Hogeschool Rotterdam, Rotterdam

Transcriptie

1 Hogeschool Rotterdam, Rotterdam Opleiding: Commerciële Economie, bachelor (incl. specialisatieprogramma SportMarketing & Management) Croho: Varianten: voltijd/deeltijd/duaal Visitatiedatum: 16 mei 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, oktober 2007

2 2/55 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, opleiding Commerciële Economie, hbo bachelor

3 Inhoud Inhoud 3 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per onderwerp Schematisch overzicht oordelen op onderwerp- en facetniveau Totaaloordeel 12 Deel B: Facetten 13 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 15 Onderwerp 3 Inzet van personeel 28 Onderwerp 4 Voorzieningen 32 Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 34 Onderwerp 6 Resultaten 37 Deel C: Bijlagen 41 Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 42 Bijlage 2: Deskundigheden panelleden 46 Bijlage 3: Bezoekprogramma 51 Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 52 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, opleiding Commerciële Economie, hbo bachelor 3/55

4 4/55 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, opleiding Commerciële Economie, hbo bachelor

5 Deel A: Onderwerpen NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, opleiding Commerciële Economie, hbo bachelor 5/55

6 6/55 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, opleiding Commerciële Economie, hbo bachelor

7 1.1 Voorwoord Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de opleiding Commerciële Economie (inclusief het specialisatieprogramma SportMarketing & Management) van de Hogeschool Rotterdam heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is feitelijk gestart in april 2007, het moment waarop de opleiding haar zelfevaluatierapport bij NQA heeft aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek was er een panelbezoek aan de opleiding. Dit bezoek vond plaats op 16 mei In het panel hebben de volgende personen zitting genomen: De heer prof. dr. ir. W.E. During (voorzitter, domeinpanellid); De heer C.T. Bouman (domeinpanellid); De heer R.H. Koelewijn (studentpanellid); Mevrouw drs. I.G.A. Smid (NQA-auditor). Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (22 augustus 2005). Het panel beschikt over domeinspecifieke deskundigheid, onderwijs- en auditdeskundigheid en deskundigheid over de internationale ontwikkelingen van de discipline (zie bijlage 2). Het rapport bestaat uit drie delen: Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) zoals die door de NVAO is voorgeschreven. Uitzondering hierop is facet 2.6, als gevolg van aanvullende instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Dit Facetrapport vormt de basis van het Onderwerprapport. Deel C: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. 1.2 Inleiding De Hogeschool Rotterdam is in 1988 ontstaan uit een fusie van 19 hbo-instellingen. In 2002 heeft een fusie plaatsgevonden met de Hogeschool voor Economische Studies (HES). Bij de school staan ruim studenten ingeschreven. Er werken circa 2533 personen, die samen 1682 fte s bezetten. De hogeschool biedt op vier locaties, verspreid over de stad Rotterdam, onderdak aan ruim 80 opleidingen op de gebieden economie, onderwijs, art, media & design, gezondheidszorg, gedrag & maatschappij en techniek. De hogeschool heeft 11 kenniskringen, waarin lectoren, onderzoekers, docenten en studenten zich gezamenlijk buigen over probleemstellingen die een interdisciplinaire aanpak nodig hebben. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, opleiding Commerciële Economie, hbo bachelor 7/55

8 De Hogeschool Rotterdam kent twee sturingslagen: het College van Bestuur en de directeuren van de 17 clusters. Het College van Bestuur stuurt op hoofdlijnen, de directeuren dragen integrale managementverantwoordelijkheid. Het management sluit jaarlijks een managementcontract af met het College van Bestuur. Minimaal drie keer per jaar legt het management verantwoording af over de feitelijk behaalde resultaten en de voortgang. De Hogeschool Rotterdam profileert zich als een praktijkgericht kennisinstituut met een verbinding naar de stad Rotterdam en de regio. De hogeschool streeft ernaar de hogeschoolpopulatie een afspiegeling te laten zijn van de bevolking van Rotterdam. Samenwerken en het uitwisselen van kennis met bedrijven en instellingen in de stad is een belangrijk speerpunt van de hogeschool. Het strategisch beleid is door de hogeschool vastgelegd in een Positionpaper (2003). Hierin wordt voor de periode beschreven wat de ambities van de hogeschool zijn. Deze hebben betrekking op onder andere een heldere profilering en positionering, een duidelijk onderwijsconcept, flexibel onderwijs dat inspeelt op de diversiteit van aspirant-studenten, doelmatig onderwijs dat studenten optimale mogelijkheden geeft zicht te ontwikkelen en een duidelijke positie in de regionale kennisinfrastructuur. De opleiding Commerciële Economie maakt deel uit van het cluster HES Commercieel Management van de hogeschool en bestaat 41 jaar. Naast de opleiding Commerciële Economie maken ook de opleidingen Communicatie en Small Business & Retailmanagement deel uit van het cluster. De opleiding Commerciële Economie biedt, naast het reguliere programma, het specialisatieprogramma SportMarketing & Management aan. Dit specialisatieprogramma is onderdeel van deze visitatie. Het cluster stelt zich ten doel studenten op te leiden tot breed inzetbare, beginnende beroepsbeoefenaren, die zelfstandig en zelfverantwoordelijk in staat zijn om in steeds wisselende contexten en in samenwerking met anderen (beroepsgerichte) problemen te detecteren en op te lossen. Dit streven is uitgewerkt in het Strategisch Beleidsplan van het cluster. Per 1 september 2007 zal de opleiding gefaseerd een nieuw curriculum invoeren. Dit houdt verband met de invoering van de bachelor-master structuur in het hoger onderwijs en de nieuw vastgestelde domeincompetenties Commerce. Het propedeusejaar van de deeltijdopleiding Commerciële Economie is reeds met ingang van het studiejaar gebaseerd op de nieuwe domeincompetenties. Bij de opleiding Commerciële Economie staan in studenten ingeschreven, hiervan volgen 1141 studenten het reguliere programma Commerciële Economie en 465 studenten het specialisatieprogramma SportMarketing & Management. De opleiding kan worden gevolgd in voltijd (969 studenten), deeltijd (109 studenten) of duale (20 studenten) variant. Het specialisatieprogramma SportMarketing & Management heeft alleen een voltijdvariant (465 studenten). Het onderwijs wordt verzorgd door een team van docenten met een taakomvang van 51,9 fte s. De opleiding heeft een docent-studentratio van 1:31. 8/55 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, opleiding Commerciële Economie, hbo bachelor

9 1.3 Werkwijze De beoordeling van de opleiding door het panel heeft plaatsgevonden conform de werkwijze zoals die is neergelegd in het Beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. De visitatie vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. De voorbereidingsfase Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecheckt op kwaliteit en compleetheid (de validatie) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens bereiden de panelleden zich inhoudelijk voor op het bezoek (16 mei 2007). Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport (en bijlagen), formuleerden in een beoordelingsformat hun voorlopige oordelen op basis van argumenten en zij formuleerden vraagpunten. Zij gaven hun bevindingen door aan de NQA-auditor. Op basis van een overzicht van voorlopige oordelen inventariseerde de NQA-auditor tenslotte kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken. Tijdens een voorbereidende vergadering is het bezoek door het panel concreet voorbereid. De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd. Het bezoek door het panel NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de (dag-)indeling van het bezoek door het panel dat is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). Er vonden gesprekken plaats met het opleidingsmanagement, docenten, studenten, afgestudeerden en met werkveldvertegenwoordigers. Aan het begin en tijdens het bezoek is ter inzage gevraagd materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door heeft het panel zogenaamde schakelmomenten ingelast om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen-)oordelen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. Aan het einde van het bezoek heeft de voorzitter een mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele indrukken en ervaringen van het panel, zonder expliciete oordelen uit te spreken. De fase van rapporteren Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport wordt door de opleiding accreditatie aangevraagd bij de NVAO. In het facetrapport wordt door NQA gerapporteerd op facetniveau. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, opleiding Commerciële Economie, hbo bachelor 9/55

10 De opleiding heeft in juli 2007 een concept van dit rapport voor een check op feitelijke onjuistheden ontvangen. Naar aanleiding daarvan zijn enkele wijzigingen aangebracht. In het onderwerprapport wordt door NQA een oordeel op de onderwerpen en op de opleiding als geheel gegeven. Dit rapport is in augustus 2007 voor een check op feitelijke onjuistheden aan de opleiding voorgelegd. Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in september Het visitatierapport is uiteindelijk in oktober 2007 ter beschikking gesteld aan de opleiding, die het samen met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO. 1.4 Oordeelsvorming In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door de NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding eventueel legt. In de oordelen per onderwerp wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in het facetrapport. Daar waar een argumentatie/beoordeling voor de deeltijd of duale variant afwijkt van de voltijd, is dit expliciet vermeld. Indien niet vermeld, gelden voor de deeltijd en duale opleiding dezelfde argumentatie/oordelen als voor de voltijdopleiding, aangezien de deeltijd en duale opleiding inhoudelijk voornamelijk zijn gebaseerd op dezelfde module-inhouden als de voltijdopleiding. Volgorde en onderwijsmethodieken kunnen daarbij verschillen. Eenzelfde werkwijze wordt ook gehanteerd voor de argumentatie/beoordeling van het specialisatieprogramma SportMarketing & Management. Daar waar een argumentatie/beoordeling voor het specialisatieprogramma afwijkt van de opleiding Commerciële Economie, is dit expliciet vermeld. Indien niet vermeld, gelden voor het (voltijd) specialisatieprogramma dezelfde argumentatie/oordelen als voor de (voltijd) opleiding Commerciële Economie. 1.5 Oordelen per onderwerp Doelstellingen opleiding De facetten van onderwerp 1 zijn beoordeeld als goed. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief Programma Aan de facetten Eisen HBO, Relatie doelstellingen en inhoud programma en Instroom is het oordeel goed toegekend. De facetten Samenhang programma, Afstemming vormgeving en inhoud en Beoordeling en toetsing zijn gewaardeerd met het oordeel voldoende. Het facet Duur is met een voldaan beoordeeld. Het panel heeft het oordeel onvoldoende toegekend aan het facet Studielast. 10/55 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, opleiding Commerciële Economie, hbo bachelor

11 Het panel heeft vastgesteld dat de studielast en de studeerbaarheid van het programma op een aantal punten te wensen overlaat. Het betreft onder andere het niet tijdig beschikbaar zijn van cijfers en roosters en het meeliftgedrag van studenten bij groepsopdrachten. Met name het laatste punt, het meeliftgedrag, is al langer aan de orde, zo blijkt uit gesprekken met studenten en ook afgestudeerden. Het panel heeft op basis van gesprekken met het management en docenten geconstateerd dat de opleiding zich bewust is van de knelpunten in haar programma als het gaat om studielast en studeerbaarheid. Door de opleiding worden in dit kader verschillende maatregelen getroffen ter verbetering van de studielast en studeerbaarheid van het programma. Deze maatregelen variëren van het vervangen van het cijferregistratiesysteem in november 2007 tot het door de opleidingsmanager en opleidingscoördinatoren bewaken van het tijdig inleveren van cijfers door docenten, alsmede het bewaken van het gehele proces van cijferregistratie en roosterinformatie. Ook de invoering van een nieuw curriculum per 1 september 2007 zal de studielast en studeerbaarheid ten goede zal komen. De opleiding noemt onder andere als expliciet aandachtspunt de verbetering van de kwaliteit van de uitvoering van groepsopdrachten, waarbij studenten individueel afgerekend kunnen worden op slechte prestaties, en het terugbrengen van de groepsgrootte bij groepsopdrachten van 15 naar 8-10 studenten. Voor het specialisatieprogramma SportMarketing & Management is dit reeds gerealiseerd. Het panel verwacht dat de opleiding met deze maatregelen de studeerbaarheid en studielast van het programma in de toekomst verbetert, maar is van oordeel dat deze voor dit moment onvoldoende is. Hoewel het facet Studielast door het panel als onvoldoende wordt beoordeeld, is zij van mening dat op grond van bovenstaande overwegingen, de verbeteracties en het gegeven dat tegenover het oordeel onvoldoende de oordelen goed voor cruciale en voor het panel zwaarwegende facetten als Eisen HBO, Relatie doelstellingen en inhoud programma en Instroom staan, het totale oordeel op het onderwerp Programma positief is. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding positief Inzet van personeel Het facet Eisen HBO is beoordeeld als goed, de beide andere facetten zijn beoordeeld als voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief Voorzieningen De facetten van onderwerp 4 zijn beoordeeld als goed. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief Interne kwaliteitszorg Het facet Maatregelen tot verbetering is beoordeeld als voldoende, de beide andere facetten zijn beoordeeld als goed. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief Resultaten Aan de twee facetten behorend bij onderwerp 6 is het oordeel voldoende toegekend. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, opleiding Commerciële Economie, hbo bachelor 11/55

12 1.6 Schematisch overzicht oordelen op onderwerp- en facetniveau Onderwerp/Facet Opleiding Commerciële Economie (incl. specialisatieprogramma SportMarketing & Management) Varianten Voltijd Deeltijd Duaal Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed Goed Goed 1.2 Niveau bachelor Goed Goed Goed 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Goed Goed Goed Totaaloordeel Positief Positief Positief Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen HBO Goed Goed Goed 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Goed Goed Goed 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Voldoende Voldoende Voldoende 2.4 Studielast Onvoldoende Onvoldoende Onvoldoende 2.5 Instroom Goed Goed Goed 2.6 Duur Voldaan Voldaan Voldaan 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Voldoende Voldoende Voldoende 2.8 Beoordeling en toetsing Voldoende Voldoende Voldoende Totaaloordeel Positief Positief Positief Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen HBO Goed Goed Goed 3.2 Kwantiteit personeel Voldoende Voldoende Voldoende 3.3 Kwaliteit personeel Voldoende Voldoende Voldoende Totaaloordeel Positief Positief Positief Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen Goed Goed Goed 4.2 Studiebegeleiding Goed Goed Goed Totaaloordeel Positief Positief Positief Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten Goed Goed Goed 5.2 Maatregelen tot verbetering Voldoende Voldoende Voldoende 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en Goed Goed Goed het beroepenveld Totaaloordeel Positief Positief Positief Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerde niveau Voldoende Voldoende Voldoende 6.2 Onderwijsrendement Voldoende Voldoende Voldoende Totaaloordeel Positief Positief Positief 1.7 Totaaloordeel Op grond van voorgaand schema waaruit blijkt dat de opleiding Commerciële Economie (incl. het specialisatieprogramma SportMarketing & Management) van de Hogeschool Rotterdam op de zes onderwerpen positief scoort, is de conclusie dat het totaaloordeel over de opleiding positief is. 12/55 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, opleiding Commerciële Economie, hbo bachelor

13 Deel B: Facetten NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, opleiding Commerciële Economie, hbo bachelor 13/55

14 14/55 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, opleiding Commerciële Economie, hbo bachelor

15 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed Criteria - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het huidige curriculum van de opleiding is gebaseerd op het landelijk beroepsprofiel dat in 1998 in opdracht van het landelijk overleg HEO Commerciële Economie is ontwikkeld. Het beroepsprofiel is verdeeld in vier deelgebieden (kern, context, algemene beroepsgerichte competenties, persoon) welke overeenkomen met de beroepsrollen uit het Competentieprofiel CE. Voor elk van de deelgebieden zijn eindkwalificaties (54 in totaal) opgesteld. Omdat de eindkwalificaties alleen op eindniveau waren beschreven heeft de opleiding een curriculumcommissie in het leven geroepen die de eindkwalificaties in 2001 heeft vertaald naar eindtermen op niveau. De eindtermen zijn volgens de taxonomie van Bloom gespecificeerd naar kennis, inzicht en vaardigheden. Het landelijk profiel is vastgesteld door de HBO-raad en geaccordeerd door de werkgeversorganisatie VNO-NCW en de beroepsverenigingen NIMA, NEVI, Fenedex en SMA. Hiermee is de aansluiting aan de eisen van vakgenoten en de beroepspraktijk geborgd. In 2001/2002 heeft, op initiatief van het landelijk overleg, een aanpassing plaatsgevonden van het beroepsprofiel uit 1998 en is een meer competentiegericht beroepsprofiel ontwikkeld. Uit het ZER wordt duidelijk dat de opleiding de keuze heeft gemaakt om het eigen beroepsprofiel te blijven gebruiken, omdat hierin de eindkwalificaties zijn vertaald naar eindtermen op niveau en deze, naar de mening van de opleiding, beter toepasbaar zijn in het primaire proces. De koppeling met het landelijk profiel bleef daarmee intact en de koppeling naar de beroepspraktijk bleef geborgd. Uit het ZER en de gesprekken met het management blijkt dat de opleiding per 1 september 2007 met een nieuw curriculum start waarbij nieuwe domeincompetenties leidend zijn. De nieuwe domeincompetenties houden verband met de invoering van de bachelor-master structuur in het Nederlandse hoger onderwijs en vervangen de eindtermen uit In het kader hiervan heeft het landelijk overleg van de opleiding Commerciële Economie zich gericht op de ontwikkeling van domeincompetenties voor het domein bachelor of Commerce. De nieuwe domeincompetenties, vastgelegd in het document Domeincompetenties domein Commerce (2006), bestaan uit 8 kerncompetenties, welke uitgesplitst en geoperationaliseerd zijn naar in totaal 80 competenties voor de competentieniveaus 1, 2 en 3 (29 competenties voor competentieniveau 1, 34 voor competentieniveau 2 en 17 voor competentieniveau 3). De curriculumcommissie van de opleiding werkt thans aan de ontwikkeling van het vernieuwde curriculum waarbij de nieuwe domeincompetenties leidend zijn. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, opleiding Commerciële Economie, hbo bachelor 15/55

16 Concreet betekent dit dat de reeds bestaande eindtermen daar waar nodig aangepast worden om te waarborgen dat de opleiding aansluiting houdt met de nieuwe landelijk vastgestelde domeincompetenties en de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk worden gesteld. Het eerste jaar van de deeltijdopleiding Commerciële Economie is met ingang van het studiejaar reeds gebaseerd op de nieuwe domeincompetenties en zal dienen als basis voor het per 1 september 2007 te vernieuwen curriculum voor de gehele opleiding. De opleiding borgt door middel van de samenwerking met het NIMA de internationale oriëntatie van de opleiding; het NIMA is aangesloten bij de European Marketing Confedaration (EMC), welke instantie de Europese standaard voor marketing heeft vastgesteld. Het NIMA voldoet aan deze Europese, internationale eisen. Daarnaast heeft een van de docenten een opleiding gevolgd aan het Engelse Chartered Institute of Marketing (CIM, Engelse equivalent van het NIMA) en zijn er regelmatig contacten met het CIM. Facet 1.2 Niveau bachelor Goed Criteria - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding neemt de Dublin descriptoren en de nadere uitwerking hiervan ten behoeve van de opleidingen van de HR als uitgangspunt voor het bachelorniveau. In het document Dublin descriptoren vertaald naar opleidingsvereisten van de Hogeschool Rotterdam. Kwalificaties van de Bachelor (2003) is door de HR een uitwerking gemaakt van de Dublin descriptoren. In de uitwerking zijn de 10 generieke hbo-kwalificaties en de 7 competenties van de Algemene beroepsvaardigheden voor de afgestudeerde hbo er gekoppeld aan de Dublin descriptoren. De opleiding maakt de samenhang tussen de Dublin descriptoren, de hogeschoolbrede eindkwalificaties, de eindkwalificaties van de opleiding en het curriculum inzichtelijk door een competentiematrix op te stellen. Hieruit blijkt dat de kernkwalificaties worden afgedekt zodat kan worden geconcludeerd dat de eindkwalificaties aansluiten bij algemeen geaccepteerde beschrijvingen van een bachelor. Ook de nieuwe domeincompetenties Commerce (zie facet 1.1) sluiten aan op de Dublin descriptoren. De aansluiting is bekrachtigd in het landelijk overleg HEO Commerciële Economie. Op basis van het ZER en het document Conversietabel domeincompetenties nieuw naar oud opleiding CE (2006) wordt zichtbaar dat de opleiding de domeincompetenties door middel van een conversietabel heeft gekoppeld aan de eigen vigerende leerdoelen. Hiermee is de koppeling naar de nieuwe domeincompetenties naar het curriculum en de Dublin descriptoren gewaarborgd. 16/55 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, opleiding Commerciële Economie, hbo bachelor

17 Facet 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Goed Criteria - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een HBO-opleiding vereist is of dienstig is. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De eindkwalificaties van de opleiding zijn ontleend aan het landelijk beroepsprofiel, dat in 1998 door het landelijk overleg HEO Commerciële Economie is ontwikkeld. Het beroepsprofiel is vastgesteld door de HBO-raad en geaccordeerd door de werkgeversorganisatie VNO-NCW en de beroepsverenigingen NIMA, NEVI, Fenedex en SMA. Dit geldt ook voor het in 2001/2002 opgestelde competentiegerichte beroepsprofiel. De nieuwe domeincompetenties Commerce zijn geaccordeerd door de beroepsverenigingen en worden thans aangeboden aan de HBO-raad. Op clusterniveau bestaat een Raad van Advies, waarin de beroepenveldcommissie van de opleiding is vertegenwoordigd. In deze commissie hebben professionals uit het vakgebied commercie zitting. Vanuit deze commissie wordt getoetst of het onderwijsprogramma en de beschreven eindkwalificaties voldoen aan de wensen van de beroepspraktijk. Het beroepsgerichte karakter van het onderwijs van de HR komt tot uitdrukking in de sterke contacten met het beroepenveld op het niveau van de hogeschool, de clusters en de opleidingen in de Bureaus Externe Betrekkingen. Een voorbeeld hiervan zijn de contacten vanuit de opleiding Commerciële Economie met het NIMA. De samenwerking tussen de opleiding en het NIMA borgt de internationale oriëntatie van de opleiding; het NIMA is aangesloten bij de European Marketing Confederation, welke instantie de Europese standaard voor marketing heeft vastgesteld. Studenten Commerciële Economie worden door de opleiding zo breed mogelijk opgeleid om als allround marketeer aan de slag te kunnen. De afgestudeerde student Commerciële Economie is in staat wensen en behoeften van consumenten en ondernemingen te vertalen naar marketing-en salesactiviteiten in een internationale context. Afgestudeerden van de opleiding komen binnen ondernemingen terecht op verschillende startposities. Deze variëren van medewerker communicatie en junior commercieel manager tot assistent accountmanager en commercieel medewerker met doorgroeimogelijkheden voor hoger management. Voor het specialisatieprogramma SportMarketing & Management geldt dat deze in 2007 voor het eerst te maken krijgt met afgestudeerden. Een van de actiepunten in dit verband is dat door de opleiding nader onderzoek zal worden gedaan naar de startfuncties waarin afgestudeerden van het specialisatieprogramma SportMarketing & Management terechtkomen. Op basis van het beroepsprofiel zullen afgestudeerden naar verwachting onder meer terechtkomen in functies als sponsormanager, verenigingsmanager en commercieel sportadviseur. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, opleiding Commerciële Economie, hbo bachelor 17/55

18 Uit gesprekken met afgestudeerden blijkt dat de eindkwalificaties van de opleiding als relevant voor de beroepspraktijk worden ervaren. Onderwerp 2 Programma Facet 2.1 Eisen HBO Goed Criteria - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De HR streeft er naar de praktijk een centrale plaats te gegeven in het curriculum door de beroepspraktijk in de school te halen (Outside in- Inside out). Vanaf het begin van de studie wordt studenten geleerd om vraagstukken aan te pakken die zij in hun beroepspraktijk tegenkomen. Het betreft zoveel mogelijk échte vraagstukken met een échte opdrachtgever. Zoveel mogelijk samen met andere studenten, ook met studenten van andere opleidingen. Lectoraten, kenniskringen en gastdocenten spelen, zo blijkt uit de Positionpaper van de HR, een sleutelrol bij de verbinding tussen binnen (de school) en buiten (de beroepspraktijk). Er zijn lectoren benoemd, kenniskringen ingericht voor verschillende inhoudelijke speerpunten (voor de opleiding Commerciële Economie is dit de kenniskring International Business & Risk Management) en gastdocenten leveren actueel casusmateriaal uit de praktijk. Allen leveren een bijdrage aan de ontwikkeling van het onderwijs, het actueel houden van het curriculum en de professionalisering van de staf. Kennisontwikkeling van studenten vindt plaats aan de hand van adequaat studiemateriaal. De keuze van de literatuur vindt plaats door vakgroepen die daarbij ook internationale literatuur overwegen. Het panel vindt de kwaliteit van de gebruikte vakliteratuur over het algemeen goed. Het zijn voor de opleiding Commerciële Economie relevante en actuele titels. De boekenlijst is compleet en de boeken bieden voor ieder vak voldoende leerstof. Van studenten heeft het panel vernomen dat er naast de verplichte literatuur ook gebruik wordt gemaakt van aanvullende literatuur. Studenten komen vanaf het eerste jaar van de opleiding in aanraking met de beroepspraktijk. Dit gebeurt in het propedeusejaar door middel van de bijbaan van de student. Studenten voeren in het verlengde van hun bijbaan diverse projecten en praktijkopdrachten uit. Hiermee oriënteren zij zich op het beroepenveld en de (marketing)omgeving en koppelen kennis en inzichten terug naar de beroepspraktijk. 18/55 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, opleiding Commerciële Economie, hbo bachelor

19 Gedurende het hele tweede jaar van de opleiding houdt de student Commerciële Economie zich in groepsverband bezig met het project de Junioronderneming (15 studiepunten) en de student SportMarketing & Management zich met de Sportonderneming (7 studiepunten). Beide projecten zijn gericht op het ondernemerschap, wat inhoudt dat een groep studenten een jaar lang een door hen zelf opgericht bedrijf runnen en een product op de markt brengen. De studenten worden bij het project ondersteund door een begeleidend docent en een externe consultant. Uit gesprekken met studenten komt naar voren dat beide projecten een goed beeld geven van wat komt kijken bij het opzetten van een eigen bedrijf. Het panel heeft tijdens de visitatie met waardering kennisgenomen van de ontwikkelde producten die dit project heeft opgeleverd. Tot slot komt de student in het derde en vierde jaar van de opleiding in aanraking met de praktijk door middel van een stage, diverse gastcolleges, praktijkopdrachten gerelateerd aan modulen, de minor en de afstudeeropdracht. Uit het ZER en gesprekken met het management blijkt dat de opleiding door middel van lidmaatschappen van beroepsverenigingen (o.a. VNO-NCW, SMA, FENEDEX en NIMA) betrokken is bij het beroepenveld. De ontwikkeling van beroepsvaardigheden wordt door de opleiding op verschillende wijzen geborgd, onder andere door periodiek overleg met de Raad van Advies, door stages en afstudeeropdrachten en door contacten van docenten met de beroepspraktijk en andere relevante netwerken. De curriculumcommissie van de opleiding is verantwoordelijk voor de borging van de ontwikkeling van de beroepsvaardigheden. Het panel is het oordeel toegedaan dat het curriculum voorziet in relevante projecten en opdrachten, waarin actuele ontwikkelingen in het werkveld aan de orde komen. Het panel beoordeelt het facet als goed. Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Goed Criteria - Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. - De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. - De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheden om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het vierjarige programma van de opleiding bestaat uit een propedeusefase (1 e jaar) en een hoofdfase (2 e, 3 e en 4 e jaar). De propedeuse heeft een oriënterende functie, waarin de student een goed beeld moet krijgen van het werkveld en de beroepsmogelijkheden. Voor de hoofdfase geldt een verdieping en specialisatie op het gebied van kennis en beroepsvaardigheden. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, opleiding Commerciële Economie, hbo bachelor 19/55

20 Het programma van de opleiding Commerciële Economie wordt aangeboden in voltijd, deeltijd en duaal. Het programma van SportMarketing & Management wordt aangeboden als voltijdopleiding. Voor het vierjarige duale programma geldt dat de eerste twee jaar van dit programma gelijk is aan het programma van het vierjarige voltijdsprogramma. In jaar 3 en 4 werkt de student vier dagen op een commerciële of marketingafdeling van een onderneming en komt één dag per week terug op school. De deeltijdopleiding betreft een vierjarig programma dat plaatsvindt in de avonduren. De deeltijdopleiding beoogt dezelfde eindkwalificaties als de voltijdopleiding Commerciële Economie. Het aantal contacturen is minder waardoor een groter beroep wordt gedaan op de zelfwerkzaamheid van de student. In iedere onderwijsperiode hebben studenten een praktijkopdracht waarbij ze een koppeling leggen tussen de beroepspraktijk en theoretische kennis. Voor zowel de voltijd-, deeltijd- en duale opleiding geldt dat het programma is opgebouwd uit modulen. Iedere module richt zich op het behalen van één of meer competenties. De opleiding heeft ervoor gekozen om vanaf het 1 e jaar modulen te ontwikkelen met een directe relevantie voor de beroepspraktijk. De achterliggende gedachte hiervan is dat de student van iedere module de waarde moet inzien voor de beroepspraktijk. De opleiding heeft voor iedere module leerdoelen geformuleerd die aangeven hoe eerdergenoemde competenties worden behaald. De leerdoelen zijn een vertaling van de landelijk vastgestelde eindkwalificaties. Het panel heeft kennisgenomen van de leerdoelen welke zijn vastgelegd in de modulehandleidingen en periodeboeken en heeft vastgesteld dat de leerinhouden en studieactiviteiten van de programmaonderdelen de studenten in staat stellen de leerdoelen te realiseren. De opleiding heeft een competentiematrix opgesteld waarin competenties en leerdoelen per module gekoppeld zijn aan de eindkwalificaties en de Dublin descriptoren. Via de competentiematrix borgt de curriculumcommissie dat de competenties afgedekt zijn in het onderwijsprogramma. Het panel concludeert uit de matrix dat de programmaonderdelen de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen dekken. Het programma kan dan ook worden beschouwd als een adequate concretisering van de beoogde eindkwalificaties. Facet 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Voldoende Criteria - Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: In het curriculum van de opleiding worden drie hoofdlijnen onderscheiden die in elke fase van de studie (in wisselende verhouding) aanwezig zijn en onderling inhoudelijk verbonden zijn: kennisgestuurd (beroepsrelevante conceptuele kaders en vaardigheden), praktijkgestuurd (leren in en van de beroepspraktijk) en studentgestuurd (studieloopbaancoaching, bijspijker- en keuzeonderwijs en minoren). De omvang van 20/55 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, opleiding Commerciële Economie, hbo bachelor

21 deze lijnen is in het Rotterdamse Onderwijsmodel (ROM) vastgelegd (zie facet 2.7). Voor deze leerlijnen zijn voor de clusters/opleidingen richtinggevende kadernotities ontwikkeld. Zo zijn er handreikingen beschikbaar voor de functie en organisatie van de minoren, de invulling van het onderwijs in de laatste twee jaar van de studie naast de minor en het ontwerpen van een curriculum van een deeltijd en duale opleiding. Het didactisch concept zoals vastgelegd in het ROM bevordert dat het curriculum als een samenhangend geheel wordt ontworpen en ontwikkeld. In ieder leerjaar van de opleiding dient sprake te zijn van een wisselwerking tussen theorie en praktijk. In het ZER wordt aangegeven dat de opleiding vakspecifieke vaardigheidsvakken zo veel mogelijk parallel aanbiedt bij de bijbehorende projectonderwijs-thema s. Zo hangen, blijkt uit het ZER, de kernvakken (bedrijfseconomie, marketing en marktonderzoek) uit het tweede jaar op inhoud samen met het project Junioronderneming en in het derde en vierde jaar zijn het buitenschools en binnenschools curriculum met elkaar verweven door stage, minor, praktijkopdrachten en afstuderen. Het panel stelt op basis van het document Analyse curriculum door de curriculumcommissie CE (2006) echter vast dat een aantal vakken qua timing, aard en invulling niet goed aansluiten op het project Junioronderneming. Zo passen studenten weinig van kennis die zij hebben opgedaan bij het vak bedrijfseconomie toe in het project en loopt het vak marktinformatie achter op de activiteiten binnen de Junioronderneming. De curriculumcommissie benoemt als belangrijk aandachtspunt dat de aard, invulling en timing van het project Junioronderneming moet worden bezien. Het panel sluit zich bij deze conclusie aan. Horizontale samenhang (over de leerjaren) wordt bevorderd doordat in het programma sprake is van een opbouw van meer eenvoudige naar complexe vraagstukken en een toename van de eigen verantwoordelijkheid en zelfsturing. Voor studenten is de inhoudelijke en volgtijdelijke samenhang van het programma duidelijk gemaakt door in modulebeschrijvingen op te nemen wat de relatie is met andere modulen (volgtijdelijk) en wat de relatie is met de beroepspraktijk (inhoudelijk). Het panel constateert op basis van het ZER dat de samenhang in het opleidingsprogramma nog niet voldoende zichtbaar is voor docenten en studenten en dat de opleiding ernaar streeft dit meer zichtbaar te maken. De opleiding geeft aan het niveau van de samenhang in het curriculum en de koppeling aan het ROM te willen behouden. Daartoe heeft de curriculumcommissie de opdracht gekregen om bij de ontwikkeling van het nieuwe curriculum de (volgtijdelijk, inhoudelijke en/of gefaseerde) samenhang zichtbaar te maken voor docent en student. Aansluiting op het didactisch concept, de fasering in complexiteit, realiteitsgehalte, praktijkgerichtheid, theoriegerichtheid alsmede toenemende zelfstandigheid van de student, zijn aspecten waarvan de samenhang in het curriculum zichtbaar gemaakt moet worden. Aandachtspunt is de koppeling van de marketinglijn naar de overige vakgebieden. Per 1 september 2007 als het nieuwe curriculum vanaf de propedeuse ingevoerd, moet de samenhang in het programma ook zichtbaar zijn voor studenten en docenten. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, opleiding Commerciële Economie, hbo bachelor 21/55

22 Facet 2.4 Studielast Onvoldoende Criteria - Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: In het OER van de opleiding zijn normen vastgesteld met betrekking tot de studeerbaarheid van het programma. Het programma wordt conform deze normen uitgevoerd. De opleiding streeft naar waarborging van een efficiënte leerroute gericht op een onbelemmerde doorstroom. De opleiding heeft een aantal maatregelen genomen om de studievoortgang te bevorderen: explicitering van de studielast door docenten, studieloopbaancoaching (SLC) en toelating tot opleidingsfasen. Uit het ZER blijkt dat de studielast wordt geschat door een docent of een groep docenten. Bij het opstellen van nieuwe modulen maken ervaren docenten een inschatting van de benodigde tijd die opdrachten van een student zullen vragen. Per kwartaal wordt vervolgens bekeken of het programma studeerbaar is. De studielast wordt voor studenten zichtbaar gemaakt in de modulehandleidingen. SLC wordt door de opleiding benoemd als een belangrijk instrument in het kader van de studeerbaarheid van het programma. De studieloopbaancoach voert individuele gesprekken met studenten en adviseert, wanneer blijkt dat de student studievertraging oploopt, welke vervolgstappen door de student dienen te worden ondernomen om de vertraging tegen te gaan. De opleiding biedt studenten die studievertraging hebben opgelopen een (individueel) studietraject aan. De coördinatoren studentenzaken stellen vervolgens in samenwerking met de studieloopbaancoach en/of de onderwijsmanager een optimale studievoortgangsroute voor de student vast. Het panel neemt met waardering kennis van de SLC en de mogelijkheden die de opleiding studenten aanbiedt om de vertraging tegen te gaan. Gedurende de opleiding bestaat een aantal zogenoemde beslismomenten waarop wordt bepaald of een student al dan niet toegang krijgt tot de volgende fase van de opleiding. Het betreft de toelating tot de postpropedeutische fase, de propedeusedrempel, de toelating tot de stage en de toelating tot het afstuderen. Het panel is positief over het bestaan van deze beslismomenten, maar zet vraagtekens bij de werking ervan. Het panel maakt namelijk uit het document Analyse curriculum door de curriculumcommissie CE (2006) op dat het propedeusejaar als te weinig selecterend wordt ervaren. Er zijn relatief veel studiepunten makkelijk te behalen via projecten en SLC. Ook zou het kernvak Commerciële Economie onvoldoende zwaar zijn en stromen te veel studenten met onvoldoende competenties door naar het tweede jaar. In het gesprek met het panel geven studenten en afgestudeerden aan de studielast met name bij groepsopdrachten zoals de Junioronderneming te licht te vinden. Het project de Junioronderneming wordt uitgevoerd door een groep van maximaal 15 studenten. 22/55 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, opleiding Commerciële Economie, hbo bachelor

23 Studenten en afgestudeerden geven aan dat het bij dit soort groepsopdrachten gemakkelijk is om mee te liften. Het verkleinen van de omvang van de werkgroepen heeft dan ook de voorkeur van de studenten en afgestudeerden. Ook uit het document Analyse curriculum door de curriculumcommissie CE (2006) blijkt dat meeliftgedrag in met name de eerste twee jaren van de opleiding een knelpunt in het curriculum is. Het management van de opleiding geeft aan dat dit door de opleiding is onderkend en dat bij het specialisatieprogramma Sportmarketing & Management sinds het studiejaar sprake is van meerdere en dus ook kleinere groepen per klas. Deze opzet is geëvalueerd en zal met ingang van het studiejaar ook voor de reguliere opleiding gelden. Uit het ZER en de gesprekken met studenten komt naar voren dat het niet tijdig beschikbaar zijn van roosters, toetsroosters en cijferoverzichten de studeerbaarheid negatief beïnvloedt. Het panel heeft geconstateerd dat de opleiding zich hiervan bewust is en hier voor 2007 een aantal verbeteracties op heeft gericht. De student heeft verschillende mogelijkheden om de studielast en studeerbaarheid aan de orde te stellen: via module-evaluaties, klassenvertegenwoordigersoverleg, mentoraat en de onderwijsmanager. De curriculumcommissie en het klassenvertegenwoordigersoverleg zijn verantwoordelijk voor het bewaken van de studeerbaarheid van het programma. Ieder kwartaal bespreken de klassenvertegenwoordigers de studeerbaarheid van het programma. De opleiding doet regelmatig onderzoek onder studenten naar factoren die zij als belemmerend voor hun studie ervaren en voeren waar nodig verbeteringen uit. Ook wordt regelmatig in kaart gebracht of de feitelijke studielast overeenkomt met de geplande studielast. Het panel stelt vast dat de studielast en de studeerbaarheid van het programma de aandacht heeft van de opleiding en dat zij zich inspant om knelpunten in dit kader weg te nemen. Hoewel het panel deze inzet waardeert, neemt het niet weg dat zij vindt dat een aantal zaken verbetering behoeven. Het betreft de tijdige beschikbaarheid van roosters, toetsroosters en cijferoverzichten, de zwaarte van het vak Commerciële Economie en het meeliftgedrag van studenten bij groepsopdrachten. Hoewel de opleiding inmiddels verbeteracties-en maatregelen in gang heeft gezet of gaat zetten, is het panel van oordeel dat het facet op het moment van de visitatie als onvoldoende moet worden beoordeeld. Facet 2.5 Instroom Goed Criteria - Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: vwo, havo, middenkaderopleiding of specialistenopleiding (WEB) of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit toelatingsonderzoek. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, opleiding Commerciële Economie, hbo bachelor 23/55

24 Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding streeft ernaar een expliciet en effectief instroombeleid te voeren gericht op adequate aansluiting op de vooropleiding en andere relevante kenmerken van instromende studenten. De opleiding biedt verschillende leerroutes aan (reguliere route, verkorte route en duale route), zodat studenten het traject kunnen kiezen dat het beste aansluit bij zijn of haar wensen en achtergrond. Elke route heeft een eigen onderwijsprogramma. De opleiding heeft zes instroomprofielen ontwikkeld om in 2007 en 2008 toegelaten te worden tot de opleiding Commerciële Economie. Per student kan een individuele leerroute worden afgesproken. Studenten met een VWO-diploma wordt de mogelijkheid geboden de opleiding af te ronden in 3 jaar. Deze zogenoemde VWO-route houdt in dat de eerste twee studiejaren van de opleiding uit het reguliere traject worden gecombineerd tot het 1 jaar, het propedeusejaar. De opleiding wil, in lijn met het hogeschoolbeleid, adequaat inspelen op de diversiteit die kenmerkend is voor de regio Rotterdam. Er is sprake van een grote en groeiende diversiteit in de populatie van aspirant-studenten met betrekking tot vooropleiding, leeftijd, moedertaal en sociale en culturele achtergrond. Van de grote steden heeft Rotterdam het laagste gemiddelde opleidingsniveau van de bevolking. De hogeschool streeft ernaar dat haar studentenpopulatie een afspiegeling is van de omgeving. Aspirant-studenten met een allochtone achtergrond krijgen daarom extra aandacht. De keuze voor diversiteit brengt met zich mee dat de diversiteit onder studenten van een opleiding toeneemt. Dit heeft gevolgen voor de manier waarop studenten worden benaderd; de hogeschool en de opleiding Commerciële Economie antwoorden hierop met een flexibel aanbod van keuzemogelijkheden in het onderwijs. Voorts is het in alle opleidingen ontwikkelen van maatwerktrajecten voor studenten met eerder verworven competenties (EVC s) een aandachtspunt. De hogeschool streeft naar een gestandaardiseerde EVC-procedure voor alle opleidingen. Voor studenten buiten de EU heeft de hogeschool de Code of Conduct ondertekend. Om aspirant-studenten een goed en realistisch beeld van de opleiding en het beroep waartoe wordt opgeleid te geven, onderneemt de opleiding verschillende activiteiten, waaronder: voorlichtingsdagen, proefstudeerdagen, meeloopdagen en een introductieperiode. Het panel stelt vast dat de voorlichting adequaat is. Met elke instromende student vindt een gestructureerde intake plaats. Daarbij worden door de opleiding de aanwezige kennis en vaardigheden in kaart gebracht. Voorts bieden de opleidingen studenten die daarvoor in aanmerking komen verschillende ondersteuningsprogramma s dan wel vrijstellingen aan. Facet 2.6 Duur Voldaan Criteria - De opleiding voldoet aan formele eisen m.b.t. de omvang van het curriculum: hbo-bachelor: 240 studiepunten. 24/55 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, opleiding Commerciële Economie, hbo bachelor

25 Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De HR heeft de omvang van de programma-onderdelen sinds september 2003 vastgelegd in credits (EC s). Een EC komt overeen met een studiebelasting van 28 uur. De opleiding is opgebouwd uit vier studiejaren; ieder studiejaar telt 60 EC s. Het gehele curriculum omvat 240 EC s. Hiermee voldoet de opleiding aan de formele eis ten aanzien van de omvang van het curriculum van een hbo-bachelor. Zowel de voltijdopleiding CE als het specialisatieprogramma SportMarketing & Management biedt de mogelijkheid tot een verkorte studieroute. Studenten die in het bezit zijn van een VWO-diploma wordt de mogelijkheid geboden de studie, waarbij gebruik wordt gemaakt van elders verworven competenties, in drie jaar af te ronden. Dit is de zogenoemde VWO-route. Facet 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Voldoende Criteria - Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen. - De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het didactisch concept van de opleiding is gebaseerd op het hogeschoolbreed ontwikkelde en ingevoerde Rotterdams Onderwijsmodel (ROM). Dit model is, vanaf het studiejaar , richtinggevend voor alle opleidingen van de HR. Belangrijke uitgangspunten van het model zijn: een centrale plaats van de beroepspraktijk in de opleiding en een resultaatgerichte probleemaanpak, een stevige basis voor kennisontwikkeling, inspelen op de diversiteit in de populatie van studenten en de mogelijkheid tot opleidingsoverstijgende samenwerking van studenten, met name in projecten en minoren. Deze benadering komt samen onder de noemer Denken en Doen. Uitgangspunt van het model is dat in de curricula drie samenhangende leerlijnen zijn aan te wijzen: kennisgestuurd, praktijkgestuurd en studentgestuurd. De kennisgestuurde leerlijn houdt in dat basistheorieën via de leerdoelen worden gekoppeld aan de eindkwalificaties. Praktijkgestuurd wil zeggen dat naar mate de studie vordert het realiteitsgehalte van het onderwijs gekoppeld aan de toenemende complexiteit steeds groter wordt. Met de studentgestuurde leerlijn biedt de opleiding de student minors die samen een groot deel van het bredere beroepenveld beslaan. Ieder van de drie leerlijnen omvat directe betrokkenheid van docenten. In de loop van de studie is er sprake van een toenemende zelfsturing van het leerproces door de studenten. Daarmee kiest de hogeschool voor een zowel kennisgeoriënteerde als studentgeoriënteerde werkwijze gebaseerd op een open uitwisseling met de praktijk. Op basis van het ROM kiest de opleiding voor een mix van werkvormen, welke gebaseerd zijn op het kennis-, praktijk- en studentgestuurde onderwijs. Gehanteerde werkvormen zijn: hoor-en werkcolleges, projectonderwijs, practica, workshops, individuele en groepsopdrachten, stages en afstudeeronderzoek. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, opleiding Commerciële Economie, hbo bachelor 25/55