Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Transcriptie

1 Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: Elektrotechniek, hbo-bachelor; Croho: Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 27 mei 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, september 2008

2 2/53 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt)

3 Inhoud 3 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per facet en onderwerp 11 Deel B: Facetten 13 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 15 Onderwerp 2 Programma 18 Onderwerp 3 Inzet van personeel 28 Onderwerp 4 Voorzieningen 31 Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 34 Onderwerp 6 Resultaten 38 Deel C: Bijlagen 41 Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 42 Bijlage 2: Deskundigheden panelleden 47 Bijlage 3: Bezoekprogramma 51 Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 52 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt) 3/53

4 4/53 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt)

5 Deel A: Onderwerpen NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt) 5/53

6 6/53 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt)

7 1.1 Voorwoord Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de opleiding Elektrotechniek van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is begonnen in maart 2008, toen het zelfevaluatierapport bij NQA is aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek heeft het panel de opleiding gevisiteerd op 27 mei Het panel bestond uit: De heer ing. H.H. Tuininga (voorzitter, domeinpanellid); De heer dr.ir. C.J.M. Verhoeven (domeinpanellid); De heer P.J. de Vries (studentpanellid); De heer drs. K.P. Willems (NQA-auditor). Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (oktober 2007). Het panel beschikt over relevante werkvelddeskundigheid en over vakdeskundigheid. Onder vakdeskundigheid wordt verstaan het vertrouwd zijn met de meest recente ontwikkelingen en vertrouwd met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op het niveau/oriëntatie van de te beoordelen opleiding. Daarnaast beschikt het panel over onderwijsdeskundigheid, studentgebonden deskundigheid en visitatiedeskundigheid (zie bijlage 2). Het rapport bestaat uit drie delen: Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) conform het voorschrift van de NVAO. Uitzondering hierop is facet 2.6, als gevolg van aanvullende instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Dit Facetrapport vormt de basis van het Onderwerprapport. Deel C: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. 1.2 Inleiding De Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) is per 1 februari 1996 ontstaan door fusie van de HEAO-Arnhem, Hogeschool Gelderland en Hogeschool Nijmegen. Daarmee is vrijwel het hele hoger beroepsonderwijs uit deze regio ondergebracht in één onderwijsinstelling met studenten en ruim 2600 medewerkers. De HAN telt ruim 50 bachelor- en 18 masteropleidingen. Daarnaast verricht de HAN in haar contractactiviteiten kennisintensieve dienstverlening in de vorm van, onder meer, korte (post-hbo) cursussen, individuele begeleiding en coaching, NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt) 7/53

8 training, maatwerktrajecten en advies. De hogeschool heeft locaties in Arnhem en Nijmegen. De HAN richt zich met name op studenten, bedrijven en instellingen in het midden en oosten van Nederland en de aanliggende grensstreek in Duitsland. De HAN heeft vier faculteiten: Techniek; Economie en Management; Educatie; Gezondheid, Gedrag en Maatschappij. Engineering De faculteit Techniek bestaat uit vier instituten: Engineering, Built Environment, Applied sciences en Informatie en communicatie academie. Naast het reguliere onderwijs worden er door de faculteit Techniek contractactiviteiten (= activiteiten voor anderen dan de ingeschreven studenten) uitgevoerd. De contractactiviteiten bestaan voornamelijk uit toegepast onderzoek en cursussen in opdracht van het bedrijfsleven en de uitvoering van master-opleidingen. De contractactiviteiten worden uitgevoerd door de expertisecentra en de lectoraten. De opleiding Elektrotechniek maakt deel uit van het instituut Engineering. Het doel van het instituut is het verzorgen van ingenieursopleidingen die toekomstgericht en adequaat voor de samenleving en het beroepenveld zijn (Opleidingsplan voor het domein Engineering). Daarbij heeft het instituut voor ogen dat opleiden het ontwikkelen van competenties inhoudt, gericht op de beroepsuitoefening. Het instituut Engineering wil de opleidingen die verzorgd worden, op grond van deze visie en in wisselwerking met zijn omgeving inrichten. Het instituut Engineering van de faculteit Techniek van de HAN biedt de volgende bacheloropleidingen aan: Elektrotechniek; Industrieel Product Ontwerpen; Embedded Systems Engineering; Werktuigbouwkunde; Technische Bedrijfskunde; Autotechniek. Sinds maart 2003 heeft de HAN een grootschalige onderwijsvernieuwing ontwikkeld, de HAN Onderwijs Flexibilisering (HOF). Deze onderwijsontwikkeling is in september 2005 doorgevoerd. De HAN wil hiermee het onderwijs en de onderwijsorganisatie innoveren. Door het onderwijs meer vraaggestuurd in te richten krijgt de student meer verantwoordelijkheid voor zijn eigen leerproces. In dit rapport wordt zowel het nieuwe programma (HOFprogramma) en indien afwijkend het oude programma (pré-hof programma) besproken. Op dit moment volgen de studenten uit het propedeusejaar en het tweede jaar het HOFprogramma. De basisindeling voor elke leerroute is die van de major (maximaal 210 EC) en minor (30 EC). In de major staan de beroepscompetenties waartoe wordt opgeleid centraal. In de minor kan de student de beroepscompetenties verbreden en verdiepen. 8/53 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt)

9 Op dit moment werken er circa twintig docenten (13,8 fte) en studeren er circa 350 studenten (in voltijd, reguliere deeltijd en E-learning deeltijd) bij de opleiding. Jaarlijks stromen er rond de 60 studenten in, in de voltijdpropedeuse. De deeltijd heeft een instroom die sinds jaarlijks toeneemt en in het studiejaar bedraagt. 1.3 Werkwijze De beoordeling van de opleiding door het panel verliep volgens de werkwijze zoals die is neergelegd in het Beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. Het onderzoek vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. De voorbereidingsfase Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecontroleerd op kwaliteit en compleetheid (de validatie) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens bereidden de panelleden zich in de periode mei 2008 inhoudelijk voor op het bezoek van 27 mei Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport (en bijlagen), formuleerden in een beoordelingsformat hun voorlopige oordelen op basis van argumenten en zij formuleerden vraagpunten. Zij gaven hun bevindingen door aan de NQA-auditor. Op basis van een overzicht van voorlopige oordelen inventariseerde de NQA-auditor tenslotte kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken. Tijdens een voorbereidende vergadering is het bezoek door het panel voorbereid. De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd. Het bezoek door het panel NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de (dag-)indeling van het bezoek door het panel dat is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). Er vonden gesprekken plaats met het opleidingsmanagement, docenten, studenten, afgestudeerden en met werkveldvertegenwoordigers. Aan het begin en tijdens het bezoek heeft het panel ter inzage gevraagd materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door heeft het panel ruimte ingelast om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen-)oordelen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. Aan het einde van het bezoek heeft de voorzitter een mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele indrukken en ervaringen van het panel, zonder expliciete oordelen uit te spreken. NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt) 9/53

10 De fase van rapporteren Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport kan de opleiding accreditatie aanvragen bij de NVAO. De opleiding heeft in juli 2008 een concept van het Facetrapport (deel B) voor een controle op feitelijke onjuistheden ontvangen. Naar aanleiding daarvan zijn enkele wijzigingen aangebracht. In het Onderwerprapport (deel A) wordt door NQA een oordeel op de onderwerpen en op de opleiding als geheel gegeven. Dit rapport is in september 2008 voor een controle op feitelijke onjuistheden aan de opleiding voorgelegd. Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in september Het visitatierapport is uiteindelijk in september 2008 ter beschikking gesteld aan de opleiding, die het samen met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO. 1.4 Oordeelsvorming In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door de NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding eventueel legt, het domeinspecifieke kader en een vergelijking met andere relevante opleidingen op een aantal aspecten. Het eindoordeel is voorzien van een aanvullende tekst als sprake is van: weging van de oordelen op facetniveau; benchmarking; generieke bevindingen die het facetniveau overschrijden; bepaalde accenten respectievelijk best practices. In de oordelen per onderwerp wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in het facetrapport. Daar waar een argumentatie/beoordeling voor de deeltijd afwijkt van de voltijd, is dit expliciet vermeld. Indien niet vermeld, gelden voor de deeltijdopleiding dezelfde argumentatie/oordelen als voor de voltijdopleiding, aangezien de deeltijdopleiding inhoudelijk voornamelijk zijn gebaseerd op dezelfde module-inhouden als de voltijdopleiding. Volgorde en onderwijsmethodieken kunnen daarbij verschillen. 10/53 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt)

11 1.5 Oordelen per facet en onderwerp Totaaloverzicht van oordelen op facet- en onderwerpniveau Onderwerp/Facet Opleiding Elektrotechniek Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed 1.2 Niveau bachelor Goed 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Voldoende Totaaloordeel Positief Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen HBO Goed 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Goed 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Goed 2.4 Studielast Goed 2.5 Instroom Goed 2.6 Duur Voldaan 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Goed 2.8 Beoordeling en toetsing Goed Totaaloordeel Positief Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen HBO Voldoende 3.2 Kwantiteit personeel Voldoende 3.3 Kwaliteit personeel Goed Totaaloordeel Positief Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen Goed 4.2 Studiebegeleiding Goed Totaaloordeel Positief Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten Goed 5.2 Maatregelen tot verbetering Voldoende 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld Voldoende Totaaloordeel Positief Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerde niveau Goed 6.2 Onderwijsrendement Voldoende Totaaloordeel Positief NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt) 11/53

12 Doelstellingen opleiding Het panel beoordeelt de facetten 1.1 Domeinspecifieke eisen en 1.2 Niveau bachelor goed en facet 1.3 Oriëntatie HBO Bachelor voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Programma Het panel beoordeelt de facetten 2.1 Eisen HBO, 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma, 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma, 2.4 Studielast, 2.5 Instroom, 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud en 2.8 Beoordeling en toetsing goed en facet 2.6 Duur voldaan. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Inzet van personeel Het panel beoordeelt de facetten 3.1 Eisen HBO en 3.2 Kwantiteit personeel voldoende en facet 3.3 Kwaliteit personeel goed. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Voorzieningen Het panel beoordeelt het facet 4.1 Materiële voorzieningen en facet 4.2 Studiebegeleiding goed. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Interne kwaliteitszorg Het panel beoordeelt facet 5.1 Evaluatie resultaten goed en de facetten 5.2 Maatregelen tot verbetering en 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Resultaten Het panel beoordeelt de facetten 6.1 Gerealiseerd niveau goed en facet 6.2 Onderwijsrendement voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Totaaloordeel Op grond van voorgaand schema en de inhoudelijke onderbouwing daarvan blijkt dat de opleiding op de zes onderwerpen positief scoort. De conclusie is dat het totaaloordeel over de opleiding positief is. 12/53 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt)

13 Deel B: Facetten NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt) 13/53

14 14/53 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt)

15 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed Criterium: - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: In het zelfevaluatierapport geeft de opleiding aan dat er momenteel twee sets eindkwalificaties gehanteerd worden, die op elkaar aansluiten. In het zelfevaluatierapport geeft de opleiding aan dat de oude eindtermen gebaseerd zijn op het landelijk profiel zoals beschreven in Opleidingskwalificaties HBO-ingenieur Elektrotechniek, 1999 en op eigen onderzoeken in het werkveld. De eindtermen staan beschreven in het Curriculum Elektrotechniek Voltijd, en het Curriculum Elektrotechniek deeltijdopleiding, In 2002 is een beroeps- en kwalificatieprofiel van de ingenieur Elektrotechniek opgesteld door het landelijk overleg van de opleidingen Elektrotechniek, waarin alle Nederlandse opleidingen Elektrotechniek vertegenwoordigd zijn. In de landelijke kwalificaties wordt een onderscheid uitgewerkt in drie profielen: maken, sturen en vertalen. Elektrotechniek Arnhem profileert zich door een sterk accent te leggen op het maakprofiel en minder op sturen en vertalen. De opleiding wil haar studenten opleiden tot praktische ontwerpers. Dit is terug te zien in de competenties van de opleiding. Vanaf 1 september 2005 is er een vernieuwd competentiegericht curriculum voor de voltijdstudenten. De deeltijdvariant is een jaar later gestart met het competentiegerichte curriculum. Het competentiegerichte curriculum is mede ingegeven door een HAN-breed project, genaamd HOF (HAN Onderwijs Flexibilisering). Nieuw instromende studenten gaan het nieuwe curriculum volgen. Het nieuwe curriculum met de nieuwe eindkwalificaties sluit aan op: o De Landelijke kwalificaties hbo-opleiding elektrotechniek (2002); o De domeincompetenties Engineering HAN (Opleidingsplan Engineering, 2004); o De HAN-brede kaders vanuit het HOF project. Het landelijke kwalificatieprofiel heeft als uitgangspunt gediend voor het nieuwe specifieke competentieprofiel van de opleiding. De landelijke set is aangepast aan de HAN brede HOF-eisen en aan de domeincompetenties HAN-Engineering. Hierdoor heeft de opleiding de 25 landelijke beroeps- en algemene competenties teruggebracht tot de volgende opleidingscompetenties (Opleidingsconcept Elektrotechniek, 2008): o Handelen vanuit een brede multidisciplinaire basis; o Elektronische problemen definiëren en analyseren; o Ontwerpen van openbare en industriële energievoorziening; o Ontwerpen van energieomzetters, aandrijvingen en besturingen; o Ontwerpen van elektrotechnische systemen; NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt) 15/53

16 o Ontwerpen van software, informatie- en communicatiesystemen; o Adviseren; o Projectmatig werken, methodisch en gestructureerd denken; o Samenwerken en leiding geven; o Communiceren; o Professionaliseren (zelfsturing). Bij elke domeincompetentie is door de opleiding een toelichting gegeven, waarmee er een nadere invulling aan de competentie wordt gegeven. Het panel vindt de invulling van de competenties door de opleiding goed. o Bij de totstandkoming van de Landelijke kwalificaties hbo-opleiding Elektrotechniek is een grote vertegenwoordiging uit het werkveld betrokken, via de landelijke beroepenveld commissie elektrotechniek, de brancheorganisaties en de overkoepelende brancheorganisaties. In 2006 is er landelijk een profiel voor de bachelor of Engineering opgesteld, met daarin een set domeincompetenties. De opleiding heeft deze gebruikt om haar eigen domeincompetenties aan te toetsen. Dit heeft niet tot bijstellingen geleid. Het panel heeft deze vergelijking ingezien en geconstateerd dat de opleiding inderdaad een vergelijking heeft gemaakt. De opleidingscompetenties sluiten aan op het landelijke profiel uit Facet 1.2 Niveau bachelor Goed Criterium: - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Voor de toetsing van het hbo-niveau hanteert de opleiding de Dublin descriptoren en de generieke kwalificaties hbo-bachelor competenties. De opleiding heeft in de bijlage van het zelfevaluatierapport een tabel opgesteld waarin de Dublin descriptoren gekoppeld worden aan de hbo-kwalificaties, de HAN-Engineering competenties en de HAN- Elektrotechniek competenties. Daarbij heeft de opleiding voorbeelden gegeven hoe deze competenties in de beroepstaken terug komen, zoals oordeelsvorming, dat terugkomt in de competenties adviseren en projectmatig werken, methodisch en gestructureerd denken. Bij de beschrijving van de beroepstaken in het document Opleidingsplan domein Engineering, 2004, heeft het panel geconstateerd dat opleiding de competenties op drie niveaus beschreven heeft. Niveau 1 staat hierbij voor het niveau na het propedeusejaar en niveau 2 geldt als hoofdfaseniveau en niveau 3 is het niveau van startbekwaam. Het panel vindt dat de opleiding hiermee een heldere invulling geeft aan de competenties van de opleiding. Het panel stelt vast dat de nagestreefde eindkwalificaties aantoonbaar aansluiten bij de Dublin descriptoren voor een hbo-bachelor. De curriculumcommissie heeft als taak het bachelorniveau van de opleiding te bewaken. Daarnaast zijn er bij het afstuderen gecommitteerden uit de beroepspraktijk aanwezig, 16/53 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt)

17 met als doel de borging van het bachelorniveau. De curriculumcommissie gebruikt de input van de beroepenveldcommissie en de gecommitteerden. In het zelfevaluatierapport heeft de opleiding ook duidelijk aangegeven wat volgens de opleiding de plek is van de hbo-ingenieur in het pallet van mbo, hbo en wo opgeleidde Elektrotechnici. De wo-ingenieur brengt problemen in kaart en schetst contouren voor oplossingen. De hbo-ingenieur werkt deze oplossingen verder uit. De mbo er verricht werkzaamheden die gekenmerkt worden door routine en reproductie. Het panel vindt het goed dat de opleiding een helder beeld heeft van de plaats van de afgestudeerde hbo er ten opzichte van mbo- en wo-niveau. Facet 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Voldoende Criteria: - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo-opleiding vereist is of dienstig is. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Bij facet 1.1 is reeds aangegeven dat en hoe de competenties van de opleiding mede ontleend zijn aan het landelijk opgestelde beroeps- en kwalificatieprofiel. Het panel is daar positief over. De opleiding heeft in het opleidingsconcept elektrotechniek 2008 een uiteenzetting gemaakt van bedrijven en kennisgebieden waarin de afgestudeerden terecht kunnen komen. De opleiding onderscheidt drie grootten bedrijven: o (Multi)nationals, waaronder NXP, Nuon, Essent, GTI, Kema en Tennet. o Middelgrote bedrijven, zoals Technetixs, Medtronics, Alewijnse en NPS. o Kleine bedrijven met minder dan twintig medewerkers, zoals Trefa en D&D. De bedrijven zijn naast grootte ook onder te verdelen in vier deelgebieden: o Energievoorziening o Industriële automatisering o Elektronica o Telematica Deze opdeling in deelgebieden heeft model gestaan voor het maken van beroepstaken. Deze beroepstaken heeft de opleiding gemaakt in overleg met het bedrijfsleven. Voorbeelden van functies waarin de afgestudeerden terecht kunnen komen zijn: o Project engineer o Junior engineer o Junior adviseur o Junior projectmanager o Technische trainee o Besturingtechnicus o Ontwikkelaar van IC-testers NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt) 17/53

18 o Tester in het hoogspanningslab o Ontwerper van besturingen en aandrijving. Deze onderscheiden functies komen overeen met de rollen die zijn vastgesteld in het document Landelijke kwalificaties hbo-opleiding elektrotechniek, De beroepenveldcommissie (BVC) heeft tijdens de visitatie aangegeven dat de afgestudeerden van de opleiding breed zijn opgeleid, waardoor ze zich snel nieuwe onderwerpen eigen maken. De leden van de BVC vinden dit een goede zaak, omdat het werkveld waarin de studenten terecht kunnen komen ook breed is. Ook in de notulen van de BVC van 24 mei 2005 heeft het panel kunnen constateren dat de BVC voorstander is van een brede basis voor de studenten. De BVC is niet betrokken bij het opstellen van de competenties. Het panel heeft geconstateerd dat het beroepenveld meer via ad hoc contacten bij de opleiding betrokken is dan via de formele BVC. De BVC komt slechts één keer per jaar bij elkaar om de opleiding te bespreken. Het panel is van mening dat dit erg weinig is en de leden van de BVC hebben aangegeven het hiermee eens te zijn. Het panel beoordeelt dit facet met voldoende, omdat de BVC niet betrokken is geweest bij het opstellen van de competenties. Onderwerp 2 Programma Facet 2.1 Eisen HBO Goed Criteria: - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding streeft naar een helder, samenhangend, actueel en studeerbaar curriculum dat aansluit bij studenten met verschillende achtergronden en waarvan het werkveld vindt dat het representatief is voor het beroep ingenieur Elektrotechniek op hbo-niveau. Ook streeft de opleiding naar praktijkgericht leren en actief leren. De opleiding is opgezet rond beroepstaken, die gelijk zijn voor de voltijd en de deeltijd. In de propedeuse krijgen de studenten een aantal modulen over de basis in de elektrotechniek en vier beroepstaken. In elke periode volgen de studenten één basismodule en één propedeusetaak. De propedeuse is voor iedere student gelijk. In de hoofdfase van de opleiding onderscheidt de opleiding 4 beroepstaken. Binnen elke beroepstaak zijn twee hoofdfasetaken ontwikkeld, die ingaan op de verschillende aandachtsgebieden binnen de beroepstaak. Elke student moet uit deze acht 18/53 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt)

19 hoofdfasetaken er vier kiezen. Naast de hoofdfasetaken zijn er twee verplichte leerlijnen: signaalbewerking en systeemleer. Dit ziet de opleiding als een basis die elke ingenieur Elektrotechniek moet beheersen. Daarnaast zijn er nog lessen communicatieve vaardigheden en Engels en twee stages. Ook moet elke student een verdiepende of een verbredende minor kiezen, waarbij ze een beargumenteerde keuze moeten maken en deze moeten zij voorleggen aan de examencommissie. Alle keuzes worden vastgelegd in het digitale studenten informatiesysteem. Het panel heeft dit ingezien en is van mening dat dit informatiesysteem een goed overzicht biedt aan de studenten en de opleiding. De gebruikte vakliteratuur is up-to-date, mede door het gebruik van dictaten en readers. De literatuurlijst is opgenomen in het opleidingsstatuut en in de digitale leeromgeving (Scholar). In Scholar zijn alle dictaten en readers ook digitaal beschikbaar voor de studenten. Het panel vindt de gebruikte literatuur van goede kwaliteit: relevant en actueel. Naast de Nederlandstalige literatuur worden er ook Engelstalige artikelen uit internationale vakliteratuur aangeboden. De studenten krijgen onderwijs in de Engelse taal, waarbij wordt ingegaan op vaktechnische termen. Hierdoor is de Engelstalige literatuur te doen volgens de studenten. Ook wordt er verwezen naar het internet, waaronder Wikipedia. Afstemming over de te gebruiken literatuur vindt plaats binnen de teams per onderwijseenheid. Interactie met de beroepspraktijk wordt op diverse manieren bewerkstelligd. De studenten gaan twee keer op stage, met uitzondering van mbo-instromers en de deeltijdstudenten en studeren af in de beroepspraktijk. De mbo-instromers hoeven stage 1 niet te doen, omdat dit een oriëntatie op het beroep is, die zij reeds tijdens hun mboopleiding gedaan hebben. Het grootste deel van de mbo-instromers komt van een ROC uit de regio, waarmee de opleiding een samenwerkingsverband heeft. Als een student van een andere ROC afkomstig is, wordt gecontroleerd of de student een oriënterende stage gedaan heeft. De deeltijdstudenten zijn werkzaam in de beroepspraktijk en hoeven daarom geen stage te lopen. Ook worden er binnen de beroepstaken excursies georganiseerd naar bedrijven, waarbij studenten vragen kunnen stellen over het thema waar ze op dat moment mee bezig zijn. Hiermee wordt een directe koppeling met het onderwijs gerealiseerd. Tijdens de visitatie is dit bevestigd door studenten en werkveld. De beroepstaken en de daarbij behorende hoofdfasetaken zijn afgeleid uit reële beroepssituaties en mede met het beroepenveld ontwikkeld. Tijdens de visitatie is gebleken dat bedrijven betrokken worden bij het ontwikkelen van hoofdfasetaken. Zo is de hoofdfasetaak Telecommunicatie met drie bedrijven ontwikkeld. Dit is bevestigd door leden uit het werkveld. Door contacten met nieuwe bedrijven worden er nieuwe ideeën ingebracht. Hierdoor komen er aanpassingen in de hoofdfasetaken. Docenten hebben diverse contacten met het beroepenveld, waardoor zij actuele ontwikkelingen kunnen inbrengen in het onderwijs. Zo hebben zij onder andere contacten via hun afkomst uit de beroepspraktijk, het begeleiden van stage- en afstudeeropdrachten, gastdocenten, bedrijfsbezoeken, gecommitteerden en de inbreng van lectoraten. De gastdocenten komen rechtstreeks uit de beroepspraktijk. Tijdens de bedrijfsbezoeken kunnen studenten vragen stellen, waarbij ze de antwoorden kunnen gebruiken in de projecten waarmee ze bezig zijn. Dit is tijdens de visitatie bevestigd door zowel de docenten als de studenten. NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt) 19/53

20 Tijdens de visitatie is gebleken dat de inbreng van lectoraten soms heel direct is. In hoofdfasetaak 5 werd aandacht besteed aan ultrasone sensoren. Toen bleek dat het lectoraat Experimental Acoustics hier onderzoek naar aan het doen was, is een microfoon die door het lectoraat ontwikkeld is ingezet in de module. Hoofdfasetaak 7 is ontwikkeld en wordt uitgevoerd met inbreng vanuit het lectoraat Telecommunicatie en Netwerken. Uit de HAN studenttevredenheidsonderzoek blijkt dat 75% van de studenten van mening is dat de opleiding voorziet in een goede voorbereiding op het beroep. In de HBO-Monitor (2007) geven de alumni voor de inbedding in de beroepspraktijk en de aansluiting op actuele ontwikkelingen respectievelijk een 6,6 en een 6,1. Dit is ongeveer gelijk aan het landelijk gemiddelde. Het panel is van mening dat studenten voldoende interactie met de beroepspraktijk hebben via stages en afstuderen. De deeltijdstudenten hebben deze interactie in hun dagelijks werk. Daarnaast is het panel van mening dat door de inrichting van het onderwijs op basis van hele beroepstaken en via de stages, het programma in voldoende mate de ontwikkeling van beroepsvaardigheden waarborgt. Via de contacten met het werkveld en de inbreng van het werkveld in de hoofdfasetaken, komen volgens het panel de actuele ontwikkelingen in de beroepspraktijk voldoende terug in het programma. Ook de excursies, waarbij studenten vragen kunnen stellen die gerelateerd zijn aan het thema waar ze op dat moment aan werken vindt het panel een goede manier om actuele ontwikkelingen in de beroepspraktijk in de opleiding in te brengen. Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Goed Criteria: - Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. - De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. - De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheden om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het programma staat hierboven al kort beschreven. Bij elke beroepstaak wordt er gewerkt aan één of meer eindkwalificaties. Het panel heeft geconstateerd dat de eindkwalificaties op een goede manier terugkomen in verschillende beroepstaken. Via de beroepstaken werken de studenten aan de competenties op een bepaald niveau. In de propedeuse op niveau 1, in de hoofdfase op niveau 2 en bij het afstuderen op niveau 3. De opleiding heeft de eindkwalificaties helder vertaald naar het programma. In een overzicht in de studiehandleidingen staan de competenties vermeld die in de betreffende hoofdfasetaak aan de orde komen, tot op welk niveau die competentie beheerst wordt na afloop van de hoofdfasetaak en wat dat niveau inhoudt. Achter elke competentie staan 20/53 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt)

21 indicatoren geformuleerd, die voor de student dienen als leerdoel per module. Zoals al eerder vermeld, hanteert de opleiding drie niveaus. Zo weet de student precies aan welke competentie er gewerkt wordt en op welk niveau dat gebeurd. In de bijlage van het zelfevaluatierapport heeft de opleiding een schema opgenomen, waarin duidelijk vermeld wordt in welke onderwijseenheid (OWE) aan welke competenties gewerkt wordt. Hierbij zijn ook voorbeelden opgenomen hoe die competentie in de betreffende OWE aan bod komt. Het panel heeft geconstateerd dat alle competenties in de opleiding aan bod komen. Het panel heeft werkstukken en beoordelingen daarvan ingezien. Op basis hiervan concludeert het panel dat het programma de studenten in voldoende mate in staat stelt om de competenties van de opleiding te bereiken. Elke hoofdfasetaak eindigt met een project en het panel is van mening dat zowel het project zelf als de uitwerking van de studenten van goed niveau zijn. In evaluaties is niet specifiek gevraagd naar de concretisering van eindkwalificaties naar inhoud, maar wel naar de inhoud zelf. Volgens 89% van de studenten sluit de inhoud van het programma aan op de verwachtingen. In de Keuzegids krijgt de inhoud van de stof een 7,3. Facet 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Goed Criterium: - Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De verticale samenhang krijgt als volgt vorm: o De opbouw in het programma verloopt van basis in de propedeuse (niveau 1), via de beroepstaken in de hoofdfase (niveau 2) tot aan uiteindelijk het afstuderen waar de student laat zien de competenties op niveau 3 te beheersen. Het panel herkent deze opbouw duidelijk in het studiemateriaal. o Ook is er opbouw in de stages. In het eerste jaar is er een oriënterende stage. Na afronding van minimaal 2 hoofdfasetaken en een leerlijn is er een tweede stage, waaraan de student aan ten minste de volgende vier competenties werkt: algemeen ontwerpen in de elektrotechniek; projectmatig werken, methodisch en gestructureerd denken; communiceren; zelfsturing. Daarnaast geeft de student in het stageplan aan, aan welke competenties nog meer wordt gewerkt. Ten slotte is er de afstudeeropdracht die ook in de beroepspraktijk plaatsvindt. o Er zijn twee leerlijnen die de inhoudelijke kennisontwikkeling van de studenten ondersteunen en die door de gehele hoofdfase lopen: signaalbewerking en systeemleer. Horizontale samenhang wordt bereikt door het werken met beroepstaken en daarbinnen aan hoofdfasetaken. In het programma staat duidelijk beschreven welke hoofdfasetaken er in welke periode worden aangeboden. Elke periode worden twee hoofdfasetaken aangeboden waaruit de student er één kiest. Het gehele onderwijs staat in het teken van NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt) 21/53

22 de betreffende beroepstaak. Door het werken aan beroepstaken en competenties wordt er altijd aan een integratie van kennis, vaardigheden en attituden gewerkt. De samenhang binnen de leertaken wordt geborgd doordat er steeds een docent verantwoordelijk is voor een betreffende leertaak. Het panel onderschrijft dat hierdoor de samenhang kan worden geborgd en is van mening dat dit zorgt voor duidelijkheid binnen een leertaak. Het panel heeft waardering voor de manier waarop de opleiding samenhang in het programma heeft aangebracht door de goede uitwerking van de beroepstaken. Het programma zit door deze opzet goed in elkaar en het levert uiteindelijk studenten van een goed niveau af (zie facet 6.1). Tijdens de gesprekken hebben de studenten aangegeven dat ze een duidelijke samenhang ervaren tussen theorie en praktijk. De theorie die ze aangeboden krijgen kunnen ze goed toepassen in de projecten. Uit de evaluatie van het programma blijkt dat de studenten de inhoudelijke samenhang beoordelen met een 6,8. Uit het tevredenheidsonderzoek blijkt 80% (HAN STO, ) van de studenten tevreden over de samenhang tussen de studieonderdelen. Facet 2.4 Studielast Goed Criterium: - Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding gaat bij de voltijd variant uit van 60 EC per jaar, wat overeenkomt met 40 uur per week. De deeltijd gaat uit van 30 EC per jaar, wat overeenkomt met 20 uur per week. Uit de gesprekken met de studenten is gebleken dat de voltijdstudenten gemiddeld 45 uur en de deeltijders ongeveer 20 uur per week besteden aan hun studie. Bij de voltijd is er sprake van 21 contacturen in de week en in de propedeuse ligt dat iets hoger. De individuele deeltijdvariant heeft nauwelijks contacttijd. De studenten komen in principe alleen naar school voor de aftrapbijeenkomst en (her)tentamens. Incidenteel komen studenten naar school voor practica. De reguliere deeltijdopleiding kent per studiejaar 4 perioden van 9 weken elk en heeft per periode gemiddeld 8 weken met 8 contacturen per week Het panel vindt het opvallend dat de studenten meer dan 40 uur per week gemiddeld besteden, maar dit niet ervaren als te zware studielast. De studievoortgang van studenten wordt bevorderd door studieloopbaanbegeleiding (SLB). Elke student voert gesprekken over de studievoortgang met zijn begeleider (zie 4.2). 22/53 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt)

23 Aan het eind van de eerste studiejaar krijgen de voltijdstudenten een negatief bindend studieadvies indien zij minder dan 37,5 EC hebben gehaald. De regeling hiervoor staat in het opleidingsstatuut. Bij studenten was er onvrede over de roostering. De opleiding heeft aangegeven dat ze dit opgelost hebben door de roostering decentraal te regelen in plaats van centraal, wat voorheen het geval was. De opleiding heeft een hoge uitval in het eerste jaar. Daarna is de uitval gering. De uitval is na een half jaar duidelijk. Het panel is van mening dat het goed is dat de uitval na een half jaar duidelijk is. Het management en de studenten hebben tijdens de visitatie aangegeven dat de uitval onder Havisten meestal veroorzaakt wordt door onderschatting van de studie. MBO instromers hebben vaak moeite met de exacte vakken. Hiervoor heeft de opleiding een doorstroomprogramma opgezet met de ROC s in de regio. Voor de studiehouding is een pilot studieaanpak training opgezet, die voor alle studenten in het eerste jaar verplicht gaat worden. Er zijn volgens de opleiding en volgens de studenten geen specifieke struikelvakken. Tijdens de visitatie hebbende studenten aangegeven dat ze het prettig vinden dat het onderwijs in blokken is ingericht. Hierdoor kunnen ze zich steeds op een onderwerp richten. Herkansingen zijn ongeveer vier weken na de reguliere toets. De studenten zijn hier positief over. Het panel is positief over de selecterende werking van de propedeuse. Het feit dat de studenten meer dan 40 uur per week aan hun studie besteden is volgens het panel prima, omdat dit door de studenten niet als last ervaren wordt. Facet 2.5 Instroom Goed Criterium: - Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: vwo, havo, middenkaderopleiding of specialistenopleiding (WEB) of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit toelatingsonderzoek. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Om toegelaten te worden tot de opleiding moet de student beschikken over één van de volgende diploma s: o havo-diploma met het profiel Natuur en Techniek of Natuur en Gezondheid; o vwo-diploma: met het profiel Natuur en Techniek of Natuur en Gezondheid; met profiel Economie en Maatschappij + Natuurkunde1 met profiel Cultuur en Maatschappij + Wiskunde A12 + Natuurkunde1 o mbo-diploma op niveau 4; o mbo-diploma op niveau 4 met een doorstroompakket (hiermee kan de student het versnelde programma volgen); o een gelijkwaardig buitenlands diploma met vier certificaten NT2-II (hoogste niveau). NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt) 23/53

24 Studenten die 21 jaar of ouder zijn en geen adequate vooropleiding hebben, kunnen in aanmerking komen voor een toelatingsonderzoek. Het toelatingsonderzoek is vooral gericht op de kennis van wiskunde en natuurkunde. In het opleidingsstatuut geeft de opleiding aan dat er verschillende invullingen van het programma mogelijk zijn, afhankelijk van de vooropleiding: o HAVO-instroom: volgen het vierjarig programma o VWO-studenten: volgen door hun voorkennis van wiskunde de versnelde propedeuse (half jaar), daarna nominaal verder. De totale studieduur is drie en een half jaar. o MBO-E met doorstroompakket (hebben al onderdelen op het ROC gehad): versnelde propedeuse en een vrijstelling van stage 1. De totale studieduur is drie jaar. o MBO-E zonder doorstroompakket: nominale propedeuse en een vrijstelling van stage 1. De totale studieduur is 3,5 jaar. Door een intensief contact met diverse ROC s in de regio zijn er afspraken gemaakt dat een deel van de opleiding al op het ROC gevolgd kan worden, het hierboven genoemde doorstroompakket. MBO instromers hoeven stage 1 niet te doen. In deze stage zit onder andere een oriëntatie op het beroep van een hbo ingenieur. Dit hebben ze op het mbo niet gehad, maar dat komt ook in stage 2 en bij de studieloopbaanbegeleiding terug. De HAN heeft ten behoeve van eventuele studenten van buiten de EU de Code of Conduct ondertekend. Tijdens de visitatie hebben de studenten aangegeven dat er mogelijkheden zijn voor bijscholing in wiskunde en Engels. De opleiding heeft een EVC procedure die voornamelijk gebruikt wordt voor de deeltijdvarianten. In de voltijdopleiding wordt de EVC procedure nauwelijks gebruikt. (EVC-quickscan, handleiding EVC intake). Uit de evaluaties blijkt dat de voorlichting van de opleiding de studenten een goed beeld geeft van de opleiding. De aansluiting op kennis en ervaring beoordeelt 78% van de studenten positief. Ook sluiten de inhoud en het niveau van de opleiding goed aan bij de verwachtingen (87% positief). Facet 2.6 Duur Voldaan Criterium: - De opleiding voldoet aan formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum: hbo-bachelor: 240 studiepunten. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding voldoet aan de formele eisen van een curriculumomvang van 240 EC, zoals uit de het opleidingsstatuut blijkt. Dit geldt voor zowel de voltijd- als de deeltijdvariant. 24/53 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt)

25 Facet 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Goed Criteria: - Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen. - De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding streeft ernaar om de didactische werkvormen zodanig aan te bieden dat studenten (met verschillende leerstijlen) optimaal de gelegenheid krijgen hun competenties te ontwikkelen. Het didactisch concept (Opleidingsconcept, 2008) bestaat daarom uit een mix van werkvormen. De visie op leren en opleiden en de didactische richtlijnen die de opleiding hanteert worden helder beschreven in het opleidingsplan Engineering. In het zelfevaluatierapport heeft de opleiding de didactische uitgangspunten kort samengevat tot: o De opleiding is competentiegericht vormgegeven waarin uitgegaan wordt van beroepstaken. o De student dient zelfstandig, ondernemend en probleemoplossend te (leren) werken, dient initiatief en verantwoordelijkheid te (leren) nemen en keuzes te maken en dient te leren leren ; de student geeft steeds meer sturing aan zijn eigen leerproces. o Het onderwijs maakt gebruik van een elektronische leeromgeving: Scholar. Door de invoering van het HAN-brede HOF-project heeft de HAN een duidelijke keuze gemaakt voor competentiegericht onderwijs. Het panel is van mening dat deze uitgangspunten terug te zien zijn in de, als competenties geformuleerde, eindkwalificaties van de opleiding. De opleiding is competentiegericht vormgegeven en opgebouwd rondom realistische beroepstaken. De opdrachten waaraan gewerkt wordt, zijn aan de praktijk ontleend of worden in de praktijk uitgevoerd. Indien mogelijk wordt gewerkt met opdrachtgevers uit de praktijk. Het panel heeft geconstateerd dat de beroepstaken goed zijn uitgewerkt en vorm gegeven, relevant zijn en aansluiten op de door de opleiding geformuleerde competenties. De opleiding heeft aandacht voor toenemende zelfstandigheid onder studenten. In de propedeuse krijgen studenten te maken met gestructureerde opdrachten. Er is daarbij veel sturing vanuit de opleiding. In de hoofdfase is er sprake van minder sturing door de opleiding en meer zelfstandigheid. Door de opleiding heen verschuift de nadruk op het toepassen van kennis naar het uitvoeren van complexe beroepstaken. De opleiding maakt gebruik van verschillende werkvormen. Theoretische kennis en vaardigheden worden vooral aangeboden via interactieve theorielessen en practica. Dit wordt vooral aan het begin van een periode aangeboden, zodat de student dit verder in de periode kan toepassen bij bijvoorbeeld projecten. De groepen zijn niet groter dan 25 studenten. De werkvormen die in de opleiding gebruikt worden, zijn: o Practica; o Klassikale lessen (interactief); o Instructieopdrachten; o Vaardigheidstrainingen; NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt) 25/53

26 o Zelfstudie; o Opdrachten propedeuse; o Projectopdrachten; o (bedrijfs)presentaties/gastlessen. De werkvormen zijn in de deeltijd hetzelfde als in de voltijdopleiding. In het deeltijdprogramma komen minder projecten voor omdat deze studenten in een beroepscontext werken. Bij de E-learning variant is vooral sprake van begeleide zelfstudie. De E-learning studenten komen naar de opleiding om opdrachten en proeven uit te voeren. Daarnaast is het voor deze studenten mogelijk om een aantal metingen en realistische proeven thuis of elders te doen, door gebruikmaking van door de opleiding aangeboden software. Voor de E-learning studenten bestaan de werkvormen vooral uit zelfstudie en opdrachten maken. Het panel vindt de virtuele proeven een goede manier om de e-learning studenten zoveel mogelijk te laten oefenen. Naast al deze werkvormen maakt de opleiding gebruik van een Elektronische Leeromgeving (ELO). De ELO wordt gebruikt als hulpbron, ondersteuning in het leerproces en communicatiemiddel. Het panel heeft toegang gekregen tot de ELO en geconstateerd dat dit gericht gebruikt wordt in het leerproces, vooral als hulpbron en communicatiemiddel. Studenten werken aan zowel individuele als groepsopdrachten. In deze opdrachten wordt gewerkt aan beroepsproducten, waarvoor kennis, vaardigheden en attituden geïntegreerd worden. Dit past volgens het panel goed bij de visie van de opleiding, waarbij wordt uitgegaan van competentiegericht opleiden. Uit de evaluaties blijkt dat 84% van de voltijd en 90% van de deeltijdstudenten vinden dat zelfstandig leren gestimuleerd wordt. 75% van de studenten is van mening dat er voldoende keuzemogelijkheden zijn om een eigen traject te kiezen. Uit de Keuzegids 2006 blijkt dat de opleiding gebruik maakt van activerend onderwijs, waarbij praktische vaardigheden geoefend worden en een kritische houding gestimuleerd wordt. De studenten beoordelen dit punt met een 6,5. Facet 2.8 Beoordeling en toetsing Goed Criterium: - Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat getoetst of de studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het toetsbeleid staat beschreven in het Opleidingsplan voor domein Engineering, 2004, Handboek Summatieve Competentiebeoordeling opleidingen Domein Engineering en Opleidingsconcept Elektrotechniek, De toetsing is voor alle opleidingsvarianten. De opleiding borgt daarmee dat alle studenten alle competenties in voldoende mate behalen. 26/53 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt)

27 In het opleidingsplan geeft het instituut het volgende aan: Competentiegericht opleiden betekent ook competentiegericht toetsen. De toetsing is er op gericht om vast te stellen of de beoogde competenties verworven zijn. De opleiding hanteert hierbij formatieve en summatieve toetsing, zodat de student zich via de formatieve toetsing verder kan ontwikkelen en bij de summatieve toetsing bepaald wordt of de competenties daadwerkelijk beheerst worden. Binnen de beroepstaken wordt getoetst via over-all toetsen, casustoetsen, praktijksimulaties, praktijkopdrachten, enz. Alle bewijsmateriaal van zijn competentieontwikkeling brengt de student bijeen in zijn portfolio. De verzilvering van dit bewijsmateriaal vindt plaats in een reeks van assessments (summatieve competentiebeoordeling) gedurende de opleiding. Daarin wordt, los van de gebruikte leerbronnen, beoordeeld of de student de competenties heeft verworven die horen bij zijn opleiding. Vooraf is bepaald welke de indicatoren zijn voor het beheersen van bepaalde competenties op een bepaald niveau. Het assessment, dat verschillende vormen kent, wordt uitgevoerd door een groep assessoren docenten die niet bij de begeleiding van de student betrokken zijn en kan verschillende vormen hebben. Voor de assessments gelden de volgende kwaliteitscriteria: authenticiteit, actualiteitswaarde, relevantie, kwantiteit en variatie. Bij een summatieve competentiebeoordeling wordt gekeken naar de casustoets, het groepsproduct, de leerlijn en de opdrachten. Een uitgebreide beschrijving van de summatieve toetsing en de rol en taak van de examencommissie zijn opgenomen in de Onderwijs- en examenregeling. Deze is in zijn geheel opgenomen in het opleidingsstatuut. In de studiehandleidingen van de hoofdfasetaken staan de competenties die een student moet beheersen na afloop van de hoofdfasetaak. Hierbij zijn ook indicatoren beschreven, waarmee voor de student duidelijk is, waarop hij bij de toetsing wordt beoordeeld. Per competentie is mogelijk bewijsmateriaal aangegeven. Indien er een knock-out criterium is, staat dit erbij vermeld. In de studiehandleidingen is ook opgenomen wanneer en op welke wijze er getoetst wordt. De studiehandleidingen staan allemaal digitaal op de ELO. De studenten hebben tijdens de visitatie aangegeven dat de criteria voor de toetsing vooraf duidelijk zijn. De kwaliteit van toetsen wordt bewaakt doordat de casustoetsen gemaakt worden door een team van docenten. De verantwoordelijkheid voor de betrouwbaarheid en validiteit van de toets ligt uiteindelijk bij de docenten die het onderwijs in de onderwijseenheid verzorgen onder aansturing van de curriculum- en de examencommissie. De kwaliteit van de toetsen wordt op diverse manieren gewaarborgd: o De projectopdrachten worden door twee beoordelaars (waaronder een begeleider van het project) beoordeeld. Projectopdrachten worden tussen docenten uitgewisseld om de uniformiteit van de beoordeling te waarborgen. Als leidraad bij de beoordelingen van de projectopdrachten worden beoordelingsformulieren gebruikt. o In het studenttevredenheidsonderzoek (HAN-STO) staat een vraag over toetsing. Ook bij de OWE-evaluaties wordt een vraag gesteld over toetsing. o De intersubjectiviteit is bij alle afstudeeropdrachten geregeld doordat een begeleidend docent en een tweede docent (assessor) een beoordeling geven. Ze nemen in hun afweging het advies van de bedrijfsbegeleider en de gecommitteerde mee (zie hoofdstuk 6.1). NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt) 27/53