Hogeschool Rotterdam. Bedrijfseconomie en Final Services Management, hbo-bachelor; voltijd en deeltijd (BE), voltijd (FSM) (BE), (FSM)

Transcriptie

1 Hogeschool Rotterdam Opleidingen: Varianten: Croho: Bedrijfseconomie en Final Services Management, hbo-bachelor; voltijd en deeltijd (BE), voltijd (FSM) (BE), (FSM) Visitatiedatum: 5 oktober 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, december 2007

2 2/63 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleidingen BE (vt/dt)en FSM (vt)

3 Inhoud 3 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per facet en onderwerp 12 Deel B: Facetten 15 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 17 Onderwerp 2 Programma 22 Onderwerp 3 Inzet van personeel 36 Onderwerp 4 Voorzieningen 40 Onderwerp 5 Interne kwaliteitzorg 44 Onderwerp 6 Resultaten 47 Deel C: Bijlagen 51 Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 52 Bijlage 2: Deskundigheden panelleden 57 Bijlage 3: Bezoekprogramma 61 Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 62 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleidingen BE (vt/dt)en FSM (vt) 3/63

4 4/63 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleidingen BE (vt/dt)en FSM (vt)

5 Deel A: Onderwerpen NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleidingen BE (vt/dt)en FSM (vt) 5/63

6 6/63 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleidingen BE (vt/dt)en FSM (vt)

7 1.1 Voorwoord Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de opleidingen Bedrijfseconomie (BE) en Financial Services Management (FSM) van de Hogeschool Rotterdam heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is begonnen in augustus 2007, toen het zelfevaluatierapport bij NQA is aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek heeft het panel de opleiding gevisiteerd op 5 oktober Het panel bestond uit de heren: De heer drs. R.P.B. de Brouwer (voorzitter, domeinpanellid); De heer drs. N.J.M. Kwantes (domeinpanellid); De heer J. Schueler (studentpanellid); De heer drs. R.V. van der Dussen (NQA-auditor). Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (22 augustus 2005). Het panel beschikt over relevante werkvelddeskundigheid en over vakdeskundigheid. Onder vakdeskundigheid wordt verstaan het vertrouwd zijn met de meest recente ontwikkelingen en vertrouwd met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op het niveau/oriëntatie van de te beoordelen opleiding. Daarnaast beschikt het panel over onderwijsdeskundigheid, studentgebonden deskundigheid en visitatiedeskundigheid (zie bijlage 2). Het rapport bestaat uit drie delen: Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) conform het voorschrift van de NVAO. Uitzondering hierop is facet 2.6, als gevolg van aanvullende instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Dit Facetrapport vormt de basis van het Onderwerprapport. Deel C: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. 1.2 Inleiding De Hogeschool Rotterdam (HR) biedt ongeveer 80 bacheloropleidingen en 12 masteropleidingen aan. Bij de HR staan ruim studenten ingeschreven; de afgelopen jaren is er sprake van een grote groei van het aantal studenten. Het aanbod van de HR is breed. De opleidingen van de HR zijn tot het studiejaar 2006/2007 ondergebracht bij in totaal 17 clusters. De opleidingen worden ondersteund door negen centrale diensten. Het college van bestuur fungeert als bevoegd gezag dat zich primair richt op de strategische positie en NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleidingen BE (vt/dt)en FSM (vt) 7/63

8 ontwikkeling van de hogeschool. De hogeschool ontwikkelt zich thans van een opleidingsinstituut naar een kennisinstituut. De missie van de HR luidt als volgt: De hogeschool Rotterdam is dé Rotterdamse hogeschool, waar mensen hun grenzen verleggen door leren en werken, denken en doen. De hogeschool biedt een breed pakket van hbo-opleidingen uit diverse sectoren aan voor ieder die daartoe de capaciteiten heeft en wil daarmee tegemoet komen aan de maatschappelijke behoefte aan hoger opgeleiden, in de eerste plaats in de regio. Bij de ontwikkeling van het aanbod van opleidingen, minoren, lectoraten en kenniskringen laat de HR zich leiden door de thema s die voor de stad en de regio van belang zijn. Er zijn in 2006 acht centrale thema s met een eigen programma geformuleerd die steden worden genoemd. Voorbeelden zijn de Gezonde stad, Bouwende stad, Creatieve stad en Lerende stad. Aan de steden zijn lectoraten, minoren gericht op centrale vragen uit de steden en projecten die een innovatieve bijdrage leveren aan de omgeving gekoppeld. Rond thema s die voor de regio belangrijk zijn, is er sprake van wederzijdse samenwerking. Hierbij levert het werkveld een actieve bijdrage aan de opleidingen en leveren de opleidingen bijdragen aan de ontwikkelingen van het werkveld (Outside in, Inside out). Centraal staat de ambitie van de HR zich te profileren als kennisinstituut voor de regio Rotterdam. De HR wil haar kracht ontlenen aan een stevige binding met de stad en de regio waarin zij geworteld is. Vooral het onderzoek van de lectoraten is gericht op concrete vraagstukken uit de omgeving van de HR. Hiermee wil zij als kennisinstituut een bijdrage leveren aan de innovatie en aan economische en sociale ontwikkeling van de omgeving. De opleidingen zijn tot het studiejaar 2006/2007 ondergebracht bij clusters. Met de ontwikkelingen rondom de steden en de snelle groei van het aantal studenten is de behoefte ontstaan de steden en de bijbehorende lectoraten, kenniskringen, masteropleidingen en contractactiviteiten organisatorisch een prominentere plaats te geven. Daarom worden vanaf september 2007 de opleidingen ondergebracht bij instituten. Er worden 11 instituten gevormd. De hogeschool hanteert bij de vorming van de instituten het uitgangspunt dat de twee-lagenstructuur wordt gehandhaafd en steden, clusters en (commercieel) maatwerk worden samengevoegd. De omvang van de nieuwe instituten is ongeveer 2500 studenten. De centrale taak van de instituten is het verzorgen van bacheloropleidingen. Daarnaast komt er meer ruimte voor maatwerktrajecten, kenniskringen en lectoraten. Ook de contractactiviteiten worden ondergebracht bij de instituten. Per instituut zal er een directie zijn met een voorzitter en een lid of adjunct-directeur. De hogeschool hanteert in al zijn opleidingen het Rotterdams Onderwijs Model (ROM), zoals is vastgelegd in de notitie Waarom werken wij met het Rotterdams Onderwijs Model (ROM)? (2005). In het model zijn een praktijkgestuurde, een kennisgestuurde en een studentgestuurde leerlijn en een studieloopbaancoaching opgenomen. Daarmee beoogt de hogeschool een borging van zowel het noodzakelijke kennisniveau van de opleidingen als de praktijkgerichtheid van de opleidingen. 8/63 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleidingen BE (vt/dt)en FSM (vt)

9 Het beleid van de HR op het gebied van internationalisering is vastgelegd in de Beleidsnota Internationalisering Hogeschool Rotterdam De nota biedt een kader waarbinnen clusters en opleidingen naar eigen inzicht en in relatie tot het eigen beroepsprofiel invulling kunnen geven aan het internationaliseren van het onderwijs. Waar zinvol en relevant worden opleidingen aangezet internationale en interculturele aspecten in de programma s te integreren, student- en docentmobiliteit te stimuleren, een internationaal netwerk op te bouwen, Engelstalig onderwijs aan te bieden, te participeren in partnerschappen met buitenlandse onderwijsinstellingen en te participeren in internationale projecten met het oog op kennisuitwisseling. Ook is in de beleidsnota een aantal ambities verwoord op het gebied van internationalisering. Ten eerste wil de hogeschool een leeromgeving bieden waarbinnen studenten competenties kunnen verwerven om in een geïnternationaliseerde en interculturele beroepssetting en leefomgeving te functioneren. Verder wil de hogeschool door een actueel en innovatief onderwijsaanbod de concurrentiepositie binnen en buiten Nederland versterken. Tenslotte wil de hogeschool deelnemen aan internationale (interdisciplinaire) projecten die aansluiten bij de speerpunten van de hogeschool en waarmee de hogeschool zich kan profileren als innovatief kennisinstituut dat bijdraagt aan de ontwikkeling van landen met een onderwijsachterstand. Met het oog op het intensiveren en professionaliseren van de contacten met het werkveld en de HR, de clusters en de opleidingen voert de hogeschool een tweesporenbeleid. Dit betekent concreet het inrichten in de nieuwe organisatiestructuur van een HR-centraal Centrum Externe Betrekkingen als aanvulling op bestaande contacten met op externe contacten gerichte media: web-site, telefooncentrale, drukwerk. Het Centrum Externe Betrekkingen ondersteunt en voedt de HR bij de marktbepaling en het onderzoeken van het assortiment. Daarnaast worden op clusterniveau de externe betrekkingen geprofessionaliseerd door het inrichten van Bureaus Externe Betrekkingen als coördinatiepunt voor alle praktijkgerelateerde onderwijsactiviteiten en de relaties met de omgeving. Aldus vervullen deze bureaus een fysieke loketfunctie voor externe relaties en studenten. De opleidingen Bedrijfseconomie (BE) en Financial Services Management (FSM) zijn ondergebracht bij het cluster HES Financieel Management (FINMA). De FINMA verzorgt naast de bovengenoemde opleidingen ook de economische opleidingen Accountancy en Fiscale Economie. Voor de vier opleidingen wordt op veel gebieden gezamelijk beleid gevoerd. In was bij het insituut FINMA 64 fte aan onderwijzen personeel beschikbaar. In totaal zijn er 1774 studenten ingeschreven bij de FINMA. 1.3 Werkwijze Generieke audit In het kader van de visitatie van de te accrediteren opleidingen van de HR heeft op 15 maart 2007 een zogenoemde generieke audit plaats gehad. De audit richtte zich op de zes NVAOonderwerpen voor zover die op concernniveau gestalte krijgen. De audit, die plaatsvond in Rotterdam, bestond uit een materiaalbestudering en een gesprek, en had als uitgangspunt het Zelfevaluatierapport Generiek Audit: Overtref jezelf. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleidingen BE (vt/dt)en FSM (vt) 9/63

10 Het NQA-auditteam bestond uit: dr. E. Schalkwijk, directeur NQA drs. N. Göbel, senior auditor NQA de Jong, auditor NQA drs. H. Vermeulen, accountmanager HR. Het eerste gesprek had als onderwerp: Missie Beleid en Uitgangspunten van de Hogeschool Rotterdam; Planning en Control en kwaliteitszorg. Aanwezig hierbij waren: J. A.C.F. Tuytel, voorzitter CvB G.J. van Drielen, lid CvB C. van de Kraan, directeur bureau AMC J.A. Sevenhuijsen, directeur S&O. Het tweede gesprek ging over Onderwijs- en Personeelbeleid. Aanwezig waren: J.A. Sevenhuijsen, directeur S&O M.Y.B.P. Duivenvoorde, directeur Dienst Personeel en Organisatie J.E. Huurman-van Buren, Projectleider Personeel en Implementatie (P&I) G. Brouwer, Directeur Externe Betrekkingen (Kenniskringen-Lectoraten) G.A.M. Neger, senior beleidsadviseur kwaliteitszorg S&O. De rapportage van deze generieke audit is input voor de panels van de afzonderlijke opleidingen. Deze panels geven het oordeel per facet van de onderwerpen die in de generieke audit zijn onderzocht. Zij baseren zich op de rapportage van de generieke audit en de eigen observaties. De rapportage van de generieke audit is voorgelegd aan de hogeschool ter controle op feitelijke onjuistheden. Beoordeling op opleidingsniveau De beoordeling van de opleiding door het panel verliep volgens de werkwijze zoals die is neergelegd in het Beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. Het onderzoek vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. De voorbereidingsfase Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecontroleerd op kwaliteit en compleetheid (de validatie) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens bereidden de panelleden zich in de periode september 2007 inhoudelijk voor op het bezoek van 5 oktober Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport (en bijlagen), formuleerden in een beoordelingsformat hun voorlopige oordelen op basis van argumenten en zij formuleerden vraagpunten. Zij gaven hun bevindingen door aan de NQA-auditor. Op basis van een overzicht van voorlopige oordelen inventariseerde de NQA-auditor tenslotte kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken. Tijdens een voorbereidende vergadering (25 september 2007) is het bezoek door het panel voorbereid. 10/63 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleidingen BE (vt/dt)en FSM (vt)

11 De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd. Het bezoek door het panel NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de (dag-)indeling van het bezoek door het panel dat is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). Er vonden gesprekken plaats met het opleidingsmanagement, docenten, studenten, afgestudeerden en met werkveldvertegenwoordigers. Aan het begin en tijdens het bezoek heeft het panel ter inzage gevraagd materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door heeft het panel ruimte ingelast om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen-)oordelen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. Aan het einde van het bezoek heeft de voorzitter een mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele indrukken en ervaringen van het panel, zonder expliciete oordelen uit te spreken. De fase van rapporteren Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport kan de opleiding accreditatie aanvragen bij de NVAO. De opleiding heeft in november 2007 een concept van het Facetrapport (deel B) voor een controle op feitelijke onjuistheden ontvangen. Naar aanleiding daarvan zijn enkele wijzigingen aangebracht. In het Onderwerprapport (deel A) wordt door NQA een oordeel op de onderwerpen en op de opleiding als geheel gegeven. Dit rapport is eveneens in november 2007 voor een controle op feitelijke onjuistheden aan de opleiding voorgelegd. Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in december Het visitatierapport is uiteindelijk in december 2007 ter beschikking gesteld aan de opleiding, die het samen met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO. 1.4 Oordeelsvorming In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door de NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding eventueel legt, het domeinspecifieke kader en een vergelijking met andere relevante opleidingen op een aantal aspecten. Het eindoordeel is voorzien van een aanvullende tekst als sprake is van: weging van de oordelen op facetniveau; benchmarking; generieke bevindingen die het facetniveau overschrijden; bepaalde accenten respectievelijk best practices. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleidingen BE (vt/dt)en FSM (vt) 11/63

12 In de oordelen per onderwerp wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in het facetrapport. Daar waar een argumentatie/beoordeling voor de deeltijdopleiding afwijkt van de voltijd, is dit expliciet vermeld. Indien niet vermeld, geldt voor deze opleidingsvariant dezelfde argumentatie/oordelen als voor de voltijdopleiding, aangezien de deeltijdopleiding inhoudelijk voornamelijk zijn gebaseerd op dezelfde moduleinhouden als de voltijdopleiding. Volgorde en onderwijsmethodieken kunnen daarbij verschillen. 12/63 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleidingen BE (vt/dt)en FSM (vt)

13 1.5 Oordelen per facet en onderwerp Onderwerp/Facet BE Voltijd BE Deeltijd FSM Voltijd 1.1 Domeinspecifieke eisen Voldoende Voldoende Voldoende 1.2 Niveau bachelor Goed Goed Voldoende 1.3 Oriëntatie HBO-bachelor Voldoende Voldoende Goed Totaal oordeel Positief Positief Positief 2.1 Eisen HBO Voldoende Voldoende Voldoende 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Goed Goed Goed 2.3 Samenhang in het opleidingsprogramma Goed Goed Goed 2.4 Studielast Voldoende Voldoende Goed 2.5 Instroom Voldoende Voldoende Goed 2.6 Duur Voldaan Voldaan Voldaan 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Voldoende Voldoende Goed 2.8 Beoordeling en toetsing Voldoende Voldoende Voldoende Totaal oordeel Positief Positief Positief 3.1 Eisen HBO Voldoende Voldoende Voldoende 3.2 Kwantiteit personeel Voldoende Voldoende Voldoende 3.3 Kwaliteit personeel Goed Goed Goed Totaal oordeel Positief Positief Positief 4.1 materiele voorzieningen Voldoende Voldoende Voldoende 4.2 Studiebegeleiding Voldoende Voldoende Voldoende Totaal oordeel Positief Positief Positief 5.1 Evaluatie resultaten Goed Goed Goed 5.2 Maatregelen tot verbetering Goed Goed Goed 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld Voldoende Voldoende Voldoende Totaal oordeel Positief Positief Positief 6.1 Gerealiseerd niveau Voldoende Voldoende Voldoende 6.2 Onderwijsrendement Voldoende Voldoende Voldoende Totaal oordeel Positief Positief Positief Doelstellingen opleiding BE (dt en vt) Alle facetten, met uitzondering van het facet 1.2, zijn met een Voldoende beoordeeld. Het facet 1.2 is met een Goed beoordeeld. FSM Alle facetten, met uitzondering van het facet 1.3, zijn met een Voldoende beoordeeld. Het facet 1.3 is met een Goed beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleidingen derhalve positief. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleidingen BE (vt/dt)en FSM (vt) 13/63

14 Programma BE (dt en vt) Alle facetten, met uitzondering van facet 2.2 en 2.3, zijn met een Voldoende beoordeeld. Facetten 2.2 en 2.3 zijn met een Goed beoordeeld. FSM Alle facetten, met uitzondering van facetten 2.1 en 2.8, zijn met een Goed beoordeeld. Facetten 2.1 en 2.8 zijn met een Voldoende beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleidingen derhalve positief. Inzet van personeel BE (dt en vt) Alle facetten, met uitzondering van het facet 3.2, zijn met een Goed beoordeeld. Het facet 3.2 is met een Voldoende beoordeeld. FSM Alle facetten, met uitzondering van het facet 3.2, zijn met een Goed beoordeeld. Het facet 3.2 is met een Voldoende beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleidingen derhalve positief. Voorzieningen BE (dt en vt) Alle facetten zijn met een Voldoende beoordeeld. FSM Alle facetten zijn met een Voldoende beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleidingen derhalve positief. Interne kwaliteitszorg BE (dt en vt) Alle facetten, met uitzondering van het facet 5.3, zijn met een Goed beoordeeld. Het facet 5.3 is met een Voldoende beoordeeld. FSM Alle facetten, met uitzondering van het facet 5.3, zijn met een Goed beoordeeld. Het facet 5.3 is met een Voldoende beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleidingen derhalve positief. Resultaten BE (dt en vt) Alle facetten zijn met een Voldoende beoordeeld. FSM Alle facetten zijn met een Voldoende beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleidingen derhalve positief. Totaaloordeel Voor de opleidingen BE en FSM geldt het volgende. Op grond van voorgaand schema en de inhoudelijke onderbouwing daarvan blijkt dat de opleiding op de zes onderwerpen positief scoort. De conclusie is dat het totaaloordeel over de opleiding positief is. 14/63 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleidingen BE (vt/dt)en FSM (vt)

15 Deel B: Facetten NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleidingen BE (vt/dt)en FSM (vt) 15/63

16 16/63 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleidingen BE (vt/dt)en FSM (vt)

17 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen BE: Voldoende FSM: Voldoende Criterium: - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De HR stimuleert dat clusters en opleidingen stevige verbindingen leggen met de beroepspraktijk. De HR institutionaliseert en professionaliseert de relaties met de beroepspraktijk in de Bureaus Externe Betrekkingen op centraal en instituutsniveau. Hierdoor zijn de clusters en opleidingen op de hoogte van actuele eisen die door vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden. Het aanbod aan minoren (een samenhangend programma van 30 EC in het derde en vierde jaar van de opleiding) is voor elke opleiding een profilerend element. De HR bevordert dat de minoren aansluiten op actuele ontwikkelingen in de beroepspraktijk. De minor biedt de student een extra inhoudelijke startkwalificatie en de student ontwikkelt een innovatieve competentie. De opleidingen BE en FSM vallen onder het domein Economics. De acht competenties van het domein zijn vastgelegd in de Rapportage Domeincompetenties Economics (2005). Het panel heeft voor beide opleidingen geconstateerd dat de internationale relevantie van de geformuleerde eindkwalificaties niet systematisch geborgd wordt. Ten tijde van de visitatie gebeurde dit voornamelijk via het advies van een vertegenwoordiger in de werkveldadviescommissie van een internationaal opererend bedrijf en via de aanbieders van praktijkopdrachten. Tijdens het visitatiebezoek gaf het management van de opleidingen aan in de doelstellingen met name de nadruk te willen leggen op de ontwikkeling en het opleiden van de studenten tot een autonome BE er/fsm er. Het panel is van mening dat het voor een opleiding in het economische domein -in het bijzonder de opleiding BE- mogelijk is om een vergelijking te maken met verwante opleidingen in bijvoorbeeld West-Europa en de Verenigde Staten. Op basis van een dergelijke vergelijking kan een opleiding haar relatieve positie in het binnen- en buitenland in kaart brengen. Bedrijfseconomie De doelstelling van de opleiding BE is om beroepsbeoefenaren op te leiden die adequaat kunnen functioneren binnen het brede assortiment van startfuncties in het domein bedrijfseconomie. De opleiding neemt het Opleidingsprofiel BE - Hogeschool Rotterdam (2007) als uitgangspunt bij het ontwerp en uitvoering van het onderwijs. Het opleidingsprofiel NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleidingen BE (vt/dt)en FSM (vt) 17/63

18 bestaat uit een combinatie van competenties en eindtermen. Samen vormen deze de beoogde eindkwalificaties van de opleiding BE. Aan het opleidingsprofiel ligt een aantal documenten ten grondslag. De totale set van eindkwalificaties bestaat uit drie subsets; de basis van het opleidingsprofiel wordt gevormd door 38 competenties die het Landelijk Overleg Opleidingen Bedrijfseconomie (LOOBE) heeft vastgesteld. Deze competenties zijn gevalideerd door een vertegenwoordiging van werkveld en zijn gepubliceerd op de website van de HBO-raad. De tweede subset zijn de acht competenties van het domein Economics. Tot slot zijn 17 opleidingsspecifieke, deels profilerende eindtermen toegevoegd. Uit de in het opleidingsprofiel geformuleerde eindkwalificaties blijkt dat de opleiding zich onder meer profileert op het gebied van een tweede vreemde taal, risicomanagement en ondernemersvaardigheden. Niet alleen via het LOOBE, maar ook via de eigen werkveldadviescommissie en de studenten die in de (regionale) beroepspraktijk werkzaam zijn, bewaakt de opleiding dat de (landelijke) BE-competenties aansluiten bij de eisen van de beroepspraktijk. Het Bureau Externe Betrekkingen FOX organiseert hiertoe na een stage- en afstudeerperiode een evaluatie met de docentbegeleiders. Ook worden studenten en bedrijfsbegeleiders uitgenodigd om feedback te geven op de te bereiken eindkwalificaties via evaluatieformulieren. Financial Services Management: De doelstelling van de opleiding FSM is om beroepsbeoefenaren op te leiden die startbekwaam zijn om als financieel-zakelijk dienstverlener aan de slag te gaan. Het landelijk opleidings- en beroepsprofiel FSM is in 2001 vastgesteld door het Landelijk Opleidingsoverleg FSM (LOOFSM). Dit profiel is voorgelegd aan de beroepenveldcommissies van de deelnemende opleidingen en is gevalideerd door het werkveld. Voor de eindkwalificaties van de opleiding FSM zijn twee competentiesets van toepassing, namelijk de acht domeincompetenties en de 26 landelijke competenties FSM. De FSM-competenties benadrukken de meer juridische en commerciële aspecten van adviesvaardigheden. Op aanraden van de werkveldadviescommissie legt de opleiding minder nadruk op het opleiden voor leidinggevende functies, omdat de afgestudeerden de eerste jaren van hun carrière in het algemeen niet in aanmerking komen voor dergelijke functies. De Rotterdamse FSM positioneert zich voornamelijk op het terrein van financiële planning en advies. De HR is (samen met één andere hogeschool) erkend als exameninstituut voor de WFT-modulen (Wet Financieel Toezicht). Zowel studenten als het beroepenveld hebben aangegeven het belangrijk te vinden dat afgestudeerden van de opleiding FSM over de vijf voornaamste voor de wet verplichte WTF-certificaten te beschikken. In het LOOFSM is afgesproken dat voor de actualisering van de FSM-competenties op landelijk niveau het beroepenveld wordt ingeschakeld. In Rotterdam zijn de competenties voorgelegd aan de werkveldadviescommissie. Ook informatie die verkregen wordt van 18/63 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleidingen BE (vt/dt)en FSM (vt)

19 studenten en stagebegeleiders wordt opgeslagen en gebruikt bij de herziening van de competenties. Het panel kent aan dit facet voor beide opleidingen het oordeel voldoende toe, omdat de internationale component in en van de doelstellingen van de opleidingen meer en sterker belicht kan worden. Facet 1.2 Niveau bachelor BE: Goed FSM: Voldoende Criterium: - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Ter ondersteuning van de invulling van de Dublin-descriptoren op opleidingsniveau heeft de HR in het document Kwaliteitsbeleid bij de Hogeschool Rotterdam (september 2006) een hogeschoolbrede concretisering van de Dublin-descriptoren geformuleerd voor zowel de bachelor- als de masteropleidingen. Een apart onderdeel van het opleidingsprofiel BE bestaat uit twee tabellen waarin iedere Dublin-descriptor is gekoppeld aan één of meerdere competenties van het domein Economics. Deze domeincompetenties worden weer gekoppeld aan de opleidingskwalificaties. Hieruit blijkt dat binnen een competentie meerdere Dublindescriptoren aan bod komen. Het panel heeft de schema s bestudeerd en concludeert dat de koppeling tussen de Dublin-descriptoren en de eindkwalificaties adequaat is uitgevoerd. Voor de opleiding FSM wordt de koppeling tussen de eindkwalificaties en de Dublindescriptoren in het ZER gemaakt. Een tabel waarin de kwalificaties rechtstreeks met de Dublin-descriptoren in verband worden gebracht -zoals dat bij BE is gebeurd- heeft het panel niet aangetroffen. FSM legt wel in een tabel de relatie tussen de Dubindescriptoren en de modulen. Het panel heeft de beschrijving in het ZER bestudeerd en concludeert dat de koppeling tussen de Dublin-descriptoren en de eindkwalificaties adequaat is vormgegeven, weliswaar indirect en daarmee impliciet. Per Dublin-descriptor en per opleiding komt het panel tot de volgende conclusies: 1. Kennis en inzicht Bijna alle competenties van de opleidingen voldoen aan de vereisten van deze descriptor. Uit de competenties van de opleiding BE blijkt dat afgestudeerden kennis en inzicht bezitten over onder meer informatieplannen, kostenplannen en financiële plannen. De afgestudeerde van de opleiding FSM is in staat een substantiële bijdrage te leveren aan de innovatie van financiële producten. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleidingen BE (vt/dt)en FSM (vt) 19/63

20 2. Toepassing kennis en inzicht De geformuleerde eindkwalificaties zijn in zichzelf toepassingsgericht. De vereisten van de descriptor komen voor de opleiding BE onder meer naar voren in het in staat zijn adviezen te formuleren omtrent een financieel plan of de inzet van informatie- en communicatietechnologie in bedrijfsprocessen. De afgestudeerde FSM er kan particulieren en zakelijke klanten naar tevredenheid adviseren en is in staat (grensoverschrijdende) financiële vraagstukken oplossen. 3. Oordeelsvorming De competenties van de twee opleidingen beantwoorden in voldoende mate aan de omschrijving van deze descriptor. De afgestudeerde BE is in staat te beoordelen of projecten en/of investeringen gewenst zijn. Tevens is de afgestudeerde in staat om een jaarrekening en relevante fiscale inkomensoverzichten op te stellen, te presenteren en te verantwoorden. De afgestudeerde FSM kan onder andere (beleids)plannen aan leveren waarmee zijn organisatie inspeelt op actuele markt- en prijspeilontwikkelingen. 4. Communicatie De vereisten van deze descriptor worden voldoende weerspiegeld in de competenties. De afgestudeerde BE kan zijn ideeën en oplossingen in de vorm van een advies of een presentatie overdragen op een publiek, bestaande uit andere deskundigen of externe klanten. De afgestudeerde FSM is in staat rond het onderwerp financiën en de bedrijfsvoering in de financiële dienstverlening een artikel te schrijven dat voor plaatsing in een vakblad in aanmerking komt, alsmede een presentatie te verzorgen over dit onderwerp. 5. Leervaardigheden Afgestudeerden van de twee opleidingen zijn in staat de eigen ontwikkeling ten aanzien van onder meer leren en zelfstandig optreden te sturen en te reguleren. Afgestudeerden zijn in staat om zich voortdurend te ontwikkelen door gebruik te maken van actuele informatie uit de relevante branches en uitkomsten daarvan te benutten tot voordeel van zijn klanten, de organisatie en het eigen leerproces. Het panel beoordeelt dit onderdeel voor de opleiding FSM met een voldoende, omdat de relatie tussen de Dublin-descriptoren en de eindkwalificaties nog weinig expliciet is gemaakt. 20/63 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleidingen BE (vt/dt)en FSM (vt)

21 Facet 1.3 Oriëntatie HBO bachelor BE: Voldoende FSM: Goed Criteria: - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo-opleiding vereist is of dienstig is. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De beroepsgerichte identiteit van het onderwijs aan de HR komt tot uiting in de contacten met het beroepenveld op het niveau van de hogeschool, de clusters en de opleidingen in de Bureaus Externe Betrekkingen. Het cluster FINMA heeft zijn Bureau Externe Betrekkingen de naam FOX gegeven. FOX is een anagram van FinMa OIIO Xperience. Met OIIO wordt bedoeld het geheel van maatregelen waarmee de HR probeert de beroepspraktijk in het onderwijs te krijgen (Outside in) en het onderwijs te laten bijdragen aan de omgeving (Inside out). Het relevante beroepenveld is betrokken bij de totstandkoming en het onderhoud van de competenties van de opleidingen. De door de opleidingen geformuleerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de relevante landelijke opleidingsprofielen (zie 1.1). De competenties zijn beschreven met het oog op de beginnende beroepsbeoefenaar op hbo-niveau. Bedrijfseconomie Het Opleidingsprofiel BE - Hogeschool Rotterdam bevat een beschrijving van het beroepenspectrum waarvoor de opleiding opleidt. Voorbeelden van functies voor beginnende bedrijfseconomen zijn: financial controller, business controller, accountant, accountmanager, medewerker planning & control, cash analist. Het panel is van mening dat de competenties in voldoende mate gericht zijn op deze (start)functies. De borging van de kwaliteit van de eindkwalificaties is voornamelijk landelijk vastgelegd. De opleiding is voornemens onder het werkveld een systematisch onderzoek te doen naar de eventuele lacunes in de eindkwalificaties. De bedoeling is om het werkveldonderzoek om de twee jaar te herhalen. Het panel is van mening dat de samenstelling van de werkveldadviescommissie voor een brede opleiding als Bedrijfseconomie smal is. Het panel ondersteunt dan ook het voornemen van de opleiding om deze commissie uit te breiden met een brede klankbordgroep, waarin ook vertegenwoordigers van multinationals zitting hebben. Het panel beoordeelt dit onderdeel voor de opleiding BE met een voldoende. Het panel is van mening dat de samenstelling van de WAC verbreed kan worden en er meer systematisch onderzoek gedaan kan worden naar de relevantie van de eindkwalificaties. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleidingen BE (vt/dt)en FSM (vt) 21/63

22 Financial Services Management FSM leidt op voor verschillende beroepen in de financieel zakelijke dienstverlening. Het gaat om een branche en aan de branche verwante werkzaamheden bij andere bedrijfstakken, zoals pensioenfondsen. De beroepen hebben voor het overgrote deel een dienstverlenend karakter. Veel beroepen hebben ook een belangrijk commercieel aspect. De competenties zijn volgens het panel in voldoende mate gericht op deze aspecten. FSM ers kunnen terecht komen bij banken, verzekeraars, effectenkantoren, beurzen, adviesbureaus. Functies waar afgestudeerden terecht komen zijn hypotheekadviseur, consultant, financieel adviseur, acountmanager, salestrainee. Studenten, zo blijkt tijdens het visitatiegesprek, zien de mogelijkheid om het WFTcertificaat te behalen als een toegevoegde waarde. Ze hebben hiermee een streepje voor op andere startende FSM ers. De vertegenwoordigers van het werkveld waarmee het panel heeft gesproken konden dit bevestigen. Onderwerp 2 Programma Facet 2.1 Eisen HBO BE: Voldoende FSM: Voldoende Criteria: - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De HR wil de praktijk een centrale plaats gegeven in het curriculum door de beroepspraktijk in de school te halen (Outside in). Vanaf het begin van de studie wordt studenten geleerd om vraagstukken aan te pakken die ze in hun beroepspraktijk tegenkomen. Het betreft zoveel mogelijk échte vraagstukken met een échte opdrachtgever. Zoveel mogelijk samen met andere studenten, ook met studenten van andere opleidingen. In 2006 is de Taskforce Praktijksturing actief geworden, gericht op het versterken van het praktijkgestuurde onderwijs in de opleidingen. Zij heeft de specifieke opdracht opleidingen te ondersteunen zodat deze actief aan de slag kunnen gaan met vragen/opdrachten die in de omgeving leven ( authentieke leerervaringen ). Thans zijn er zes projecten geselecteerd die zullen resulteren in een serie handreikingen voor de opleidingen voor het omgaan met praktijkopdrachten in het onderwijs. 22/63 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleidingen BE (vt/dt)en FSM (vt)

23 Elke student van de HR wordt een aantal keuzemogelijkheden geboden. Daarmee wordt ingespeeld op de diversiteit van de beginsituaties en leervragen van de studenten. Ten eerste zijn 12 EC gereserveerd voor keuze- en bijspijkeronderwijs. Voorts omvat ieder curriculum een minor met een omvang van 30 EC. De opleidingen hebben een overzicht van de minoren waaruit studenten kunnen kiezen. De minoren bieden de studenten een extra inhoudelijke startkwalificatie. Het werken aan concrete vraagstukken uit de beroepspraktijk staat centraal in het minorprogramma. Ook verdiept de student zich in nieuwe conceptuele kaders. Er worden drie typen minoren onderscheiden: verbredende minoren, verdiepende minoren, en doorstroomminoren. Het assortiment aan minoren sluit aan bij de strategische inzet van de hogeschool (speerpunten). Kenniskringen hebben een rechtstreekse verbinding met het onderwijs van de opleidingen. Nieuw ontwikkelde inzichten worden vertaald in het onderwijsprogramma s. Ook dragen de studenten bij aan het ontwikkelen van die kennis. Studenten leveren hun bijdrage door te participeren in onderwijsprojecten die gericht zijn op het aanpakken van reële vragen uit de praktijk. Dit geldt bijvoorbeeld voor het vakgebied risicomanagement van de opleiding BE. Bedrijfseconomie De opleiding beoogt een studieprogramma aan te bieden waarin kennisontwikkeling en de ontwikkeling van persoonlijke en beroepsvaardigheden herkenbaar gerelateerd zijn aan de actuele beroepspraktijk. In de op kennis gerichte modulen wordt gebruik gemaakt van voor het domein representatieve literatuur. Het panel stelt dat vast naar aanleiding van het overzicht van verplichte en aanbevolen literatuur, alsmede de tijdens het visitatiebezoek ter beschikking gesteld studiemateriaal. Het panel is ook van mening dat het verband met actuele ontwikkelingen in het studiemateriaal adequaat is, maar dat dit aspect nog zichtbaarder in het materiaal terug kan komen, bijvoorbeeld via de digitale leeromgeving. Het panel denkt hierbij in het bijzonder aan internationale (in het bijzonder Engelstalige) vakliteratuur. Het gebruik van actuele en representatieve literatuur wordt gemonitord door de curriculumcommissie. Zij doet dit door jaarlijk per vakgebied gesprekken te voeren met de betrokken docenten. De opleiding stimuleert docenten om actuele ontwikkelingen in het vakgebied en de actuele beroepspraktijk in de colleges te behandelen. Zij borgt dit onder meer door de modulehouders als taak mee te geven om bij het beheer van een module plaats in te ruimen voor de actualiteit. De actualiteit is ook een onderwerp in de jaarlijkse beoordelingsgesprekken. In de praktijkgerichte modulen stelt de opleiding de ontwikkeling van beroepsvaardigheden centraal. Centraal hierin staan de aan de beroepspraktijk ontleende projecten. In het ZER van de opleiding is een overzicht opgenomen van de projecten en de bijbehorende op te leveren beroepsproducten. Zo wordt in het eerste jaar voor het project Ondernemingsplan een strategisch plan en een financieel plan geschreven. In jaar 3 wordt onder meer voor het project Externe verslaggeving een jaarrekening opgesteld. In de meeste gevallen worden de projecten voorafgegaan door een kick-off, waarbij iemand uit de beroepspraktijk die is ingevoerd in het thema van het project, een gastcollege geeft. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleidingen BE (vt/dt)en FSM (vt) 23/63

24 Het panel heeft vastgesteld dat naast de projecten ook binnen de overige modulen elementen zitten die praktijkgericht zijn. De praktijkmodulen in het begin van de opleiding zijn vaak gebaseerd op gesimuleerde situaties en opdrachten die zijn ontwikkeld door de docent(en). In de hogere jaren gaat het steeds vaker om echte opdrachten bij echte bedrijven. Voorbeelden van modulen die in het derde en vierde studiejaar met uit de praktijk afkomstige opdrachten werken zijn, IT-beheer, Maatschappelijk verantwoord ondernemen en Business Balanced Scorecard. Daarnaast zijn de derdejaars stage en het afstudeerproject praktijkgestuurd. Voor de stage zijn 24 studiepunten gereserveerd (minimaal 80 werkdagen). De beroepspraktijk en de ontwikkeling van beroepsvaardigheden nemen hiermee een centrale plaats in het curriculum. Het panel is van mening dat de beroepsvaardigheden in ruim voldoende mate aan bod komen. De ontwikkeling van de vakspecifieke vaardigheden vindt plaats op een hoog niveau. Het niveau van de meer algemene vaardigheden, zoals taalvaardigheid en onderzoeksvaardigheden, ligt lager, maar is adequaat. Dit blijkt onder meer uit de gelezen (eind)werkstukken. In de door het panel gelezen scripties is het niveau van de verplichte Engelstalige summaries als laag te kwalificeren. Voor de deeltijdvariant geldt dat van de student wordt geëist dat hij overdag in de relevante beroepspraktijk werkzaam is. Veel van de opdrachten worden verbonden aan de werkgever van de student. Het beroepenveld is tevreden over de manier waarop de opleiding de aansluiting op de beroepspraktijk realiseert. Dit blijkt uit evaluatievergaderingen over de (afstudeer)stages, overleg met de werkveldadviescommissie en het visitatiegesprek met vertegenwoordigers van het werkveld. Studenten zijn eveneens tevreden over de relatie die gelegd wordt tussen theorie en praktijk, zo blijkt uit evaluaties en de visitatiegesprekken. Het panel komt tot een oordeel voldoende, aangezien de actuele (internationale) ontwikkelingen versterkt kunnen worden in het studiemateriaal en het niveau van de algemene beroepsvaardigheden verbeterd kan worden. Het panel heeft kennis genomen van enkele verbeterplannen omtrent dit aspect. Zo is de opleiding voornemens de werkveldadviescommissie meer te betrekken bij de keuze van de vakliteratuur. De resultaten van de plannen moeten nog zichtbaar worden. Financial Services Management De boekenlijst wordt samengesteld door de modulehouders en gecontroleerd door de onderwijsmanager. Het panel is van mening dat het studiemateriaal ruim voldoende betrekking heeft op de ontwikkeling van kennis en actuele ontwikkelingen. Zij stelt dat vast op basis van het overzicht van verplichte en aanbevolen literatuur, alsmede het studiemateriaal dat tijdens het visitatiebezoek ter beschikking lag. Er wordt gewerkt met syllabi die door (gast)docenten zijn samengesteld met eigen teksten en/of gebundelde artikelen. Voorbeelden hiervan zijn de syllabus voor bankleer in het derde jaar en de syllabus voor risk management in het vierde jaar. De opleiding maakt regelmatig gebruik van gastdocenten uit de praktijk. De opleiding maakt een onderscheid tussen gastdocenten die eenmalig een gastcollege geven en gastdocenten die een gehele module verzorgen. Het panel heeft de beschikking gehad 24/63 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleidingen BE (vt/dt)en FSM (vt)

25 over een overzicht van gastdocenten en komt tot de conclusie dat zowel de actualiteit als het praktijkgehalte van de opleiding gebaat zijn bij het inzetten van gastdocenten. In het curriculum zijn twaalf projecten opgenomen. In deze projecten wordt een direct verband gelegd met de beroepspraktijk. Deze projecten zijn onder meer het opstellen van een hypotheekadvies, financiële planning, consumentenkrediet en totaaladvies voor een gezin. In het programma is aandacht voor de ontwikkeling van beroepsvaardigheden, zoals adviseren, onderhandelen, omgaan met klachten en werken in een team. Onderzoeksvaardigheden en methodologie komen aan bod in het derde jaar. Het toepassen van de verschillende vaardigheden vindt nadrukkelijk plaats in de derdejaars stage en de afstudeerstage. Het panel komt tot een oordeel voldoende, aangezien het niveau van de algemene beroepsvaardigheden verbeterd kan worden. Het panel heeft kennis genomen van enkele verbeterplannen omtrent dit aspect. Zo is de opleiding voornemens studenten zonodig te verplichten een bijspijkermodule Nederlands te volgen. Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma BE: Goed FSM: Goed Criteria: - Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. - De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. - De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheden om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De Kwalificatiedekkingsmatrix van beide opleidingen geeft goed inzicht in de mate waarin de beoogde competentieverwerving door studenten in het programma tot uitdrukking komt. De matrices bestaan uit drie kolommen met opleidingskwalificaties, domeincompetenties en de Dublin-descriptoren. Van iedere module uit alle programmavarianten (voltijd en voor BE ook deeltijd) is beschreven welke competenties aan bod komen. Daarbij wordt inzichtelijk welke opleidingscompetenties, welke domeincompetenties en welke bachelorkwalificaties op een bepaald niveau worden ontwikkeld. De matrices maken ook inzichtelijk dat een aantal soorten competenties elkaar overlappen. Uit de matrices blijkt dat de programma s de competenties in alle opzichten dekken. De kwalificatiesdekkingsmatrices worden onderhouden door de curriculumcommissie. Bij iedere periode van de opleiding (vier periodes per studiejaar) hoort een blokboek waarin de modulebeschrijvingen van de desbetreffende periode zijn opgenomen. De modulebeschrijvingen in een blokboek hebben een vaste structuur waardoor studenten over een aantal elementen van het onderwijs in de desbetreffende periode geïnformeerd worden. In een modulebeschrijving wordt onder meer het leerdoel, de toetswijze, de NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleidingen BE (vt/dt)en FSM (vt) 25/63

26 studielast en het studiemateriaal beschreven. Bovendien wordt verwezen naar de relevante eindkwalificaties, waarmee de vertaling met de eindkwalificaties gemaakt wordt. De verantwoordelijkheid voor het opstellen van modulebeschrijvingen ligt bij de modulehouders. De precieze taken van de modulehouders zijn uitgewerkt in het boekje Taakbelasting en Taakdoelingsinstrument (2006) van de FINMA. In het Rotterdams Onderwijs Model (ROM) vormen de leerlijnen praktijkgestuurd, kennisgestuurd, studentgestuurd en studieloopbaancoaching belangrijke elementen. In alle jaren komen deze vier elementen van het ROM aan bod. Het kennisdeel heeft vooral betrekking op de theoretische kennis van de kern van het beroep. In de praktijklijn wordt kennis gekoppeld aan beroepsproducten die in groepjes of individueel gemaakt worden. Het deel studentsturing garandeert dat studenten bij zichzelf geconstateerde tekortkomingen wegwerkt, keuzevakken doet, een minor en capita selecta volgt. Bij studieloopbaancoaching werkt de student aan zijn persoonlijke ontwikkeling tot beroepsbeoefenaar. Op basis van de kwalificatiesdekkingsmatrices en de moduleboeken concludeert het panel dat beide programma s inhoudelijk voldoende mogelijkheden bieden om de geformuleerde competenties te verwerven. Voor BE geldt dat er aandacht is voor vraagstukken uit vakgebieden als cost accounting, bedrijfseconomie, bedrijfsadministratie, administratieve organisatie, risicomanagement, externe verslaggeving, fiscaliteit. Voor FSM geldt dat er aandacht is voor bank- en verzekeringsonderwerpen, (belasting)recht, economie. De theorie wordt gekoppeld aan opdrachten, waardoor het praktijkelement wordt ingebracht in het programma. De contexten waarin de vraagstukken aan de orde komt varieert van handel en productie tot dienstverlening. Voor deeltijdstudenten is de context gebonden aan hun werksituatie. Voor de opleiding FSM geldt tevens dat studenten in staat zijn om te voldoen aan alle eisen van de Wet Financieel Toezicht (WFT). Facet 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma BE: Goed FSM: Goed Criterium: - Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: In de curricula worden drie hoofdlijnen onderscheiden die in elke studiefase (in wisselende verhouding) aanwezig zijn en onderling inhoudelijk verbonden zijn: kennisgestuurd (beroepsrelevante conceptuele kaders en vaardigheden), praktijkgestuurd (leren in en van de beroepspraktijk) en studentgestuurd (studieloopbaancoaching, bijspijker- en keuzeonderwijs en minoren). De omvang van deze leerlijnen is in het Rotterdamse Onderwijsmodel (ROM) vastgelegd (zie facet 2.7). Voor deze leerlijnen zijn voor de clusters/opleidingen richtinggevende kadernotities ontwikkeld. Zo zijn er handreikingen beschikbaar voor de functie en organisatie van de minoren, de invulling van het onderwijs in de laatste twee jaar van de studie naast de minor en het ontwerpen van een curriculum van een deeltijd en duale opleiding. 26/63 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleidingen BE (vt/dt)en FSM (vt)

27 Het didactisch concept zoals vastgelegd in het ROM bevordert dat het curriculum als een samenhangend geheel wordt ontworpen en ontwikkeld. In elke fase van de opleiding is er sprake van een wisselwerking tussen theorie en praktijk. De opleidingen FSM en BE kennen -samen met de opleiding Accountancy en Fiscale Economie- een gemeenschappelijke eerste jaar. Het eerste jaar bevat elementen van de bovengenoemde opleidingen, zoals belastingrecht, algemene economie, statistiek en bedrijfscalculatie. Om de horizontale samenhang tijdens een onderwijsperiode te borgen heeft ieder studiejaar en onderwijsblok een thema dat gebaseerd is op een bepaald competentiegebied. Projecten en beroepsproducten zijn de samenbindende elementen in een blok. De verticale samenhang komt tot uitdrukking in het feit dat een student vaker aan dezelfde competenties werkt, maar dat doet in een andere context (handel, productie of dienstverlening) of in een context die complexer wordt naarmate de student in het programma vordert. Hiermee ontstaat een ontwikkelingslijn door het gehele programma. De curricula kennen een opbouw in termen van focus, complexiteit, ondernemendheid en niveau. In het begin van de studie ligt de focus bij een brede oriëntatie op het beroepenveld en naarmate de opleiding vordert verschuift de focus steeds meer naar verdieping en specialisatie. De programma s bevatten een aantal keuzeonderdelen. Daarvan zijn er 30 EC bestemd voor een minor. Studenten kunnen kiezen uit de alle minoren van de hogeschool. Het cluster Financieel Management biedt zelf vier minoren aan: Business and Control, Internationaal ondernemen en de fiscus, International Business and Control, en Sparen en Beleggen. De invulling van de keuzeruimte is omgeven met adequate (toelatings)voorwaarden. Hierdoor wordt een inhoudelijk samenhangend studiepad van de student gewaarborgd. Tijdens het visitatiebezoek heeft het panel vastgesteld dat de curriculumcommissie een belangrijke spil in het onderwijs is. Het bewaken van de samenhang in de programma s is een duidelijke verantwoordelijkheid voor deze commissie. De beleving van de student betreffende de samenhang van de programma s wordt voldoende gemonitord. Uit evaluaties van de FINMA en de gevoerde visitatiegesprekken blijkt dat studenten tevreden zijn over de samenhang tussen de programmaonderdelen. Studenten ervaren de thema s als positief. Ook alumni geven aan tevreden te zijn over de samenhang en de opbouw van het programma. Bedrijfseconomie De eerste helft van het tweede jaar is grotendeels gelijk aan het programma van Accountancy. Het tweede jaar staat in het teken van ondernemersvaardigheden, ontwikkeling van kennis onder meer op het gebied van bedrijfsadministratie, management en financiering. Het derde jaar staat in het teken van verdere verbreding en verdieping van kennis, praktijkstage en de tweede vreemde taal. Het vierde jaar kent enkele specialistische kennismodulen, de minor en het afstudeerproject. Naast de leerlijnen van de ROM, wordt de samenhang ook middels inhoudelijke leerlijnen geborgd. De leerlijnen zijn: financiering, management accounting, bedrijfsadministratie, NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleidingen BE (vt/dt)en FSM (vt) 27/63