Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Transcriptie

1 Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: Fiscale Economie, HBO bachelor; Croho: Varianten: voltijd en deeltijd Locaties: Arnhem en Nijmegen Visitatiedatum: 14 juni 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, oktober 2007

2 2/53 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Fiscale Economie (vt, dt)

3 Inhoud Inhoud 3 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per facet en onderwerp 11 Deel B: Facetten 13 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 15 Onderwerp 2 Programma 18 Onderwerp 3 Inzet van personeel 29 Onderwerp 4 Voorzieningen 31 Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 35 Onderwerp 6 Resultaten 38 Deel C: Bijlagen 43 Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 44 Bijlage 2: Deskundigheden panelleden 45 Bijlage 3: Bezoekprogramma 52 Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 53 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Fiscale Economie (vt, dt) 3/53

4 4/53 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Fiscale Economie (vt, dt)

5 Deel A: Onderwerpen NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Fiscale Economie (vt, dt) 5/53

6 6/53 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Fiscale Economie (vt, dt)

7 1.1 Voorwoord Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de opleiding Fiscale Economie (FE) van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is begonnen in april 2007, toen het zelfevaluatierapport bij NQA is aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek heeft het panel de opleiding gevisiteerd op 14 juni Het panel bestond uit: De heer prof.dr. H.F.D. Hassink RA (dagvoorzitter, domeinpanellid); De heer W.J.M. Mutsaers RA (werkveld- en domeinpanellid); Mevrouw O.L. Deng (studentpanellid); Mevrouw drs. I. Akerboom (NQA-auditor). Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (22 augustus 2005). Het panel beschikt over relevante werkvelddeskundigheid en over vakdeskundigheid. Onder vakdeskundigheid wordt verstaan het vertrouwd zijn met de meest recente ontwikkelingen en vertrouwd met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op het niveau/oriëntatie van de te beoordelen opleiding. Daarnaast beschikt het panel over onderwijsdeskundigheid, studentgebonden deskundigheid en visitatiedeskundigheid (zie bijlage 2). Het rapport bestaat uit drie delen: Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) conform het voorschrift van de NVAO. Uitzondering hierop is facet 2.6, als gevolg van aanvullende instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Dit Facetrapport vormt de basis van het Onderwerprapport. Deel C: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. 1.2 Inleiding De HAN heeft ruim studenten en circa personeelsleden. De Hogeschool is in 1996 ontstaan na een fusie van de HEAO Arnhem, Hogeschool Gelderland en Hogeschool Nijmegen. De HAN heeft vier faculteiten: de Faculteit Educatie, de Faculteit Gezondheid, Gedrag en Maatschappij, de Faculteit Techniek en de Faculteit Economie en Management. Onder deze faculteiten zijn 15 instituten en een contractunit gegroepeerd. NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Fiscale Economie (vt, dt) 7/53

8 De opleiding Fiscale Economie (FE) is ondergebracht bij de Faculteit Economie en Management (FEM), in het instituut Finance and Management (F&M). De andere twee instituten van de faculteit zijn: instituut International Business and Communication en instituut Bedrijfskunde en Rechten. De FEM biedt onderwijs aan ongeveer studenten. Het instituut F&M biedt naast FE ook de opleidingen Accountancy, Bedrijfseconomie en Financial Services Management aan. De opleidingen van het instituut F&M leiden alle vier op voor de titel Bachelor of Economics. Het totaal aantal ingeschreven studenten bij het instituut F&M is ongeveer en er ongeveer 100 medewerkers zijn werkzaam bij dit instituut. Het instituut biedt opleidingen aan in Arnhem en Nijmegen. In Arnhem betreft dit alle opleidingen van het instituut, in Nijmegen vooralsnog alleen de opleidingen Accountancy, Bedrijfseconomie en (deels) Fiscale Economie. De opleiding FE kent twee varianten: voltijd en deeltijd. Bij voldoende massa worden de varianten behalve op de campus in Arnhem ook op de campus van Nijmegen aangeboden. In de praktijk worden alleen de eerste drie semesters in Nijmegen aangeboden. De voltijdvariant telt 133 studenten en de deeltijdvariant 34 (oktober 2006). In zijn voor het laatst studenten ingestroomd in de deeltijdopleiding. Deze variant wordt nu afgebouwd. De opleiding heeft een gemeenschappelijke propedeuse met andere economische opleidingen van de faculteit Economie en Management. De propedeuse valt organisatorisch onder de propedeusecoördinator, die onder het managementteam van de faculteit ressorteert. De HAN heeft een grootschalige onderwijsvernieuwing ontwikkeld, namelijk de HAN Onderwijsflexibilisering (het HOF-project). Zij wil hiermee het onderwijs en de onderwijsorganisatie innoveren. Door het onderwijs meer vraaggestuurd in te richten krijgt de student meer verantwoordelijkheid voor zijn eigen leerproces. De realisering van het HOFproject is in september 2005 van start gegaan. De opleiding FE is in 2002 gestart met het ontwikkelen van de opleiding op basis van beroepstaken en beroepsproducten. Deels parallel aan dit project is binnen de Hogeschool het HOF-project van start gegaan. Voor FE heeft dit geleid tot verdere aanpassingen van het programma, met name op het gebied van studieloopbaanbegeleiding (op dit moment voor het eerste en het tweede studiejaar), toetsing en flexibilisering. De basisindeling voor elke leerroute is die van de major (maximaal 210 EC) en de minor (minimaal 30 EC). In de major staan de beroepscompetenties waartoe wordt opgeleid centraal. Met behulp van de minor kan de student zich profileren voor de arbeidsmarkt. In de minor werkt de student aan de verbreding of de verdieping van de beroepscompetenties. 1.3 Werkwijze De beoordeling van de opleiding door het panel verliep volgens de werkwijze zoals die is neergelegd in het Beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. Het onderzoek vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. 8/53 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Fiscale Economie (vt, dt)

9 De voorbereidingsfase Voorafgaand aan de toezending van het definitieve zelfevaluatierapport en bijlagen van de opleiding heeft een NQA-auditor een conceptversie van het zelfevaluatierapport gescreend op compleetheid van onderwerpen. Daaropvolgend heeft een NQA-auditor het definitieve zelfevaluatierapport (en bijbehorende bijlagen) gecontroleerd op kwaliteit en compleetheid (de validatie) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens bereidden de panelleden zich in de periode mei/juni 2007 inhoudelijk voor op het bezoek juni Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport (en bijlagen), formuleerden in een beoordelingsformat hun voorlopige oordelen op basis van argumenten en zij formuleerden vraagpunten. Zij gaven hun bevindingen door aan de NQA-auditor. Op basis van een overzicht van voorlopige oordelen inventariseerde de NQA-auditor tenslotte kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken. Tijdens een voorbereidende vergadering is het bezoek door het panel voorbereid. De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd. Het bezoek door het panel NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de (dag-)indeling van het bezoek door het panel dat is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). Er vonden gesprekken plaats met het opleidingsmanagement, docenten, studenten, afgestudeerden en met werkveldvertegenwoordigers. Aan het begin en tijdens het bezoek heeft het panel ter inzage gevraagd materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door heeft het panel ruimte ingelast om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen-)oordelen. Het panel heeft een rondleiding op de locatie Arnhem gehad, de auditor op de campus van Nijmegen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. Aan het einde van het bezoek heeft de voorzitter een mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele indrukken en ervaringen van het panel, zonder expliciete oordelen uit te spreken. De fase van rapporteren Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport kan de opleiding accreditatie aanvragen bij de NVAO. De opleiding heeft in juli 2007 een concept van het rapport voor een controle op feitelijke onjuistheden ontvangen. Naar aanleiding daarvan zijn enkele wijzigingen aangebracht. In het Onderwerprapport (deel A) wordt door NQA een oordeel op de onderwerpen en op de opleiding als geheel gegeven. Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in september Het visitatierapport is uiteindelijk in oktober 2007 ter beschikking gesteld aan de opleiding, die het samen met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO. NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Fiscale Economie (vt, dt) 9/53

10 1.4 Oordeelsvorming In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door de NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding eventueel legt, het domeinspecifieke kader en een vergelijking met andere relevante opleidingen op een aantal aspecten. In de oordelen per onderwerp wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in het facetrapport. Daar waar een argumentatie/beoordeling voor de deeltijd afwijkt van de voltijd, is dit expliciet vermeld. Indien niet vermeld, gelden voor de deeltijdopleiding dezelfde argumentatie/oordelen als voor de voltijdopleiding, aangezien de deeltijdopleiding inhoudelijk voornamelijk gebaseerd is op dezelfde module-inhouden als de voltijdopleiding. Volgorde en onderwijsmethodieken kunnen daarbij verschillen. 10/53 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Fiscale Economie (vt, dt)

11 1.5 Oordelen per facet en onderwerp Totaaloverzicht van oordelen op facet- en onderwerpniveau Onderwerp/Facet Opleiding Fiscale Economie Voltijd Deeltijd Arnhem Nijmegen Arnhem Nijmegen Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed Goed Goed Goed 1.2 Niveau bachelor Goed Goed Goed Goed 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Goed Goed Goed Goed Totaaloordeel Positief Positief Positief Positief Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen HBO Voldoende Voldoende Voldoende Voldoende 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Voldoende Voldoende Voldoende Voldoende 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Goed Goed Goed Goed 2.4 Studielast Goed Goed Goed Goed 2.5 Instroom Goed Goed Goed Goed 2.6 Duur Voldaan Voldaan Voldaan Voldaan 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Goed Goed Goed Goed 2.8 Beoordeling en toetsing Voldoende Voldoende Voldoende Voldoende Totaaloordeel Positief Positief Positief Positief Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen HBO Goed Goed Goed Goed 3.2 Kwantiteit personeel Goed Goed Goed Goed 3.3 Kwaliteit personeel Goed Goed Goed Goed Totaaloordeel Positief Positief Positief Positief Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen Voldoende Voldoende Voldoende Voldoende 4.2 Studiebegeleiding Voldoende Voldoende Voldoende Voldoende Totaaloordeel Positief Positief Positief Positief Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten Goed Goed Goed Goed 5.2 Maatregelen tot verbetering Goed Goed Goed Goed 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld Goed Goed Goed Goed Totaaloordeel Positief Positief Positief Positief Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerde niveau Voldoende Voldoende Voldoende Voldoende 6.2 Onderwijsrendement Voldoende Voldoende Voldoende Voldoende Totaaloordeel Positief Positief Positief Positief NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Fiscale Economie (vt, dt) 11/53

12 Doelstellingen opleiding Het oordeel is voor alle drie de facetten goed. Het oordeel op het onderwerpniveau is voor de opleiding derhalve positief. Programma De facetten Eisen HBO, Relatie doelstellingen en inhoud programma, Afstemming tussen vormgeving en inhoud en Beoordeling en toetsing krijgen het oordeel voldoende, het facet Duur voldoet en de overige facetten krijgen het oordeel goed. Het oordeel op het onderwerpniveau is voor de opleiding derhalve positief. Inzet van personeel Alle facetten krijgen het oordeel goed. Het oordeel op het onderwerpniveau is voor de opleiding derhalve positief. Voorzieningen Beide facetten krijgen het oordeel voldoende. Het oordeel op het onderwerpniveau is voor de opleiding derhalve positief. Interne kwaliteitszorg De drie facetten krijgen het oordeel goed. Het oordeel op het onderwerpniveau is voor de opleiding derhalve positief. Resultaten Beide facetten krijgen het oordeel voldoende. Het oordeel op het onderwerpniveau is voor de opleiding derhalve positief. Totaaloordeel Op grond van voorgaand schema en de inhoudelijke onderbouwing daarvan blijkt dat de opleiding op de zes de onderwerpen positief scoort, is de conclusie dat het totaaloordeel over de opleiding positief is. 12/53 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Fiscale Economie (vt, dt)

13 Deel B: Facetten NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Fiscale Economie (vt, dt) 13/53

14 14/53 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Fiscale Economie (vt, dt)

15 Facetten De opleiding kent een voltijd- en een deeltijdvariant en wordt aangeboden op twee locaties, namelijk Arnhem en Nijmegen. Het rapport gaat uit van de Arnhemse voltijdvariant. Als er afwijkingen ten opzichte van deze variant zijn, staan die vermeld in de facettekst. De oordelen in dit facetrapport gelden voor alle varianten tenzij anders wordt vermeld. Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed Criteria - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding FE behoort tot het domein Economics. Binnen het domein worden drie rollen beschreven, namelijk het beheren en beheersen van geldstromen binnen een bedrijf/onderneming; het controleren en beoordelen van financiële en fiscale gegevens van een bedrijf/onderneming; en het adviseren en verlenen van diensten met betrekking tot fiscale of financiële positie van een bedrijf of de particulier (HEO domeinen en domeincompetenties Economics, rapportage domeincompetenties Economics 2005). De opleiding FE geeft aan dat zij zich richt op de laatste twee rollen en dan met name in de fiscale context en in mindere mate ook in de financiële context. Uit het opleidingsdocument Opzet van het curriculum (versie 2.1, 2007) blijkt dat de opleiding de acht domeincompetenties van het domein Economics heeft overgenomen. De eerste domeincompetentie is bijvoorbeeld Ontwerpen, inrichten en onderhouden van (geautomatiseerde) informatiesystemen voor het besturen van organisaties, de derde domeincompetentie is Bepalen en beheersen van financieel-economische en fiscale risico s. De landelijke domeinbeschrijving onderscheidt per domeincompetentie drie niveaus. Niet alle domeincompetentie worden door de opleiding op het hoogste niveau nagestreefd (zie ook facet 1.2). Naast de Economics-domeincompetenties hanteert de opleiding de landelijke beroepscompetenties voor een HBO-fiscalist als eindkwalificaties. Deze zijn beschreven in het landelijke Beroeps- en Opleidingsprofiel van het Landelijk Overleg Fiscale Economie (LOFE) (De HBO-fiscalist, beroeps- en opleidingsprofiel voor de HBOopleiding Fiscale Economie, 2006). Dat profiel is tot stand gekomen in samenwerking met alle FE-opleidingen in Nederland, verenigd in het LOFE. Conceptversies van het landelijke beroeps- en opleidingsprofiel zijn voorgelegd en gevalideerd door het landelijke beroepenveld. In 2003 werd het landelijke beroepsprofiel geactualiseerd: de eindkwalificaties werden als competenties geformuleerd, geordend naar drie competentiegebieden: beroepsinhoudelijke competenties (vijf), professionaliteit (vier), NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Fiscale Economie (vt, dt) 15/53

16 participant in een arbeidsorganisatie (drie). Voor voorbeelden, zie het volgende facet. In 2006 werd een kleine wijziging doorgevoerd (zie facet 1.3). Op basis van de opleidingscompetenties heeft de opleiding twee beroepstaken benoemd. De taken zijn Aangifte & advies (vraagstukken die samenhangen met aangifte en advies) en Bezwaar & beroep (vraagstukken die te maken hebben bezwaarprocedures en beroep-, hoger beroep- en cassatieprocedures). Het panel is van mening dat de tweede rol van het domein Economics (controleren van financiële en fiscale gegevens) minder aan bod komt dan de naam van de opleiding doet vermoeden. Uit notulen blijkt dat deze indeling is besproken met de beroepenveldcommissie van de opleiding. Facet 1.2 Niveau bachelor Goed Criteria - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: In het opleidingsdocument Opzet van het curriculum is een matrix opgenomen waaruit blijkt dat alle algemene HBO-competenties, domeincompetenties en landelijke eindkwalificaties aan bod komen in het programma. Voorbeelden daarvan zijn: - De algemene HBO-competentie Multidisciplinaire integratie (HBO-competentie 2) komt terug in de propedeuse, het project De Praktijk, de module Privaatrecht voor fiscalisten, het project Fiscaal management en de stage bij de Belastingdienst. - De algemene HBO-competentie Probleemgericht werken (HBO-competentie 6) komt aan bod in de propedeuse, het project Aangiftepraktijk, en in de verdiepingsvakken Erfrecht en successie, IB zonder winst, Loon- en omzetbelasting en Winst. - De landelijke opleidingscompetentie Werkzaamheden met betrekking tot fiscaaljuridisch en financieel advies (beroepsinhoudelijke opleidingscompetentie 4) komt aan bod in de propedeuse B-cluster 1, de modules Inleiding belastingrecht particulieren en Inleiding belastingrecht ondernemers, de verdiepingsvakken Erfrecht en successie, IB zonder winst, Loon- en omzetbelasting en Winst. - De landelijke opleidingscompetentie Persoonlijke ontwikkeling (opleidingscompetentie m.b.t. Professionaliteit nummer 6) komt aan bod in de propedeuse A en B-cluster, de projecten De Praktijk en Fiscaal management, de stage bij de Belastingdienst en de modules Beroepspraktijk, VPB en internationaal belastingrecht. - De landelijke opleidingscompetentie Kwaliteitsbewustzijn (opleidingscompetentie m.b.t. Participant in een arbeidsorganisatie, nummer 12) komt aan bod in de propedeuse B-cluster, het project Fiscaal management en de stage bij de Belastingdienst. 1 De semesters van de opleiding hebben respectievelijk de namen A-cluster, B-cluster.. H-cluster gekregen. 16/53 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Fiscale Economie (vt, dt)

17 - De domeincompetentie Bepalen en beheersen van financieel-economische en fiscale risico s (domeincompetentie 3) komt aan bod in de onderwijseenheid Bedrijfseconomie voor fiscalisten/controleur op niveau 2. Uit de matrix blijkt ook dat de acht domeincompetenties in het programma op niveau 2 of 3 afgedekt worden. Vanaf studiejaar wordt niveau 1 van alle domeincompetenties in de propedeuse afgedekt als gevolg van het vernieuwde B-cluster (tweede semester). Dit B-cluster is specifiek voor het domein Economics. Het panel constateert dat de gehanteerde domein- en opleidingscompetenties van HBObachelorniveau zijn. Dat blijkt uit de beschrijvingen van de competenties. Bijvoorbeeld opleidingscompetentie nummer 4 (Werkzaamheden met betrekking tot fiscaal-juridisch en financieel advies): de HBO-fiscalist is in staat een cliënt te informeren en adviseren volgens de heersende regelgeving omtrent zijn huidige, respectievelijk gewenste fiscale/ financiële positie, opdat de cliënt dit begrijpt en in staat is op grond daarvan adequate beslissingen te nemen. Facet 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Goed Criteria - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een HBO-opleiding vereist is of dienstig is. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: In 2003 is het landelijke beroepsprofiel uit 1998 geactualiseerd op basis van recente ontwikkelingen en het advies van de beroepenveldcommissies van de opleidingen FE. Het is vervolgens gevalideerd door het beroepenveld en vastgesteld door het LOFE. De opleiding houdt contact met andere opleidingen Fiscale Economie in Nederland via participatie in het landelijk opleidingsoverleg en blijft zo op de hoogte van de landelijke ontwikkelingen in het vakgebied. Recente ontwikkelingen komen ook aan bod in bijeenkomsten met de eigen beroepenveldcommissies (OBC). De OBC vervult een adviserende rol met betrekking tot actuele ontwikkelingen in het veld voor de inhoud en inrichting van de opleiding. Dankzij de OBC is er bijvoorbeeld meer aandacht voor het onderwerp pensioenen in het programma gekomen. Het panel maakt uit notulen op dat de OBC onlangs een doorstart heeft gemaakt en een goede vertegenwoordiging van het veld is. In het landelijke beroepsprofiel staan de beroepskenmerken en de taken van de HBOfiscalist beschreven. Het gaat om werkzaamheden in de private sector, in het bijzonder in de zakelijke en financiële dienstverlening, en in de publieke sector (de Belastingdienst en lokale overheden). In 2006 is er nog een kleine wijziging in het profiel aangebracht: de rechterlijke macht is toegevoegd als afnemer. Het profiel beschrijft dat de HBO-fiscalist beschikt over praktische toepasbare kennis en vaardigheden op het gebied van belastingregelgeving met daaraan verwante regelgeving in combinatie met kennis en NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Fiscale Economie (vt, dt) 17/53

18 vaardigheden op financieel gebied. Zijn werkzaamheden spelen zich vooral af rondom het doen van een aangifte van een van de vele verschillende belastingen. De opleiding richt zich op het opleiden van HBO ers op het niveau van een beginnende beroepsbeoefenaar. Het gaat om functies zoals aangiftemedewerker, belastingadviseur en belastingambtenaar. Uit het Alumnionderzoek 2006 (n=30) blijkt dat de meeste afgestudeerden in dienst zijn van een belastingadvieskantoor, veelal als belastingadviseur, aangiftemedewerker of (assistent) accountant. Een klein aantal is werkzaam bij de Belastingdienst. In Nederland zijn zeven hogescholen die de opleiding Fiscale Economie aanbieden. De opleiding FE van de HAN profileert zich ten opzichte van de andere zes opleidingen door het aanbieden van een doorstroommaster van één jaar bij de Rijksuniversiteit Groningen. Om doorstroom te versoepelen heeft de opleiding een doorstroomminor ontwikkeld die studenten in het vierde jaar van hun opleiding kunnen volgen. Onderwerp 2 Programma Facet 2.1 Eisen HBO Voldoende Criteria - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het panel vindt dat de beroepspraktijk goed verankerd is in het programma. Ten eerste zijn er duidelijke beroepstaken geformuleerd die resulteren in beroepsproducten. Beroepsproducten vormen veelal een nabootsing van de reële context met de klant, zoals rollenspellen en assessments: - In de beroepstaak Aangifte & advies leren studenten alle in Nederland voorkomende belastingaangiften en -adviezen te verzorgen op een complex niveau. De beroepsproducten vallen uiteen in de categorieën aangifte en advies en worden beide in verschillende belastingsoorten toegepast. Voorbeelden zijn een casusanalyse, een adviesbrief, een adviesgesprek, een gesprek met het oog op het verzamelen van gegevens en een aangifte. - In de beroepstaak Bezwaar & beroep leren studenten hoe ze cliënten kunnen bijstaan en vertegenwoordigen in alle fiscale procedures. De beroepsproducten betreffen zaken die nodig zijn om een beroepsprocedure te volgen zoals een beroepsschrift, een verweerschrift, een bezwaarschrift en een rechtbanksimulatie. 18/53 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Fiscale Economie (vt, dt)

19 Daarnaast wordt er in een groot aantal onderwijseenheden gewerkt met casuïstiek en met projecten waarin de student werkt aan een probleem uit de praktijk. In het domeinspecifieke deel van de propedeuse (tweede semester) is bijvoorbeeld het project Bedrijfsomgeving opgenomen waar studenten als groep onder andere een landenanalyse en valutarisico moeten maken. In de hoofdfase doen studenten projecten zoals Project praktijk, Fiscaal management en Aangiftepraktijk. Ten slotte komt de student in aanraking met de beroepspraktijk door twee stages en de afstudeeropdracht: - De stage in het tweede jaar is bij de Belastingdienst en heeft een omvang van 15 EC. - De stage in het vierde jaar heeft ook een omvang van 15 EC. In deze stage verbreedt en verdiept de student zijn opgedane kennis in de praktijk, oriënteert hij zich op zijn toekomstige beroep en werkt hij aan zijn eigen ontwikkeling, onder andere op het gebied van sociale en communicatieve vaardigheden, persoonlijkheid en beroepshouding. Studenten kunnen dan zowel bij de Belastingdienst als bij een belastingadvieskantoor stage lopen. De meeste studenten kiezen hier voor een stage op een belastingadvieskantoor. - De afstudeeropdracht (15 EC) wordt vrijwel altijd uitgevoerd bij hetzelfde bedrijf of kantoor als waar de stage wordt uitgevoerd. Deze afstudeeropdracht wordt gezien als de meesterproef van de opleiding en loopt parallel aan de vierdejaarsstage. Iedere onderwijseenheid heeft een kenniscomponent. Verplichte en aanbevolen leerbronnen vormen hiervoor de basis. Het panel heeft de verplichte en aanbevolen literatuur bestudeerd en concludeert dat de boeken van adequaat niveau zijn en ontleend zijn aan de beroepspraktijk. Het is voornamelijk Nederlandstalig. Het panel vindt dat er weinig artikelen uit vakbladen worden gebruikt. Het is volgens het panel onderdeel van de beroepsattitude om daar naar te zoeken en ermee te werken. De opleiding onderhoudt frequent contact met het beroepenveld via de OBC, via gastdocenten uit de beroepspraktijk, het LOFE, de begeleiding van stages en afstudeeropdrachten en de E-opleiding van de Belastingdienst waar FE-docenten lesgeven. De jaarlijkse Taxweek en het Fiscaal congres worden ook voor deze contacten ingezet. Het Fiscaal congres wordt door studenten georganiseerd en is een erkende bijscholing voor het beroepenveld. Het thema van het laatste congres in 2006 was werken aan winst, in 2004 'belastingparadijzen, zin en onzin!'. De Taxweek wordt door het LOFE georganiseerd en heeft steeds een actueel thema centraal. In 2005 was dat fiscale actualiteiten voor onderwijs en praktijk. Behalve docenten zijn ook alle vierdejaars studenten aanwezig voor het volgen van workshops die verzorgd worden door vertegenwoordigers van kantoren en wetenschappers. Uit evaluatie-uitkomsten blijkt dat studenten tevreden zijn over de mate waarin het programma gericht is op de beroepspraktijk. Dit beeld werd bevestigd in de gesprekken met studenten, alumni en het afnemend veld. Uit evaluaties van de onderwijseenheden blijkt dat studenten het studiemateriaal relevant vinden. Hetzelfde wordt gezegd door een grote meerderheid van de alumni. Uit de teamontwikkelplannen van de twee Beroepstaakteams (zie facet 3.1) van de opleiding concludeert het panel dat het personeel zich bezighoudt met afstemming van het programma binnen de beroepstaak op actuele ontwikkelingen in het werkveld. De wet- en regelgeving en de randvoorwaarden voor de uitoefening van het beroep zijn NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Fiscale Economie (vt, dt) 19/53

20 immers steeds aan veranderingen onderhevig. Een voorbeeld is de toenemende automatisering van belastingaangiften waar de opleiding op inspeelt door gebruik te maken van digitale aangifteprogramma s en zoekmachines. Ook integreert de opleiding jaarlijks nieuwe en gewijzigde wet- en regelgevingen in het curriculum. Vooral in het derde en in het vierde jaar maken studenten gebruik van recente jurisprudentie. Het panel waardeert de inzet die de stafleden plegen om actuele ontwikkelingen op te pikken maar vindt dat -zeker de grote - ontwikkelingen niet altijd snel genoeg in het onderwijs verwerkt worden zoals ontwikkelingen op het gebied van horizontal toezicht, tax control frameworks en tax assurance en de aandacht van de AFM voor onder andere IAS 12/39 en IFRS. Het panel begrijpt dat daar weinig tijd voor is maar wil toch wijzen op het belang daarvan. Dit en de kanttekening bij de gebruikte literatuur leiden ertoe dat het panel voor dit facet een voldoende in plaats van een goed geeft. Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Voldoende Criteria - Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. - De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. - De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheden om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het panel constateert dat het programma bestaat uit onderwijseenheden die gebaseerd zijn op de twee beroepstaken: Aangifte & advies en Bezwaar & beroep. Uit Opzet van het curriculum blijkt dat elke onderwijseenheid hoort bij één of beide beroepstaken. De meeste onderwijseenheden vallen onder de beroepstaak Aangifte & advies. Het eerste semester is zelfs helemaal gepositioneerd binnen de beroepstaak Aangifte & advies. Het is een gemeenschappelijke propedeuse met andere FEM-opleidingen. Er staan in dat semester vier competenties centraal: onderzoek doen, beheren van informatie en gegevens, communicatief handelen in verschillende situaties en werken aan de eigen professionaliteit. De faculteit heeft deze competenties geformuleerd na een vergelijking van de eindkwalificaties van de betreffende opleidingen. De eerste, derde en vierde competentie sluiten goed aan bij de HBO-kernkwalificaties. De tweede competentie betreft ook een algemene vaardigheid die van belang is voor de opleidingen binnen het domein Economics. Het tweede semester (B-cluster) bestaat uit een gemeenschappelijk programma voor de vier opleidingen binnen het domein Economics. In dit semester komen zeven competenties aan bod en zijn de beroepsproducten vooral domeinspecifiek. De competenties zijn bijvoorbeeld Ontwerpen, inrichten en onderhouden van (geautomatiseerde) financiële en niet-financiële informatiesystemen, met als beroepstaak het voeren van een administratie voor een onderneming, en Bepalen en beheersen van 20/53 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Fiscale Economie (vt, dt)