Hogeschool HBO Nederland

Transcriptie

1 Hogeschool HBO Nederland Opleiding: Variant: Locaties: Management, Economie & Recht; voltijd hbo-bachelor; Amsterdam, Arnhem, Breda, Groningen, Rotterdam, Utrecht, Weert en Zwolle Visitatiedatum: 2 november 2006 Netherlands Quality Agency (NQA ) Utrecht, juli 2007

2 2/61 NQA - visitatie Hogeschool HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding MER (vt)

3 Inhoud 3 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per onderwerp 11 Deel B: Facetten 13 Onderwerp 1 Doelstellingen van de opleiding 15 Onderwerp 2 Programma 19 Onderwerp 3 Inzet van personeel 30 Onderwerp 4 Voorzieningen 34 Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 37 Onderwerp 6 Resultaten 42 Deel C: Bijlagen 47 Bijlage 1 Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 48 Bijlage 2 Deskundigheden panelleden 55 Bijlage 3 Bezoekprogramma 59 Bijlage 4 Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 60 NQA - visitatie Hogeschool HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding MER (vt) 3/61

4 4/61 NQA - visitatie Hogeschool HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding MER (vt)

5 Deel A: Onderwerpen NQA - visitatie Hogeschool HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding MER (vt) 5/61

6 6/61 NQA - visitatie Hogeschool HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding MER (vt)

7 1.1 Voorwoord Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de opleiding Management, Economie & Recht van de Hogeschool HBO Nederland heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is feitelijk gestart in september 2006 het moment waarop de opleiding haar zelfevaluatierapport bij NQA heeft aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek was er een panelbezoek aan de opleiding. Dit bezoek vond plaats op 2 november In het panel hebben de volgende personen zitting genomen: De heer drs. H.C.W.M. van Raak (domeinpanellid MER, voorzitter); De heer H.L. Plokker (domeinpanellid Vastgoedmanagement/Makelaardij); De heer drs. J.M. Woudenberg (domeinpanellid Vrijetijdsmanagement); De heer R. Koelewijn (studentpanellid); Mevrouw ir. M. Dekker-Joziasse (NQA-auditor); Mevrouw M. Snel (NQA-auditor). Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (22 augustus 2005). Het panel beschikt over domeinspecifieke deskundigheid, onderwijs- en auditdeskundigheid en deskundigheid over de internationale ontwikkelingen van de discipline (zie bijlage 2). Het rapport bestaat uit drie delen: Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) zoals die door de NVAO is voorgeschreven. Uitzondering hierop is facet 2.6, als gevolg van aanvullende instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Dit Facetrapport vormt de basis van het Onderwerprapport. Deel C: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. 1.2 Inleiding De hogeschool HBO Nederland is sinds 1997 als commerciële hogeschool actief in het Hoger Beroepsonderwijs. De hogeschool biedt programma s aan op de locaties Arnhem (hoofdlocatie), Amsterdam, Breda, Groningen, Rotterdam, Utrecht, Weert en Zwolle. Via driejarige programma s leidt de hogeschool studenten op voor hbo-bachelordiploma s in de economische sector. Opleidingen van HBO Nederland zijn ontworpen vanuit de principes ondernemersschap en gerichtheid op het MKB. Daarbij acht de hogeschool het van belang NQA - visitatie Hogeschool HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding MER (vt) 7/61

8 dat studenten nadrukkelijk verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen leerproces. Zelfstudie, eigen initiatief en het ontwikkelen van een proactieve attitude zijn daarom belangrijke aspecten in de onderwijsprogramma s van de hogeschool. Naast het centraal stellen van een ondernemende attitude in de onderwijsprogramma s vervult kennisverwerving een belangrijke rol. Dit dient als basis om de beoogde competenties in een beroepscontext te kunnen verwerven. Om de aansluiting met de beroepspraktijk te bepalen, leidt de hogeschool op voor geformuleerde opleidingscompetenties. Daarvoor is voor iedere opleidingscompetentie een beroepsproduct, een beroepsrol en een beroepcontext geformuleerd. In 2005 heeft een aantal opleidingen van HBO Nederland (MER behoorde daar niet toe aangezien er in 2005 een slapende nog overgangsrechtelijk geaccrediteerde licentie MER was) de toets der accreditatie niet doorstaan. Dit heeft geleid tot een reorganisatie van HBO Nederland en een herpositionering van de aangeboden opleidingen. HBO Nederland heeft dit verbetertraject ingezet in samenspraak met het departement, Inspectie en NVAO. Daarbij worden de oude opleidingstrajecten in andere vorm onder gebracht bij de bestaande licenties van de Management, Economie en Recht (MER) en Bedrijfskunde opleidingen (Verbeterplan Hogeschool HBO Nederland, december 2005/januari 2006). De huidige rapportage gaat in op de opleiding MER zoals deze voortkomt uit de onderwijsontwikkeling en per september 2006 is gestart. Aangezien de eerste cohort studenten ten tijde van het visitatiebezoek net is gestart in het eerste blok van het eerste studiejaar, is het oordelen op basis van feitelijke resultaten, conform de toets bestaande opleidingen, beperkt mogelijk en is bij veel facetten voornamelijk sprake van plantoetsing. De uitkomst van de plantoetsing is naar oordeel van het panel goed, maar gegeven het feit dat er nog geen (eind)resultaten beschikbaar zijn, hanteert het panel daarom bij de betreffende facetten het oordeel voldoende. In een management review geeft de opleiding aan welke resultaten tot op heden zijn bereikt met de uitvoering van het verbetertraject voor de hogeschool en specifiek voor de opleiding MER. Aan de verbeteracties liggen enkele fundamentele wijzigingen ten grondslag, waaronder de herordening van het onderwijsaanbod van de hogeschool en de introductie van de major-minorstructuur, waarbij indicatief wordt gewerkt aan de verhouding major-minor van gemiddeld 60%-40% bedraagt. In de major zijn de gemeenschappelijke competenties van vergelijkbare opleidingen bijeengebracht. Studenten volgen hun opleiding voor 60% in een major. Naast de major volgen de studenten een minor waarmee zij een accent aanbrengen in hun studie en ook werken aan de MER-competenties. De opleiding MER kent een programma dat bestaat uit de Major MER en een Minor MER, Minor Vastgoedmanagement/Makelaardij o.z. of een Minor Vrijetijdsmanagement. De student kiest bij aanvang van de opleiding MER één van de die minoren. De opleiding MER wordt voltijd aangeboden. De opleiding telt bij de start van de opleiding in september 2006 in totaal 513 studenten. 8/61 NQA - visitatie Hogeschool HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding MER (vt)

9 1.3 Werkwijze De beoordeling van de opleiding door het panel heeft plaatsgevonden conform de werkwijze zoals die is neergelegd in het beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. De visitatie vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. De voorbereidingsfase Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecheckt op kwaliteit en compleetheid (de informatieanalyse) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie (validatie). De opleiding is verzocht op een aantal onderwerpen nadere informatie ter beschikking te stellen. Tevens heeft de auditor een aantal onderwerpen (facetten en thema s) gemeld welke naar verwachting zeker aandacht zullen krijgen tijdens het bezoek van het panel aan de opleiding. Daarna konden de opleiding en het visitatiepanel zich op adequate wijze voorbereiden op dit bezoek. In diezelfde periode (oktober 2006) bereidden de panelleden zich inhoudelijk voor op het bezoek (november 2006). Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport (en bijlagen), formuleerden in een beoordelingsformat hun voorlopige oordelen op basis van argumenten en formuleerden vraagpunten. De panelleden gaven hun bevindingen door aan de NQAauditor. Op basis van een overzicht van voorlopige oordelen inventariseerde de NQA-auditor tenslotte kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken. Tijdens een voorbereidende vergadering is het bezoek door het panel concreet voorbereid. De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd (vergelijk facet 1.1). Het bezoek door het panel NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de (dag-)indeling van het visitatiebezoek dat is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). Er vonden gesprekken plaats met het opleidingsmanagement en de directie van de hogeschool. Verder is gesproken met docenten, eerste en derdejaars studenten en met werkveldvertegenwoordigers. Aan het begin en tijdens het bezoek is ter inzage gevraagd materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door heeft het panel zogenaamde schakelmomenten ingelast om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen-)oordelen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. Aan het einde van het bezoek heeft de voorzitter een mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele indrukken en ervaringen van het panel, zonder expliciete oordelen uit te spreken. De opleiding is gevraagd op een aantal specifieke punten nog nadere informatie aan te leveren. NQA - visitatie Hogeschool HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding MER (vt) 9/61

10 De fase van rapporteren Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport wordt door de opleiding accreditatie aangevraagd bij de NVAO. In het facetrapport wordt door NQA gerapporteerd op facetniveau. In het onderwerprapport wordt door NQA een oordeel op de onderwerpen en op de opleiding als geheel gegeven. De opleiding heeft in december 2006 een concept van facet- en onderwerprapport ontvangen voor een check op feitelijke onjuistheden. Naar aanleiding daarvan zijn enkele wijzigingen aangebracht. Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in december Het visitatierapport is uiteindelijk in december 2006 ter beschikking gesteld aan de opleiding, die het samen met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO. Op basis van het definitieve rapport heeft de NVAO verzocht om aanvullende informatie op een drietal punten inzake de accreditatieaanvraag van de MER: 1) het facet Domeinspecifieke eisen binnen het onderwerp Doelstellingen opleiding; 2)de facetten Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma en Studielast binnen het onderwerp Programma en 3) het totale onderwerp Voorzieningen (brief NVAO, 28 april 2007). In een aanvullend bezoek (juni 2007) hebben de drie domeindeskundige panelleden en de twee auditoren van het visitatiepanel nieuw materiaal van de opleiding MER bestudeerd en een gesprek gevoerd met de opleiding (directie, onderwijsmanagers en opleidingscoördinator). Centraal hierin stonden de uitgangspunten en de stand van zaken rondom de drie vraagpunten. Dit heeft geleid tot aanvullende argumenten (welke in het facetrapport -deel B- zijn opgenomen), een aanpassing van het oordeel van het facet materiële voorzieningen en een aanpassing van de afweging bij het oordeel van het onderwerp Voorzieningen. Wanneer argumenten in het facetrapport zijn gebaseerd op informatie vanuit het aanvullende bezoek, is dit expliciet vermeld. 1.4 Oordeelsvorming In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door de NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding eventueel legt, het domeinspecifieke kader en een vergelijking met andere relevante opleidingen op een aantal aspecten. Het eindoordeel is voorzien van een aanvullende tekst als sprake is van: weging van de oordelen op facetniveau; benchmarking; generieke bevindingen die het facetniveau overschrijden; bepaalde accenten respectievelijk best practices. In de oordelen per onderwerp wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in het facetrapport. 10/61 NQA - visitatie Hogeschool HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding MER (vt)

11 1.5 Oordelen per onderwerp Schematisch totaaloverzicht oordelen facet- en onderwerpniveau Onderwerp/Facet Opleiding MER 1.1 Domeinspecifieke eisen Voldoende 1.2 Niveau bachelor Goed 1.3 Oriëntatie hbo bachelor Voldoende Totaaloordeel onderwerp Doelstelling opleiding Positief 2.1 Eisen hbo Voldoende 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Voldoende 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Voldoende 2.4 Studielast Voldoende 2.5 Instroom Voldoende 2.6 Duur Voldaan 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Voldoende 2.8 Beoordeling en toetsing Voldoende Totaaloordeel onderwerp Programma Positief 3.1 Eisen hbo Voldoende 3.2 Kwantiteit personeel Voldoende 3.3 Kwaliteit personeel Voldoende Totaaloordeel onderwerp Inzet van personeel Positief 4.1 Materiële voorzieningen Voldoende 4.2 Studiebegeleiding Voldoende Totaaloordeel onderwerp Voorzieningen Positief 5.1 Evaluatie resultaten Voldoende 5.2 Maatregelen tot verbetering Goed 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld Voldoende Totaaloordeel onderwerp Interne kwaliteitszorg Positief 6.1 Gerealiseerde niveau Voldoende 6.2 Onderwijsrendement Voldoende Totaaloordeel onderwerp Resultaten Positief Doelstellingen opleiding Aan de facetten domeinspecifieke eisen en oriëntatie hbo bachelor behorend bij het onderwerp Doelstellingen opleiding is het oordeel voldoende toegekend en aan het facet niveau bachelor is het oordeel goed toegekend. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief Programma Aan de zeven facetten Eisen hbo, Relatie doelstellingen en inhoud programma, Samenhang in opleidingsprogramma, Studielast, Instroom, Afstemming tussen vormgeving en inhoud en Beoordeling en toetsing is het oordeel voldoende toegekend. Aan het facet Duur is het oordeel voldaan toegekend. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. NQA - visitatie Hogeschool HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding MER (vt) 11/61

12 1.5.3 Inzet van personeel Aan de drie facetten behorend bij het onderwerp Inzet van personeel is het oordeel voldoende toegekend. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief Voorzieningen Aan de twee facetten behorend bij het onderwerp Voorzieningen is het oordeel voldoende toegekend. Hierbij hebben argumenten gebaseerd op aanvullende informatie (juni 2007) meegewogen (zie facet 4.1). In eerste instantie (november 2006) vond het panel de voorzieningen, in het licht van het onderwijs dat wordt geboden, voor studenten onvoldoende. Ook al streeft de opleiding sobere voorzieningen na. De opdrachten die de opleiding kent, vragen om digitale ondersteuning. Deze bood de opleiding toentertijd niet voldoende, eveneens werden alternatieven niet voldoende geboden. De opleiding gaf aan andere prioriteiten te hebben en zou voor 2007 budget reserveren voor het verbeteren van de voorzieningen. Het panel heeft (november 2006) de twee facetten die tot het onderwerp Voorzieningen behoren tegen elkaar afgewogen en kwam tot een positief eindoordeel van het onderwerp, omdat het panel meer gewicht gaf aan het positieve oordeel van het facet studiebegeleiding. Op basis van verkregen informatie vanuit het aanvullende bezoek (juni 2007) constateert het panel dat kritische argumenten op basis van het eerste bezoek aan de opleiding (november 2006) niet meer of niet meer volledig opgaan. Dat heeft geleid tot de positieve oordelen van het facet materiële voorzieningen en het onderwerp Voorzieningen. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding positief Interne kwaliteitszorg Aan de twee facetten Evaluatie resultaten en Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld is het oordeel voldoende toegekend en aan het facet Maatregelen tot verbetering is het oordeel goed toegekend. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief Resultaten Aan de twee facetten behorend bij het onderwerp Resultaten is het oordeel voldoende toegekend. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Totaaloordeel Op grond van voorgaand schema en de inhoudelijke onderbouwing daarvan in paragraaf 1.5 waaruit blijkt dat de opleiding op de zes onderwerpen positief scoort, is de conclusie dat het totaaloordeel over de opleiding positief is. 12/61 NQA - visitatie Hogeschool HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding MER (vt)

13 Deel B: Facetten NQA - visitatie Hogeschool HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding MER (vt) 13/61

14 14/61 NQA - visitatie Hogeschool HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding MER (vt)

15 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen Voldoende Criterium: - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De eindkwalificaties die de opleiding MER hanteert, zijn gebaseerd op de in het Landelijk Overlegorgaan MER (LOOMER) overeengekomen MER-competenties uit De opleiding heeft de MER-competenties (1999) in samenspraak met vertegenwoordigers van het werkveld (zie 1.3) geactualiseerd naar eigen opleidingscompetenties voor de opleiding MER en de daarbij behorende uitstroomprofielen (Opleidingcompetenties MER, augustus 2006). In Competentiematrix MER HBO Nederland, augustus 2006 relateert HBO Nederland de ontwikkelde opleidingscompetenties voor de opleiding MER (majoren minorcompetenties) aan de landelijke competenties (1999). Het panel stelt vast dat de door de hogeschool geactualiseerde MER-competenties aansluiten bij de landelijke vastgestelde competenties (1999). De eindkwalificaties zijn niet concreet vergeleken met internationale standaarden voor het betreffende domein. De opleiding MER bestaat uit een major MER en drie minoren, te weten: minor MER, minor Vastgoedmanagement/Makelaardij o.z. en minor Vrijetijdsmanagement. Voor de major MER zijn acht opleidingscompetenties geformuleerd en voor iedere minor zijn vijf opleidingcompetenties geformuleerd. Een student volgt een programma dat is gebaseerd op dertien opleidingscompetenties: acht generiek en vijf specifiek. In de Opleidingcompetenties MER, augustus 2006 wordt het beroepsbeeld dat de opleiding MER nastreeft per major en minor, beschreven (zie 1.3). Uit bestudering van deze opleidingscompetenties concludeert het panel dat de drie sets van eindkwalificaties van de opleiding aansluiten bij het beroepsbeeld dat de opleiding schetst in het competentieprofiel (Opleidingcompetenties MER, augustus 2006). Het panel vindt de aansluiting tussen het majorprofiel en de minorprofielen herkenbaar doordat dezelfde domeinen in de verschillende profielen aan bod komen. Zo zijn de domeinen management en recht herkenbaar in de uitwerkingen van de major en de drie minoren en komen aspecten, zoals economie en marketing, naast de major ook in alle drie de minoren aan bod. Hieruit blijkt de verwantschap tussen de major en minoren. Uit aanvullende informatie (juni 2007) blijkt dat de opzet van de opleiding gestart is vanuit een indicatieve verhouding van 60% major en 40% minor voor de vormgeving van het programma. Dit is vastgelegd in het verbeterplan dat is afgesproken met het ministerie van OCW en met de Inspectie. Op basis van de programmatische uitwerkingen van het programma blijkt dat de feitelijke verhouding tussen major en minor 70-30% is. Dit is volledig duidelijk voor de minoren MER en Makelaardij. Dit is op hoofdlijnen ook duidelijk geworden voor de minor Vrijetijdsmanagement die volgens dezelfde systematiek is uitgewerkt. NQA - visitatie Hogeschool HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding MER (vt) 15/61

16 Daarnaast constateert het panel op basis van de inhoud van het programma dat ook binnen de minoren wordt gewerkt aan de MER-major-competenties. De opleiding heeft per minoronderdeel benoemd aan welke MER-major-competenties een bijdrage wordt geleverd. De MER-major-competenties worden daarmee door meer dan 70% van het programma gedekt. De profileringsruimte (in de minoren) is daarmee maximaal 30%. Het panel merkt op dat het in het voorlichtingsmateriaal ( ) beschreven beroep van zelfstandig makelaar niet overeenkomt met de minor Vastgoedmanagement/ Makelaardij o.z. De opleiding garandeert dat de term zelfstandig makelaar in het nieuw te vaardigen documentatiemateriaal niet meer voorkomt en zal aan de bestaande documentatie middels een inlegvel de correcte informatie toevoegen: (1) waar de opleiding MER-minor Vastgoedmanagement/Makelaardij o.z. voor opleidt, (2) welke modulen de studenten voorbereiden op het behalen van externe diploma s en (3) dat het behalen van externe diploma s in aanvulling op de hbo-bachelorstudie noodzakelijk is om zich als zelfstandig makelaar te kunnen vestigen. Facet 1.2 Niveau bachelor Goed Criterium: - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding maakt in een matrix de relatie tussen de opgestelde opleidingscompetenties, de landelijk overeengekomen MER eindkwalificaties (zie 1.1) en de Dublin-descriptoren zichtbaar, om zo het hbo-niveau van de dertien competenties aan te tonen (Competentiematrix MER HBO Nederland, augustus 2006). Het panel vindt de relatie tussen de gehanteerde eindkwalificaties en de Dublin-descriptoren overtuigend. Uit bestudering van de modulebeschrijvingen en het leerplanschema blijkt dat de ontwikkeling van de competenties plaatsvindt doordat iedere competentie gerelateerd is aan meerdere modulen en zo op meerdere momenten in de opleiding in steeds complexere situaties aan bod komt. In de modulebeschrijvingen wordt de relatie tussen de betreffende moduledoelstelling, de opleidingscompetentie en de Dublin-descriptoren geëxpliciteerd. Dit maakt aldus het panel competentieontwikkeling voldoende zichtbaar. Specifiek heeft de opleiding de geformuleerde opleidingscompetenties in samenspraak met het werkveld aan de niveau-indicatoren getoetst. Uit verslaglegging blijkt dat de gehanteerde niveau-indicatoren de Dublin-descriptoren weerspiegelen. Het werkveld geeft aan dat de opleidingscompetenties kunnen worden verworven, indien studenten: - voldoende kennis en inzicht hebben van meerdere voor het beroepsdomein relevante vakgebieden als basis voor adequaat professioneel gedrag; - in staat zijn hun kennis en inzicht toe te passen om professionele vraag- en probleemstellingen in een context te plaatsen en te analyseren teneinde oplossingsalternatieven te ontwerpen en daarna gemotiveerde keuze(n) te maken; - in staat zijn relevante gegevens te verzamelen en te interpreteren teneinde zich een oordeel te kunnen vormen over het vakspecifieke, bedrijfsmatige en/of 16/61 NQA - visitatie Hogeschool HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding MER (vt)

17 maatschappelijk belang van de vraag en probleemstellingen waarmee zij in de beroepspraktijk geconfronteerd worden; - in staat zijn tot effectieve communicatie over achtergronden en resultaten van hun professioneel handelen (conceptueel kader, visie op probleemstellingen, motivering van keuzen/oplossingen en dergelijke) met specialisten en niet-specialisten; - een leer- en zelfmanagementvaardigheid hebben die hen in staat stelt zichzelf verder te ontwikkelen als professional en een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van het beroep. Het panel concludeert dat de niveau-indicatoren leiden tot eenduidigheid en consistentie. Het panel acht tevens dat het ontwikkelproces, waarmee de totstandkoming van de opleiding gepaard gaat, de naleving van het niveau borgt (zie 5.2). Facet 1.3 Oriëntatie hbo bachelor Voldoende Criteria: - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo-opleiding vereist is of dienstig is. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Bij facet 1.1 is aangegeven aan welk door het beroepenveld gevalideerde profiel de opleidingscompetenties zijn ontleend. Een actualisering door de opleiding van de landelijke competenties heeft plaatsgevonden in de periode januari-juni 2006 door een team onderwijsontwikkelaars bestaande uit zeven docenten van HBO Nederland en met ondersteuning van externe deskundigen. De achtergronden van de docenten vertegenwoordigen de deskundigheden op het gebied van MER, vastgoedmanagement/makelaardij o.z. en vrijetijdsmanagement. Een eerste versie van de opleidingscompetenties heeft de hogeschool ter toetsing voorgelegd aan de Beroepenveldcommissie (BVC) van de opleiding bestaande uit tien werkveldvertegenwoordigers en daarbuiten nog eens aan een aantal in de betreffende praktijk werkzame specialisten: zes MER-deskundigen, zeven deskundigen op het gebied van Vastgoedmanagement/Makelaardij o.z. en veertien deskundigen op het gebied van Vrijetijdsmanagement. De vertegenwoordigers van de drie werkvelden hebben de eindkwalificaties gevalideerd en als zodanig erkent en vastgesteld. Het panel heeft verslaglegging van de validering alsmede de achtergronden van de betreffende personen en de leden van de BVC gezien en acht deze relevant om een valide uitspraak te doen over de relevantie en het niveau van de beoogde eindkwalificaties. Wel valt op dat de deskundigen die zijn geraadpleegd voor de minor Vastgoedmanagement/Makelaardij o.z. allen uit Limburg komen. Het panel acht een verbreding naar het landelijke veld wenselijk. Het panel vindt het geen onoverkomelijk bezwaar in dit stadium van de opleiding, aangezien een aantal van de NQA - visitatie Hogeschool HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding MER (vt) 17/61

18 vertegenwoordigers ook buiten de eigen regio opereert (Opleidingscompetenties MER, augustus 2006). De opleiding is voornemens de doelstellingen die ten grondslag liggen aan het programma elke twee jaar in samenspraak met de leden van de BVC te evalueren om te bepalen of ontwikkelingen tot aanpassingen zouden moeten leiden. Daarnaast heeft het panel van docenten en van vertegenwoordigers uit het werkveld vernomen dat de opleiding verschillende contacten met het beroepenveld onderhoudt die gericht zijn op de inhoud van het programma, de actualiteit en relevantie daarvan (vergelijk facet 2.1). De leden van het werkveld met wie het panel sprak, evenals de verslaglegging die het panel heeft ingezien spreken van een herkenbaar profiel dat de opleiding hanteert. Vertegenwoordigers van het werkveld (de drie domeinen) geven aan dat het niveau en de breedte van de startende beroepsbeoefenaar herkenbaar is. In Opleidingcompetenties MER, augustus 2006 worden de rollen beschreven die de major MER en de drie minoren nastreven. Hieruit blijkt dat de opleiding MER van HBO Nederland is gericht op de beroepen adviseur en intermediair vanuit de gedachte dat de MER-professional een generalist is met een helicopterview. Dit wordt onderbouwd vanuit de brede kennis die wordt nagestreefd op juridisch, economisch, organisatorisch en management gebied. Daarmee kan de MER-professional haalbare en overtuigende voorstellen ontwikkelen die in de ogen van de stakeholders zullen leiden tot een verbetering van de samenhang tussen de verschillende niveaus (strategisch, tactisch en operationeel) van beleidsvoering. Voorts wordt een ondernemende persoonlijkheid met sturende en controlerende eigenschappen van belang bevonden. In de minor MER worden genoemde kennis en eigenschappen in de breedte benadrukt. Zo blijkt uit de Opleidingscompetenties dat de minor MER is gericht op de rollen onderzoeker en sales-adviseur waarbij de MER-MER-afgestudeerde in staat is om deelbelangen binnen een organisatie te integreren tot een professioneel en haalbaar advies. Vaardigheden hebben betrekking op het ondersteunen van het management, het adviseren en het ontwerpen van projecten en implementatietrajecten. De minor Vastgoedmanagement/Makelaardij o.z. is gericht op de rollen ondernemer, waarderingsdeskundige, financiële dienstverlener en assistent vastgoedmanager. Afgestudeerden van deze minor zijn intermediair en adviseur op het gebied van vraagstukken rondom vastgoed en vastgoedmanagement. Zij worden in staat geacht op professionele wijze te bemiddelen en te adviseren bij het tot stand brengen van vastgoedtransacties rekeninghoudend met de belangen van opdrachtgevers en eventuele andere partijen. De minor Vrijetijdsmanagement is gericht op de rollen ondernemer, ontwikkelaar, promotor en beleidsmaker. De MER-afgestudeerde met dit uitstroomprofiel is een deskundige en communicatief vaardige aanbieder en organisator van vrijetijdsactiviteiten. Het panel onderschrijft -mede op basis van aanvullende informatie (juni 2006)- de brede inzetbaarheid van de MER-afgestudeerde als adviseur en intermediair binnen de drie domeinen die worden vertegenwoordigd in de minoren. Overeenkomst is dat de MERprofessional binnen de drie minoren als managementondersteuner, resultaatverantwoordelijke (projectmanager, leidinggevende) en zelfmanager werkt. Het panel merkt op dat de in de eindkwalificaties vermelde aandacht voor onderzoeksaspecten niet duidelijk naar voren komt in de doelstellingen van de minor 18/61 NQA - visitatie Hogeschool HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding MER (vt)

19 Vrijetijdsmanagement. Tegelijkertijd constateert het panel dat er in het minorprogramma wel voldoende aandacht aan wordt besteed. Het panel raadt aan dit dan ook meer concreet vast te leggen in de doelstellingen van de minor. Onderwerp 2 Programma Facet 2.1 Eisen hbo Voldoende Criteria: - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Met ingang van wordt het onderwijs volgens de major-minorstructuur uitgevoerd. De opleiding MER bestaat uit een Major MER (70%) en één van de drie minoren (30%) MER, Vastgoedmanagement/Makelaardij o.z., Vrijetijdsmanagement waarvan de student bij aanvang van de studie één kiest. Het programma is in opbouw. Het opleidingsontwerp zoals dat door HBO Nederland voor de opleiding is opgesteld is het uitgangspunt voor de opleidingsuitvoering. De modulen van het eerste jaar zijn gereed en in uitvoering genomen. De semesters van het tweede jaar zullen volgens de planning in april/mei 2007 klaar zijn. Het gehele MER-programma is in het Leerplanschema weergegeven. Het derde jaar is gewijd aan de stage en het afstudeerproject (Kwaliteitsborging Praktijkoriëntatie). De eerste toetsingsafname vindt plaats na het eerste semester (ongeveer na 20 weken) en heeft op het moment van visitatie (week negen van het nieuwe programma), nog niet plaatsgevonden. Om de kwaliteit van het onderwijs, de ontwikkeling en de uitvoering daarvan te bewaken werkt de opleiding met modulebeheerders en opleidingscoördinatoren. Modulebeheerders zijn verantwoordelijk voor de ontwikkeling en het onderhoud van een module en de bijbehorende toetsing. Opleidingscoördinatoren zijn verantwoordelijk voor de inhoudelijke aansturing van de modulebeheerders, het bewaken van de programmatische samenhang en de onderwijsuitvoering. Uit het Leerplanschema blijkt dat het opleidingsprogramma de student verschillende openingen biedt naar de beroepspraktijk. Naast de stage van acht maanden en het afstudeerproject in het derde studiejaar zijn er drie praktijkgeoriënteerde projecten in het programma opgenomen: twee projecten in het eerste jaar en één project in het tweede jaar. Het panel heeft de beschrijvingen van deze projectopdrachten gezien en oordeelt dat hierin, alsmede in de stage, kennisontwikkeling plaatsvindt door interactie met het beroepenveld. Weliswaar gebeurt dit in de projectopdrachten in fictieve situaties die aan NQA - visitatie Hogeschool HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding MER (vt) 19/61

20 de beroepspraktijk worden ontleend. Het panel adviseert de school om daar waar mogelijk de projectopdrachten te koppelen aan concrete probleemstellingen uit het veld. Het panel vindt het in de opstartfase acceptabel dat met fictieve opdrachten wordt gewerkt, maar verwacht dat in de verdere uitbouw van het programma meer aandacht wordt gegeven aan concrete opdrachten in de praktijk. Gezien het uitgangspunt van de opleiding met betrekking tot zelfwerkzaamheid past het om de student te stimuleren zelf op zoek te gaan naar concrete cases. In tegenstelling tot de fictieve cases bij de projectopdrachten worden de stage en het afstudeerproject werkelijk in de beroepspraktijk uitgevoerd. Uit het Leerplanschema blijkt dat het programma voorziet in voorbereiding en begeleiding van deze programmaonderdelen. Het panel oordeelt hierover positief alsmede over het feit dat praktijkgeoriënteerde projecten vanaf het eerste studiejaar plaatsvinden. Uit bestudering van de modulebeschrijvingen blijkt dat naast de genoemde onderdelen aan de beroepspraktijk ontleende casuïstieken in het programma zijn opgenomen. Zo staan casuïstieken in colleges centraal doordat studenten een opdracht (tijdens zelfstudie) moeten uitwerken aan de hand van een betreffende casuïstiek die in het daaropvolgende college wordt besproken. Voor een deel heeft de opleiding hiertoe onderwijsmateriaal ingekocht van de LOI en de NHTV. Van docenten en het opleidingsmanagement heeft het panel vernomen dat zij, na verdere realisatie van de onderwijsinvoering, overwegen om enkele projectopdrachten, die nu binnenschools (zullen) worden uitgevoerd, tevens in de beroepspraktijk plaats te laten vinden. Het panel vindt dit een positieve ontwikkeling die de ontwikkeling van beroepsvaardigheden verder kan versterken. In de opleiding wordt verschillende vakliteratuur gehanteerd. Het panel heeft literatuur bestudeerd voor de major en de drie minoren en vindt de aangeboden theorie van het gewenste niveau getuigen, relevant en actueel. De theorie reflecteert aldus het panel de huidige praktijk binnen de domeinen. Opgemerkt wordt dat een aangetroffen taxatierapport bij de minor Vastgoedmanagement/Makelaardij verouderd wordt gevonden en dat het panel Engelse vakboeken met betrekking tot het vakgebied sales mist bij de minor Vrijetijdsmanagement. In de modulen Engels en International Management Skills wordt aandacht besteed aan de Engelse taal. Studenten komen in het programma in aanraking met onderzoeksaspecten doordat zij resultaten van (praktijk-)onderzoek moeten interpreteren. De opleiding blijft op de hoogte van actuele ontwikkelingen in de beroepsdomeinen door de netwerken die zij in het land heeft, zo blijkt uit de interviews, verslagen en achtergronden van vertegenwoordigers van het werkveld die het panel heeft ingezien (zie 1.3). Daarnaast is een aanzienlijk aantal docenten van de MER werkzaam (of recentelijk werkzaam geweest) in de beroepspraktijk (zie 3.1). De opleiding geeft aan dat door de docentvoeling met de praktijk, de inbreng van relevante praktijksituaties een bijna vanzelfsprekend proces is bij de uitvoering en de ontwikkeling van het programma. Daarnaast geeft de opleiding aan gebruik te maken van gastsprekers op specifieke beroepsterreinen. De wijze waarop de student beroepsvaardigheden ontwikkelt, is in het leerplanschema zichtbaar gemaakt in de leerlijnen (zie 2.3) die parallel door het onderwijsprogramma lopen. In de vaardighedenlijn komen de beoogde beroepsvaardigheden, zoals 20/61 NQA - visitatie Hogeschool HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding MER (vt)

21 analyseren en verkopen aan bod. De student werkt daaraan binnen opdrachten, werkcolleges en trainingen. Voor de ontwikkeling van het programma heeft de opleiding een BVC geïnstalleerd waarmee zij het nieuwe onderwijs heeft geëvalueerd (zie 1.3). Over de precieze invulling van de rol van de BVC tijdens en na de implementatie beraadt de opleiding zich nog. Zij geeft aan voornemens te zijn tezamen met de BVC de opleidingscompetenties iedere twee jaar te evalueren op niveau, actualiteit en relevantie. Het zijn de informele werkveldcontacten/bestaande netwerken die de opleiding gebruikt om doorgaans de ontwikkelingen in het werkveld te bespreken. Het panel vindt deze aanpak adequaat. Het panel concludeert dat het programma actueel is, mede door de recente ontwikkeling van de opleiding. Dit komt tot uitdrukking in de projectthema s, de casuïstieken en de literatuur. Verbanden met de actuele beroepspraktijk vinden plaats doordat de theorie, de opdrachten en de projecten in de eerste twee jaar de praktijk reflecteren en het derde jaar in het teken staat van de stage/ het onderzoeksproject. De onderdelen hebben feitelijk nog niet allemaal plaatsgevonden. De opzet vindt het panel overtuigend en de wijze waarop de opzet wordt geïmplementeerd en bewaakt geeft het panel vertrouwen. Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Voldoende Criteria: - Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. - De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. - De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheden om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het landelijk vastgestelde profiel (LOOMER, 1999) ligt ten grondslag aan de competenties die de opleiding als eindkwalificaties heeft opgesteld voor het onderwijsprogramma (Opleidingscompetenties MER, augustus 2006). De opleiding heeft de opleidingscompetenties vertaald naar leerlijnen in een driejarig voltijd programma. De opleiding heeft de verdeling van de competenties over de jaren en per programmaonderdeel voor de major en de drie specifieke minoren zichtbaar gemaakt in het Leerplanschema. Het panel vindt de wijze waarop het programma voortbouwt op competenties en is gerelateerd aan landelijke eindkwalificaties adequaat en tevens duidelijk weergegeven in het Leerplanschema. Uit bestudering van het Leerplanschema blijkt dat studenten vanaf de start van hun studie aan de major MER en één van de drie minoren werken. Het panel heeft modulebeschrijvingen ingezien voor de major en de minoren en vindt deze een heldere uitwerking van de doelstellingen. De modulebeschrijvingen komen overeen met de opzet uit het Leerplanschema. Uit het Leerplanschema blijkt de opbouw van het programma, zoals de volgorde waarin modulen plaatsvinden in de studiejaren. In de modulebeschrijvingen wordt de plaats van de module binnen het opleidingsprogramma NQA - visitatie Hogeschool HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding MER (vt) 21/61

22 verantwoord. Ook wordt duidelijk gemaakt welke leerdoelen centraal staan gedurende de module en wordt de relatie tussen de leerdoelen en de beoogde opleidingscompetentie(s) gelegd. Voorts worden inhoud, literatuur, werkvorm en het bereik en de methode van toetsing beschreven. Het panel komt, na bestudering van het Leerplanschema, de modulebeschrijvingen en het lesmateriaal, tot de conclusie dat het programma toereikend is met betrekking tot de beoogde eindkwalificaties voor zowel de generieke major-competenties als de specifieke minor-competenties (zie 2.4). In de modulen managementvaardigheden en communicatievaardigheden wordt aandacht besteed aan het ontwikkelen van vaardigheiden op het vlak van interpersoonlijke communicatie en presentatietechnieken. De lesinhoud, waaronder de literatuur, getuigt van voldoende niveau en omvang om de beschreven leerdoelen in de modulebeschrijvingen te kunnen bereiken binnen de drie studiejaren. Daarnaast wordt op het terrein van de minoren soms nog meer aanvullende facultatieve leerstof aangeboden. Zo valt namelijk op dat lesinhouden binnen de minor Vastgoedmanagement/Makelaardij o.z. voor een groot deel overeenkomen met de lesinhoud zoals deze voor de landelijke SVM-examens (nodig om NVM-makelaar te worden) wordt aangeboden. Omdat de inhoud niet volledig op het SVM-niveau wordt behandeld, wordt het beroep zelfstandig makelaar in de startfase van de beginnende beroepsbeoefenaar niet nagestreefd. De opleiding heeft de lesinhoud dusdanig vormgegeven dat deze aansluit bij de landelijke SVM examens. Om zelfstandig makelaar te worden, is een vervolgopleiding nodig. Voor de mate waarin de verschillende terreinen in de opleiding MER aan bod kunnen komen, heeft de opleiding duidelijke keuzes gemaakt en overtuigend verantwoord in de gevoerde gesprekken. Aangezien feitelijk nog maar een beperkt deel van het programma in uitvoering is, komt het panel ook hier tot het oordeel voldoende. Facet 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Voldoende Criterium: - Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding MER bestaat uit een driejarig programma dat voltijd wordt aangeboden. Elk studiejaar bestaat uit totaal 43 studieweken die zijn ingedeeld in vier onderwijseenheden van elk tien weken en drie extra studieweken. Daarvan vinden de eerste twee studiejaren binnenschools plaats en staat het derde jaar in het teken van de stage en het afstuderen. Het programma wordt gekenmerkt door een duidelijke opbouw (Leerplanschema). Het programma is samengesteld uit vier leerlijnen met elk een eigen leerdynamiek waarmee een verticale samenhang in het programma wordt gerealiseerd. De vier leerlijnen zijn: - de conceptuele lijn, gericht op kennisverwerving; - de vaardighedenlijn, gericht op de ontwikkeling van vaardigheden; - de reflectielijn, gericht op het leerproces van de student waarbij competentieverwerving en de studieloopbaan centraal staan; - de integrale lijn, gericht op het aanleren van meerdere competenties tegelijk. 22/61 NQA - visitatie Hogeschool HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding MER (vt)

23 De verticale samenhang zit voorts in het programma doordat: - er sprake is van een concentrische opbouw, dezelfde eindkwalificaties komen in opeenvolgende jaren aan bod op een hoger niveau; - doordat er sprake is van een toenemende complexiteit en een toenemende zelfsturing, studenten worden in steeds sterkere mate geacht zelf businessproblemen te identificeren, te analyseren en tot een mogelijke oplossing te brengen. De vier leerlijnen lopen parallel waardoor een horizontale samenhang ontstaat. In het Leerplanschema wordt de relatie tussen de modulen en de leerlijnen zichtbaar gemaakt. Hieruit blijkt een integratie tussen verschillende leerlijnen, tussen kennis, vaardigheden en attitude. Uit het gesprek met de huidige eerstejaars studenten blijkt dat zij bijvoorbeeld kennis moeten verwerven enerzijds en anderzijds aan de praktijk ontleende opdrachten behandelen met aandacht voor vaardigheden en attitude. Er vindt overleg plaats tussen de modulebeheerders en de opleidingscoördinatoren om de samenhang in het programma te borgen. De opleidingscoördinatoren vervullen hierbij een bewakende en sturende rol. Zij geven de modulebeheerders aanwijzingen met betrekking tot het aanpassen (en ontwikkelen) van modulen. De modulebeheerders communiceren vervolgens met de docenten. Hierbij wordt opgemerkt dat opleidingscoördinatoren of modulebeheerders ook docent zijn binnen HBO Nederland. Dit bevordert aldus het panel de communicatie onderling. Dat wordt bevestigd in het gesprek met de docenten. Docenten geven aan dat er sprake is van een grote mate van overeenstemming in het conceptueel denken van de nieuwe onderwijsopzet. Dit geluid en de betreffende aanpak in de onderwijsontwikkeling heeft het panel doen overtuigen van het ontstaan van een community binnen de opleiding, zoals HBO Nederland beoogt. Het panel acht dit positief voor de onderwijsontwikkeling en de borging van de samenhang. In afspiegeling tot de oude situatie binnen HBO Nederland heeft het panel tevens met ouderejaars studenten gesproken. Zij gaven aan het beeld van de eerstejaars studenten niet te herkennen. In het eerste jaar hadden zij alleen te maken hebben gehad met zelfstudie ten behoeve van kennisverwerving en werd er in het verleden weinig aandacht besteed aan de context waarin het geleerde moest worden toegepast. Ouderejaars melden dat de nieuwe opzet eerder en beter het beroepsbeeld schetst. Het panel oordeelt positief over de wijze waarop het programma is opgezet (zie ook 2.2) en de samenhang die daarmee in het programma tussen de verschillende onderdelen tot stand komt. Facet 2.4 Studielast Voldoende Criterium: - Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. NQA - visitatie Hogeschool HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding MER (vt) 23/61

24 Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding kent een nominale studielast van 240 studiepunten (EC). De studielast correspondeert met gemiddeld 20 EC per onderwijsblok van 10 weken. Per jaar (4 blokken) derhalve 80 EC. Bij de opzet van het onderwijsprogramma is deze verdeling van studiepunten een uitgangspunt. Bij de bepaling van welke theorie wordt gehanteerd en wat de omvang is van opdrachten wordt daarmee rekening gehouden. Uit het leerplanschema blijkt de verdeling van de studielast. In de modulebeschrijvingen is duidelijk gemaakt voor studenten wat er van hen wordt verwacht. Leerdoelen, werkvormen en de wijze van toetsing zijn onder andere in de modulebeschrijvingen opgenomen. Studenten kunnen deze informatie downloaden van het intranet van de hogeschool. De geplande 80 EC per jaar vraagt om een hoger dan gemiddelde studielast. Het panel herkent dit in het studiemateriaal, in bijvoorbeeld de theorie en opdrachten die aan de orde komen in een module. Dit vraagt om gemiddeld veel zelfstudie. Daarbij heeft het panel uit de gevoerde gesprekken vernomen dat zelfstudie wordt gestimuleerd door gerichte huiswerkopdrachten. Uit de gesprekken met docenten en studenten valt het panel op dat de eerste lichting studenten (twee maanden bezig in het eerste jaar) te gemakkelijk denkt over de studielast en gemiddeld uur per week aan de studie besteden. Het panel vindt dat een te lage studielast in relatie tot het aantal studiepunten. Op basis van de gegevens constateert het panel dat een hoog slagingspercentage bij het eerste toetsmoment (na 20 weken) niet reëel is. Docenten bevestigen dit beeld. Het management en docenten erkennen dat de eerste groep studenten door de toetsing mogelijk geconfronteerd zal worden met het feit dat zij meer zullen moeten investeren in hun studie om te komen tot goede resultaten. De opleiding geeft aan dat docenten inmiddels zijn geïnstrueerd om studenten te wijzen op de noodzaak om zich door middel van zelfstudie op colleges voor te bereiden, opgedragen cases uit te werken en aan de opbouw van hun portfolio serieus en continu aandacht te besteden. De eerste studielastmeting vindt plaats in de eerste onderwijsevaluatie na het eerste semester. Uit het aanvullend materiaal (juni 2007) blijkt dat de opleiding een indicatieve meting heeft verricht naar de huidige beleefde studielast. Deze meting laat zien dat meer dan de helft van de studenten de studielast vindt overeenkomen met de beoogde studielast. Het management laat weten dat studenten zich nu realiseren dat zij zich meer moeten inzetten voor de studie en inmiddels hun inspanningen hebben verhoogd. Een aantal studenten (groter dan in voorgaande jaren) heeft de opleiding inmiddels verlaten vanwege de gevraagde inspanning. De opleiding heeft de studiepunten en de studiebelasting kwantitatief genormeerd per module en onderwijsactiviteit. Het panel constateert dat deze normering, van 80 EC per jaar, als uitgangspunt geldt voor de studielastmetingen die de komende jaren worden uitgevoerd. Het panel heeft vastgesteld dat op basis van de eerste studielastmeting enkele modulen zijn aangepast en dat de studieloopbaanbegeleiding is aangescherpt met het oog op het toezien op de studievoortgang. Daarnaast zijn alle ingeroosterde colleges met ingang van verplicht gesteld. Het panel constateert dat HBO Nederland met de diepgang van de lesstof, de werkvormen, de begeleiding en de gerichte huiswerkopdrachten de studenten gericht aanzet tot intensieve zelfstudie. Deze 24/61 NQA - visitatie Hogeschool HBO Nederland, hbo-bacheloropleiding MER (vt)