Christelijke Hogeschool Windesheim

Transcriptie

1 Christelijke Hogeschool Windesheim Opleiding: Management, Economie en Recht; hbo-bachelor, croho: Locatie: Zwolle Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 16 april 2009 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, juni 2009

2 2/75 NQA - visitatie Christelijke Hogeschool Windesheim, hbo-bacheloropleiding MER (vt/dt)

3 Inhoud 3 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per facet en onderwerp 11 Deel B: Facetten 13 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 15 Onderwerp 2 Programma 18 Onderwerp 3 Inzet van personeel 29 Onderwerp 4 Voorzieningen 32 Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 35 Onderwerp 6 Resultaten 38 Deel C: Bijlagen 43 Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 44 Bijlage 2: Deskundigheden panelleden Bijlage 3: Bezoekprogramma 45 Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 53 Bijlage 5: Domeinspecifieke referentiekader en opleidingscompetenties 59 NQA - visitatie Christelijke Hogeschool Windesheim, hbo-bacheloropleiding MER (vt/dt) 3/75

4 4/75 NQA - visitatie Christelijke Hogeschool Windesheim, hbo-bacheloropleiding MER (vt/dt)

5 Deel A: Onderwerpen NQA - visitatie Christelijke Hogeschool Windesheim, hbo-bacheloropleiding MER (vt/dt) 5/75

6 6/75 NQA - visitatie Christelijke Hogeschool Windesheim, hbo-bacheloropleiding MER (vt/dt)

7 1.1 Voorwoord Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de opleiding Management, Economie en Recht van de Christelijke Hogeschool Windesheim heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is begonnen in januari 2009, toen het zelfevaluatierapport bij NQA is aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek heeft het panel de opleiding gevisiteerd op 16 april Het panel bestond uit: de heer drs. N.J.M. Kwantes RB (voorzitter, domeinpanellid); mevrouw mr. M.Poncia-van Dam (domeinpanellid); mevrouw N. Yip (studentpanellid); mevrouw drs. M.E. Voorthuis (NQA-auditor). Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (oktober 2007). Het panel beschikt over relevante werkvelddeskundigheid en over vakdeskundigheid. Onder vakdeskundigheid wordt verstaan het vertrouwd zijn met de meest recente ontwikkelingen en vertrouwd met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op het niveau/oriëntatie van de te beoordelen opleiding. Daarnaast beschikt het panel over onderwijsdeskundigheid, studentgebonden deskundigheid en visitatiedeskundigheid (zie bijlage 2). Het rapport bestaat uit drie delen: Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) conform het voorschrift van de NVAO. Uitzondering hierop is facet 2.6, als gevolg van aanvullende instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Dit Facetrapport vormt de basis van het Onderwerprapport. Deel C: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. 1.2 Inleiding De Christelijke Hogeschool Windesheim (CHW) telt circa studenten en circa 1700 medewerkers. De hogeschool biedt 50 opleidingen aan, waarvan 44 hbo-bacheloropleidingen. De CHW profileert zich als een toonaangevend, breed en innovatief kennis- en expertisecentrum dat individuen en mensen in arbeidsorganisaties uitdaagt zich te ontwikkelen tot verantwoordelijke, waardevolle en zelfbewuste professionals, die willen functioneren op hoger professioneel niveau in beroepen en maatschappij. NQA - visitatie Christelijke Hogeschool Windesheim, hbo-bacheloropleiding MER (vt/dt) 7/75

8 De hogeschool hecht belang aan onderwijs op maat. Uitgangspunten daarbij zijn vraagsturing en competentieleren en een persoonlijk ontwikkelingsplan voor iedere student. In 2002 is Christelijke Hogeschool Windesheim gefuseerd met de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam. De hogeschool kiest en handelt vanuit een identiteit die zijn oorsprong vindt in de christelijke godsdienst en cultuur en de daarin wortelende levensbeschouwelijke overtuigingen en inspiraties. De hogeschool heeft haar 50 opleidingen ondergebracht in tien schools. Eén daarvan is de School of Management & Law, waar de hbo-bacheloropleiding Management, Economie en Recht (MER) deel van uitmaakt. De opleiding wordt aangeboden in voltijd- en deeltijdvorm. Naast de opleiding MER worden er binnen de School de hbo bacheloropleiding Personeel en Arbeid en Recht aangeboden. De opleidingen MER en Personeel en Arbeid hebben voor een deel een gezamenlijke propedeuse. De School heeft met inachtneming van de visie van Windesheim de volgende missie geformuleerd: de School of Management & Law levert een structurele bijdrage aan sociale innovaties op het terrein van management, organisatie, arbeid en recht bij individuen en in bedrijven, organisaties en instellingen door het verzorgen van onderwijs, kennisverspreiding en kenniscirculatie, aan de praktijk gekoppeld toegepast onderzoek, concrete acties en experimenten (Zelfevaluatierapport, december 2008, pag.11). De opleiding is in 2003 voor de tweede maal gevisiteerd. Deze visitatie heeft geresulteerd in het rapport Breed en veelzijdig (maart 2004). Concrete verbeteringen die de opleiding heeft doorgevoerd naar aanleiding van de resultaten van deze visitatie zijn beschreven in het document: Actieplan: in 2006 naar fase 3 INK-model, mei Veranderingen zijn doorgevoerd op de INK-kwaliteitsobjecten: Leiderschap, Beleid en Strategie, Medewerkers, Middelen, Processen, Waardering door klanten en leveranciers, Waardering door medewerkers, Waardering door de maatschappij, Eindresultaat (financieel) en Eindresultaat (niet financieel). In heeft de opleiding, conform de ontwikkelingen op hogeschoolniveau een begin gemaakt met de invoering van het concept competentieleren in een vraaggestuurde omgeving. In 2006 is binnen Windesheim en de School tevens de major-minor structuur ingevoerd. Dit model is een uitwerking van het internationaal vergelijkbare BAMA-model. In de major-minor structuur volgen studenten binnen hun School een major van 120 EC en een verdiepende minor van 60 EC. Deze vormen samen het beroepsprofiel van de student. De student kan kiezen voor verbreding of verdieping door een verdiepende of verbredende minor van 2 x 30 EC of 60 EC te volgen. De opleiding sluit aan bij het recente landelijke opleidingsprofiel van de MER, dat in februari 2008 is herzien en in juni 2008 is vastgesteld. De validatie door de WAC van MER- Windesheim heeft in mei 2008 plaatsgevonden. De opleiding heeft een bedrijfskundig profiel en biedt de uitstroomrichtingen Bedrijfskunde en Bestuurskunde aan. De opleiding heeft ten tijde van de visitatie 108 deeltijdstudenten, 498 voltijdstudenten en 26 docenten. De docent-student ratio is 1 : 31,5. De opleiding wordt verzorgd in Zwolle en Lelystad. Op de locatie Lelystad hebben zich tot op heden te weinig studenten aangemeld. 8/75 NQA - visitatie Christelijke Hogeschool Windesheim, hbo-bacheloropleiding MER (vt/dt)

9 1.3 Werkwijze De beoordeling van de opleiding door het panel verliep volgens de werkwijze zoals die is neergelegd in het NQA Beoordelingsprotocol (NQA, 2007). Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. Het onderzoek vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. De voorbereidingsfase Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecontroleerd op kwaliteit en compleetheid (de validatie) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens bereidden de panelleden zich in de periode februari, maart en april 2009 inhoudelijk voor op het bezoek dat plaatsvond op 16 april Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport (en bijlagen), formuleerden hun voorlopige oordelen op basis van argumenten en formuleerden vraagpunten. Zij gaven hun bevindingen door aan de NQA-auditor. Op basis van een overzicht van voorlopige oordelen inventariseerde de NQA-auditor tenslotte kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken. Tijdens een voorbereidende vergadering is het bezoek door het panel voorbereid. De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd. Het bezoek door het panel NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de (dag-)indeling van het bezoek door het panel dat is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). Er vonden gesprekken plaats met het opleidingsmanagement, docenten, studenten, afgestudeerden en met werkveldvertegenwoordigers. Er is geen gesprek met lectoren gevoerd. Aan het begin en tijdens het bezoek heeft het panel ter inzage gevraagd materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door heeft het panel ruimte ingelast om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen-)oordelen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. Aan het einde van het bezoek heeft de voorzitter een mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele indrukken en ervaringen van het panel, zonder expliciete oordelen uit te spreken. De fase van rapporteren Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport kan de opleiding accreditatie aanvragen bij de NVAO. NQA - visitatie Christelijke Hogeschool Windesheim, hbo-bacheloropleiding MER (vt/dt) 9/75

10 De opleiding heeft in mei 2009 een concept van het onderwerprapport (deel A) en het facetrapport (deel B) voor een controle op feitelijke onjuistheden ontvangen. Naar aanleiding daarvan zijn enkele wijzigingen aangebracht. In het onderwerprapport (deel A) wordt door NQA een oordeel op de onderwerpen en op de opleiding als geheel gegeven. Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in juni Het visitatierapport is uiteindelijk in juni 2009 ter beschikking gesteld aan de opleiding, die het samen met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO. 1.4 Oordeelsvorming In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding eventueel legt, het domeinspecifieke kader en een vergelijking met andere relevante opleidingen op een aantal aspecten. Het eindoordeel is voorzien van een aanvullende tekst als sprake is van weging van de oordelen op facetniveau. In de oordelen per onderwerp wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in het facetrapport. Daar waar een argumentatie/beoordeling voor de deeltijd afwijkt van de voltijd, is dit expliciet vermeld. Indien dit niet wordt vermeld, gelden voor de deeltijdopleiding dezelfde argumentatie/oordelen als voor de voltijdopleiding, aangezien de deeltijdopleiding inhoudelijk voornamelijk is gebaseerd op dezelfde module-inhouden als de voltijdopleiding. Volgorde en onderwijsmethodieken kunnen daarbij verschillen. 10/75 NQA - visitatie Christelijke Hogeschool Windesheim, hbo-bacheloropleiding MER (vt/dt)

11 1.5 Oordelen per facet en onderwerp Totaaloverzicht van oordelen op facet- en onderwerpniveau Onderwerp/Facet voltijd deeltijd Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen voldoende voldoende 1.2 Niveau bachelor goed goed 1.3 Oriëntatie HBO bachelor goed goed Totaaloordeel positief positief Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen HBO goed goed 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma goed goed 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma goed goed 2.4 Studielast voldoende voldoende 2.5 Instroom goed voldoende 2.6 Duur voldaan voldaan 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud goed goed 2.8 Beoordeling en toetsing voldoende voldoende Totaaloordeel positief positief Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen HBO voldoende voldoende 3.2 Kwantiteit personeel voldoende voldoende 3.3 Kwaliteit personeel goed goed Totaaloordeel positief positief Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen goed goed 4.2 Studiebegeleiding voldoende voldoende Totaaloordeel positief positief Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten goed goed 5.2 Maatregelen tot verbetering voldoende voldoende 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld goed goed Totaaloordeel positief positief Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau voldoende voldoende 6.2 Onderwijsrendement voldoende voldoende Totaaloordeel positief positief Totaaloordeel opleiding positief positief NQA - visitatie Christelijke Hogeschool Windesheim, hbo-bacheloropleiding MER (vt/dt) 11/75

12 Doelstellingen opleiding Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen wordt voor de beide varianten met een voldoende beoordeeld. Facet 1.2 Niveau bachelor en facet 1.3 Oriëntatie Hbo bachelor worden voor de beide varianten met een goed beoordeeld. Het oordeel van het panel over onderwerp 1 Doelstellingen is derhalve voor zowel de voltijd- als de deeltijdvariant positief. Programma De facetten 2.1 Eisen HBO, 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma, 2.3 Samenhang in het opleidingsprogramma en 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud worden voor de beide varianten met een goed beoordeeld. Facet 2.5 Instroom wordt voor de voltijdvariant met een goed beoordeeld en voor de deeltijdvariant met een voldoende. De facetten 2.4 Studielast en 2.8 Beoordeling en toetsing worden voor de voltijd- en de deeltijdvariant met een voldoende beoordeeld. Aan facet 2.6 Duur is door de beide varianten voldaan. Het oordeel van het panel over onderwerp 2. Programma is derhalve voor de beide varianten positief. Inzet van personeel De facetten 3.1 Eisen HBO en 3.2 Kwantiteit personeel worden voor zowel de voltijd- als de deeltijdvariant beoordeeld met een voldoende en facet 3.3 Kwaliteit personeel wordt voor de beide varianten met een goed beoordeeld. Het oordeel van het panel over onderwerp 3. Inzet van personeel is derhalve voor de beide varianten positief. Voorzieningen Facet 4.1 Materiële voorzieningen wordt voor de voltijd- en de deeltijdvariant met een goed beoordeeld. Facet 4.2 Studiebegeleiding wordt voor de voltijd- en de deeltijdvariant met een voldoende beoordeeld. Het oordeel van het panel over onderwerp 4. Voorzieningen is derhalve voor de beide varianten positief. Interne kwaliteitszorg Facet 5.1 Evaluatieresultaten en 5.2 Maatregelen tot verbetering worden voor de beide varianten met een goed beoordeeld. Facet 5.2 Het betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld wordt voor de voltijd- en de deeltijdvariant met een voldoende beoordeeld. Het oordeel van het panel over onderwerp 5. Interne kwaliteitszorg is derhalve voor de beide varianten positief. Resultaten De facetten 6.1 Gerealiseerd niveau en 6.2 Onderwijsrendement worden voor de beide varianten beoordeeld met een voldoende. Het oordeel van het panel over onderwerp 6. Resultaten is derhalve voor de beide varianten positief. Totaaloordeel Op grond van voorgaand schema en de inhoudelijke onderbouwing daarvan blijkt dat zowel de voltijd- als de deeltijdvariant van de opleiding op de zes onderwerpen positief scoort. De conclusie is dat het totaaloordeel over de beide varianten van de opleiding positief is. 12/75 NQA - visitatie Christelijke Hogeschool Windesheim, hbo-bacheloropleiding MER (vt/dt)

13 Deel B: Facetten NQA - visitatie Christelijke Hogeschool Windesheim, hbo-bacheloropleiding MER (vt/dt) 13/75

14 14/75 NQA - visitatie Christelijke Hogeschool Windesheim, hbo-bacheloropleiding MER (vt/dt)

15 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen voldoende Criterium - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het landelijke competentieprofiel van de opleidingen Management, Economie en Recht (MER) is voortgekomen uit de BBA-domeincompetenties, die in HBO-verband vanaf 2004 zijn ontwikkeld. Het landelijk overleg van MER opleidingen (LOO-MER) heeft hierbij een belangrijke rol gespeeld. Er worden zes BBA-domeincompetenties onderscheiden. Elke competentie wordt onderverdeeld in drie niveaus: het startniveau, het gevorderde niveau en het bachelorniveau. De competenties zijn uitgewerkt in het document Body of Knowledge and Skills van de opleidingsdomeinen Business Administration (23 juni 2008). In februari 2008 zijn het landelijke MER competentieprofiel en de hiervan afgeleide MER competenties vastgesteld door het LOO-MER. Deze zijn beschreven in het document Management Economie en Recht Competentieprofiel voor de HBO-bacheloropleiding, (13 juni 2008). Het landelijk opleidingsprofiel is in februari 2008 herzien en in juni 2008 vastgesteld. De validatie door de WAC van MER-Windesheim heeft in mei 2008 plaatsgevonden. In het MER-profiel worden zes specifieke en twee algemene domeincompetenties onderscheiden. Vier ervan vormen de kern van het MER-profiel, namelijk de competenties1, 4, 5 en 6. Deze worden als essentieel beschouwd om het HBObachelorniveau vast te kunnen stellen. Competentie 1 betreft het ontwikkelen van een visie op veranderingen en trends in de externe omgeving en het ontwikken van relaties, netwerken en ketens. Competentie 4 is het inrichten, beheersen en verbeteren van bedrijfs- en organisatieprocessen en competentie 5 is het analyseren van de financiële en juridische aspecten, interne processen en de bedrijfs- of organisatievormgeving om samenhang en ontwikkeling te versterken. En tot slot competentie 6: het ontwikkelen, implementeren en evalueren van een veranderingsproces. De twee algemene competenties hebben betrekking op sociale en communicatieve aspecten en op zelfsturing, die nodig is om als beroepsbeoefenaar of professional te kunnen functioneren in een organisatie. Het landelijke opleidingsprofiel, dat is gebaseerd op het competentieprofiel sluit aan bij recente ontwikkelingen als Corporate Governance en Compliance, Innovatie en Verandering, Kwaliteitszorg, Programmamanagement en Internationalisering. De werkveldadviescommissie van deze MER opleiding heeft in afwijking van het LOO- MER geadviseerd om de competentie beleidsvraagstukken vertalen in beleidsdoelstellingen af te sluiten op niveau 3 in plaats van 2, vanwege het feit dat deze NQA - visitatie Christelijke Hogeschool Windesheim, hbo-bacheloropleiding MER (vt/dt) 15/75

16 competentie steeds explicieter aanwezig dient te zijn in lijnmanagementfuncties, waarin de afgestudeerden van de MER terechtkomen. De opleiding heeft dit advies overgenomen en wil zich hiermee profileren ten opzichte van de andere MER opleidingen. Aldus dienen binnen deze MER opleiding alle domeincompetenties te worden afgesloten op niveau 3, behalve domeincompetentie BA 3 toepassen van Human Resource Management in het licht van de strategie van de organisatie. Het curriculum is behalve op de landelijke MER-competenties ook gebaseerd op de tien algemene HBO-kwalificaties plus de elfde Windesheim-competentie, die betrekking heeft op de Studieloopbaanbegeleiding. De opleiding profileert zich ten opzichte van andere MER opleidingen in Nederland tevens door een zo breed mogelijk programma aan te bieden. Zij wil studenten voorbereiden op zo veel mogelijk functies binnen het MER beroepenveld. De opleiding biedt om dit te kunnen realiseren de uitstroomprofielen Bedrijfskunde en Bestuurskunde aan. In het vierde jaar kunnen studenten kiezen tussen de specialisaties Organisatie en Advies, Ondernemen en Management en de Juridische specialisatie. Vanaf kiezen studenten niet meer voor een specialisatie, maar voor het uitstroomprofiel Bedrijfskunde of Bestuurskunde. Een extra profilering is het speerpunt Sociale innovatie. In dit kader wordt binnenkort een lector benoemd. Het panel heeft een uitwerking van dit thema teruggevonden in de competenties van de kenmerkende beroepssituaties, beroepstaken en ondersteunend onderwijs. Het panel heeft waardering voor de ambitie van de opleiding om het thema Sociale innovatie als speerpunt op te nemen, maar vraagt zich af of de opleiding deze ambitie waar kan maken, gelet op de competenties die thans al zijn geformuleerd. Aangezien de opleiding MER als zodanig niet bestaat in het buitenland heeft zij geen vergelijking gemaakt met verwante opleiding(en) in het buitenland. Het panel vindt dit geen legitiem argument, temeer daar in landelijk MER verband wel behoefte is aan een vergelijking. Het panel is van mening dat de opleiding een vergelijking had kunnen maken met bijvoorbeeld (buitenlandse) managementopleidingen. Er zijn landelijke plannen om de naam MER te veranderen in Bedrijfskunde. Het panel komt op basis van het ontbreken van een vergelijking van de opleiding met opleidingen binnen of buiten Nederland voor zowel de voltijd- als de deeltijdvariant niet tot het oordeel goed, maar tot het oordeel voldoende op dit facet. Facet 1.2 Niveau bachelor goed Criterium - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding onderscheidt voor elk van de acht domeincompetenties drie niveaus: het basisniveau, het gevorderd niveau en het bachelorniveau. Verschil in niveau zit in de complexiteit van de stof en de mate waarin een beroep wordt gedaan op de 16/75 NQA - visitatie Christelijke Hogeschool Windesheim, hbo-bacheloropleiding MER (vt/dt)

17 verantwoordelijkheid van de student. De opleiding geeft in een matrix voor zes van de acht BBA competenties aan op welk niveau de competentie minimaal moet worden gerealiseerd. Tevens worden de niveaus van alle acht de domeincompetenties uitgewerkt en geïllustreerd aan de hand van beroepstaken, de organisatiecontext, beroepsproducten, prestatie- en beheersindicatoren en de body of knowledge and skills. In een andere matrix geeft de opleiding de samenhang weer tussen de BBA, de MER en de HBO-competenties. Een voorbeeld hiervan: de MER competenties Analytisch, Kwaliteitsgericht, Integratief en expliciterend zijn gerelateerd aan BBA competentie 2: Het analyseren van beleidsvraagstukken, vertalen in beleidsdoelstellingen en alternatieven voorbereiden van besluitvorming en de HBO-competenties Brede professionalisering, Multi-disciplinaire integratie, Wetenschappelijke toepassing, Transfer en Brede inzetbaarheid en Sociaal communicatief. In een andere matrix heeft de opleiding de relatie aangegeven tussen de BBA en de MER competenties en de Dublin descriptoren. Een voorbeeld: de BBA competentie 6) Het ontwikkelen, implementeren en evalueren van een veranderingsproces is gerelateerd aan de MER competenties Samenwerken en Doelgerichtheid en aan de Dublin descriptoren Kennis en inzicht, Het kunnen toepassen van Kennis en Inzicht en Oordeelsvorming. Ook wordt in deze matrix beschreven in welke onderwijsonderdelen de Dublin Descriptoren aan bod komen. De opleiding borgt op verschillende manieren het HBO-bachelorniveau. Ten eerste doordat studenten alle acht de competenties op het bachelorniveau moeten verwerven, met uitzondering van domeincompetentie BA 3. Ten tweede zijn vanaf juni 2008 twee (in plaats van één) docenten en een vertegenwoordiger uit het werkveld betrokken bij de beoordeling van het afstudeerproduct. En ten derde: met behulp van de HBO-Monitor wordt jaarlijks nagegaan of afgestudeerden tevreden zijn over de aansluiting van de opleiding op de startfunctie en of zij het programma relevant vinden voor hun functie (zie voor de resultaten facet 6.1). Facet 1.3 Oriëntatie HBO bachelor goed Criteria - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo-opleiding vereist is of dienstig is. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Zoals al beschreven bij facet 1.1 zijn de in februari 2008 landelijk vastgestelde MER domeincompetenties in juni 2008 gevalideerd door de werkveldadviescommissie van de opleiding. De domeincompetenties zijn beschreven in het document School of Management & Law, Verslag Validatie Landelijk Beroeps- en opleidingsprofiel MER door NQA - visitatie Christelijke Hogeschool Windesheim, hbo-bacheloropleiding MER (vt/dt) 17/75

18 de Werkveldadviescommissie Er worden acht domeincompetenties onderscheiden, waaraan de opleiding de Windesheim-competentie, die betrekking heeft op Studiebegeleiding heeft toegevoegd. Doordat de opleiding eist dat studenten alle competenties op het bachelorniveau bereiken, met uitzondering van domeincompetentie BA 3 toepassen van Human Resources Management in het licht van de strategie van de organisatie, wordt volgens het panel in voldoende mate geborgd dat afgestudeerden met succes als beginnend beroepsbeoefenaar aan de slag kunnen gaan. De opleiding leidt op voor functies bij de overheid of het bedrijfsleven. Het aantal mogelijke branches en werkvelden in de marktsector, waar afgestudeerden terechtkunnen is zeer groot. De functies van afgestudeerden kunnen worden onderscheiden in adviesfuncties, managementondersteunende functies en leidinggevende- en resultaatgerichte functies. Indien afgestudeerden terechtkomen in overheidsfuncties is dit met name in functies bij de lagere overheden en rijksdiensten zoals agentschappen, inspecties en dergelijke. Ten gevolge van een toenemende Europese invloed komen afgestudeerden ook steeds meer terecht in de Euregio, bijvoorbeeld bij Europese Advies- en informatiecentra of andere Europese instellingen. Daarnaast leidt de opleiding op tot functies in organisaties als de Kamer van Koophandel, bedrijfs- en productschappen en autoriteiten belast met toezicht en handhaving, zoals de Mededingingsautoriteit, de Consumentenautoriteit, de Zorgautoriteit en de autoriteit Financiële markten. De meeste afgestudeerden vinden echter een baan in de economische dienstverlening, met name in bedrijven op het terrein van de zakelijke, financiële en juridische dienstverlening, maar ook in de dienstverlening in de zin van ondersteunende, bedrijfskundige processen of in bedrijven die andere bedrijven ondersteunen, zoals werkgeversorganisaties, brancheverenigingen, belangenorganisaties, koepelorganisaties en consultancybureaus. Ook kunnen afgestudeerden terecht bij zelfstandige bestuursorganen, rechtspersonen met een wettelijke taak en non-gouvernementele organisaties. Onderwerp 2 Programma Facet 2.1 Eisen HBO goed Criteria - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. 18/75 NQA - visitatie Christelijke Hogeschool Windesheim, hbo-bacheloropleiding MER (vt/dt)

19 Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding heeft in een nieuw curriculum ingevoerd, dat is gebaseerd op de major-minorstructuur. Het nieuwe programma is in juni 2008 evenals het nieuwe profiel door de werkveldadviescommissie van de opleiding gevalideerd (School of Management & Law, Verslag Validatie Landelijk Beroeps- en opleidingsprofiel MER door de Werkveldadviescommissie 2008). Aangezien ten tijde van de visitatie alleen nog het vierde jaar volgens het oude programma werd gegeven, is het accent in de visitatie gelegd op het nieuwe curriculum, dat immers al drie jaar functioneert. Het deeltijdcurriculum is qua inhoud grotendeels hetzelfde als dat van de voltijdopleiding. Het verschil zit in het tweede semester van het tweede en derde jaar, dat is gereserveerd voor buitenschoolse activiteiten, die de deeltijdstudenten in het kader van hun werk uitvoeren. De kennis- en vaardighedenontwikkeling van zowel de voltijd- als de deeltijdstudenten worden gedurende de hele opleiding op dezelfde wijze gerealiseerd. Studenten werken aan beroepsproducten in kenmerkende beroepssituaties. Daarnaast biedt de opleiding ondersteunend onderwijs. De combinatie van het werken aan beroepsproducten en het ondersteunende onderwijs moeten er voor zorgen dat studenten zich op een effectieve wijze kennis, vaardigheden en competenties eigen maken. Dit gebeurt ook in de stage en het afstudeerproject, waarin sprake is van een directe relatie met de actuele beroepspraktijk. In totaal zijn voor deze onderdelen 60 EC gereserveerd. Deeltijdstudenten doen de stage en het afstudeerproject meestal binnen hun eigen bedrijf of organisatie. Om studenten in aanraking te laten komen met de internationale beroepspraktijk wordt in blok 2 van het eerste semester van het tweede jaar een internationaal georiënteerd Engelstalig programma gegeven: The Organization and its international external dynamics. Daarnaast hebben studenten de mogelijkheid om in het eerste semester van het vierde jaar een Engelstalige verbredende minor International Management of International Sustainable Development te volgen. Ook kunnen zij een stage en/of afstudeerproject in het buitenland vervullen. Hiervan wordt weinig gebruik gemaakt. Volgens de studenten met wie het panel tijdens het bezoek heeft gesproken zou er van de opleiding meer stimulans uit kunnen gaan om dit te gaan doen. In het eerste jaar van de opleiding wordt relatief veel aandacht besteed aan kennisontwikkeling en minder aan het ontwikkelen van beroepsvaardigheden. In de jaren daarna neemt de aandacht voor het ontwikkelen van beroepsvaardigheden zowel binnenschools als buitenschools toe en wordt de hoeveelheid tijd die wordt besteed aan de ontwikkeling van kennis en vaardigheden min of meer gelijk. Studenten verwerven de beroepsvaardigheden door te werken aan beroepsproducten, die zijn ontleend aan de beroepspraktijk en in de stage en het afstudeerproduct. Een overzicht van de door de opleiding gebruikte literatuur is opgenomen in een literatuurlijst. Het panel heeft de lijst bestudeerd en heeft vastgesteld dat er met name gebruik wordt gemaakt van de bekende standaardwerken op het terrein van Management, Economie en Recht. De literatuur is voornamelijk Nederlandstalig. In de Engelstalige onderdelen wordt actuele Engelstalige literatuur gebruikt. NQA - visitatie Christelijke Hogeschool Windesheim, hbo-bacheloropleiding MER (vt/dt) 19/75

20 Studenten komen door de hele opleiding heen in de onderzoekslijn in aanraking met verschillende aspecten van toegepast onderzoek. Voor het aanleren van verschillende aspecten van toegepast onderzoek zijn - afgezien van het afstudeerproject - 3 EC gereserveerd. De opleiding organiseert aan het einde van de blokken kwaliteitspanels, bijvoorbeeld over de actualiteit van het programma. Naar aanleiding van de uitkomsten hiervan zijn het programma en de literatuur aangepast. Hiermee zorgt de opleiding er volgens het panel voor dat actuele ontwikkelingen in het onderwijsprogramma voldoende worden gewaarborgd. Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma goed Criteria - Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. - De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. - De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheden om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Zoals al beschreven bij facet 2.1 werkt de opleiding sinds volgens de majorminor structuur. Het major- en minordeel omvatten elk 120 EC. Bij de minors wordt een onderscheid gemaakt in de verdiepende en de verbredende minors. Het voltijdprogramma ziet er als volgt uit. De propedeuse omvat twee majors, die elk zijn opgedeeld in twee blokken van 15 EC. Major 1 omvat blok 1 en 2: Beschrijf je eigen bedrijf en major 2 omvat blok 3 en 4: Organisatie en omgeving. Het tweede voltijdjaar is opgebouwd uit een verdiepende minor niveau 2, die ook weer bestaat uit twee blokken: De organisatie en haar interne dynamiek en blok 2: The organization and its external dynamics. In het tweede semester volgen studenten de eerste verbredende keuzeminor, bijvoorbeeld International management of De Kunst van het adviseren. Het derde jaar bestaat uit major 3: een (internationale) stage in het eerste semester en één of twee verdiepende minor(s) niveau 3 in het tweede semester: bijvoorbeeld Organisatie en Advies (bedrijfskundige variant) of Overheid en markt (bestuurskundige variant) of Law: Privaatrecht of Publiekrecht. Het vierde jaar bestaat uit de tweede verbredende keuzeminor in het eerste semester, bijvoorbeeld International Sustainable Development of Makelaardij en major 4: de afstudeeropdracht in het tweede semester. Het deeltijdprogramma is inhoudelijk hetzelfde als dat van het voltijdprogramma. Het verschil zit met name in de expliciete aansluiting van het deeltijdcurriculum op de beroepspraktijk. De propedeuse van de deeltijdvariant bestaat evenals de voltijdvariant uit twee majors: Beschrijf je eigen bedrijf en major 2: Organisatie en Omgeving. Het tweede jaar van de deeltijdvariant bestaat uit een binnenschools deel: een verdiepende 20/75 NQA - visitatie Christelijke Hogeschool Windesheim, hbo-bacheloropleiding MER (vt/dt)

21 minor niveau 2: Blok 1: De organisatie en haar interne dynamiek en blok 2: The organization and its international external dynamics en een buitenschools deel (major 3) De eigen werkplek als leerervaringsplaats. Het derde studiejaar van de deeltijdopleiding bestaat eveneens uit een binnenschools deel (de verdiepende minor niveau 3) en een buitenschools deel (de verbredende minor) De eigen werkplek als leerervaringsplaats. De verdiepende minor omvat de keuzeonderdelen Organisatie en Advies (de bedrijfskundige variant) of Overheid en Markt (de bestuurskundige variant) of Law Privaatrecht of Publiekrecht. Het vierde jaar van de deeltijdvariant bestaat uit de tweede verbredende minor, bijvoorbeeld Makelaardij en major 4 een afstudeerproject binnen de eigen organisatie. De opleiding heeft een gezamenlijke propedeuse met de opleiding Personeel en Arbeid van de School. Halverwege het eerste jaar maakt de student de keuze voor één van de beide opleidingen. Vanaf het tweede jaar specialiseert hij zich door middel van de major en de verdiepende minors. Deze zijn gericht op verschillende uitstroomprofielen en op certificering voor een bepaald beroep. Ook kan de student kiezen voor verbreding door een verbredende minor. Verbredende minors kunnen zowel binnen als buiten de eigen School worden gevolgd. Na het eerste deel van de verdiepende minor kan de student aan zijn stage beginnen (major 3). Aan het einde van de studie voert ook de deeltijdstudent de afstudeeropdracht uit (major 4). In bijlage 1 van het Studentenstatuut van de School of Management & Law (2006/2007) wordt een overzicht gegeven van het hele voltijd- en deeltijdprogramma en van de onderdelen afzonderlijk. Bij elk onderdeel worden beschreven: de doelstelling (de leerdoelen), de voorkennis, de ingangsvoorwaarden, de inhoud, de literatuur, de docenten studieactiviteiten, de wijze van toetsing, het aantal EC en de weging hiervan om het eindoordeel vast te stellen en de deelcompetenties (uit de matrix) die aan de orde komen. Zoals al beschreven bij facet 1.2 heeft de opleiding in een matrix een overzicht gegeven van de samenhang tussen de domeincompetenties en de algemene hbo-kwalificaties. Een voorbeeld hiervan is de BBA4 domeincompetentie: Het inrichten, beheersen en verbeteren van bedrijfs- of organisatieprocessen, die is gerelateerd aan de hbokwalificaties Creativiteit en complexiteit van handelen en Probleemgericht werken. In een andere matrix heeft de opleiding aangegeven in welke onderdelen van het programma de competenties aan bod komen. Zo komt de BBA 8 competentie: Zelfsturende competentie (intrapersoonlijk, beroepsbeoefenaar of professional) aan bod in de verdiepende minor niveau 2. Het panel heeft vastgesteld dat de dekking van competenties in het curriculum adequaat is. De concrete leerdoelen, die zijn afgeleid van de eindkwalificaties zijn beschreven in blokboeken. Deze lagen tijdens het bezoek ter inzage voor het panel. Het panel vindt de competenties en hiermee ook de Dublin descriptoren duidelijk herkenbaar in het programma, dat voldoende mogelijkheden biedt om de competenties te realiseren. NQA - visitatie Christelijke Hogeschool Windesheim, hbo-bacheloropleiding MER (vt/dt) 21/75

22 Facet 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma goed Criterium - Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding zorgt op verschillende manieren voor de samenhang van het voltijd- en het deeltijdprogramma. Zij onderscheidt een verticale, een horizontale en volgtijdelijke samenhang. De opleiding zorgt voor een verticale samenhang van de programma s door een toenemende complexiteit en integratie van de beroepsproducten en het hiermee samenhangende ondersteunende onderwijs. Ook de in het curriculum onderscheiden leerlijnen zorgen voor de verticale samenhang. De leerlijnen zijn Engels, ethiek, projectmatig werken, studieloopbaanbegeleiding en onderzoek. De opleiding zorgt voor een horizontale samenhang door beroepsproducten en het inhoudelijk hierop aansluitende kennis- en vaardighedenonderwijs parallel te laten lopen in het programma. Op deze wijze is er een duidelijke relatie tussen de theorie en de praktijk. Direct in de propedeuse worden studenten voorbereid op de praktijk door in de studieloopbaanbegeleiding ruimte te reserveren voor een oriëntatie op het beroep, c.q. de praktijk. Hierdoor is er direct al in de propedeuse een relatie tussen het binnen- en buitenschoolse curriculum. De opleiding borgt de zogenoemde volgtijdelijke samenhang door ingangseisen te stellen voor deelname aan elkaar opvolgende onderdelen. Een voorbeeld hiervan is dat studenten pas worden toegelaten tot de verdiepende minor op niveau 2, indien zij over voldoende kennis en vaardigheden beschikken. Dit wordt gemeten aan de hand van kwantitatieve en/of kwalitatieve entree-eisen. De student dient een aantal credits of bepaalde onderwijseenheden te hebben behaald, alvorens te worden toegelaten tot een major-onderdeel of tot een minor. De curriculumcommissie is verantwoordelijk voor de borging van de samenhang. De commissie bestaat uit de voorzitters van de Resultaat Verantwoordelijke Teams (RVT s). Tijdens het visitatiebezoek is in het gesprek met de studenten duidelijk geworden dat zij het programma voldoende samenhangend vinden. Het panel is van oordeel dat ook het studiemateriaal dat het panel tijdens de bezoekdag heeft bestudeerd voldoende samenhang laat zien. Uit de HBO-Monitor 2007 blijkt dat de afgestudeerden de vraag naar de inhoudelijke samenhang van het programma beoordelen met een 6.8 op een tienpuntsschaal. Facet 2.4 Studielast voldoende Criterium - Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. 22/75 NQA - visitatie Christelijke Hogeschool Windesheim, hbo-bacheloropleiding MER (vt/dt)

23 Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Van het 4-jarige reguliere voltijdprogramma is elk jaar opgedeeld in vijf periodes van 10 weken: zeven lesweken, één of twee tentamenweken en een collegevrije/afhandelingsweek. De voor elk onderdeel genormeerde studielast staat vermeld in het Studentenstatuut School of Management & Law ( ) en in de bij de blokken behorende blokboeken. Bij het vaststellen van normstudielast wordt rekening gehouden met de complexiteit en de omvang van de stof, de diepgang ervan en de wijze van begeleiding. De opleiding maakt een onderscheid in begeleide en onbegeleide contacturen, zelfstudie-uren, uren voor het maken van individuele of groepsopdrachten, beroepsproducten en uren voor het afleggen van een toets. Het aantal begeleide contacturen neemt in de loop der studie af, terwijl het aantal uren voor het maken van opdrachten en zelfstudie toeneemt. In het eerste jaar zijn in het voltijdprogramma 20 begeleide contacturen per week geprogrammeerd. In het tweede en derde jaar zijn dit er 15 en in het vierde jaar 12 uur. Voor de deeltijdstudenten zijn 9 contacturen (een middag en een avond) per week ingeroosterd. De voltijdstudenten hebben het panel verteld dat zij rond de 7 à 10 uur per week aan zelfstudie besteden. Voor de deeltijdopleiding is dit rond de 14 uur per week. Studenten vinden de studie goed te doen in de tijd die ervoor staat. Het panel vindt het aantal uren, dat met name de voltijdstudenten aan zelfstudie besteden aan de lage kant en is van mening dat de opleiding wat meer van de studenten zou kunnen vragen. Aan het eind van elke onderwijsperiode wordt door een kwaliteitspanel het onderwijs en ook de studielast geëvalueerd. Indien nodig wordt de studielast aangepast. Klachten van deeltijdstudenten, die de opleiding in drie jaar doen, over de studiebelasting in het eerste jaar hebben geleid tot aanpassing van de studielast door opdrachten samen te nemen en door de hoeveelheid theorie te verminderen. Dit is gerealiseerd door de theorie die studenten op basis van hun werkervaring en bagage zelf kunnen ontsluiten niet meer integraal in de colleges te behandelen maar als zelfstudie op te geven. Tentamens worden minimaal tweemaal per jaar aangeboden. Er is één herkansingsmogelijkheid per jaar. Herkansingen vinden plaats in de tentamenperiode van de eerstvolgende onderwijsperiode. Indien een student een toets in de herkansing nog niet haalt kan hij deze in het jaar daarna herkansen. De verkorte trajecten van 3,5 jaar voor vwo ers en mbo ers en de deeltijdopleiding van drie jaar kennen dezelfde tentamenstructuur. Uit evaluatieresultaten van de kwaliteitspanels blijkt dat de voltijd- en deeltijdstudenten tevreden zijn over het aantal herkansingsmogelijkheden en het tijdig bekend zijn van de tentamenroosters. Vanaf dit studiejaar ( ) wordt het hele toetsschema bij aanvang van het jaar bekend gemaakt. Studenten worden hierdoor nog beter in staat gesteld hun studie, eventueel in overleg met de studieloopbaanbegeleider, te plannen. Ontevreden zijn de studenten over de termijn waarbinnen de resultaten van de toetsen beschikbaar zijn. En matig tevreden zijn zij over de spreiding van de tentamens over de beschikbare tentamenweken. Ook de studenten met wie het panel tijdens het bezoek heeft gesproken, vertelden dat zij vaak (te) lang moeten wachten op de uitslag van een tentamen of een reactie van een docent op een vraag betreffende bijvoorbeeld het afstudeerproduct. NQA - visitatie Christelijke Hogeschool Windesheim, hbo-bacheloropleiding MER (vt/dt) 23/75

24 Er zijn door de studenten geen duidelijke struikelvakken genoemd. Volgens de docenten zijn dit met name de financiële vakken. Uit de HBO-Monitor 2007 blijkt dat de afgestudeerden de studeerbaarheid van de opleiding beoordelen met een 7.1 op een tienpuntsschaal. Het panel komt voor zowel de voltijd- als de deeltijdvariant tot het oordeel voldoende in plaats van een goed op dit facet vanwege de opmerkingen van studenten over de spreiding van de tentamens, de termijn waarbinnen zij de tentamenuitslag ontvangen en vanwege het relatief geringe aantal uren, dat studenten aan zelfstudie besteden. Facet 2.5 Instroom voltijd goed deeltijd voldoende Criterium - Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: vwo, havo, middenkaderopleiding of specialistenopleiding (WEB) of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit toelatingsonderzoek. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Havisten met het profiel Economie en Maatschappij of Cultuur en Maatschappij kunnen zondermeer worden toegelaten tot de opleiding. Aan havisten met het profiel Natuur en Techniek of Natuur en Gezondheid, wordt Economie 1 als aanvullende eis gesteld. Voor studenten met een vwo-diploma gelden dezelfde eisen wat betreft de profielen als voor de havisten. Voor vwo ers met het profiel Cultuur en Maatschappij geldt de aanvullende eis van Economie 1. Vwo ers kunnen de opleiding in 3,5 jaar doen, evenals mbo-studenten met een aan de MER verwante mbo opleiding, zoals Bedrijfsadministratie, Bank - en verzekeringen, Zakelijke juridische dienstverlening, Marketing en communicatie en Internationale groothandel. Zij kunnen een vrijstelling krijgen voor een verbredende minor. Voor studenten die de opleiding in het nieuwe deeltijdcurriculum willen doen zijn er drie mogelijkheden: de eerste betreft het doorlopen van het hele reguliere programma. Dit traject geldt voor studenten die minder dan 2 jaar of helemaal geen relevante werkervaring hebben. Zij volgen alle onderdelen en komen niet in aanmerking voor vrijstellingen. De tweede mogelijkheid is voor die studenten die minstens twee jaar relevante werkervaring hebben op mbo+/hbo-niveau in het MER beroepenveld. Zij kunnen in aanmerking komen voor een vrijstelling van 60 EC (de major 1 en de verbredende minor praktijk). Vrijstellingen wordt gegeven op basis van een cv en intakeformulier. De derde mogelijkheid voor deeltijdstudenten is om een EVC-traject te volgen. Hiervoor in aanmerking komen studenten die meer dan drie jaar relevante werkervaring hebben op mbo+/hbo niveau in het MER beroepenveld. Op basis van hun cv wordt bepaald of het EVC-traject vrijstellingen kan opleveren. Het traject duurt 3 tot 4 maanden en leidt tot een verkort studietraject. In het oude curriculum kwamen deeltijdstudenten ook in aanmerking voor een vrijstelling van de stage in het derde jaar (30 EC). De student diende aan het einde van het tweede jaar aan te tonen dat hij over 24/75 NQA - visitatie Christelijke Hogeschool Windesheim, hbo-bacheloropleiding MER (vt/dt)

25 relevante werkervaring beschikte en de stagedoelen had bereikt (Aanvraagformulier stagevrijstelling). Het vrijstellingsverzoek moest gepaard gaan met een functieomschrijving door de werkgever. Indien een student niet over de relevante werkervaring beschikte moest hij een vervangende stage lopen. Het panel heeft op basis van de gesprekken met een deeltijdstudent en enkele alumni die de opleiding in deeltijd hadden gevolgd geconstateerd dat de procedure om in aanmerking te komen voor vrijstellingen niet altijd wordt toegepast. Zo werd er volgens de deeltijd-alumni met wie het panel heeft gesproken niet altijd een functieomschrijving van de werkgever geëist. Studenten die niet aan de vooropleidingseisen voldoen en ouder zijn dan 21 jaar wordt de mogelijkheid geboden om de 21+ toets af te leggen. Hierin worden hun cognitieve vermogen en leervermogen op het gebied van de reken- en taalvaardigheden getoetst. Contacten met toeleverende scholen zijn er op Schoolniveau. Er wordt voorlichting gegeven op deze scholen en de School organiseert decanendagen en meeloopdagen voor potentiële studenten. In samenwerking met mbo-opleidingen worden programma s vergeleken en mogelijkheden onderzocht om de aansluiting te verbeteren. Tijdens het introductieprogramma maken studenten al kennis met het in de opleiding gehanteerde onderwijsconcept, waarin gewerkt wordt aan beroepsproducten. Deze worden naarmate de studie vordert complexer en meer geïntegreerd. Dit geldt ook voor de mate van vraagsturing. Ook kunnen studenten tijdens de introductie een taaltoets Nederlands en Engels afleggen. Goede resultaten bieden de mogelijkheid om vrijstellingen te verkrijgen in het reguliere programma. Voor buitenlandse en allochtone studenten zijn op hogeschoolniveau mogelijkheden tot het volgen van les in de Nederlandse taal en multiculturele begeleiding. Op hogeschoolniveau is de Code of Conduct ondertekend. Uit evaluatie door de kwaliteitspanels is gebleken dat studenten met een mbovooropleiding moeite hebben met economische en rekenkundige vakken. Vanaf wordt daarom meer tijd besteed aan economische vakken. De opleiding probeert met het competentiegerichte onderwijs zoveel mogelijk aan te sluiten bij het onderwijs dat studenten voorafgaand aan de opleiding hebben gevolgd. Zij doet dit door bij de vormgeving van het onderwijs rekening te houden met het onderwijsconcept dat wordt gehanteerd in het Studiehuis van de havo en vwo en het competentiegerichte onderwijs in het mbo. Daarnaast sluit de opleiding zoveel mogelijk aan op de voorkennis van studenten. In dit kader is er periodiek overleg met de toeleverende scholen op grond waarvan er instaptoetsen en deficiëntieprogramma s zijn ingevoerd in de propedeuse. Uit het Studenttevredenheidsonderzoek 2008 blijkt dat de eerstejaars studenten tevreden zijn over de aansluiting van de opleiding op hun vooropleiding. Ook heeft het panel van de studenten met wie het tijdens het bezoek heeft gesproken geen klachten gehoord over de aansluiting. Studenten blijken geen moeite te hebben met de gehanteerde onderwijsvorm. Zij blijken snel te wennen aan het werken aan kenmerkende beroepssituaties of problemen uit de beroepspraktijk. NQA - visitatie Christelijke Hogeschool Windesheim, hbo-bacheloropleiding MER (vt/dt) 25/75