Hogeschool INHOLLAND, Rotterdam

Transcriptie

1 Hogeschool INHOLLAND, Rotterdam Opleiding: HBO-Rechten, hbo-bachelor Croho: Varianten: voltijd/deeltijd/duaal Visitatiedatum: 28 mei 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, september 2008

2 2/73 NQA - visitatie Hogeschool INHOLLAND, bacheloropleiding HBO-Rechten (vt/dt/du)

3 Inhoud Inhoud 3 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per facet en onderwerp 11 Deel B: Facetten 13 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 15 Onderwerp 2 Programma 18 Onderwerp 3 Inzet van personeel 34 Onderwerp 4 Voorzieningen 39 Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 44 Onderwerp 6 Resultaten 48 Deel C: Bijlagen 53 Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 54 Bijlage 2: Deskundigheden panelleden 59 Bijlage 3: Bezoekprogramma 63 Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 65 Bijlage 5: Domeinspecifieke referentiekader en opleidingscompetenties 70 NQA - visitatie Hogeschool INHOLLAND, bacheloropleiding HBO-Rechten (vt/dt/du) 3/73

4 4/73 NQA - visitatie Hogeschool INHOLLAND, bacheloropleiding HBO-Rechten (vt/dt/du)

5 Deel A: Onderwerpen NQA - visitatie Hogeschool INHOLLAND, bacheloropleiding HBO-Rechten (vt/dt/du) 5/73

6 6/73 NQA - visitatie Hogeschool INHOLLAND, bacheloropleiding HBO-Rechten (vt/dt/du)

7 1.1 Voorwoord Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de opleiding HBO-Rechten van Hogeschool INHOLLAND heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is begonnen in april 2008, toen het zelfevaluatierapport bij NQA is aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek heeft het panel de opleiding gevisiteerd op 28 mei Het panel bestond uit: de heer mr. H.J.L.M. (Eric) van de Luytgaarden (voorzitter, domeinpanellid); de heer mr. T. (Ton) Vis (domeinpanellid); mevrouw E.M. (Eileen) van der Grift (studentpanellid); de heer drs. R.V. (Remco) van der Dussen (NQA-auditor). Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (oktober 2007). Het panel beschikt over relevante werkvelddeskundigheid en over vakdeskundigheid. Onder vakdeskundigheid wordt verstaan het vertrouwd zijn met de meest recente ontwikkelingen en vertrouwd met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op het niveau/oriëntatie van de te beoordelen opleiding. Daarnaast beschikt het panel over onderwijsdeskundigheid, studentgebonden deskundigheid en visitatiedeskundigheid (zie bijlage 2). Het rapport bestaat uit drie delen: Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) conform het voorschrift van de NVAO. Uitzondering hierop is facet 2.6, als gevolg van aanvullende instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Dit Facetrapport vormt de basis van het Onderwerprapport. Deel C: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. 1.2 Inleiding Hogeschool INHOLLAND heeft haar opleidingen ondergebracht in 16 Schools op diverse locaties in de Randstad. De hogeschool heeft circa 2700 werknemers en, in , ongeveer studenten. NQA - visitatie Hogeschool INHOLLAND, bacheloropleiding HBO-Rechten (vt/dt/du) 7/73

8 De hogeschool verzorgt onderwijs op het gebied van de kennisdomeinen economie, rechten, techniek, kunst, educatie, vrije tijd, toerisme, communicatie, gezondheidszorg, social work, landbouw en natuurlijke omgeving. In het instellingsplan Samen werken aan de kennis van morgen heeft de hogeschool haar speerpunten geformuleerd voor de periode van : - de integratie van kennis, onderzoek en praktijk - de verdere professionalisering van de eigen organisatie - de focus op inhoudelijke thema s - de banden met de regio s waar vestigingen zijn van de hogeschool - de internationale oriëntatie. Alle opleidingen van de hogeschool hebben dezelfde major/minor structuur. De major beslaat de helft van het totale curriculum. Naast de major beslaan alle curricula twee minors: een specialisatieminor, gericht op beroepsspecifieke kwalificaties en een differentiatieminor. De differentiatieminor is verdiepend of verbredend. De opleiding HBO-Rechten valt samen met de opleiding Sociaal Juridische Dienstverlening (SJD) onder de School of Law. De School of Law heeft een afdeling in Den Haag en in Rotterdam. HBO-Rechten is alleen in Rotterdam gevestigd. De School heeft een managementteam, waarin de Schooldirecteur, de programmadirecteur, de opleidingsmanagers SJD en de opleidingsmanager HBO-Rechten zitting hebben. Er zijn twee docententeams, een team SJD met docenten die overwegend binnen de opleiding SJD lesgeven en een team HBO-Rechten met docenten die overwegend binnen de opleiding HBO-Rechten lesgeven. Het team HBO-Rechten telt 21 docenten met een formatie van 17,57 fte. Vanwege de inhoudelijke overeenkomsten tussen beide opleidingen is een groot deel van de docenten inzetbaar bij beide opleidingen. Ongeveer 79% van alle docenten is inzetbaar bij HBO-Rechten. Op 1 februari 2008 werkten er 49 docenten bij de School of Law, met een formatie van 42,86 fte. De opleiding HBO-Rechten bestaat in Nederland sinds 2002 en wordt vanaf het studiejaar 2003/2004 door Hogeschool INHOLLAND aangeboden. Tot op heden wordt de opleiding alleen op de locatie Rotterdam aangeboden. De opleiding biedt een voltijdse, een deeltijdse en een duale variant aan. In het studiejaar 2007/2008 volgen achtereenvolgens 561 voltijd-, 117 deeltijd- en 23 duaalstudenten de opleiding. De opleiding heeft hiermee een marktaandeel van ruim 10%. De jaarlijkse instroom van voltijdstudenten bedraagt tussen de 200 en 250. Er stromen ongeveer 30 deeltijdstudenten en ongeveer 7 duale studenten jaarlijks in. Van de eerste lichting HBO-juristen zijn 53 studenten aan het eind van studiejaar 2006/2007 afgestudeerd. 1.3 Werkwijze De beoordeling van de opleiding door het panel verliep volgens de werkwijze zoals die is neergelegd in het Beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder 8/73 NQA - visitatie Hogeschool INHOLLAND, bacheloropleiding HBO-Rechten (vt/dt/du)

9 beschreven. Het onderzoek vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. De voorbereidingsfase Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecontroleerd op kwaliteit en compleetheid (de validatie) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens bereidden de panelleden zich in de periode april-mei 2008 inhoudelijk voor op het bezoek van 28 mei Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport (en bijlagen), formuleerden in een beoordelingsformat hun voorlopige oordelen op basis van argumenten en zij formuleerden vraagpunten. Zij gaven hun bevindingen door aan de NQA-auditor. Op basis van een overzicht van voorlopige oordelen inventariseerde de NQA-auditor ten slotte kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken. Tijdens een vergadering op 14 mei 2008 is het bezoek door het panel voorbereid. De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd. Het bezoek door het panel NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de (dag-)indeling van het bezoek door het panel dat is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). Er vonden gesprekken plaats met het opleidingsmanagement, docenten, studenten, afgestudeerden en met werkveldvertegenwoordigers. Aan het begin en tijdens het bezoek heeft het panel ter inzage gevraagd materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door heeft het panel ruimte ingelast om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen-)oordelen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. Aan het einde van het bezoek heeft de voorzitter een mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele indrukken en ervaringen van het panel, zonder expliciete oordelen uit te spreken. De fase van rapporteren Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport kan de opleiding accreditatie aanvragen bij de NVAO. De opleiding heeft in juli 2008 een concept van het Facetrapport (deel B) voor een controle op feitelijke onjuistheden ontvangen. Naar aanleiding daarvan zijn enkele wijzigingen aangebracht. In het Onderwerprapport (deel A) wordt door NQA een oordeel op de onderwerpen en op de opleiding als geheel gegeven. Dit rapport is in september 2008 voor een controle op feitelijke onjuistheden aan de opleiding voorgelegd. NQA - visitatie Hogeschool INHOLLAND, bacheloropleiding HBO-Rechten (vt/dt/du) 9/73

10 Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in september Het visitatierapport is uiteindelijk in oktober 2008 ter beschikking gesteld aan de opleiding, die het samen met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO. 1.4 Oordeelsvorming In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding eventueel legt, het domeinspecifieke kader en een vergelijking met andere relevante opleidingen op een aantal aspecten. Het eindoordeel is voorzien van een aanvullende tekst als sprake is van: weging van de oordelen op facetniveau; benchmarking; generieke bevindingen die het facetniveau overschrijden; bepaalde accenten respectievelijk best practices. In de oordelen per onderwerp wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in het facetrapport. Daar waar een argumentatie/beoordeling voor de deeltijdse en duale variant afwijkt van de voltijd, is dit expliciet vermeld. Indien niet vermeld, gelden voor de deeltijd- en duaalopleiding dezelfde argumentatie/oordelen als voor de voltijdopleiding, aangezien de deeltijd- en duaalopleiding inhoudelijk voornamelijk zijn gebaseerd op dezelfde module-inhouden als de voltijdopleiding. Volgorde en onderwijsmethodieken kunnen daarbij verschillen. 10/73 NQA - visitatie Hogeschool INHOLLAND, bacheloropleiding HBO-Rechten (vt/dt/du)

11 1.5 Oordelen per facet en onderwerp Bacheloropleiding HBO-Rechten van Hogeschool INHOLLAND Onderwerp/Facet Voltijd Deeltijd Duaal Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen Voldoende Voldoende Voldoende 1.2 Niveau bachelor Goed Goed Goed 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Voldoende Voldoende Voldoende Totaaloordeel Positief Positief Positief Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen HBO Goed Goed Goed 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Goed Goed Goed 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Goed Goed Goed 2.4 Studielast Goed Goed Goed 2.5 Instroom Goed Goed Goed 2.6 Duur Voldaan Voldaan Voldaan 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Goed Voldoende Goed 2.8 Beoordeling en toetsing Voldoende Voldoende Voldoende Totaaloordeel Positief Positief Positief Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen HBO Voldoende Voldoende Voldoende 3.2 Kwantiteit personeel Goed Goed Goed 3.3 Kwaliteit personeel Goed Goed Goed Totaaloordeel Positief Positief Positief Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen Goed Goed Goed 4.2 Studiebegeleiding Voldoende Voldoende Voldoende Totaaloordeel Positief Positief Positief Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten Voldoende Voldoende Voldoende 5.2 Maatregelen tot verbetering Goed Goed Goed 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld Goed Goed Goed Totaaloordeel Positief Positief Positief Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau Goed Goed Goed 6.2 Onderwijsrendement Voldoende Voldoende Voldoende Totaaloordeel Positief Positief Positief NQA - visitatie Hogeschool INHOLLAND, bacheloropleiding HBO-Rechten (vt/dt/du) 11/73

12 Doelstellingen opleiding De facetten 1.1 en 1.3 zijn beoordeeld met Voldoende. Het facet 1.2 is beoordeeld met Goed. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Programma De facetten 2.1, 2.2, 2.3, 2.4 en 2.5 zijn beoordeeld met Goed. Het facet 2.6 is beoordeeld met Voldaan. Het facet 2.8 is beoordeeld met Voldoende. Voor de voltijdse en duale variant is facet 2.7 beoordeeld met Goed ; voor de deeltijdse variant is het facet met Voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Inzet van personeel De facetten 3.2 en 3.3 zijn beoordeeld met Goed. Het facet 3.1 is beoordeeld met Voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Voorzieningen Het facet 4.1 is beoordeeld met Goed. Het facet 4.2 is beoordeeld met Voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Interne kwaliteitszorg De facetten 5.2 en 5.3 zijn beoordeeld met Goed. Het facet 5.1 is beoordeeld met Voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Resultaten Het facet 6.1 is beoordeeld met Goed. Het facet 6.2 is beoordeeld met Voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Totaaloordeel Op grond van voorgaand schema en de inhoudelijke onderbouwing daarvan blijkt dat de opleiding op de zes onderwerpen positief scoort. De conclusie is dat het totaaloordeel over de opleiding POSITIEF is. 12/73 NQA - visitatie Hogeschool INHOLLAND, bacheloropleiding HBO-Rechten (vt/dt/du)

13 Deel B: Facetten NQA - visitatie Hogeschool INHOLLAND, bacheloropleiding HBO-Rechten (vt/dt/du) 13/73

14 14/73 NQA - visitatie Hogeschool INHOLLAND, bacheloropleiding HBO-Rechten (vt/dt/du)

15 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen Voldoende Criteria - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding leidt studenten op tot startbekwame, zelfsturende beroepsbeoefenaren die in het brede en veelzijdige beroepenveld van HBO-juristen op velerlei terreinen en functies inzetbaar zijn. Aan het onderwijs ligt het landelijk vastgestelde beroeps- en opleidingsprofiel De HBOjurist (2005) ten grondslag. De hierin geformuleerde competenties hebben betrekking op enerzijds de rechtstoepassing en anderzijds op het faciliteren van rechtstoepassing. De competenties zijn: Diagnosticeren, Beslissen, Adviseren, Belangen behartigen, Bemiddelen, Reguleren, Juridische audit uitvoeren, Juridisch dossier beheren, Omgaan met informatie en Kwaliteit bewaken. In het landelijk beroeps- en opleidingsprofiel is bij elke competentie een korte schets opgenomen van een aantal relevante beroepssituaties. Deze beschrijving geeft aan wat de bijdrage van de HBO-jurist is aan de organisatie en op welk niveau deze bijdrage is gesitueerd. Zie bijlage 5 voor een beschrijving van de competenties, inclusief de beroepssituaties. Gelet op het domein van de opleiding, het Nederlands recht, gaat volgens de opleiding de meeste aandacht uit naar de Nederlandse beroepspraktijk. Aangezien de invloed van het internationale en in het bijzonder het Europees recht in toenemende mate aanwezig is, zal de HBO-jurist in staat moeten zijn die invloed op het nationale recht te onderkennen en daar adequaat op in te spelen. Ook de toenemende internationale mobiliteit van personen en bedrijven brengt specifieke juridische problemen met zich mee en zal een steeds substantiëler deel van het werkterrein van HBO-juristen vormen. De opleiding waarborgt op verschillende manieren dat de beoogde competenties aansluiten op de eisen van (inter)nationale vakgenoten en de beroepspraktijk. Zo is sprake van deelname aan het landelijke overleg opleidingen HBO-Rechten, is er samenwerking met buitenlandse hogescholen en universiteiten, onder andere de Mykolos Romeris Universiteit te Vilnius, de Plantijn Hogeschool te Antwerpen, de South Bank University te Londen en de Ulster University te Belfast. Met deze instellingen wordt samengewerkt op het gebied van docenten- en studentenuitwisseling. Met enkele daarvan werd deelgenomen aan een door de Europese Commissie gesubsidieerd Curriculum Development Project en het Intensive Program. Tevens zijn er structurele contacten met het werkveld, waaronder het bespreken van de competenties met de Beroepenveldcommissie (BVC) van de opleiding evenals contacten met het werkveld via docenten en het opleidingsmanagement. In de ogen van het panel zouden de uitkomsten van de internationale contacten alsmede de invloed van het internationale recht op het nationale recht in de doelstellingen van de opleiding meer NQA - visitatie Hogeschool INHOLLAND, bacheloropleiding HBO-Rechten (vt/dt/du) 15/73

16 geëxpliciteerd kunnen worden. In dit stadium is het aan het panel onduidelijk in hoeverre bovenstaande contacten daadwerkelijk de opleiding en de invulling van de competenties beïnvloeden. Het panel meent dat dit op een meer structurele en traceerbare wijze vorm zou moeten krijgen, opdat de geformuleerde eindkwalificaties in een duidelijker internationaal en beroepsperspectief worden geplaatst, zeker gelet op de Rotterdamse context. Te denken valt aan een duidelijke natte component gericht op de ondernemingscontext van de internationale scheepsvaart en handel. Het is niet zo dat het panel concludeert dat dit niet plaatsvindt, maar een duidelijker profilering in dezen zou de opleiding kunnen versterken. Tijdens het visitatiebezoek heeft het panel vastgesteld dat de opleiding zich landelijk positioneert door een hoge mate van taakvolwassenheid en zelfstandigheid van studenten te verwachten. Inhoudelijk wil de opleiding generalistisch onderwijs aanbieden. Dit komt onder meer tot uitdrukking in de sterke verbondenheid van de opleiding met de andere opleiding van de School of Law, Sociaal Juridische Dienstverlening (SJD), en de nadruk in de doelstelling op de domeincompetenties. Het panel heeft de competenties van de opleiding bestudeerd en vastgesteld dat deze overeenkomen met de landelijk geformuleerde competenties. Het panel komt dan ook tot de conclusie dat de geformuleerde eindkwalificaties voldoen aan de eisen die door het beroepenveld en vakgenoten gesteld worden. Het panel mist echter een beschrijving van het profiel van de opleiding tegen de achtergrond van de regionale, nationale en internationale beroepsbeoefening. Het panel verwacht dat door de toenemende mobiliteit en Europeanisering/internationalisering van het recht, de jurist zich meer en meer zal moeten richten op de daaruit voorvloeiende specifieke problemen. Juist gezien de regionale omstandigheden van de opleiding, zoals het havengebied, de industrie en Europort. Enkele inhoudelijke kenmerken van de opleiding, die wel tot uiting komen in het curriculum, zouden expliciet neergelegd kunnen worden in de doelstellingen van de opleiding. Gezien het bovenstaande beoordeelt het panel het facet met een voldoende. Facet 1.2 Niveau bachelor Goed Criteria - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: In een document heeft de opleiding stapsgewijs via de generieke HBO kwalificaties en de competenties van het domein Law de relatie tussen de Dublin descriptoren en de HBO-Rechten competentie geëxpliciteerd. Het panel heeft de koppeling tussen de competenties en de Dublin-descriptoren bestudeerd en concludeert dat de koppeling adequaat is vormgegeven. Hiermee hanteert de opleiding een goede uitwerking van het bachelorniveau van de eindkwalificaties. Per Dublin descriptor komt het panel tot de volgende conclusies: 1. Kennis en inzicht: De afgestudeerde dient juridische vragen te kunnen analyseren en te handelen conform de gebruikelijke juridische bestuurlijke procedures. 16/73 NQA - visitatie Hogeschool INHOLLAND, bacheloropleiding HBO-Rechten (vt/dt/du)

17 Verschillende geformuleerde HBO-Rechten competenties, zoals Diagnosticeren en Omgaan met informatie, reflecteren de vereisten van deze Dublin descriptor. 2. Toepassing kennis en inzicht: De vereisten van deze descriptor komen onder meer naar voren in het in staat zijn om de juridische belangen van cliënten te behartigen en rechtsbijstand te verlenen. Tevens is de afgestudeerde in staat om nieuwe inzichten in een advies te vertalen. Met name de competenties Bemiddelen, Beslissen en Reguleren sluiten aan bij de vereiste om problemen op het vakgebied op te lossen. 3. Oordeelsvorming: de competenties, in het bijzonder Juridische audit uitvoeren en Diagnosticeren beantwoorden in voldoende mate aan de omschrijving van deze descriptor. Zo dient een afgestudeerde de uitkomsten van (wetenschappelijk) onderzoek op hun toepasbaarheid te beoordelen en te handelen conform de gebruikelijke juridische en bestuurlijke procedures. 4. Communicatie: de vereisten van deze descriptor worden voldoende weerspiegeld in de competentie waarin is vastgelegd dat de afgestudeerde in staat is als een zakelijke dienstverlener mondeling en schriftelijk te communiceren. 5. Leervaardigheden: in het bijzonder de competentie Omgaan met informatie is gericht op deze descriptor. In deze competentie is vastgelegd dat de afgestudeerde effecten van (nieuwe) wet- en regelgeving voor klanten en de eigen organisatie kan signaleren. Facet 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Voldoende Criteria - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo-opleiding vereist is of dienstig is. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Organisaties met een juridisch primair proces waar een hbo-jurist terecht kan komen zijn: - Rechtelijke macht: parketsecretaris, gerechtssecretaris, office manager, juridisch medewerker. - Advocatuur: rolmedewerker, paralegal, professional support lawyer, procesvertegenwoordiger. - Notariaat: juridisch medewerker, klerk (na een vervolgstudie). - Deurwaarderskantoren: juridisch medewerker. - Juridisch adviesbureau: juridisch adviseur, procesvertegenwoordiger. Organisaties met een niet-juridisch primair proces waar een hbo-jurist terecht kan komen zijn: - Openbaar bestuur: juridisch medewerker, procesvertegenwoordiger. - (non-)profit organisaties: juridisch medewerker. NQA - visitatie Hogeschool INHOLLAND, bacheloropleiding HBO-Rechten (vt/dt/du) 17/73

18 In bovengenoemde beroepen en functies verrichten (startende) HBO-juristen met name routinematige werkzaamheden: schrijven van beleidsnota s, voorbereiden van de behandeling van juridische geschillen door het verzamelen van informatie, het geven van advies, concepten van processtukken opstellen en dossierbeheer, het opstellen van en onderhandelen over contracten, belangenbehartiging, het beslissen op aanvragen voor overheidsprestaties. De mate van aansluiting van de startkwalificaties van de afgestudeerde op de eisen van het beroepveld wordt bewaakt middels werkveldonderzoek, alumni-onderzoek en de Beroepenveldcommissie (BVC). Uit de onderzoeken en het visitatiegesprek met de vertegenwoordigers van de BVC blijkt dat de kwalificaties van afgestudeerden goed aansluiten bij de wensen en eisen van het werkveld. De BVC kan zich dan ook vinden in de competenties. Het panel heeft wel geconstateerd dat de invloed van de BVC voor wat betreft de traditionele beroepen groot is; aanbevelenswaardig is het de breedte van het HBO-Rechten-veld op te zoeken (zie ook 1.1). Het panel heeft geconstateerd dat de eindkwalificaties overeen komen met de competenties uit het landelijk beroeps- en opleidingsprofiel De HBO-jurist (2005) (zie 1.1). Diverse werkveldcommissies hebben hun oordeel gegeven over het landelijk beroeps- en opleidingsprofiel. Bovendien heeft een aantal (oud) praktijkjuristen hun bijdrage geleverd aan de totstandkoming van het profiel. Het arbeidsmarktonderzoek dat gehouden is in het kader van het landelijk profiel, komt onder meer naar voren dat er veel behoefte is voor hbo-juristen. Hierdoor wordt in het landelijk profiel het bestaan van de opleiding op een adequate wijze gelegitimeerd. Het panel is wel van mening dat, gelet op het bovenstaande, de opleiding een eigen herkenbaar beroepsprofiel zou moeten formuleren. Dit zou meer moeten aansluiten bij de opvattingen over de zelfstandige beroepsuitoefening van de hbo-jurist, meer dan bij de ondersteunende rol die de verschillende uitstroomprofielen van de opleiding doen vermoeden. Gezien het bovenstaande beoordeelt het panel dit facet met een voldoende. Onderwerp 2 Programma Facet 2.1 Eisen HBO Goed Criteria - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. 18/73 NQA - visitatie Hogeschool INHOLLAND, bacheloropleiding HBO-Rechten (vt/dt/du)

19 Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Ten aanzien van de literatuur maakt de opleiding onderscheid tussen enerzijds de verplichte literatuur die in de lessen wordt behandeld en die voor de toetsing moet worden bestudeerd en anderzijds de overige te gebruikten (vak)literatuur. Het panel heeft de literatuurlijst bestudeerd en vastgesteld dat studenten in ruime mate in aanraking komen met vakliteratuur uit verschillende vakgebieden. In de ogen van het panel is de literatuurlijst volledig en bestaat deze uit gedegen en goede boeken die een hoog kwaliteitsniveau garanderen. De boeken zijn actueel en vertegenwoordigen de breedte van de juridische theorievorming in Nederland. Naast de verplichte literatuur is er aanvullende (vak)literatuur die de student geacht worden te gebruiken bij de uitwerking van een casus, het schrijven van werkstukken, projectverslagen en scripties. Van studenten wordt verwacht dat zij diverse bronnen, jurisprudentie, vaktijdschriften en andere publicaties binnen het vakgebied raadplegen. Het panel heeft in verschillende werkstukken, waaronder scripties, bestudeerd. Op grond hiervan constateert het panel dat studenten veelvuldig van deze bronnen gebruikmaken. Elk programmaonderdeel gaat uit van één of meerdere kritische of authentieke beroepssituaties. Deze situaties zijn gebaseerd op casuïstiek uit werkprocessen in de beroepspraktijk. De docenten verkrijgen dit materiaal uit de eigen beroepspraktijk of uit hun contacten met het werkveld. Daarbij wordt voor sommige programmaonderdelen uit de beroepspraktijk afkomstige geanonimiseerde dossiers, casuïstiek, protocollen en procedures en ander materiaal gebruikt. Op diverse manieren brengt de opleiding de actuele beroepspraktijk in het onderwijs in. - De opleiding zet gastdocenten en -sprekers uit de beroepspraktijk in. De gastdocenten worden met name ingezet bij de lessen Beroepspraktijk, als onderdeel van de studieloopbaanbegeleiding. Het panel heeft een overzicht van gastdocenten bestudeerd. De gastdocenten zijn afkomstig vanuit de rechtelijke macht of de advocatuur; het panel zou graag zien dat meer gastdocenten uit andere sectoren van de samenleving worden ingezet (zie 3.1). - Diverse excursies, bijvoorbeeld naar een rechtbank, de Raad van State, de Tweede Kamer en het Europees Parlement. - De actualiteitscolleges met de Rechtbank van Rotterdam. - Het aanbieden van realistische oefensituaties, zoals een Moot Court. - Iedere differentiatieminor kent een praktijkcomponent, zoals het adviseren en begeleiden van cliënten in de minor Rechtswinkel. Voor elk vakgebied binnen de opleiding is een consultant (tevens ook docent) aangesteld die onder meer als taak heeft de actualiteit van de vakinhoud te bewaken. Voor afstemming in het gehele curriculum vindt overleg plaats met de consultants van andere vakgebieden. Daarnaast komen de docenten maandelijks bijeen om recente literatuur, wetgeving, jurisprudentie of andere ontwikkelingen in het recht te bespreken. Door verschillende internationaal georiënteerde programmaonderdelen komen studenten in aanraking met ontwikkelingen in het buitenland. In onderdelen als Legal English, Internationaal en Europees Recht en Interculturele Communicatie wordt adequaat ingespeeld op actuele internationale ontwikkelingen. NQA - visitatie Hogeschool INHOLLAND, bacheloropleiding HBO-Rechten (vt/dt/du) 19/73

20 In de ogen van het panel is de ontwikkeling van vaardigheden op het gebied van toegepast onderzoek nog beperkt. Studenten dienen pas aan het eind van het programma, tijdens de scriptie, een toegepast onderzoek uit te voeren. De verbondenheid met diverse lectoraten van de Hogeschool is in de ogen van het panel voldoende aangetoond in de daartoe aangewezen documenten. Dit geldt met name voor het lectoraat Veiligheid & Recht. Er is een nieuw juridisch lectoraat in voorbereiding dat kleur bekend ten aanzien van de focus van toegepast onderzoek. Het panel heeft tijdens het visitatiebezoek vastgesteld dat de docenten afdoende in de gelegenheid worden gesteld hun eigen expertise in de lectoraten in te brengen alsook de lectoraten te voorzien van de nodige juridische expertise. Naar het oordeel van het panel staat dit echter nog in de kinderschoenen. Afgezien van een enkele uitzondering is de opleiding vooral bezig geweest met het opzetten van het curriculum en het bedienen van de studenten. Een aandachtspunt is derhalve dat steeds meer aan deskundigheidsbevordering wordt gedaan via participatie in bestaande lectoren, maar nog liever in een nieuw juridisch lectoraat. In het zelfevaluatierapport wordt een overzicht gegeven van programmaonderdelen waarin expliciete aandacht wordt gegeven aan de ontwikkeling van beroepsvaardigheden, waaronder juridische vaardigheden (JUVA). Studenten moeten op grond van die analyse en diagnose een advies uitbrengen aan partijen, hun belangen behartigen, een (voorstel voor een) beslissing formuleren of een voorstel doen voor wijziging van bestaande of invoeren van nieuwe regels. Daarnaast worden HBO-juristen geacht juridische informatie, zoals jurisprudentie, te kunnen verzamelen, ordenen en beheren en de kwaliteit van de informatie te kunnen bewaken. Naar aanleiding van de bestudering van enkele werkstukken, heeft het panel geconstateerde dat op de traditionele juridische vaardigheden, zoals het hanteren van jurisprudentie, nog een slag gemaakt kan worden door de opleiding. Het onderwijs in schriftelijke communicatievaardigheden is erop gericht studenten juridische teksten te leren schrijven, zoals juridische betogen en correspondentie, bezwaarschriften, pleitnota s en vonnissen. Ook het schrijven van beleidsnota s en adviesrapporten is onderdeel van het curriculum. De training in mondelinge communicatieve vaardigheden omvat (naast de basisvaardigheden): juridisch argumenteren, het voeren van cliëntgesprekken, conflicthantering en interculturele communicatie. In de onderdelen van de specialisatieminors van HBO-Rechten wordt aandacht besteed aan vaardigheden in het beheren van juridische dossiers, het kunnen omgaan met juridische databanken en in het managen van processen en kwaliteitsaspecten. Dit onderdeel verdient in de ogen van het panel lof, aangezien de opleiding op dit terrein bovengemiddelde faciliteiten aan studenten aanbiedt, als het gaat om digitale informatieontsluiting. Meer nog dan in andere opleidingen is er sprake van het op gebruiksvriendelijke wijze ontsluiten van digitale informatie. Hierbij is niet alleen sprake van een goede organisatie, maar heeft het panel eveneens de indruk gekregen dat de zaken up-to-date zijn. Het panel is van mening dat de invulling van het programma voldoet aan de vereisten van een hbo-opleiding. Er zijn voldoende praktijkgerichte elementen in het programma opgenomen waarin getraind wordt met diverse juridische vaardigheden. Tevens slaagt de 20/73 NQA - visitatie Hogeschool INHOLLAND, bacheloropleiding HBO-Rechten (vt/dt/du)

21 opleiding er in de actuele trends in de juridische domeinen te volgen. Het juridisch lectoraat zal de verbinding tussen het onderwijs en het toegepast onderzoek in de toekomst nog meer versterken; het is zaak dit zo snel mogelijk te realiseren. Aangezien het panel waardering heeft voor de adequate wijze waarop studenten worden voorbereid op hun toekomstig beroep, staat dit aspect het oordeel Goed van het panel geenszins in de weg. Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Goed Criteria - Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. - De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. - De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheden om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Om de eindkwalificaties te realiseren is gekozen voor een brede, beroepsgerichte major voor zowel de opleiding HBO-Rechten, als de opleiding Sociaal Juridische Dienstverlening (SJD). Het curriculum is zo ingericht dat de student bij verschillende onderdelen uit de major en daarnaast in de specialisatieminor HBO-Rechten, waarbij specifiek voor de HBO-jurist relevante rechtsgebieden en onderwerpen aan de orde komen, de daarvoor benodigde competenties kan ontwikkelen. Hij kan daarbij ook meer persoonlijk getinte voorkeuren volgen door de keuzemogelijkheden, die er in het derde en vierde studiejaar zijn voor verdiepende en verbredende differentiatiepakketten. Het programma is opgebouwd uit een major en meerdere (type) minors. De eerste twee jaren bestaan voor 80 EC uit de onderdelen van major en voor 40 EC uit de specialisatieminors HBO-Rechten. Binnen de major (50% van het gehele curriculum) verwerft de student de algemene beroepscompetenties van het domein Law. In de major wordt het onderwijs aangeboden in een opleidingsspecifieke context, wat wil zeggen dat er sprake is van voor HBO-Recht relevante beroepssituaties. De specialisatieminor (25% van het curriculum) is gericht op het verwerven van de voor de opleiding specifieke beroepscompetenties. Differentiatieminors (25% van het gehele curriculum) zijn samenhangende, verdiepende of verbredende onderwijspakketten van minimaal 15 EC. Middels differentiatieminors kan de student zich profileren. Het eerste jaar van het programma heeft een oriënterend karakter. Doel van het eerste jaar is na te gaan of de student geschikt is voor het juridisch beroep en voor de in het beroepenveld bestaande functies. Het tweede jaar is verdiepend en staat in het teken van (a) het ontwikkelen van de zelfstandige beroepsuitoefening, (b) het ontwikkelingen van belangstelling voor specifieke beroepsrichtingen en (c) het voorbereiden op de eerste langdurige confrontatie met de beroepspraktijk in de stage. NQA - visitatie Hogeschool INHOLLAND, bacheloropleiding HBO-Rechten (vt/dt/du) 21/73

22 De laatste twee jaar van het programma geeft de student een eigen kleur aan de opleiding, door de keuze van de stageplek, van de differentiatieminors en van het afstudeeronderwerp. In beginsel loopt een student aan het begin van zijn derde jaar stage en volgt hij twee differentiatieminors. Vervolgens volgt hij aan het begin van het vierde jaar twee differentiatieminors en studeert hij af met een afstudeerwerk en een examengesprek. In het totaal betreft deze keuzemogelijkheid 60 EC, waarvan minimaal 30 EC verdiepend moeten zijn. De student kiest de differentiatieminors in overleg met de studieloopbaanbegeleider en legt deze gemotiveerde keuze ter goedkeuring voor aan de Examencommissie. Echter, is het ook mogelijk dat een student eerste twee of vier differentiatieminors volgt in het derde jaar en dan pas stage loopt en tenslotte afstudeert. De student heeft dus de keuze uit drie momenten in jaar 3 en jaar 4 om zijn stage te lopen. Op basis van het competentieprofiel van de opleiding zijn de competenties ingedeeld in oplopende faseniveaus. Elke volgende fase veronderstelt dat de student aangetoond heeft de bij de vorige fase behorende mate van complexiteit, van zelfstandigheid, van vermogen tot transfer en tot het afleggen van verantwoording te beheersen. Dit heeft geresulteerd in de volgende faseniveaus: aan het eind van het eerste studiejaar is de student beroepsgeschikt, aan het eind van het tweede studiejaar stagebekwaam, aan het eind van het derde studiejaar beroepsgevormd en aan het eind van het vierde studiejaar startbekwaam. Per fase heeft de opleiding voor iedere competentie indicatoren vastgesteld. Indicatoren zijn zo concreet en toetsbaar mogelijk geformuleerde gedragingen aan de hand waarvan per programmaonderdeel beoordeeld kan worden of de student een competentie op een bepaald niveau geheel, gedeeltelijk of niet beheerst. Het risico dat studenten door gaan zonder alle competentie indicatoren te hebben behaald, is door de organisatie van de opleiding afdoende afgedekt. In een competentiekaart per jaar is aangegeven in welke programmaonderdelen de studenten werken aan welke competentie en/of deelcompetenties daarvan. In een apart overzicht is per differentiatieminor aangegeven welke (deel)competenties in het onderwijs vertaald zijn. Sinds de invoering van de major-minor structuur in 2004, is binnen de opleiding nadrukkelijk aandacht voor de operationalisering van competenties in toetsbare indicatoren en leerdoelen. Binnen en tussen de projectgroep onderwijsontwikkeling en de ontwikkelteams vindt daarover frequent en gestructureerd overleg plaats. In de studiehandleidingen staat aangegeven wat de indicatoren en cursusdoelen zijn. Als vakgebieden en indicatoren aan elkaar gekoppeld zijn, worden voor de verschillende onderwijsactiviteiten cursusdoelen vastgesteld, en één of meer kritische beroepssituaties opgesteld. Op grond van de beroepssituaties en de cursusdoelen worden vervolgens de te bestuderen literatuur en/of de te oefenen vaardigheden en beroepshouding bepaald, evenals de vorm en inhoud van de toetsing. Het panel heeft een overzicht gezien van de verbredende differentiatieminors. De studenten kunnen kiezen uit de volgende verdiepende differentiatieminors: - De bedrijfsjurist - Procesrechtelijke praktijk - Juridische beslissingen in de praktijk 22/73 NQA - visitatie Hogeschool INHOLLAND, bacheloropleiding HBO-Rechten (vt/dt/du)

23 - Doorstroomminor Rechten 1 - Recht en overheid - Recht en veiligheid - Rechtswinkel - Internationaalrechtelijke praktijk - International Law and Human Rights - Legal and Political Aspects of Social Law and Social Policy in the EU - Legal Aspects of the EU Duale studenten volgen de eerste twee jaar hetzelfde programma als de voltijdstudenten. Op deze wijze wordt gewaarborgd dat zij voldoende vakinhoudelijke kennis en vaardigheden verworven hebben voor de verdere ontwikkeling van de HBO-Rechten competenties in de beroepspraktijk. Deeltijdstudenten kunnen de praktijkgerelateerde competenties in de eerste helft van het derde leerjaar behalen. Afhankelijk van de aard van hun werkervaring en werkkring doen zij dit in de eigen werkomgeving of bij een stage instelling. Sommige competenties zullen zij al door middel van werkervaring hebben behaald. Deze studenten kunnen dit dan aantonen door middel van het doen van speciale opdrachten. Het panel heeft de verschillende programma s (voltijd, deeltijd en duaal) bestudeerd vanuit het perspectief van de geformuleerde eindkwalificaties, zoals neergelegd in het landelijk opleidingsprofiel. Het panel kan zich goed vinden in de wijze waarop in het aangeleverd materiaal een relatie is gelegd tussen de eindkwalificaties en de programmaonderdelen. Het panel heeft vastgesteld dat de beschrijvingen van de programmaonderdelen, zoals de informatie via de elektronische leeromgeving over competenties en fasen in de studie, de relatie met de competenties expliciet leggen. Het panel is van oordeel dat de programma s zo zijn ingericht en gestructureerd dat voltijdse, deeltijdse en duale studenten in staat zijn om de geformuleerde eindkwalificaties te behalen. Facet 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Goed Criteria - Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het onderwijs wordt gekenmerkt door een concentrische opbouw. Naarmate studenten met hun opleiding vorderen, wordt uitgebreider en dieper ingegaan op de terugkerende competenties. Deze toenemende mate van competentiebeheersing wordt gemarkeerd door de hiervoor gepresenteerde faseniveaus in de vier studiejaren. 1 De doorstroomminor Rechten geeft directe toegang tot de wo-masteropleiding Nederlands Recht van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Erasmus Universiteit Rotterdam. NQA - visitatie Hogeschool INHOLLAND, bacheloropleiding HBO-Rechten (vt/dt/du) 23/73

24 In het programma is de horizontale en verticale samenhang geborgd tussen de afzonderlijke onderdelen, hetzij vanuit thematisch of vakinhoudelijk perspectief, hetzij vanuit het perspectief van beroepscompetenties of beroepsrollen. Het eerste jaar staat in het teken van de introductie van studenten in de opleiding en het werkveld HBO-Rechten. In de eerste studieonderdelen van de major worden de studenten geïntroduceerd in het competentiegericht leren. In de major Introductie School of Law leren de studenten enkele studievaardigheden, praktische en gestructureerde manieren om een casus te behandelen en samen te werken in een studiegroep. In andere majoronderdelen volgen onder meer verschillende inleidingen in het recht, in schriftelijke en mondelinge communicatie (waaronder Engels), in bestuurskunde, mediation en beroepsethiek. Ook maken de studenten een begin met het trainen van juridische en communicatieve vaardigheden. In de specialisatieminor van HBO-Rechten krijgen studenten inzicht in de rechtsbronnen, juridische databanken, ICT en recht, vaardigheden in het aanleggen en beheren van dossiers en processtukken, management van processen en van kwaliteit. Voor elke onderwijsperiode zijn beroepsrollen en thema s geformuleerd, die uitgangspunt vormen voor de concrete vertaling van de indicatoren. In periode 4 van het eerste jaar is dit bijvoorbeeld het thema Onderhandelen. De vakinhoudelijke stof en studieopdrachten van de twee majoronderdelen en de specialisatieminors in die periode worden daaraan zo veel mogelijk gekoppeld. Het tweede studiejaar is een verbreding en verdieping van de ontwikkeling van competenties en vakinhouden. Alle competenties en de meeste disciplines (recht, communicatie, bestuurskunde, mediation) komen weer aan de orde, maar op een hoger niveau van complexiteit en zwaarte. Aan het eind van het tweede jaar zijn studenten stagebekwaam. Zij bereiden zich daarop voor door zich te bekwamen in vaardigheden voor het vinden van een stageplaats, zich bewust te worden van de eigen wensen en leerdoelen voor het ontwikkelen van competenties en het functioneren binnen de stage. Voor de deeltijdstudenten ligt de nadruk daarbij meer op netwerken en indien nodig het zoeken van een baan die beter bij de opleiding aansluit. In de specialisatie minors van HBO-Rechten komen onder andere aan de orde: kennis van en vaardigheden in procesrecht (burgerlijk procesrecht, argumenteren en vonnis schrijven, moot court), een verdieping in kwaliteitsmanagement en een juridische verdieping in privaatrecht en ondernemingsrecht. Aan het eind van het derde studiejaar is de student beroepsgevormd. In dit studiejaar staat de ontwikkeling van de student naar het zelf verantwoordelijkheid dragen voor het leren centraal. Dit vindt plaats in en tijdens de stage (voltijd) of de relevante werkplek (deeltijd en duaal) en door het zelf kiezen en vervolgens het volgen van verdiepende en/of verbredende differentiaties. De student is startbekwaam als hij zijn afstudeerproject met goed gevolg heeft afgerond. Op dit niveau moet de student laten zien de kerncompetenties van de opleiding HBO- Rechten te beheersen, in staat te zijn tot inhoudelijke integratie en te schakelen tussen micro- meso- en macrobenadering van juridische problemen. Het panel heeft tijdens het visitatiebezoek vastgesteld dat de inhoudelijke samenhang per periode is aangegeven in de studiehandleidingen voor de verschillende varianten. 24/73 NQA - visitatie Hogeschool INHOLLAND, bacheloropleiding HBO-Rechten (vt/dt/du)

25 De docenten bewaken in samenspraak met de projectgroep onderwijsontwikkeling de consistentie in de opbouw van het curriculum en de samenhang binnen de onderwijsperioden. Tijdens het bezoek heeft het panel geconstateerd dat de studieloopbaanbegeleider een belangrijke factor is in het bewaken van het studiepad per student. Samen met de SLB'er oriënteren studenten zich op hun studiekeuze en het beroepenveld, op de samenhang in het studieprogramma en op het ontwikkelen van competenties aan de hand van opgestelde persoonlijke leerdoelen. Hiervoor zijn richtlijnen vastgelegd in de studiehandleiding. Er is sprake van toelatingsvoorwaarden en doorstroomregelingen waarin de aansluiting tussen de programmaonderdelen tot uitdrukking worden gebracht. Voor deeltijdstudenten ligt de nadruk op loopbaanbegeleiding. Met behulp van studieloopbaanbegeleiding oriënteren studenten zich individueel op de stage, c.q. een relevante werkplek, en op de keuze voor differentiatiepakketten, de verdiepende en verbredende minors, in het derde en vierde studiejaar. Binnen de studieloopbaanbegeleiding wordt ook de samenhang tussen de theorie en de buitenschoolse praktijk bewaakt. Uit studentenevaluaties van de laatste jaren blijkt dat studenten een positief oordeel hebben over de samenhang in het curriculum. Op de items die daar direct of meer indirect naar vragen is de score voldoende. Het panel heeft de inhoudelijke samenhang van het curriculum op papier bestudeerd. Op grond hiervan en de gevoerde visitatiegesprekken, komt het panel tot de conclusie dat het programma in voldoende mate samenhang vertoont. De competentieniveaus, de thema s, de beroepsrollen en de systematiek van een major met verschilleden minors maken het programma consistent en goed opgebouwd met voldoende doorlopende leerlijnen. Ondanks de geconstateerde knelpunten van het SLB-systeem, geschiedt de inhoudelijke afstemming door de SLB er tussen de minors op een adequate wijze al zijn naar de mening van het panel verbetering mogelijk (zie 4.2). Toch is een inhoudelijk samenhangend studiepad voor iedere student afdoende gewaarborgd. Facet 2.4 Studielast Goed Criteria - Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Elke onderwijsperiode bestaat uit zeven weken college en drie collegevrije weken waarin tentamens, hertentamens en afrondingen van projecten plaatsvinden. In de ogen van het panel maakt deze vaste indeling de onderwijsperiodes en het bijbehorende studietraject voor de student overzichtelijk en voorspelbaar. NQA - visitatie Hogeschool INHOLLAND, bacheloropleiding HBO-Rechten (vt/dt/du) 25/73

26 In de Onderwijs- en Examenregeling (OER) wordt het aantal te behalen studiepunten voor elke onderwijseenheid vermeld. De standaard is 5 EC of een veelvoud daarvan. In de studiehandleidingen is de studielast van de samenstellende delen van de onderwijseenheden in een periode voor studenten inzichtelijk gemaakt. Het aantal contacturen per week voor de opleiding is als volgt: Voltijd Deeltijd Duaal Jaar Jaar Jaar Jaar ,25 Persoonlijke omstandigheden kunnen een reden zijn voor belemmering in de studievoortgang. Indien deze zich voordoen, is de studieloopbaanbegeleider voor de student de eerst aangewezen persoon om dergelijke problemen en de mogelijkheden om de studievertraging te beperken, te bespreken. Daarbij wijzen studieloopbaanbegeleiders de student zo nodig op het belang van het tijdig melden van problemen in de studievoortgang bij de decaan. Er is regelmatig overleg tussen de coördinator van de studieloopbaanbegeleiding en het decanaat. Naast de studieloopbaanbegeleiding kent de opleiding een aantal meer specifieke maatregelen om belemmeringen in de studievoortgang te verkleinen. Zo worden ondersteunende taallessen aangeboden en kent de opleiding een bindend studie advies (bsa) na het eerste jaar. Voor het vaststellen van het bsa gelden kwantitatieve en kwalitatieve eisen. Deze eisen zijn terug te vinden in de OER. De kwantitatieve en kwalitatieve eisen zijn binnen de School of Law geformuleerd. Het niet behalen van de major Inleiding Recht & Juridische Vaardigheden en Schriftelijke Communicatie in de eerste periode van het eerste jaar leidt tot een negatief bindend studieadvies. Aan eerstejaarsstudenten die moeite hebben met dit majoronderdeel worden extra taallessen gegeven, waardoor zij een grotere kans hebben om aan deze kwalitatieve eis te voldoen en de opleiding te kunnen vervolgen. Binnen de School of Law is het studiejaar 2007/2008 het project Rendementen gestart om de doorstroom van begin jaar één naar eind jaar vier en de uitstroom met een bachelordiploma te bevorderen. De studeerbaarheid wordt in studentenpanels en in het studententevredenheidsonderzoek regelmatig geëvalueerd. Uit evaluaties komt naar voren dat de haalbaarheid van het propedeusejaar en de hoofdfase positief worden gewaardeerd. De spreiding van de studielast over een studiejaar wordt echter net niet voldoende beoordeeld. Uit de periode-evaluaties blijkt dat de studenten over het algemeen van mening zijn dat de ervaren studielast overeenkomt met de aangegeven zwaarte, waarbij de deeltijdstudenten duidelijk minder tijd aan de opleiding besteden dan de voltijdstudenten. Uit de gesprekken in studentenpanels blijkt dat er een enkele keer onevenwichtigheid bestaat tussen de onderdelen in één periode wat betreft de studielast van de onderwijseenheden. Naar aanleiding van de bovengenoemde signalen, hebben de doorontwikkelaars de verschillende toetsvormen en de hoeveelheid te bestuderen stof in het volgende studiejaar meer in evenwicht gebracht. De doorlichting en bijstelling van de studielast in 26/73 NQA - visitatie Hogeschool INHOLLAND, bacheloropleiding HBO-Rechten (vt/dt/du)