijn op dezelfde eindkwalificaties en binnen één gemeenschappelijk beleids- en uitvoeringskader aangeboden worden. Niettemin wordt in het rapport, waar dat nodig is, het onderscheid tussen de twee varianten zichtbaar gemaakt. De basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering is de Management Review van de opleiding Technische Bedrijfskunde, Hogeschool van Amsterdam, augustus De Management Review beschrijft de stand van zaken bij de opleiding Technische Bedrijfskunde en heeft zowel betrekking op de voltijd- als de deeltijdvariant. Deeltijd- en voltijdopleiding leiden op voor hetzelfde beroepsprofiel. Omdat studenten van de deeltijdopleiding hun praktijkervaring inbrengen in de opleiding zijn de didactiek en contactintensiteit op onderdelen verschillend. De programma s verschillen echter alleen voor zover dit om deze reden noodzakelijk is Karakteristiek van de opleiding Het domein Techniek omvat de bestuurlijke eenheid waarin alle technische opleidingen van de HvA gebundeld zijn. Het domein Techniek telt ruim 4500 studenten en ongeveer 250 medewerkers en is, in formele zin, ontstaan in 2003 toen het College van Bestuur van de HvA besloot alle technische opleidingen te clusteren. Het doel hiervan was het creëren van een krachtig technisch instituut, dat de innovatieve rol in onderwijs, onderwijsontwikkeling en onderzoek beter zou kunnen vervullen dan de tot dan toe verspreide, technische opleidingen. Voor deze samenvoeging waren er in de HvA vier afzonderlijke technische instituten voor de voltijdopleidingen en één instituut voor de deeltijdopleidingen. 1 In januari 2009 is de naam Amsterdamse Hogeschool voor Techniek veranderd in:hogeschool van Amsterdam, domein Techniek. In dit rapport wordt de nieuwe naamgeving gehanteerd, tenzij bij verwijzing naar documenten waarin de oude naamgeving gehanteerd wordt. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-bachelor Technische Bedrijfskunde, HvA, 1.0 1

8 Het domein Techniek van de HvA maakt een zeer dynamische indruk. De school heeft in de periode 2003 en 2004 ambitieuze doelstellingen geformuleerd. De conclusie is gerechtvaardigd dat een groot deel ervan inmiddels gerealiseerd is. De afgelopen jaren heeft het accent sterk gelegen op groei van de instroom. De ambitieuze doelstellingen voor wat betreft de groei zijn gerealiseerd door het opzetten van nieuwe opleidingen en het herprofileren van bestaande opleidingen. Momenteel zijn er binnen het domein Techniek elf opleidingen binnen de bachelordomeinen in voltijdopleiding: Bouwkunde, Civiele Techniek, Bouwtechnische Bedrijfskunde, (Bachelor of Built Environment), Forensisch Onderzoek, Bedrijfswiskunde (Applied Science), E-Technology, Aviation, Engineering, Design & Innovation, Technische Bedrijfskunde Logistiek & Technische Vervoerskunde (Bachelor of Engineering) en Maritiem Officier (Bachelor of Maritime Operations). In deeltijd biedt het domein Techniek de volgende opleidingen aan: Engineering, Design and Innovation, Technische Bedrijfskunde, Logistiek & Technische Vervoerskunde, Bouwtechnische Bedrijfskunde, Bouwkunde. Met de vorming van het domein Techniek zijn andere opleidingen ontwikkeld of ingrijpend vernieuwd. Deze vernieuwingen betroffen de volgende opleidingen of nevenvestiging: Logistiek en Technische Vervoerskunde (ontwikkeling naar twee profielen: Human Logistics en Business Logistics; in is dit gesplitst in vier uitstroomprofielen); Bouwkunde (sterk inhoudelijk en onderwijskundig vernieuwd); Bouwtechnische Bedrijfskunde (nieuwe opleiding binnen het domein Built Environment); Forensisch Onderzoek; Ondernemen, Innovatie en Techniek als leerroute onder het crohonummer ED&I. Per september 2009 is de leerroute Product Design gestart in de vorm van een leerroute van ED&I in Almere); de vorming van de Maritieme Academie in IJmuiden in samenwerking met het Nova College, Noordzee onderwijsgroep en ROC Kop van Noord-Holland; in studiejaar is Elektrotechniek (voorheen een opleiding van het Instituut voor Informatica) toegevoegd aan het domein Techniek. De opleidingen Aviation, E-Technology, Engineering Design and Innovation en Technische Bedrijfskunde behoren binnen het domein Bachelor of Engineering. Deze opleidingen zijn verenigd in het cluster Engineering. Het cluster heeft in 2006 landelijk de competenties van de Bachelor of Engineering beschreven in Het profiel van de Bachelor of Engineering. De opleidingen hebben deze competenties op opleidingsniveau verder uitgewerkt. Het domein Techniek heeft meerdere lectoraten waaronder Technisch Innoveren en Ondernemen voor de opleidingen Technische Bedrijfskunde, Elektrotechniek en Engineering Design & Innovation. Dit lectoraat heeft als doelstelling het ontwikkelen en verspreiden van kennis rondom technisch innoveren en ondernemen, aansluitend op de praktijk. Daarmee levert het lectoraat een bijdrage aan de professionalisering van de onderwijs- en kennisfunctie van het domein Techniek in haar regio. Voor de doorstroomminoren binnen het domein Techniek van de HvA zijn met de TU-Delft afspraken gemaakt over de aansluiting voor een optimale doorstroming naar de TU-Delft. De opleiding Technische Bedrijfskunde leidt op tot Technische Bedrijfskundige die niet alleen over kennis beschikt op het gebied van commerciële, financiële en organisatorische aspecten, maar ook weet wat productie is en hoe een productieproces ingericht dient te worden. De opleiding formuleert haar visie op het beroep als volgt: Een Technisch Bedrijfskundige (TBK er) opereert in een multidisciplinaire omgeving en krijgt te maken met problematieken die pluriform en complex van aard zijn. Pluriform vanwege de bedrijfseconomische, technologische, organisatorische en sociaal-psychologische aspecten. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-bachelor Technische Bedrijfskunde, HvA, 1.0 2

9 Complex omdat de verschillende aspecten op een nog onbekende wijze met elkaar samenhangen. De T van TBK wordt gezien als de toepassing van productietechnieken en productiemanagement, aangevuld met ICT-toepassingen. Dit vereist van de TBK er dat hij in staat is met de verschillende disciplines te communiceren omdat hij de rol van intermediair vervult. Deze intermediaire rol ligt primair tussen technici en niet-technici. De TBK er van de HvA heeft een meerwaarde doordat de wijze waarop een bedrijf verbeterd kan worden op drie gebieden extra aandacht krijgt: verbetering van de bestaande bedrijfsvoering in de interne omgeving door het aanpassen en optimaliseren van het bestaande bedrijfsproces; voorbereiding van het bedrijf op de toekomst vanuit de behoefte en mogelijkheden van dat bedrijf; beoordeling van trends in de macro-omgeving en het vertalen daarvan naar een nieuwe visie, nieuwe doelen en doelstellingen voor producttoepassingen en productiemethoden voor het bedrijf. Uitgaande van bovenstaande moet van de afgestudeerde TBK er verwacht worden, dat hij: in staat is te opereren als intermediair tussen technici en niet-technici (specialisten) en oog heeft voor zowel processen en mensen als de markt waarin het bedrijf opereert; bedrijfsprocessen en organisaties kan herstructureren; bedrijfsproblemen kan plaatsen in een context, zich bewust is van de impact en verantwoordelijkheid neemt voor de implementatie van de gekozen oplossingen; innovatieve trends kan beoordelen op kansen voor het bedrijf en innovatieve technologieën kan implementeren in de bedrijfsomgeving; kan opereren in een internationale context. Dit maakt de TBK er breed inzetbaar in bedrijfskundige omgevingen. De opleiding Technische Bedrijfskunde onderscheidt zich van andere opleidingen door het opereren in grootstedelijk perspectief (beroepspraktijken in grote steden) en de aanwezigheid van veel multinationale ondernemingen in de directe omgeving. Ook worden de speerpunten van het domein Techniek, ondernemen en innovatie, meegenomen in de programmaontwikkeling van de opleiding. Het onderwijs is geënt op een actueel, landelijk vastgesteld beroepsprofiel. In directe aansluiting op het landelijk beroepsprofiel heeft de opleiding haar eigen competentieprofiel ontwikkeld met herkenbare beroepstaken. Het beroeps- en competentieprofiel is identiek voor beide varianten. Naast de vierjarige opleiding wordt een verkort traject van drieënhalf jaar aangeboden. De opleiding Technische Bedrijfskunde telde in het studiejaar studenten in de voltijdopleiding en 105 studenten in de deeltijdopleiding. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-bachelor Technische Bedrijfskunde, HvA, 1.0 3

10 1.4. Visitatierapport Beschrijving belangrijkste conclusies van het visitatierapport De opleiding Technische Bedrijfskunde is gevisiteerd in 2002 (Balanceren tussen techniek en bedrijfskunde, 2003). Het oordeel van de visitatiecommissie over de voltijdopleiding was overwegend positief. Bij de deeltijdopleiding waren er een aantal aandachtspunten op het onderwerp programma en het organisatie- en personeelsbeleid Interne audit Als onderdeel van de interne kwaliteitszorg van de HvA is in oktober 2004 bij Technische Bedrijfskunde (voltijd- en deeltijdopleiding) een interne audit uitgevoerd. Dit heeft geleid tot een aantal aanbevelingen voor verbetering op een aantal punten, te weten: inzichtelijk maken van de verticale en horizontale samenhang, aantonen van de PDCA-cyclus, inzichtelijk maken van het toetsbeleid en toetsuitvoering, expliciet benoemen in het opleidingsprofiel van de technische en internationale component en rendementen expliciteren (uit: Rapportage audit 10 november 2004). De aanbevelingen zijn opgepakt voor de nodige verbeteractiviteiten: een aantal programmaonderdelen is anders opgezet; het werken aan beroepsvraagstukken is in deze opzet centraler gesteld waardoor de samenhang van de programmaonderdelen is versterkt Beschrijving van het traject n.a.v. het visitatierapport en de interne audit In 2003 heeft het domein Techniek, namens het college van bestuur van de HvA een schriftelijke reactie uitgebracht op de opleidingsspecifieke aanbevelingen van de visitatiecommissie voor de deeltijdopleiding. In deze reactie maakt het College van Bestuur duidelijk dat de opleiding de aanbevelingen van de commissie snel en positief heeft opgepakt. Een belangrijke actie betrof het samenvoegen van alle deeltijdopleidingen met de voltijdopleidingen in In de vernieuwde deeltijdopleiding Technische Bedrijfskunde zijn de sterke punten van de deeltijd- gecombineerd met die van de voltijdopleiding in een vernieuwd, modern onderwijsconcept. In de reactie is daarbij concreet aangegeven welke verbeteringen al zijn doorgevoerd en welke nog volgen. In de loop van is bij de deeltijdopleiding een aanzet gegeven tot verschillende verbeteringen, namelijk: in september 2003 kwam een notitie van de toetsgroep gereed; in november 2003 kwamen de assignments voor derdejaarsstudenten van de deeltijdopleiding beschikbaar; in oktober 2003 werd een Resultaats- en Activiteitenplan (R&A-plan) voor 2004 vastgesteld; in januari 2004 kwam een nieuw leerplan tot stand; in juni 2004 kon de notitie Toetsbeleid worden vastgesteld. Naar aanleiding van de visitatie in 2002 en de daaropvolgende bestuurlijke reactie heeft het domein Techniek op 16 december 2005, op verzoek van de NVAO, een stand-van-zakennotitie voor de deeltijdopleiding Technische Bedrijfskunde uitgebracht. In de notitie is ingegaan op de herpositionering van deze opleiding, waarbij expliciet is ingegaan op de aspecten die in het visitatierapport als onvoldoende werden gekwalificeerd. In 2007 heeft de NVAO na een gesprek met vertegenwoordigers van de opleiding in een reactie het volgende aangegeven over de navolgende standpuntbepaling over de probleempunten: Wij zien vooruitgang op de meeste onderdelen. Op de volgende vier punten (opbouw en inhoud van het buitenschools curriculum, bewaking van de kwalificaties, toetsen, inhoud en niveau, het kwantitatief rendement) hebben wij echter moeten vaststellen dat er sprake is van verbetermaatregelen die weliswaar tijdig en ter zake, maar niet toereikend zijn. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-bachelor Technische Bedrijfskunde, HvA, 1.0 4

11 De NVAO stelt vervolgens (citaat uit brief NVAO aan College van Bestuur, juni 2007): Deze conclusies zouden kunnen leiden tot het verlengen van de procedure van evaluatie bestuurlijke hantering. Dit heeft volgens de NVAO echter geen zin, gegeven de vervaldatum van de accreditatie van rechtswege (31 december 2008) en het feit dat u inmiddels gestart bent met het voorbereiden van een voor 31 december 2008 in te dienen accreditatieaanvraag. Desalniettemin wil de NVAO dat aan de zwaarte van haar conclusies recht wordt gedaan. Daarom verlangen wij dat u onze conclusies schriftelijk overbrengt aan de desbetreffende VBI, in afschrift aan de NVAO. Vanzelfsprekend dient daaruit voort te vloeien dat de punten waarom het terdege en aantoonbaar aandacht krijgt in de voorbereiding op de accreditatieaanvraag en in het VBI-rapport en wel op een wijze die de NVAO in staat stelt tot het valideren van de oordelen die er in termen van het NVAO-kader mee verbonden zijn. De opleiding heeft getracht de huidige stand van zaken ten aanzien van de probleempunten, zoals beschreven in de visitatie, interne audit en de brief van de NVAO te beschrijven in haar Management Review ten behoeve van de audit op 29 september Het door Hobéon Certificering opgestelde auditteam, dat op 29 september 2008 ten behoeve van de accreditatie de audit heeft uitgevoerd bij de opleiding Technische Bedrijfskunde (voltijd en deeltijd), heeft kennisgenomen van het visitatierapport, de stand-van-zakennotitie, het verslag van de NVAO en de MR van de opleiding. De overall conclusie van het auditteam naar aanleiding van bestudering van documenten en de fysieke audit in september 2008, was dat het auditteam onvoldoende in staat is om de bevindingen over de volle breedte te onderbouwen op de onderwerpen 1, 2, 6 en facet 4.2. Op basis van de materialen en de audit heeft het auditteam besloten tot een uitgestelde beoordeling. De periode september april 2009 heeft de opleiding gebruikt om deze onderwerpen met documentatie te onderbouwen. In het onderhavige adviesrapport is bij de verschillende onderwerpen/ facetten aangegeven wat de bevindingen zijn van het auditteam op probleempunten/ aanbevelingen uit de genoemde rapportages Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Bij de beoordeling van de betreffende voltijdse en deeltijdse opleidingsvarianten is uitgegaan van het door de NVAO vastgestelde Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs. Daarin staan de onderwerpen en facetten vermeld waarop een VBI zich bij de beoordeling van een opleiding moet richten. In het accreditatiekader zijn ook de criteria opgenomen aan de hand waarvan het VBI de basiskwaliteit van een opleiding bepalen kan. Voorafgaand aan het accreditatieonderzoek heeft Hobéon Certificering de opleiding voorbereid op de audit door een inhoudelijke toelichting te geven op het NVAO-accreditatiekader. Voor het specifieke referentiekader van de betreffende opleidingsvarianten geldt het volgende: de voltijd- en deeltijdopleidingen hebben zich, voor wat betreft beroepsprofiel, opleidingscompetenties en doelstelling ten minste gebaseerd op het landelijk beroepsprofiel en de opleidingscompetenties zoals vastgesteld in het landelijk overleg van de betreffende opleidingen en het beroepenveld (zie onder facet 1.1 Domeinspecifieke Eisen). Het auditteam heeft dit opleidingsspecifieke referentiekader beoordeeld en vastgesteld dat het in voldoende mate gespecificeerd en passend is voor de opleiding Technische Bedrijfskunde (op hbo-niveau) van de HvA. Het auditteam heeft dit kader in zijn beoordeling betrokken (zie ook facet 1.1). Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-bachelor Technische Bedrijfskunde, HvA, 1.0 5

12 De beoordelingsprocedure van Hobéon Certificering kent twee hoofdmomenten, de documentenanalyse en de audit. De documentenanalyse Het gaat hierbij om een analyse en beoordeling van door Technische Bedrijfskunde aangeleverde schriftelijke informatie: Management Review (MR). Studiegids. Onderwijs- en Examen Reglement (OER). Visitatierapport Balanceren tussen techniek en bedrijfskunde, 2003 (zie ook paragraaf 1.4). Onderliggende documentatie betrekking hebbend op, onder meer: o strategische keuzen en de positie in de markt; o interne organisatie; o de (systematiek van) interne kwaliteitszorg en de daarmee samenhangende interne managementrapportages en verbetermaatregelen; o ontwikkelingen in het beroepenveld; o beroeps- en opleidingsprofielen; o (validatie) eindkwalificaties; o curricula en de interne en externe evaluatie daarvan; o werkvormen; o toetsing en beoordeling; o kwantitatief en kwalitatief personeelsbeleid; o internationalisering; o instroombeleid; o studiebegeleiding; o onderwijsrendement. Op basis van door de opleiding Technische Bedrijfskunde van de HvA aangeleverde documentatie heeft het auditteam zich een beeld kunnen vormen van de primaire en secundaire processen van de twee opleidingsvarianten. Het auditteam heeft dit beeld getoetst aan zaken als ambitieniveau, toekomstgerichtheid, innovatief vermogen, kwaliteitsbewaking via interne en externe evaluatie, arbeidsmarktrelevantie, resultaatgerichtheid, continuïteit en studenten- en docentenbelangen. Voorafgaand aan de audit is het management van de betreffende opleiding (-en) op de hoogte gesteld van de voorlopige bevindingen van het auditteam op basis van de documentenanalyse. Audit De audit 2 was gericht op een actieve controle, uitgevoerd door een auditteam waarvan deel uitmaakten twee externe onafhankelijke deskundigen op het gebied van Technische Bedrijfskunde en een student. Daarnaast waren een lead auditor en een secretaris beiden vanuit Hobéon Certificering deel van het team. De secretaris had bovendien de rol van auditor onderwijs. Onder controle moet hier worden verstaan dat het auditteam op verschillende niveaus (management, coördinatie, examencommissie, docenten, studenten, staf) heeft getoetst (I) of de in de documentatie beschreven beleidsvoornemens en de daaraan gerelateerde uitvoeringsprocessen zijn geïmplementeerd, en (II) of de overige in de documentatie vervatte informatie verifieerbaar is. 2 De audit was 29 september 2008, de additionele audit heeft op 21 april 2009 plaatsgevonden. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-bachelor Technische Bedrijfskunde, HvA, 1.0 6

13 Deze verificatie door het auditteam geschiedde enerzijds door, zoals hierboven reeds is aangegeven, meerdere malen hetzelfde onderwerp met verschillende geledingen te bespreken en anderzijds aan de hand van additionele documentatie en daar waar het de huisvesting en de materiële voorzieningen betrof ook door eigen waarneming. De additionele, tijdens de audit geraadpleegde, documentatie bestaat, onder meer, uit: overzichten van de samenstelling van de werkveldgremia waarmee de opleiding (-en) overleg voeren; verslagen van de bijeenkomsten met het werkveld; overzicht CV s van (gast-) docenten; netwerkoverzicht docenten; verslagen van de functioneringsgesprekken met docenten; verslagen van docentevaluaties; verslagen van studievoortganggesprekken met studenten; detailbeschrijving van modules, readers, cases en de daaraan gekoppelde opdrachten; stageverslagen en -beoordelingen; toetsen; de beroepsproducten die gedurende de opleiding door studenten zijn opgeleverd; de eindproducten van studenten. De overall conclusie van het auditteam naar aanleiding van bestudering van documenten en de fysieke audit in september 2008, was dat het auditteam onvoldoende in staat is om de bevindingen over de volle breedte te onderbouwen op de onderwerpen 1, 2, 6 en facet 4.2. De opleiding bevond zich ten tijde van de voorbereiding op de accreditatie in een managementvacuüm en in een onderwijsontwikkeltraject dat door gebrek aan aansturing in een impasse was geraakt. Gezien het traject dat ingezet was en het aanstellen van een nieuwe manager, heeft het auditteam het vertrouwen geuit dat de opleiding voldoende potentie heeft om op korte termijn documenten aan te leveren ter onderbouwing van de genoemde onderwerpen. Het auditteam heeft de opleiding verzocht aanvullende documenten ter beschikking te stellen aan het auditteam. Dit is gedaan en het auditteam heeft deze informatie in zijn beoordeling van de opleiding betrokken. Tevens is de opleiding opnieuw bezocht. De additionele audit is uitgevoerd door het team dat ook in september 2008 de audit deed, behoudens de student. Op basis van aanvullende verslaglegging, bewijsdocumentatie en de gesprekken tijdens de aanvullende audit had het auditteam voldoende instrumenten om zich op gedetailleerd niveau op de hoogte te stellen van inhoud, opzet, uitvoering en resultaten van het opleidingsprogramma/ de opleidingsprogramma s en van de daarmee samenhangende personele, organisatorische, materiële en ruimtelijke voorzieningen. Bestudeerd zijn de volgende extra aangeleverde materialen: Stand-van-zakennotitie opleiding Technische bedrijfskunde; Organisatieontwikkeling van TBK, curriculumbewaking en ontwikkeling; Organisatieontwikkeling van TBK, Visie op beroep en opleiding; Masterplan onderwijsontwikkeling en diverse producten die een uitwerking waren van de items uit het masterplan; SLB-model van TBK. Het auditteam heeft op deze wijze alle in het NVAO-accreditatiekader vermelde facetten beoordeeld, en op basis daarvan een samenvattend oordeel per onderwerp gegeven. Een en ander is vastgelegd in een conceptrapport dat aan de opleiding (-en) is voorgelegd voor een toets op eventuele feitelijke onjuistheden. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-bachelor Technische Bedrijfskunde, HvA, 1.0 7

14 Het voorliggend rapport is de weergave van het oordeel van het auditteam met daarbij de gronden waarop dat oordeel is gebaseerd. In de rapportage wordt de term audit gebruikt voor het eerste fysieke bezoek (29 september 2008) aan de opleiding en de term additionele audit voor het tweede fysieke bezoek (21 april 2009) Beslisregels Volgens de NVAO-Beslisregels Accreditatie kan een onderwerp slechts onvoldoende of voldoende scoren. Een facet kan evenwel, volgens diezelfde regels, onvoldoende, voldoende, goed of excellent scoren. Met dit als uitgangspunt heeft Hobéon Certificering onderstaande beslisregels toegepast. Onderwerp A. Een onderwerp scoort voldoende, indien alle facetten van dat onderwerp ten minste voldoende hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp onvoldoende en de overige ten minste voldoende hebben gescoord, mits een acceptabel verbeterplan beschikbaar is voor het facet met de score onvoldoende. B. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord en voor dit facet geen acceptabel verbeterplan beschikbaar is. C. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien meer dan één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord, ongeacht of er voor die facetten acceptabele verbeterplannen zijn. Facet D. Binnen de beoordeling van een facet is ruimte voor een eigen afweging van het auditteam: uitvoering/praktijk weegt zwaarder dan beleid/theorie: beter een goed functionerende regeling die slecht is opgeschreven, dan omgekeerd; primaire processen wegen zwaarder dan secundaire. Extra aantekening E. Indien voor een onderwerp een hogere score dan voldoende gerechtvaardigd is, wordt dat als extra aantekening vermeld en wel met inachtneming van onderstaande regels: een onderwerp krijgt de extra aantekening goed, indien alle facetten van dat onderwerp goed hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp voldoende en de overige facetten goed of excellent hebben gescoord; 3 een onderwerp krijgt de extra aantekening excellent indien alle facetten van dat onderwerp excellent hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp goed en de overige facetten excellent hebben gescoord; een onderwerp krijgt geen extra aantekening indien één van de facetten van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord. 3 Het NVAO-Accreditatiekader onderscheidt bij onderwerp 2 ( Programma ) acht facetten. Eén ervan betreft de duur van de opleiding. Het daarbij vermelde criterium (240 ECTS) is evenwel geen (kwaliteits-) criterium, maar een formele vereiste waaraan het programma van een opleiding a priori moet voldoen, wil zij überhaupt in aanmerking kunnen komen voor een hbo bachelor accreditatie. Duur is derhalve van een andere orde dan -bijvoorbeeld- Kwaliteit Personeel of Onderwijsrendement. Bij de beslissing of het onderwerp Programma een extra aantekening goed dan wel excellent verdient, wordt het facet Duur dan ook buiten beschouwing gelaten. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-bachelor Technische Bedrijfskunde, HvA, 1.0 8

15 Auditteam Het auditteam was als volgt samengesteld: Voorzitter: drs. W.G. (Willem) van Raaijen Leden: ir. A.J.(Ton) Roodink drs. ir. J. (Jan) den Hollander Dhr. C.W. (Wouter) Zevenbergen (student) (niet aanwezig bij de additionele audit) Secretaris: drs. J. (Hanneke) Hoekstra (tevens onderwijsdeskundige) Bij het samenstellen van het auditteam heeft Hobéon Certificering er zorg voor gedragen dat de voor de beoordeling van de opleiding Technische Bedrijfskunde noodzakelijke expertise aanwezig is. Expertise voor de onderwijskundige aspecten (in casu het primaire proces, de ondersteunende processen en de organisatorische context) en expertise voor de inhoudelijke aspecten (in casu het programma in relatie tot het specifieke domein). De deskundigen Ton Roodink en Jan Den Hollander hebben zich in hun beoordeling in het bijzonder gericht op de kwaliteit, de actualiteit en de relevantie van (I) het richtinggevend domeinspecifieke kader, (II) de eindkwalificaties, (III) de programma-inhoud en (IV) de interactie tussen opleiding en werkveld. Bovendien hebben zij de kwaliteit van het personeel en het gerealiseerde niveau beoordeeld. Tevens hebben zij op grond van hun ervaring (en) en positie in het werkveld een goed zicht op de eisen die vanuit de verschillende deelgebieden in het werkveld gesteld worden aan technisch bedrijfskundigen op hbo-niveau. Ton Roodink is in het bijzonder deskundig op het gebied van verandermanagement. Jan den Hollander is in het bijzonder deskundig op het gebied van bedrijfskunde en expert op het gebied van organisatieadvies. Wouter Zevenbergen maakte als student-lid deel uit van het auditteam. Hij heeft zich tijdens de audit vooral gericht op de studeerbaarheid van het programma, de studielast, de toegankelijkheid, de (informatie) voorzieningen en de aansluiting van de opleiding op de instroom. Hij is thans vierdejaarsstudent Technische Bedrijfskunde op Hogeschool Utrecht. De heer Willem van Raaijen is als lead auditor betrokken geweest bij een groot aantal audits binnen het hoger onderwijs. De secretaris Hanneke Hoekstra heeft zich, naast haar taak als secretaris, vooral gericht op de onderwijskundige kwaliteit van het programma en de kwaliteit van de processen die direct en indirect de uitvoering van het programma raken. Zij heeft in haar vorige en huidige functie een aanmerkelijke ervaring opgebouwd die haar in staat stelt de programmaopbouw, het onderwijsproces en de organisatorische context waarbinnen de uitvoering plaatsvindt te beoordelen in het perspectief van de eisen die aan hbo-opleidingen gesteld worden. Voor de Curricula Vitae: zie Bijlage I Deelnemers audit Het auditteam heeft tijdens de eerste audit gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van de verschillende geledingen van de opleiding (-en): management, coördinatoren, docenten, studenten en staf. Bij de additionele audit zijn gesprekken gevoerd met het management, de coördinatoren en de docenten. Voor een volledig overzicht van de deelnemers aan de audits: zie Bijlage II Programma audit 29 september 2008 en 21 april 2009 Zie Bijlage II. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-bachelor Technische Bedrijfskunde, HvA, 1.0 9

16 Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-bachelor Technische Bedrijfskunde, HvA,

17 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding Dit onderwerp kent drie facetten: 1. Domeinspecifieke eisen; 2. Niveau bachelor; 3. Oriëntatie hbo. Facet 1.1. Domeinspecifieke eisen Criterium Het facet Domeinspecifieke eisen is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk)? Bevindingen Technische Bedrijfskunde behoort binnen het hbo tot het domein van de Bachelor of Engineering, waartoe ook de opleidingen Elektrotechniek, Werktuigbouwkunde en Technische Natuurkunde behoren. Al deze opleidingen in Nederland zijn verenigd in het cluster Engineering en men voert regelmatig onderling overleg. Het cluster heeft in 2006 landelijk de (brede) competenties van de Bachelor of Engineering beschreven in het Profiel van de Bachelor of Engineering Visie op het beroep Naar aanleiding van het visitatierapport 2003 heeft de opleiding haar visie op het beroep herschreven. Het auditteam vond in september 2008 dat de visie op het specifiek technische aspect onvoldoende uit de verf kwam. De opleiding heeft in de periode september april 2009 haar visie op het beroep op dit punt verder aangescherpt en formuleert deze als volgt: Een Technisch Bedrijfskundige (TBK er) opereert in een multidisciplinaire omgeving en krijgt te maken met problematieken die pluriform en complex van aard zijn. Pluriform vanwege de bedrijfseconomische, technologische, organisatorische en sociaal-psychologische aspecten. Complex omdat de verschillende aspecten op een nog onbekende wijze met elkaar samenhangen. De T van TBK wordt gezien als de toepassing van productietechnieken en productiemanagement, aangevuld met ICT-toepassingen. Dit vereist van de student dat hij leert om met de verschillende disciplines te communiceren, de TBK er is hierbij immers een intermediair. Deze intermediaire rol ligt primair tussen technici en niet-technici. De TBK er van de HvA krijgt een meerwaarde doordat de opleiding hem in staat stelt bedrijfsverbeteringen op drie gebieden extra aandacht te geven: verbeteren van de bestaande bedrijfsvoering in de interne omgeving door het aanpassen en optimaliseren van het bestaande bedrijfsproces; voorbereiden van het bedrijf op de toekomst vanuit de behoeften en mogelijkheden van dat bedrijf; beoordelen van trends in de macro-omgeving en het vertalen daarvan naar een nieuwe visie, nieuwe doelen en doelstellingen voor producttoepassingen en productiemethoden voor het bedrijf. Uitgaande van bovenstaande moet van de afgestudeerde TBK er verwacht worden dat hij/zij: in staat is te opereren als intermediair tussen technici en niet-technici (specialisten) en oog heeft voor zowel processen, mensen als de markt waarin het bedrijf opereert; bedrijfsprocessen en organisaties kan herstructureren; bedrijfsproblemen kan plaatsen in een context, zich bewust is van de impact en verantwoordelijkheid neemt voor de implementatie van de gekozen oplossingen; innovatieve trends kan beoordelen op kansen voor het bedrijf en innovatieve technologieën kan implementeren in de bedrijfsomgeving; kan opereren in een internationale context. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-bachelor Technische Bedrijfskunde, HvA,

18 Dit maakt dat de TBK er breed inzetbaar is in bedrijfskundige omgevingen Eigen kleuring De opleiding Technische Bedrijfskunde van het domein Techniek onderscheidt zich van andere opleidingen door het opereren in grootstedelijk perspectief (beroepspraktijken in grote steden) en de aanwezigheid van veel multinationale ondernemingen in de directe omgeving. Ook worden de speerpunten van het domein Techniek ondernemen en innovatie meegenomen in de programmaontwikkeling van de opleiding. Om dit tot uitdrukking te brengen biedt de opleiding per ingaande van drie afstudeerprofielen aan, namelijk: strategisch ondernemen; innovatiemanagement; procesoptimalisatie. Het auditteam heeft de contouren van de afstudeerprofielen bestudeerd en vastgesteld dat deze afstudeerprofielen passend zijn bij de visie op het beroep van de opleiding en bij de landelijke beroepseisen Opleidingsprofielen Eindkwalificaties tot 2007 Tot studiejaar baseerde het domein Techniek haar opleiding op de landelijke opleidingseisen die in 2002 in overleg met vertegenwoordigers van de beroepspraktijk zijn vastgesteld. De opleiding heeft de landelijke opleidingseisen gecombineerd met de hbokernkwalificaties. De opleiding heeft negen (opleidings-) kwalificaties Technische Bedrijfskunde (TBK-kwalificaties) met indicatoren ontwikkeld en voorzien van gedragskenmerken. Op grond hiervan kan bij studenten het niveau concreet bepaald worden. In het studiejaar zijn de gehele deeltijd- en het derde en vierde jaar voltijdopleiding gebaseerd op de negen kwalificaties. Nieuw competentieprofiel vanaf 2007 In 2007 heeft de opleiding, in overeenstemming met de onderwijskundige visie van het domein Techniek (namelijk competentiegericht onderwijs), een competentiematrix ontwikkeld. In deze competentiematrix wordt uitgegaan van negen cellen die samen de praktijk van de technisch bedrijfskundige ingenieur bestrijken. Deze cellen zijn verkregen door de drie niveaus waarop TBK ers werken (context, systeem, deelsystemen) te combineren met drie soorten processen die zij moeten kunnen hanteren (inside-out, the network, outside-in). Competenties vanaf 2009 In de praktijk bleek de matrix goed te voldoen als referentiekader om projecten in te richten, maar zij voldeed niet als competentiemodel om het onderwijs in te richten. In 2009 heeft de opleiding een consistente set van elf competenties ontwikkeld, gebaseerd op de landelijke set opleidingseisen Technische Bedrijfskunde. Bij de ontwikkeling en herijking ervan is het landelijke Bachelor of Engineering 2006 meegenomen en ingepast. Er is een competentiemodel ontwikkeld, gecombineerd met de Dublin Descriptoren. Het model is verder ontwikkeld met ondersteuning van externe deskundigen en vakdocenten. Voorts heeft de opleiding haar gehele programma geijkt op het nieuwe competentiemodel. Het auditteam heeft hiervan documenten en matrices bestudeerd en vastgesteld dat de competenties geborgd zijn in het programma. De opleiding kent de volgende elf competenties: 1. Technische bedrijfskundige kennis inzetten 2. Analyseren 3. Plannen en organiseren 4. Optimaliseren 5. Innoveren 6. Ondernemen 7. Oordelen Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-bachelor Technische Bedrijfskunde, HvA,

19 8. Effectief communiceren 9. Samenwerken 10. Veranderingen doorvoeren 11. Zelfsturend handelen De validiteit van het nieuwe competentieprofiel wordt op verschillende manieren vormgegeven: het huidige competentieprofiel is vastgesteld door alle docenten; de beoordelingscriteria van de beroepsproducten worden minimaal één keer per jaar besproken met de beroepenveldcommissie en zo nodig bijgesteld; het competentieprofiel wordt periodiek door docenten besproken en geëvalueerd; een keer per jaar stelt het docententeam in overleg met praktijkvertegenwoordigers vast welke aanpassingen er eventueel gedaan moeten worden; elke drie jaar wordt er een trendanalyse uitgevoerd op grond waarvan grondige revisie mogelijk is Lectoraat Het lectoraat Technisch Innoveren en Ondernemen is verbonden aan opleidingen Technische Bedrijfskunde, Elektrotechniek en Engineering Design & Innovation binnen het domein Techniek. Het lectoraat heeft als doelstelling het ontwikkelen en verspreiden van kennis rondom technisch innoveren en ondernemen, aansluitend op de praktijk. Het lectoraat is sterk verbonden met het MKB. Daarmee levert het lectoraat een bijdrage aan de professionalisering van de onderwijs- en kennisfunctie van het domein Techniek in haar regio. Eén van de kerntaken van het lectoraat is om docenten te professionaliseren op het terrein van het uitvoeren van onderzoek en het versterken van de externe oriëntatie van de hogeschool door samenwerking met het regionale bedrijfsleven en kennisinstellingen. De meest concrete invulling van het lectoraat zijn op dit moment Moving Borders en het Innovation Laboratoriumoratorium. Tijdens beide audits heeft het auditteam gesprekken gevoerd met de lector en enkele docenten uit de kenniskring van het lectoraat. Het lectoraat is nog duidelijk in een opbouwfase. Het geeft een innovatieve input aan de opleiding en is sterk betrokken op de opleiding. Dit blijkt onder meer uit de brede scope die de lector heeft op de opleiding en door het gegeven dat afstudeerders onderzoek doen in bedrijven die gelieerd zijn aan de kenniskring. Het lectoraat heeft een belangrijke rol gespeeld in het verbetertraject van de opleiding. In samenwerking met het lectoraat zijn de drie nieuwe afstudeerprofielen ontwikkeld. Een belangrijke rol is weggelegd voor het Innovation Laboratorium en de kenniskring waarin ook intensieve samenwerking gezocht wordt met het bedrijfsleven. Het opzetten van onderzoek en het professionaliseren van docenten op het gebied van het uitvoeren van onderzoek wordt op het moment van de audit uitgebouwd. Voorts is het lectoraat bezig met het ontwikkelen van een honeursprogramma. Een pilot hiervan gaat van start in het studiejaar Studenten van de opleiding TBK kunnen in het vierde studiejaar deelnemen aan een honoursprogram Aviation Management van de opleiding Aviation Internationale context Het internationaliseringbeleid wordt uitgevoerd in samenwerking met Bureau Buitenland van de HvA en is in lijn met de beleidsuitgangspunten van het domein Techniek (zie verder 2.1.7). Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-bachelor Technische Bedrijfskunde, HvA,

20 Oordeel: Voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: de eindkwalificaties van de opleiding sluiten overtuigend aan bij de eisen die door vakgenoten binnen het domein worden gesteld aan de betreffende opleiding; de eindkwalificaties sluiten direct aan bij de eisen die door de beroepspraktijk aan de betreffende opleiding worden gesteld; de hierboven bedoelde beroepscompetenties zijn, naar het oordeel van het auditteam, een passende afspiegeling van de ontwikkelingen binnen het domein. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-bachelor Technische Bedrijfskunde, HvA,

21 Facet 1.2. Niveau Bachelor Criterium Het facet Niveau Bachelor is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor? Bevindingen Eindkwalificaties in relatie tot de Dublin Descriptoren Eindkwalificaties tot 2007 De hbo-kernkwalificaties zijn geïntegreerd in de beschrijving van de eindkwalificaties van de opleiding Technische Bedrijfskunde. De opleiding heeft dit aangetoond middels een relatietabel Dublin Descriptoren - hbo-kwalificaties. De negen TBK-eindkwalificaties zijn ingedeeld in competentieniveaus voorzien van indicatoren. De indicatoren zijn op het niveau van propedeuse, hoofd- en afstudeerniveau geformuleerd. Het auditteam concludeert dat deze eindkwalificaties zich op bachelorniveau bevinden. Competentieprofiel vanaf 2007 Zoals aangegeven bij facet 1.1 heeft de opleiding in 2007 een competentiematrix ontwikkeld die bij nader inzien niet geschikt bleek als sturingsmechanisme in het onderwijs. Ook bij dit opleidingscompetentieprofiel heeft de opleiding door een relatietabel de relatie aangetoond tussen de opleidingscompetenties, de Dublin Descriptoren en de hbo-kwalificaties. Het competentieprofiel is breed opgezet. De competenties zijn op eindniveau beschreven en niet uitgewerkt in niveaus en indicatoren. De opleiding heeft van beide modellen de relatie met de Dublin Descriptoren in beeld gebracht (zie tabel). Kennis en inzicht Eindkwalificaties tot 2007 Nieuwe competentieprofiel vanaf Bedrijfskundige handelen De bekwaamheid om begrippen en theorieën uit de verschillende disciplines binnen het vakgebied van de bedrijfskunde en de techniek te gebruiken, te interpreteren en toe te passen bij bedrijfskundige vraagstukken Competentie 5 Intermediëren tussen alle betrokkenen binnen en buiten de organisatie. De Amsterdamse TBK er onderscheidt zich door effectiviteit, dossierkennis, gebruik van tools, afspraak is afspraak en leren van elkaar Competentie 7 Verbeteren van processen van de organisatie en tegelijkertijd voorkomen van suboptimalisaties Toepassen Kennis en inzicht Eindkwalificaties tot 2007 Nieuwe competentieprofiel vanaf Bedrijfskundige handelen De bekwaamheid om begrippen en theorieën uit de verschillende disciplines binnen het vakgebied van de bedrijfskunde en de techniek te gebruiken, te interpreteren en toe te passen bij bedrijfskundige vraagstukken 7. Verbeteren van processen van de organisatie en tegelijkertijd voorkomen van suboptimalisaties 4. Volgens planning laten verlopen van de processen in de organisatie; mogelijke problemen detecteren en tijdig oplossen 2. Analyseren en oordeelsvorming De bekwaamheid om op basis van relevante gegevens de oorzaken en de gevolgen van een probleem te benoemen en een diagnose te formuleren alsmede, na afweging van alternatieven en gebaseerd op een beredeneerde keuze, een oplossing te ontwerpen 8. Maximaliseren van de individuele prestatie (employability), rekening houdend met de omgeving waarin de prestatie geleverd wordt 3. Technologische, maatschappelijke en marktontwikkelingen verbinden met de toekomstwensen en mogelijkheden van de Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-bachelor Technische Bedrijfskunde, HvA,

22 organisatie resulterend in het toekomstige 3. Innoveren producten- en dienstenpakket De bekwaamheid om met nieuwe en originele ideeën te komen, nieuwe benaderingen te signaleren, zich los te maken van traditionele opvattingen en hierbij op effectieve wijze gebruik te maken van (innovatieve) technologieën Oordeelsvorming Eindkwalificaties tot 2007 Nieuwe competentieprofiel vanaf Plannen en organiseren 4. Volgens planning laten verlopen van de De bekwaamheid om doelen en prioriteiten te processen in de organisatie; mogelijke problemen bepalen, een planning te maken van activiteiten detecteren en tijdig oplossen alsmede de benodigde mensen en middelen te identificeren en te verwerven 2. Formuleren van (toekomstige) organisatiedoelen en resultaten, rekening houdend met de effecten 7. Samenwerken daarvan op mensen De bekwaamheid om professioneel en doelgericht samen te werken in uiteenlopende sociale verbanden met erkenning van ieders belang, positie en waarden Communicatie Eindkwalificaties tot 2007 Nieuwe competentieprofiel vanaf Effectief communiceren 6. De eisen en wensen van de klant versus de De bekwaamheid om in heldere en correcte taal en huidige mogelijkheden van de organisatie op overtuigende wijze en gebruikmakend van bedrijfskundige terminologie, informatie, ideeën en 5. Intermediëren tussen alle betrokkenen binnen oplossingen te communiceren (mondeling en en buiten de organisatie schriftelijk), afgestemd op de doelgroep, zodanig De Amsterdamse TBK er onderscheidt zich door dat de essentie bij anderen overkomt, wordt effectiviteit, dossierkennis, gebruik van tools, begrepen en geaccepteerd afspraak is afspraak en leren van elkaar 5. Veranderingen doorvoeren De bekwaamheid organisaties te veranderen door draagvlak te creëren voor de (bedrijfskundige) consequenties, een adequate veranderingsstrategie te bepalen en leiding te kunnen geven aan een (verander)project 8. Maximaliseren van de individuele prestatie (employability), rekening houdend met de omgeving waarin de prestatie geleverd wordt 8. Klantgericht handelen De bekwaamheid de wensen en de behoeften van de (interne/externe) klant te kunnen inventariseren en vanuit dat perspectief te denken en te handelen met het oog op een duurzame relatie Leervaardigheden Eindkwalificaties tot 2007 Nieuwe competentieprofiel vanaf Zelfsturend handelen Alle competenties De bekwaamheid zelfstandig en intrinsiek gemotiveerd de eigen ontwikkeling, inclusief leren te leren, te kunnen sturen om zich, bewust van veranderende maatschappelijke en bedrijfsmatige omstandigheden, te blijven profileren als bedrijfskundig Ingenieur Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-bachelor Technische Bedrijfskunde, HvA,

23 Competentieprofiel vanaf 2009 Zoals gesteld in facet 1.1 is in 2009 een nieuw competentieprofiel ontwikkeld met elf competenties. Deze zijn uitgewerkt op drie niveaus. De opleiding heeft zichtbaar gemaakt in een matrix waarin de Dublin Descriptoren telkens gekoppeld zijn aan de competenties en indicatoren van de TBK. Het auditteam heeft vastgesteld dat de indicatoren op het laatste niveau passend zijn voor de bachelor. De nieuwe set competenties wordt zowel in de deeltijd- als in de voltijdopleiding gehanteerd. Dublin Descriptoren (her-) kennen, inzicht toepsassen k&i oordeelsvorming communicatie leervaardigheden TBK-competenties 1 Technische bedrijfskundige kennis inzetten x 2 Analyseren X 3 Plannen en organiseren X 4 Optimaliseren x 5 Innoveren x 6 Ondernemen x 7 Oordelen x 8 Effectief communiceren x 9 Samenwerken x 10 Veranderingen doorvoeren x 11 Zelfsturend handelen x Programma gebaseerd op eindkwalificaties tot 2007 Het auditteam heeft de documenten over de afstudeerfase en de projecten van de hoofdfase beoordeeld. Dit is gedaan om vast te kunnen stellen of de opleiding voldoet aan de algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. Het auditteam komt tot het oordeel dat de vastgestelde beoordelingscriteria van de afstudeerfase neergelegd in criteria voor het eindverslag, afstudeergesprek en de eindbeoordeling afstudeerproduct alsmede het niveau van de projecten en de eindkwalificaties van de opleiding voldoen aan de gestelde eisen van de hbo-bachelor. De eindwerkstukken van studenten voldoen, conform het oordeel van de vakdeskundigen, aan de basiskwaliteit en weerspiegelen wat er in het bedrijfsleven gaande is 4. 4 Offixs: Acces to office Lean Manufacturing : het verlagen van de voorraadwaarden en verkorten van de doorlooptijd. Materiaalstromen ; logistiek binnen het primaire proces Turn key of niet?: Verbetervoorstel voorraadregistratiesysteem Mohringen liften bv Rendementsverbetering door procesvernieuwing. BAM wegen BV regio west Rendementsverbetering door procesbeheersing Adviesrapport technisch bureau, procesverbetering voor succesvolle aansluiting op het ERP systeem. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-bachelor Technische Bedrijfskunde, HvA,