Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs Fontys PABO s-hertogenbosch voltijd - deeltijd. Stichting Fontys Hogescholen

Transcriptie

1 Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs Fontys PABO s-hertogenbosch voltijd - deeltijd Stichting Fontys Hogescholen

2

3 Scheveningseweg KV Den Haag T (070) F (070) I E info@hobeon.nl Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Leraar Basisonderwijs Fontys PABO s-hertogenbosch voltijd - deeltijd CROHO nr Hobéon Certificering BV december 2008 Auditteam: Drs. G.J. Stoltenborg Dr. C. Vreugdenhil F. Meijer I. van Rossum Secretaris: Mr. Q.J. Bunschoten

4

5 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING Functie van het rapport Bereik van de beoordeling Karakteristiek van de opleiding Visitatierapport Moed tot meesterschap 30 september Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Kwaliteit lerarenopleiding Auditteam Deelnemers visitatie Programma visitatie 22 april BEVINDINGEN EN BEOORDELING 11 Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding 11 Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen 11 Facet 1.2. Niveau Bachelor 15 Facet 1.3. Oriëntatie HBO 17 Onderwerp 2: Programma 19 Facet 2.1. Eisen HBO 19 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma 22 Facet 2.3. Samenhang Programma 25 Facet 2.4. Studielast 27 Facet 2.5. Instroom 29 Facet 2.6. Duur 31 Facet 2.7. Afstemming tussen Vormgeving en Inhoud 32 Facet 2.8. Beoordeling en Toetsing 34 Onderwerp 3: Inzet van Personeel 39 Facet 3.1. Eisen HBO 39 Facet 3.2. Kwantiteit Personeel 41 Facet 3.3. Kwaliteit Personeel 42 Onderwerp 4: Voorzieningen 45 Facet 4.1. Materiële Voorzieningen 45 Facet 4.2. Studiebegeleiding 47 Onderwerp 5: Interne Kwaliteitszorg 50 Facet 5.1. Evaluatie Resultaten 50 Facet 5.2. Maatregelen tot Verbetering 52 Facet 5.3. Betrekken van Medewerkers, Studenten, Alumni en Beroepenveld 54 Onderwerp 6: Resultaten 56 Facet 6.1. Gerealiseerd Niveau 56 Facet 6.2. Onderwijsrendement SAMENVATTEND OORDEEL Oordeelschema HBO bachelor opleiding leraar basisonderwijs voltijd en deeltijd Integraal oordeel/ advies aan NVAO 62 Bijlage I: Curricula Vitae auditoren en onafhankelijkheidsverklaringen auditoren Bijlage II: Programma visitatie 22 april 2008

6

7 1. INLEIDING 1.1. Functie van het rapport Het onderhavige rapport bevat het advies aan de NVAO dat door Hobéon Certificering als Visiterende en Beoordelende Instantie is opgesteld ten behoeve van de accreditatie van de in paragraaf 1.2 genoemde HBO bachelor opleiding Bereik van de beoordeling Stichting Fontys Hogescholen verzorgt de HBO bachelor opleidingen Leraar Basisonderwijs (PABO) in Limburg, s-hertogenbosch, Eindhoven en Tilburg in voltijd en deeltijd variant. Het onderhavige rapport heeft betrekking op Fontys PABO s-hertogenbosch, voltijd crohonummer Fontys PABO s-hertogenbosch, deeltijd crohonummer Hobéon Certificering heeft zijn oordeel over de voltijd en de deeltijd variant van Fontys PABO s-hertogenbosch in één rapport samengevat omdat beide varianten gericht zijn op dezelfde eindkwalificaties en binnen één gemeenschappelijk beleids- en uitvoeringskader aangeboden worden. Niettemin wordt in het rapport, daar waar nodig, het onderscheid tussen de beide varianten zichtbaar gemaakt. De basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering werd gevormd door het Zelfevaluatierapport van Fontys PABO s-hertogenbosch Karakteristiek van de opleiding De Fontys Pabo s-hertogenbosch staat in een lange traditie van het opleiden van leraren voor het basisonderwijs, sinds 1893 bestaan er in s-hertogenbosch opleidingsinstituten. Van aparte instituten voor jongens en meisjes en later voor kleuter- en lager onderwijs is in 1984 de huidige Pabo ontstaan, eerst als zelfstandige Pabo met een eigen bestuur, maar al snel sluit deze zich aan bij de Stichting Katholieke Leergangen in Tilburg. De Pabo hoort nu bij de Stichting Fontys Hogescholen in Eindhoven. De invulling van het opleidingsonderwijs op basis van een modulair systeem is inmiddels gevolgd door een aanbod op basis van de eisen van de SBL-competenties. In 2004 is Fontys Pabo s-hertogenbosch gestart met een deeltijdopleiding, in een variant van opleiden op maandag en dinsdag overdag, volgens het competentiegestuurd opleiden. In 2005 is de opleiding gestart ook de voltijdvariant competentiegestuurd op te zetten. het studiejaar is het nieuwe opleidingsconcept uitgegroeid tot een volledig programma met aanbod en toetsing geheel in de stijl van competentiegestuurd opleiden voor zowel voltijd als deeltijdstudenten. Het gebouw van Fontys Pabo s-hertogenbosch uit 1980 wordt nu in 2008 geheel gerenoveerd om het aan te passen aan de eisen van het competentiegestuurde opleiden met een thematische inslag Met de andere Fontys Instituten, vooral met de andere Fontys PABO s, is er de afgelopen jaren een structurele samenwerking tot stand gekomen. De PABO s opereren vanaf 2002 als een kwartet met regie. Er is een samenwerkingsstructuur ingericht als resultaatgerichte projectorganisatie waarbij projectgroepen met vertegenwoordigers van alle vier de PABO s gezamenlijke kaders/standaarden hebben geformuleerd op een groot aantal terreinen van het onderwijs. Zo is er een gezamenlijk opleidingskader geformuleerd, een gezamenlijk beroepsbeeld opgesteld en zijn er o.a. standaarden gekomen voor het curriculum, toetsen, studieloopbaanbegeleiding, de leraar als onderzoeker, internationalisering en kwaliteitscriteria voor Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding leraar basisonderwijs Hogeschool Fontys Den Bosch 1.1 1

8 werkplekleren. Tevens werken de vier PABO s samen in een drietal lectoraten (zie ) en is er een samenwerking binnen de regionale educatieve sfeer met o.a. andere educatieve opleidingen van Fontys Hogescholen, andere hogescholen in Zuid Nederland en de Eindhoven School of Education die door Fontys en de Technische Universiteit Eindhoven is opgericht Sinds oktober 2003 is Fontys Hogescholen bezig met een ingrijpend proces van onderwijsvernieuwing: het Biloba-programma. De doelen hiervan zijn tweeledig: invoering van het major-minorsysteem en een daarmee samenhangende onderwijstransformatie. Het Biloba-programma heeft drie hoofddoelen. Ten eerste het toegankelijk maken van het totale onderwijsaanbod van Fontys Hogescholen voor alle studenten. Ten tweede het creëren van mogelijkheden voor studenten om in verschillende leeromgevingen en in verschillende contexten te studeren, onder andere afhankelijk van hun persoonlijke leerstijlen of beroepsambities. Ten derde het centraal stellen van het leerproces in plaats van het onderwijsproces. De onderwijstransformatie steunt op de uitgangspunten competentiegestuurd, vraaggericht en constructivistisch leren in combinatie met de creatie van krachtige leeromgevingen en optimale integratie van ICT. De opleidingen hebben de ruimte gekregen om de bijbehorende onderwijstransformatie in eigen tempo door te voeren. (Zie hierover facet 2.7.) In het major-minorsysteem krijgen alle opleidingen de opbouw van een majordeel en een minordeel. Fontys heeft 58 minoren ontwikkeld die breed toegankelijk zijn doordat studenten hun persoonlijke beroepsperspectieven en opleidingscontext in de minoren kunnen inbrengen. In september 2005 zijn alle reguliere opleidingen voltijd, deeltijd en duaal bij Fontys gestart met de propedeuse conform deze uitgangspunten. Per mei 2006 hebben de propedeuse studenten uit de 48 minoren een keuze gemaakt voor de eerste minor die zij willen volgen in hun tweede studiejaar. De minoren worden synchroon aan het majorprogramma gevolgd, zodat er een optimale integratie en uitwisseling van beroepscontexten en leerinhouden tussen major en minoren ontstaat. (Zie facet 2.2.) Fontys Pabo s-hertogenbosch legt de volgende inhoudelijke accenten en werkt hier binnen de opleiding heel expliciet aan: de leertheorie 'sociaal-constructivisme'; opleiding op niveau; opleiders op niveau; maatwerk binnen de opleiding; een veilige en rijke leeromgeving; partnerschap in opleidingsscholen (ten tijde van de audit waren dit er 66). Het onderwijsprogramma is in de afgelopen periode twee maal ingrijpend gewijzigd. De afstudeerfase van het curriculum 2GC is in 2003 ingrijpend aangepast naar aanleiding van de vorige visitatie. Met ingang van studiejaar is de opleiding gestart met een volledig nieuw opgezet curriculum Leerkracht In de opleiding zijn momenteel ongeveer 49 docenten (31,53 FTE) werkzaam voor 535 studenten (voltijd en deeltijd). De opleiding heeft met ingang van het studiejaar haar organisatiestructuur aangepast. De directeur en twee managers sturen nu drie regionaal georiënteerde werkveldteams aan. Elk team neemt het volledige onderwijs voor de betreffende regio voor haar rekening. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding leraar basisonderwijs Hogeschool Fontys Den Bosch 1.1 2

9 De Fontys PABO s hebben drie lectoraten ingesteld met bijbehorende kenniskringen en promovendi. Lectoraat Het nieuwe leren en nieuwe leerarrangementen. Dit lectoraat is gestart in 2002 en is in 2006 verlengd. Lectoraat Ontwikkeling van scholen en professionalisering van schoolmanagement. Dit lectoraat is behalve aan de PABO S ook verbonden aan het Fontys opleidingscentrum school management en is gestart in 2001 en verlengd in Lectoraat Techniek en Science. Dit lectoraat is begin 2008 van start gegaan. (Zie facet 2.1. en 3.1.) 1.4. Visitatierapport Moed tot meesterschap 30 september De commissie constateert dat de opleiding een organisatie in ontwikkeling is. Sinds de vorige visitatie heeft de opleiding veel werk verzet om het curriculum, het onderwijsleerproces, de doorstroom van studenten, de externe relaties, opleidingsorganisatie, voorzieningen en kwaliteitszorg te verbeteren. De commissie beoordeelt de meeste kwaliteitsvragen positief. Naar het oordeel van de commissie heeft de opleiding veel aandacht voor het wel en wee van de studenten. De commissie zet kanttekeningen bij de organisatiestructuur. Ze vindt dat de structuur nog onvoldoende is ingericht om een beroepsgerichte benadering van de onderwijsleerprocessen mogelijk te maken. De commissie denkt daarbij aan opleidingsspecifieke keuzes in het beroepsbeeld, de sturing van de eindkwalificaties op de leerdoelen, een betere uitvoering van de onderwijsvisie en structurering in de externe oriëntatie. De commissie is van oordeel dat de onderwijsvisie van de opleiding past bij moderne onderwijskundige inzichten en didactisch verantwoord is. In de uitvoering schiet de opleiding nog tekort. Ook het toetsbeleid is nog onvoldoende ontwikkeld. De opleiding heeft voldoende aandacht voor kwaliteitszorg. Zowel studenten als docenten worden erbij betrokken. Deze aandacht is echter nog niet geëffectueerd in een gesloten planning- en controlcyclus. De visitatiecommissie heeft de volgende aanbevelingen gedaan: voer geplande organisatieverandering door, waardoor vakoverstijgende samenwerking bevorderd wordt. Besteed hierbij ook aandacht aan een integraal personeelsbeleidsplan; kies opleidingsspecifieke aandachtspunten in het beroepsbeeld en koppel de leerdoelen consequent aan de startbekwaamheden en het gekozen beroepsbeeld; breng meer samenhang aan in het curriculum; voer de onderwijsvisie uit. Die stelt de student centraal. Die vraagt om meer uitdaging, niet in de hoeveelheid werk, maar in de diepgang ervan; zet vaart achter de ontwikkeling van toetsbeleid en voer dat in; gebruik kengetallen om beleid te ontwikkelen; maak de kwaliteitscirkel rond, door ook de controlefase uit te voeren De opleiding heeft de aanbevelingen van de visitatiecommissie vertaald in diverse acties, die zijn geconcretiseerd in de verbeterplannen sinds 2003: invoering van het competentiegestuurde curriculum Leerkracht 2010 (per ). De ratio hierachter was de invoering van één flexibel programma dat op maat gesneden kan worden door zelfverantwoordelijk lerende studenten. Dit in aansluiting op het Fontys-brede Biloba Programma (competentiegestuurd en major-minor); formalisering van het toetsbeleid; starten met het werken met opleidingsscholen, waarbij deze scholen zich verplichten om een basisschoolcoach aan te stellen en minimaal 8 studenten uit verschillende opleidingsfases een stageplaats te bieden; Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding leraar basisonderwijs Hogeschool Fontys Den Bosch 1.1 3

10 formalisering integraal personeelsbeleid o.a. door vastlegging van het beleid, invoering van competentiemanagement en bijbehorende gesprekscyclus en persoonlijke ontwikkelingsplannen en scholingstrajecten; invoering van een nieuw organisatiemodel, waarbij drie werkveldteams verantwoordelijk zijn voor het totale onderwijsaanbod en de afspraken met het werkveld over het leren op de werkplek. instelling van een Interne Stuurgroep Kwaliteitszorg die de evaluaties bespreekt en verbeteracties formuleert en vastlegt in een verbeterplan De opleiding heeft de huidige stand van zaken beschreven in het Zelfevaluatierapport dat opgesteld is ten behoeve van de audit op 22 april Het door Hobéon samengestelde auditteam, dat op 22 april 2008 ten behoeve van de Accreditatie de audit uitvoerde bij de opleiding Fontys PABO s-hertogenbosch, heeft kennisgenomen van het visitatierapport en het Zelfevaluatierapport van de opleiding. In onderhavig Adviesrapport is bij de verschillende onderwerpen/facetten aangegeven wat de bevindingen zijn van het auditteam op bovengenoemde punten naar aanleiding van de audit die op 22 april 2008 heeft plaatsgevonden Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Bij de beoordeling van de betreffende opleidingsvarianten voltijd en deeltijd is uitgegaan van het door de NVAO vastgestelde Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs. Daarin staan de onderwerpen en facetten vermeld waarop een VBI zich bij de beoordeling van een opleiding moet richten. Voorts zijn daarin opgenomen de criteria aan de hand waarvan een VBI moet bepalen of de basiskwaliteit van die opleiding als voldoende kan worden beoordeeld. Voorafgaand aan het accreditatieonderzoek heeft Hobéon Certificering de opleiding voorbereid op de audit door een inhoudelijke toelichting te geven op het NVAO-Accreditatiekader. Met betrekking tot het specifieke referentiekader van de betreffende opleidingsvarianten geldt het volgende: De opleidingen voltijd en deeltijd hebben zich voor wat betreft beroepsprofiel, opleidingscompetenties en doelstelling ten minste gebaseerd op het landelijk beroepsprofiel en de opleidingscompetenties zoals vastgesteld in het landelijk overleg tussen de betreffende opleidingen en het beroepenveld. (Zie onder facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen ). Het auditteam heeft dit opleidingsspecifieke referentiekader beoordeeld en vastgesteld dat het in voldoende mate gespecificeerd is en passend is voor een opleiding leraar basisonderwijs op HBO-niveau. Het auditteam heeft dit kader in zijn beoordeling betrokken. Zie voorts onder facet Kwaliteit lerarenopleiding Hobéon Certificering heeft bij het beoordelen van de opleiding Leraar basisonderwijs expliciet rekening gehouden met de afspraken betreffende de beoordeling van de lerarenopleiding tussen de NVAO en de VBI s. Dit naar aanleiding van een brief van de Staatssecretaris aan de NVAO (d.d. 14/11/07) inzake Accreditatie van lerarenopleidingen. In een overleg tussen de NVAO en de VBI s is eind 2007 een aantal afspraken gemaakt wat betreft de samenstelling van de panels, de duur en de omvang van de site visit aan de lerarenopleiding, de inhoud van het curriculum en het gerealiseerde niveau. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding leraar basisonderwijs Hogeschool Fontys Den Bosch 1.1 4

11 Hobéon Certificering heeft voorafgaand aan de audit een lijst opgesteld van potentiële auditteamleden. Deze lijst is voorgelegd aan de NVAO en door haar als adequaat beoordeeld. Vervolgens heeft Hobéon Certificering uit deze lijst twee externe auditoren geselecteerd. Hierdoor is geborgd dat er aandacht is besteed aan de kwaliteit van de inhoudelijke samenstelling van de panels. Om de externe legitimering verder te borgen is de audit verlengd waardoor het voor het auditteam mogelijk was om additionele gesprekken te voeren met studenten, docenten, werkveld en alumni. Evenals bij de reguliere ééndaagse audits zijn ook bij deze audit (tussen)producten van studenten beoordeeld waaronder portfolio s, toetsen en werkstukken. De selectie van studenten die het auditteam gesproken heeft is at random gebeurd. Het auditteam heeft de opleiding hier in de voorbereidende fase van de audit op gewezen. Het curriculum is door het auditteam nadrukkelijk tegen het licht gehouden. Concreet betekent dit dat gekeken is naar zowel de vakinhoudelijk kant ervan als naar de specifieke vakdidactiek. Onder 1.4. zijn in deze rapportage de resultaten van de visitatie in mei 2002 kort beschreven. Het auditteam heeft tijdens de audit expliciet aandacht besteed aan de wijze waarop de opleiding is omgegaan met de aanbevelingen uit de vorige visitatie. Het auditteam merkt op dat in de rapportage, zoals gebruikelijk, aandacht besteed is aan het aantal contacturen, de docent/student ratio en het opleidingsniveau van de docenten. Ook is door het auditteam voorafgaand aan en tijdens de audit (in de documentenanalyse) de wijze bestudeerd waarop de opleiding het Opleiden in de School heeft vormgegeven. Meer in het bijzonder heeft het auditteam concrete informatie bestudeerd waaruit blijkt op welke wijze de samenwerking tussen scholen en de opleiding vorm heeft gekregen en op welke wijze de opleiding de kwaliteit van het Opleiden in de School borgt. Hiermee volgt Hobéon Certificering de toezeggingen van de voorzitter van de NVAO aan de Staatssecretaris inzake de beoordeling van de kwaliteit van de lerarenopleiding (brief voorzitter NVAO aan de Staatssecretaris OCW, d.d. 22 november 2008, NVAO/ /FV). De beoordelingsprocedure van Hobéon Certificering kent twee hoofdmomenten: Documentanalyse Het gaat hier om een analyse en beoordeling van door Fontys PABO s-hertogenbosch aangeleverde schriftelijke informatie: Zelfevaluatie; Studiegids; Onderwijs- en Examen Reglement OER; Visitatierapport Moed tot meesterschap 30 september 2003 (zie ook 1.4); Onderliggende documentatie betrekking hebbend op bijvoorbeeld: - strategische keuzen en de positie in de markt, - interne organisatie, - de (systematiek van) interne kwaliteitszorg en de daarmee samenhangende interne managementrapportages en verbetermaatregelen, - ontwikkelingen in het beroepenveld, - beroeps- en opleidingsprofielen, - (validatie) eindkwalificaties, - curricula en de interne en externe evaluatie daarvan, - werkvormen, Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding leraar basisonderwijs Hogeschool Fontys Den Bosch 1.1 5

12 - toetsing en beoordeling, - kwantitatief en kwalitatief personeelsbeleid, - internationalisering, - instroombeleid, - studiebegeleiding, - onderwijsrendement. Op basis van de door Fontys PABO s-hertogenbosch aangeleverde documentatie, heeft het auditteam zich een beeld kunnen vormen van de primaire en secundaire processen van twee opleidingsvarianten. Het auditteam heeft dit beeld getoetst aan zaken als: ambitieniveau, toekomstgerichtheid, innovatief vermogen, kwaliteitsbewaking via interne en externe evaluatie, arbeidsmarktrelevantie, resultaatgerichtheid, continuïteit, studenten- en docentenbelangen. Voorafgaand aan de visitatie (zie hieronder) werd het management van de betreffende opleiding(-en) op de hoogte gesteld van de voorlopige bevindingen van het auditteam op basis van zijn documentanalyse. Audit De audit was gericht op een actieve controle door middel van een visitatie 1, uitgevoerd door een auditteam waarvan deel uitmaakten twee externe onafhankelijke deskundigen op het gebied van het basisonderwijs, één student, één lead auditor, één auditor onderwijs tevens secretaris vanuit Hobéon Certificering. Onder controle moet hier worden verstaan, dat het auditteam op verschillende niveaus (management, coördinatie, examencommissie, docenten, studenten, staf en werkveldvertegenwoordigers) heeft getoetst (i) of de in de documentatie beschreven beleidsvoornemens en de daaraan gerelateerde uitvoeringsprocessen zijn geïmplementeerd en (ii) of de overige in de documentatie vervatte informatie verifieerbaar is. Deze verificatie door het auditteam geschiedde enerzijds door, zoals hierboven reeds is aangegeven, meerdere malen hetzelfde onderwerp met verschillende geledingen te bespreken en anderzijds aan de hand van additionele documentatie en -daar waar het de huisvesting en de materiële voorzieningen betreft- ook door eigen waarneming. De additionele, tijdens de visitatie geraadpleegde, documentatie behelsde ondermeer: overzichten van de samenstelling van de werkveld-gremia waarmee de opleiding(en) overleg voeren; verslagen van die bijeenkomsten met het werkveld; overzicht CV s van (gast)docenten; verslagen van de functioneringsgesprekken met docenten; verslagen van docentevaluaties; portfolio s van studenten verslagen van studievoortgangsgesprekken met studenten; detailbeschrijving van modules, leerarrangementen, thema s en de daaraan gekoppelde opdrachten; stageverslagen en -beoordelingen; de beroepsproducten die gedurende de opleiding door studenten worden opgeleverd; de eindproducten van studenten. Tijdens het bezoek heeft het auditteam naast het officiële gespreksprogramma gesproken met willekeurige studenten en medewerkers van opleidingsscholen tijdens het bezoek aan de stagemarkt die op de dag van de audit plaats vond. Voorts is ook een projectpresentatie van studenten bijgewoond waarbij met studenten, basisschoolcoaches en begeleiders is gesproken. 1 Visitatie heeft op 22 april 2008 plaatsgevonden. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding leraar basisonderwijs Hogeschool Fontys Den Bosch 1.1 6

13 Aldus had het auditteam voldoende instrumenten om zich op gedetailleerd niveau op de hoogte te stellen van inhoud, opzet, uitvoering en resultaten van het opleidingsprogramma/de opleidingsprogramma s en van de daarmee samenhangende personele, organisatorische, materiële en ruimtelijke voorzieningen. Het auditteam heeft op deze wijze alle in het NVAO-Accreditatiekader vermelde facetten beoordeeld, op basis waarvan een samenvattend oordeel per onderwerp werd gegeven. Een en ander werd vastgelegd in een conceptrapport dat aan de opleiding(-en) werd voorgelegd voor een toets op eventuele feitelijke onjuistheden. Het voorliggend rapport is de weergave van het oordeel van het auditteam met daarbij de gronden waarop dat oordeel is gebaseerd. Beslisregels Volgens de NVAO-Beslisregels Accreditatie kan een onderwerp slechts onvoldoende of voldoende scoren. Een facet kan evenwel, volgens diezelfde regels, onvoldoende, voldoende, goed of excellent scoren. Met dit als uitgangspunt, heeft Hobéon onderstaande beslisregels toegepast. Onderwerp A. Een onderwerp scoort voldoende, indien alle facetten van dat onderwerp ten minste voldoende hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp onvoldoende en de overige ten minste voldoende hebben gescoord, mits een acceptabel verbeterplan beschikbaar is voor het facet met de score onvoldoende. B. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord en voor dit facet geen acceptabel verbeterplan beschikbaar is. C. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien meer dan één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord, ongeacht of er voor die facetten acceptabele verbeterplannen zijn. Facet D. Binnen de beoordeling van een facet is ruimte voor een eigen afweging van het auditteam: uitvoering/praktijk weegt zwaarder dan beleid/theorie: beter een goed functionerende regeling die slecht is opgeschreven, dan omgekeerd; primaire processen wegen zwaarder dan secundaire. Extra aantekening E. Indien voor een onderwerp een hogere score dan voldoende gerechtvaardigd is, wordt dat als extra aantekening vermeld en wel met inachtneming van onderstaande regels: een onderwerp krijgt de extra aantekening goed, indien alle facetten van dat onderwerp goed hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp voldoende en de overige facetten goed of excellent hebben gescoord; 2 een onderwerp krijgt de extra aantekening excellent, indien alle facetten van dat onderwerp excellent hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp goed en de overige facetten excellent hebben gescoord; 2 Het NVAO-Accreditatiekader onderscheidt bij onderwerp 2 ( Programma ) acht facetten. Eén ervan betreft de duur van de opleiding. Het daarbij vermelde criterium (240 ECTS) is evenwel geen (kwaliteits)criterium, maar een formele vereiste waaraan het programma van een opleiding a priori moet voldoen, wil zij überhaupt in aanmerking kunnen komen voor een HBO Bachelor accreditatie. Duur is derhalve van een andere orde dan -bijvoorbeeld- Kwaliteit Personeel of Onderwijsrendement. Bij de beslissing of het onderwerp Programma een extra aantekening goed dan wel excellent verdient, wordt het facet Duur dan ook buiten beschouwing gelaten. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding leraar basisonderwijs Hogeschool Fontys Den Bosch 1.1 7

14 een onderwerp krijgt geen extra aantekening, indien één van de facetten van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord Auditteam Het auditteam was als volgt samengesteld: Voorzitter: Leden: Secretaris / onderwijsauditor Drs. G.J. (Hans) Stoltenborg Dr. C. (Kees) Vreugdenhil (vakdeskundige F. (Felix) Meijer (werkvelddeskundige) I. (Irene) van Rossum (student) Mr. Q.J. (Quinten) Bunschoten Bij het samenstellen van het auditteam heeft Hobéon Certificering er zorg voor gedragen, dat de voor de beoordeling van de opleiding Leraar Basisonderwijs noodzakelijke expertise aanwezig is. Expertise met betrekking tot de onderwijskundige aspecten (i.c. het primaire proces, de ondersteunende processen en de organisatorische context) en expertise met betrekking tot de inhoudelijke aspecten (i.c. het programma in relatie tot het specifieke domein). Hobéon Certificering heeft vooraf een lijst van externe deskundigen voorgelegd aan de NVAO ter goedkeuring en uit deze lijst vervolgens het auditteam samengesteld. De heer Stoltenborg, de lead auditor, heeft een groot aantal audits in het kader van accreditatie geleid binnen verschillende domeinen. De werkvelddeskundigen Dr. C. Vreugdenhil en F. Meijer hebben zich in hun beoordeling vooral gericht op de kwaliteit, actualiteit en relevantie van (i) het richtinggevend domeinspecifieke kader, (ii) de eindkwalificaties, (iii) de programma-inhoud en (iv) de interactie tussen opleiding en werkveld. Bovendien hebben zij de kwaliteit van het personeel en het gerealiseerde niveau beoordeeld. Dr. C. Vreugdenhil en F. Meijer hebben op grond van hun ervaring en positie in het werkveld een goed zicht op de eisen die vanuit de verschillende deelgebieden in het werkveld gesteld worden aan professionals leraar basisonderwijs op HBO-niveau. De heer Vreugdenhil heeft geruime tijd gewerkt als onderwijzer en schoolleider in het lager onderwijs en leraar voortgezet onderwijs. Voorts was hij docent onderwijskunde en pedagogiek bij lerarenopleidingen. Zijn promotieonderzoek aan de Universiteit van Amsterdam had als onderwerp: historische en actuele onderwijsconcepten, waaronder het Jenaplan. Vanaf 1998 tot heden is hij actief als zelfstandig onderwijsconsultant. Van 2002 tot 2006 was hij lector aan de Hogeschool Iselinge in Doetinchem met als onderzoeksopdracht (kenniskring) sociaal-constructivistisch leren en competentiegericht opleiden De heer Meijer heeft ongeveer 13 jaar ervaring als groepsleider midden- en bovenbouw bij diverse Jenaplanscholen. Hierna was hij gedurende 10 jaar werkzaam als directeur Jenaplanschool. Sinds 1996 is hij werkzaam geweest als onderwijskundig adviseur met als takenpakket basisonderwijs en voortgezet onderwijs, zowel regulier als Jenaplan: inhoudelijke scholing en begeleiding van docenten en ouders, teambuilding, supervisie, intervisie en coaching. Momenteel is hij als onderwijskundig adviseur werkzaam vanuit zijn eigen bedrijf SYNEGO. De heer Meijer is sinds 2006 hoofdredacteur van Mensenkinderen, tijdschrift van de Nederlandse Jenaplan Vereniging. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding leraar basisonderwijs Hogeschool Fontys Den Bosch 1.1 8

15 Mevrouw van Rossum is 3e jaars student aan de Pabo, Instituut Theo Thijssen (ITT), Hogeschool Utrecht. Zij is twee jaar actief lid geweest van de studentenraad. Momenteel is zij voorzitter opleidingscommissie van Instituut Theo Thijssen. Zij neemt actief deel aan de onderwijsontwikkeling binnen haar opleiding en is zodoende co-ontwikkelaar van een nieuwe Pabovariant. De deskundige onderwijs de heer mr. Bunschoten heeft zich vooral gericht op de kwaliteit van de processen die direct en indirect de uitvoering van het programma raken. De heer Bunschoten heeft in zijn vorige functies als opleidingsmanager en bestuurssecretaris en binnen zijn huidige functie als zelfstandig gevestigd projectmanager en auditor binnen het hoger onderwijs, een aanmerkelijke ervaring opgebouwd die hem in staat stelt de programmaopbouw, het onderwijsproces en de organisatorische context waarbinnen de uitvoering plaatsvindt, te beoordelen in het perspectief van de eisen die aan HBO-opleidingen gesteld worden. Voor de curricula vitae: zie Bijlage I Deelnemers visitatie Het auditteam heeft tijdens de visitatie gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers vanuit de verschillende geledingen van de opleiding: management, coördinatoren, docenten, studenten, staf en werkveldvertegenwoordigers. Voor een volledig overzicht van de deelnemers aan de visitatie: zie Bijlage II Programma visitatie 22 april 2008 Zie Bijlage II. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding leraar basisonderwijs Hogeschool Fontys Den Bosch 1.1 9

16 Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding leraar basisonderwijs Hogeschool Fontys Den Bosch

17 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding Dit onderwerp kent drie facetten: 1. domeinspecifieke eisen; 2. niveau bachelor; 3. oriëntatie HBO. Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen Criterium Het facet Domeinspecifieke Eisen is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk)? Bevindingen Vanaf 1 augustus 2006 zijn de PABO s gehouden aan de wet Beroepen in het Onderwijs (wet BIO). Hierin is voor leraren een minimumniveau van kwaliteit vastgesteld dat uitgedrukt wordt in de zogenaamde bekwaamheidseisen. Deze zijn naar aanleiding van de landenvergelijkende studies en uitvoerige bijeenkomsten met alle geledingen uit het onderwijsveld (leerkrachten en directeuren basisonderwijs, onderzoeks- en begeleidingsinstituten ) door de Stichting Beroepskwaliteit Leraren (SLB) beschreven. De bekwaamheidseisen zijn geordend volgens zeven samenhangende competenties met vier beroepsrollen in vier contexten: interpersoonlijk competent, pedagogisch competent, vakinhoudelijk/didactisch competent en organisatorisch competent met de leerlingen; competent in samenwerking met de collega s; competent in samenwerking met de omgeving; competent in reflectie en ontwikkeling (met zichzelf). De competenties omschrijven samen het beroepsprofiel leraar primair onderwijs Tot het studiejaar hanteerden de Fontys PABO s de eindkwalificaties in de vorm van startbekwaamheden beschreven in het zogenaamde SKIF-Kwaliteitskader deel II. Dit kader is voortgekomen uit een samenwerking tussen het KPC, de Interactum en de Fontys PABO s en vormde een operationalisering van de toen geldende landelijke startbekwaamheden leraar primair onderwijs. De startbekwaamheden waren geordend in twaalf ontwikkelingslijnen en in de curriculumtabel verbonden aan studiepunten Vanaf 2002 opereren de vier Fontys PABO s als een kwartet met regie. De directeuren van de PABO s vormen een collegiaal directieteam dat gezamenlijk verantwoordelijk is voor een aantal beleidsterreinen waaronder Beroepsbeeld en competentieprofiel Fontys PABO s. In het Kwaliteitskader III is een gemeenschappelijk opleidingskader vastgelegd, dat is gebaseerd op de wettelijk vastgestelde bekwaamheidseisen en voor de studenten is geoperationaliseerd naar drie niveaus. Deze niveaus sluiten aan bij de drie opleidingsfasen: propedeuse, hoofdfase en afstudeerfase. (Zie hierover verder onder 2.2. ) Voor de validering van de operationalisering van de eindcompetenties zijn door de Curriculum Groep van de Fontys PABO s deskundigen geraadpleegd binnen de Open Universiteit, binnen de KPC-groep, binnen het Fontys lectoraat voor het nieuwe leren (de lector) en binnen bureau Onderwijs van Fontys (de consulent Kwaliteitszorg). Achteraf is dit Kwaliteitskader III gevalideerd in de Raden van Advies Vanaf het studiejaar zijn de PABO s, te beginnen bij de propedeuse, gestart met de vertaling van de zeven vastgestelde competenties naar een vernieuwd curriculum. De competenties gelden voor zowel de voltijd- als de deeltijdvariant van PABO s-hertogenbosch en tevens voor alle cohorten, dus ook voor de studenten die nog vallen onder het curriculum in afbouw, dat nog is gebaseerd op het oude SKIFkader II. (Zie verder onder 2.2. ) Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding leraar basisonderwijs Hogeschool Fontys Den Bosch

18 Conform de nieuwe samenwerkingsstructuur tussen de Fontys PABO s is vanaf 2006/2007 een aantal gezamenlijke projecten uitgevoerd waaronder het project Beroepsbeeld. Doel van dit project was het gemeenschappelijk beroepsbeeld te beschrijven dat de door de Fontys PABO s gewenste leraar weergeeft. Dit beroepsbeeld is een eigen inkleuring van het landelijke beroepsprofiel dat gevormd wordt door de wettelijke bekwaamheidseisen. Het beroepsbeeld is inmiddels beschreven in Gids voor de reiziger met lef (2007) en besproken met het regionale werkveld (de basisscholen en de Raden van Advies). Met het werkveld is ook besproken per PABO een regiospecifieke inkleuring van het opleidingsprogramma mogelijk te maken. (Zie verder 2.2.) Gesprekken met o.a. het werkveld maken ook duidelijk dat het werkveld behoefte heeft aan leraren met een eigen profilering. Het beroep vraagt om een brede inzetbaarheid van de professional, maar vraagt tegelijkertijd om specialisering. Vanaf het studiejaar 2007/2008 is de minor Specialiseren in kinderen, met leeftijdsspecialisatie voor jongere of oudere kind verplicht gesteld. Daarnaast kunnen studenten kiezen voor andere minors zoals speciale zorg voor leerlingen en Bewegingsonderwijs Eenmaal per drie jaar vindt er binnen de Fontys PABO s een startbekwaamhedenonderzoek (SBO) plaats dat gericht is op het meten van het niveau en de beheersing van de eindkwalificaties van de afgestudeerden. Het SBO 2002 en 2005 maken duidelijk dat meer dan 90% van de alumni en werkgevers alle bekwaamheden relevant vinden. Uit de onderzoeken komt ook naar voren dat steeds rond de 90% van de respondenten werkt en steeds rond de 90% meteen na de opleiding een baan vindt. Nagenoeg alle alumni werken in een functie waartoe zij zijn opgeleid: het overgrote deel is werkzaam in het basisonderwijs en de meeste anderen in het speciaal onderwijs of is in een andere onderwijsfunctie of veld werkzaam. Respondenten zijn van mening dat de opleiding noodzakelijk is voor de huidige functie die ze vervullen. De opleiding heeft zelf in 2007 specifiek onderzoek verricht naar het HBO-niveau van het afstuderen. Hierin werd geconcludeerd dat de afstudeermodule met haar opdrachten de studenten zeker in staat stelt tot het bereiken van HBO niveau. Door de inhoud van de opdrachten ontstaat er een duidelijk partnerschap met de opleidingsschool. Aanbeveling van de onderzoekers is om de afstudeeropdrachten te herzien en er een echte onderzoeksopdracht van te maken. Voorts is een goede begeleiding van cruciaal belang om studenten een hoog HBO niveau te laten bereiken. Deze aanbeveling wordt door de opleiding in het studiejaar nader uitgewerkt. Het auditteam heeft kennisgenomen van de op basis van het landelijk beroepsprofiel en wettelijke bekwaamheidseisen door de Fontys PABO s uitgewerkte set eigen opleidingscompetenties in de drie niveaus propedeuse, hoofdfase en afstudeerfase. Het auditteam is van mening, dat de eindcompetenties van de opleiding corresponderen met de kerntaken van een (beginnend) beroepsbeoefenaar en aansluiten bij de eisen die de vakgenoten en de beroepspraktijk stellen aan een opleiding Leraar Basisonderwijs. Uit de competentiematrix die de Fontys PABO s hebben opgesteld blijkt een duidelijke relatie tussen de landelijk vastgestelde competenties en de opleidingscompetenties. Door de leertheorie van het sociaalconstructivisme als uitgangspunt te nemen besteedt de opleiding relatief veel aandacht aan het proces van het opleiden. Hierdoor is het beeld van het type leraar dat de opleiding wil opleiden naar de mening van het auditteam onderbelicht Het Landelijk Platform Beroepen in het Onderwijs (LPBO) doet op verzoek van de minister uitspraken over beroepen in het onderwijs en de bijbehorende bekwaamheidseisen. Deze eisen kunnen elke zes jaar worden herijkt. Omdat de nieuwste eisen pas in 2006 van kracht zijn geworden is herijking voorlopig niet aan de orde. Alleen het eigen beroepsbeeld en competentiekader kunnen eventueel tussentijds bijgesteld worden. Daarom wordt zicht gehouden op actuele ontwikkelingen en opvattingen van vakgenoten en de beroepspraktijk. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding leraar basisonderwijs Hogeschool Fontys Den Bosch

19 Dit gebeurt o.a. door: deelname van de Fontys PABO s aan landelijke overlegverbanden, bijvoorbeeld in het kader van de Beleidsagenda Lerarenopleidingen; overleg met de eigen Raad van Advies en de Veldkwaliteitskring; docenten, die vrijwel allemaal regelmatig in de stagescholen zijn en daardoor zicht houden op de actualiteit van de bekwaamheidseisen; experts uit diverse geledingen van het werkveld, die betrokken zijn bij onderdelen van de opleiding en waarmee regelmatig overleg plaats vindt op gezamenlijke studiedagen; deelname aan (internationale) congressen en studiereizen Zoals al onder is beschreven heeft de PABO s-hertogenbosch net als de andere PABO s van Fontys een Raad van Advies, die drie á vier keer per jaar bijeenkomt. Met de Raad van Advies, bespreekt de opleiding het strategisch beleid. Verder onderhoudt PABO s-hertogenbosch een Veldkwaliteitskring bestaande uit docenten uit het werkveld verdeeld over de drie regio s ten behoeve van de stage die vier keer per jaar bijeen komt. Met de Veldkwaliteitskring bespreekt de opleiding o.a. de bekwaamheidseisen, de uitkomsten uit het driejaarlijkse startbekwaamheidsonderzoek en de eigen (regionale) inkleuring van het beroepsprofiel. Van deze bijeenkomsten worden verslagen gemaakt Fontys PABO s-hertogenbosch biedt haar studenten de mogelijkheid om de Akte van Bekwaamheid Godsdienst/Levensbeschouwing te behalen. Hiertoe heeft zij de bekwaamheidseisen van de Rooms Katholieke Bisschoppenconferentie uitgewerkt in eigen competenties. Het programma is zo ingericht dat godsdienst/levensbeschouwing een geïntegreerd onderdeel uitmaakt van het programma Hoe de Fontys PABO s de internationale dimensie invulling geven is beschreven in een gemeenschappelijk beleidsplan Internationalisering (2002). In 2007 is het beleidsplan Internationalisering herzien. Er wordt jaarlijks een internationale studiereis georganiseerd. Deze studiereis wordt gekoppeld aan de thema s die in het reguliere onderwijsprogramma aan bod komen. Met Belgische opleidingen worden gezamenlijke studiedagen georganiseerd en studenten uitgewisseld. De opleiding heeft inmiddels ook enige Engelstalige literatuur op de lijst gezet. Het auditteam heeft kennisgenomen van de verschillende contacten die de opleiding onderhoudt met het werkveld en is van mening dat de opleiding er op een goede en actieve manier voor zorgt dat zij zicht houdt op de ontwikkelingen in het (regionale) veld en de betekenis daarvan voor de bekwaamheidseisen/competenties. Het auditteam heeft kennisgenomen van de samenstelling van de Raad van Advies en is van mening, dat deze Raad een representatieve vertegenwoordiging laat zien van het werkveld waarbinnen PABO s-hertogenbosch opereert. Op basis van de verslagen van overleggen concludeert het auditteam, dat er met de Raad regelmatig is gesproken over de structuur en de inhoud van de opleiding. Het auditteam is van mening dat PABO s-hertogenbosch in haar afstemming met het beroepenveld in een aantal gevallen geneigd is om vanuit de directe verbinding met de regio minder oog te hebben voor landelijke ontwikkelingen. Het auditteam acht de internationale aspecten binnen het programma aan de magere kant, maar heeft deze gezien het karakter van de opleiding leraar basisonderwijs minder zwaar in haar oordeel laten wegen. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding leraar basisonderwijs Hogeschool Fontys Den Bosch

20 Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor beide varianten van de opleiding als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: op basis van het landelijk beroepsprofiel en wettelijke bekwaamheidseisen is door de Fontys PABO s een eigen set opleidingscompetenties uitgewerkt in de drie niveaus propedeuse, hoofdfase en afstudeerfase; de eindcompetenties van de opleiding corresponderen met de kerntaken van een (beginnend) beroepsbeoefenaar en sluiten aan bij de eisen die de vakgenoten en de beroepspraktijk stellen aan een opleiding Leraar Basisonderwijs. Uit de competentiematrix die de Fontys PABO s hebben opgesteld blijkt een duidelijke relatie tussen de landelijk vastgestelde competenties en de opleidingscompetenties; Fontys PABO s-hertogenbosch biedt haar studenten de mogelijkheid om de Akte van Bekwaamheid Godsdienst/Levensbeschouwing te behalen. Hiertoe heeft zij de bekwaamheidseisen van de Rooms Katholieke Bisschoppenconferentie uitgewerkt in eigen competenties; de opleiding zorgt er op een goede en actieve manier voor dat zij zicht houdt op de ontwikkelingen in het (regionale) veld en de betekenis daarvan voor de bekwaamheidseisen/ competenties. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding leraar basisonderwijs Hogeschool Fontys Den Bosch

21 Facet 1.2. Niveau Bachelor Criterium Het facet Niveau Bachelor is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor? Bevindingen In de wettelijke bekwaamheidseisen zijn de vijf Dublin Descriptoren herkenbaar. In een landelijk vastgestelde matrix is beschreven wat er per wettelijk vastgestelde competentie verstaan wordt onder de vijf Dublin Descriptoren. Zowel tijdens het landelijke overleg over de Beleidsagenda als tijdens het overleg met andere PABO s om een nieuw startbekwaamheden onderzoek te ontwikkelen was er grote overeenstemming over de verankering van het HBO- niveau in de bekwaamheidseisen (in de matrix) De Fontys PABO s zijn in november 2004 gestart met het lectoraatsproject HBO-niveau om de Dublin Descriptoren te expliciteren in het gemeenschappelijke Fontys competentiekader. (Zie over dit kader ook ) Uitvoeriger dan in de landelijke matrix is bij elke competentie beschreven wat er bij de betreffende competentie gevraagd wordt aan kennis en inzicht, toepassing, oordeelsvorming, communicatie en leervaardigheden. Het Advies HBO-niveau Fontys PABO s is vervolgens vertaald binnen het gemeenschappelijk competentiekader. Als voorbeeld hoe de Fontys PABO s in het competentiekader de relatie tussen de zeven competenties en de Dublin Descriptoren hebben beschreven volgt hieronder de uitwerking van de competentie pedagogisch competent : Kennis en inzicht Je hebt aantoonbare kennis van en inzicht in de leefwereld en de belevingswereld van de leerlingen, met name hun beleving en verwachtingen van school, leraar en medeleerlingen. Je hebt aantoonbare kennis van verschillende opvoedings- en ontwikkelingstheorieën: je hebt globaal een beeld van een normaal, gezond verloop van de psychomotorische, cognitieve en sociale ontwikkeling van kinderen in de basisschoolleeftijd. Je hebt aantoonbaar inzicht in de verschillende opvoedings- en ontwikkelingsproblematieken, met name in hun consequenties voor het onderwijs en het doen en laten van de leraar. Je kent de locale zorgstructuur (samenwerkingsverband WSNS, ouders, school en groepsniveau) en kan daarbinnen handelen. Toepassen Kennis en inzicht Je kunt de communicatiepatronen in een lastige groep leerlingen (klas) met de hulp van een collega analyseren. Je kunt anticiperen en adequaat reageren op onverwachte en/of complexe situaties, je kunt deze definiëren, analyseren en op basis daarvan een begeleidingsprogramma ontwerpen om het leef- en werkklimaat te verbeteren, waarbij geen standaardprocedures voor handen zijn. En je kunt dit begeleidingsprogramma (eventueel met coaching) uitvoeren, evalueren en bijstellen. Oordeelsvorming Je kunt op basis van actuele kennis omtrent groepsdynamica en eigen onderzoek, informatie van leerlingen en informatie van collega s binnen enkele weken een oordeel vormen van de sociale verhoudingen en het sociale klimaat binnen een groep leerlingen. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding leraar basisonderwijs Hogeschool Fontys Den Bosch

22 En je kunt aansluitend daarop een begeleidingsprogramma ontwerpen (met behulp van collega s ) dat erop gericht is de leerlingen te ondersteunen in hun ontwikkeling en gedragsregulering. Communicatie Je bent in staat je handelen, mede op basis van deze actuele kennis, te legitimeren naar collega s, ouders en externen. Leervaardigheden Je signaleert onmiddellijk wanneer er problemen zijn die je niet zelfstandig aan kunt en je zoekt daarbij ondersteuning bij collega s en/of externe deskundigen, je maakt gebruik van gespecialiseerde handboeken. De opleiding heeft zelf in 2007 specifiek onderzoek verricht naar het HBO-niveau van het afstuderen. Hierin werd geconcludeerd dat de afstudeermodule met haar opdrachten de studenten zeker in staat stelt tot het bereiken van HBO niveau. Dit vraagt een theoretische verdieping die ten dienste staat van de praktijk. Door de inhoud van de opdrachten ontstaat er een duidelijk partnerschap met de opleidingsschool. De opleiding werkt in de komende periode het idee verder uit om van de afstudeeropdrachten een onderzoeksopdracht te maken. Het auditteam heeft kennis genomen van het gemeenschappelijk competentiekader van de Fontys PABO s, dat is gebaseerd op de wettelijke bekwaamheidseisen en de explicitering van de Dublin Descriptoren per competentie uit de landelijk vastgestelde matrix. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor beide varianten van de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: de eindcompetenties van de opleiding voldoen zeer duidelijk aan het niveau Bachelor zoals weergegeven in de Dublin Descriptoren. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding leraar basisonderwijs Hogeschool Fontys Den Bosch

23 Facet 1.3. Oriëntatie HBO Criteria Het facet Oriëntatie HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn de eindkwalificaties van de opleiding mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties? Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor de betreffende opleiding vereist of dienstig is? Bevindingen Oriëntatie HBO kent twee dimensies. Hoger onderwijs enerzijds, beroepsonderwijs anderzijds Hoger Onderwijs Zoals al onder 1.2. is vermeld hebben de Fontys PABO s de Dublin Descriptoren bij elk van de bekwaamheidseisen in de landelijke vastgestelde matrix verder geëxpliciteerd en vertaald binnen het gemeenschappelijke competentiekader. Het auditteam is van mening dat de opleiding op basis hiervan gerekend kan worden tot het hoger onderwijs. (Zie ook onder 1.2.) Beroepsonderwijs Zoals onder 1.1. is beschreven hebben de Fontys PABO s zich gebaseerd op het landelijk beroepsprofiel en de wettelijke bekwaamheidseisen en een eigen set opleidingscompetenties uitgewerkt in de drie niveaus propedeuse, hoofdfase en afstudeerfase. Het auditteam is van mening dat de Fontys PABO s-hertogenbosch een beroepsopleiding is en heeft geconstateerd dat hierover frequent afstemming plaats heeft gevonden met diverse geledingen vanuit het beroepenveld. (Zie ook onder 1.1.) De eindcompetenties van de opleiding corresponderen met de kerntaken van een (beginnend) beroepsbeoefenaar en sluiten goed aan bij de eisen die de vakgenoten en de beroepspraktijk stellen aan een opleiding Leraar Basisonderwijs. Fontys PABO s-hertogenbosch biedt haar studenten de mogelijkheid om de Akte van Bekwaamheid Godsdienst/Levensbeschouwing te behalen. Hiertoe heeft zij de bekwaamheidseisen van de Rooms Katholieke Bisschoppenconferentie op adequate wijze uitgewerkt in eigen competenties. Uit de diverse SBO onderzoeken onder alumni en werkveld blijkt dat zij positief hebben gereageerd op de vraag ten aanzien van de relevantie van de bekwaamheden en ten aanzien van de beheersing van de bekwaamheden. Een groot deel van de afgestudeerden werkt in een functie waartoe zij zijn opgeleid Voor het overige blijkt de Oriëntatie HBO ook uit het programma van beide opleidingen. Zie daarvoor de bevindingen onder facet 2.1. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding leraar basisonderwijs Hogeschool Fontys Den Bosch