We can do better than that! 1 Over de toekomst van het stelsel van sociale zekerheid in het licht van immigratie en integratie van nietwesterse

Transcriptie

1 We can do etter than that! 1 Over de toekost van het stelsel van sociale zekerheid in het licht van iigratie integratie van nietwesterse iigrant Erik de Gier Erik de Gier is hoogleraar coparatief areidsarkteleid ij de faculteit Managetwetschapp van de Radoud Universiteit Nijeg zelfstandig eleidsonderzoeker adviseur. Correspondtiegegevs: Prof. dr. H.G. de Gier Radoud Universiteit Nijeg Faculteit der Managetwetschapp Postus HK Nijeg e.degier@f.ru.nl Inleiding Eind 2007 puliceerde Hele Mees, jurist, econoo colunist, e prikkeld essay in NRC Handelslad over de verede verstikkde werking van de Nederlandse verzorgingsstaat op igrant. Op asis van e vergelijking tuss New York Asterda, concludeerde Mees dat e zorgde staat achterstand inertie van igrant in de hand werkt. Mees zelf eschouwt de stad New York als e succesvol veelkleurig ruisd patchwork van afzonderlijke kleinere solidaire geeschapp et allerlei vor van etaalde dist die in Nederland niet of aanzilijk inder voorko, zoals nannies die voor kinder zorg, dogwalkers, liftedid schopoetsers. Asterda ervaart zij als e gesegteerde saleving waarin lank nauwelijks in contact kot et zwart. De verklaring voor het verschil tuss eide sted schuilt volgs Mees in het feit dat igrant in de Verigde Stat (VS) voornaelijk op zichzelf zijn aangewez er tegelijkertijd sprake is van e ongereguleerde areidsarkt die veel toegankelijker is voor igrant dan de sterk gereguleerde Europese areidsarkt (Mees 2007). Hoewel Mees de feitelijke situatie in New York in vergelijking et ons land zeker idealiseert, stet haar opvatting tot nadk over de situatie in Nederland. Zij stiuleert ons als het ware o op e andere wijze kritisch na te dk over de in ons land nu in de toekost eest wselijke relatie tuss iigratie sociale zekerheid. In ons land spitst de discussie over iigrant zich in elangrijke ate toe op niet-westerse iigrant. Daarij gaat het in hoofdzaak over twee vraagstukk. Aan de e kant is er de discussie over inurgering het al of niet kunn ehoud van de duele nationaliteit in dit verand van al aanwezige iigrant. Aan de andere kant is er de discussie tuss overheid, werkgevers werkneers over e selectieve toelating van hoogopgeleide iigrant uit derdewereldland die in hun optiek e eerwaarde kunn etek voor de Nederlandse econoie (WRR 2007; Witjes 2007; SER 2007). Evals in de VS is de discussie over eleid t aanzi van iigrant iigratie in sterke ate verwev et de discussie over het eleid t aanzi van de verzorgingsstaat, het stelsel van sociale zekerheid de regulering het functioner van de areidsarkt. Als de waarne- 88

2 Erik de Gier We can do etter than that! ing van Mees juist is dat wij in Nederland in e gesegteerde saleving lev die sociaal uitsluitd werkt voor niet-westerse iigrant, in het ijzonder voor de laagopgeleide onder h, is er voldode red de relatie tuss sociale zekerheid, iigratie integratie aan e nadere eschouwing te onderwerp. E dergelijke eschouwing iedt ogelijk aanknopingspunt voor e effectiever sociaal eleid, zowel t aanzi van sociale zekerheid als iigratie. De vraag die in dit etoog ctraal staat, is hoe de Nederlandse verzorgingsstaat eer in het ijzonder het stelsel van sociale zekerheid in de naije toekost in positieve zin zou kunn ijdrag aan areidsarktparticipatie tegelijkertijd aan aatschappelijke integratie sociale insluiting van nietwesterse iigrant in e actuele context van segtering segregatie, e relatief hoge ate van werkloosheid onder niet-westerse igrant taelijk sterke anti-iigratiegevoels percepties in de Nederlandse saleving. De aatschappelijke politieke elang die op het spel staan, zijn groot. Zo valt te dk aan e ijdrage aan de verlichting van de vergrijzingproleatiek, e ijdrage aan de oplossing van de krapteproleatiek op de areidsarkt e ijdrage aan de verhoging van de productiviteit oiliteit van werkneers. T slotte niet het inst elangrijk kan insluiting van iigrant e ijdrage lever aan e veretering van het aatschappelijke kliaat t aanzi van iigratie integratie van niet-westerse allochton. Bovdi zal de iigratiedruk van derdelanders in de kode decnia eerder toe dan afne, et zeer waarschijnlijk grote gevolg voor de verzorgingsstaat het stelsel van sociale zekerheid. De opouw van het etoog is als volgt. Allereerst zull kort recte ontwikkeling word sagevat op het vlak van respectievelijk sociale zekerheid, iigratie iigratieeleid integratie. Vervolgs word kele toekostscario s t aanzi van sociale zekerheid iigratie geschetst getoetst. Deze scario s zijn tot stand geko in interactieve ijekost et kele represtant van relevante aatschappelijke elanggroep wetschappelijke experts op het vlak van sociale zekerheid iigratie. T slotte word kele vereterogelijkhed geschetst. Daarij kan onder andere word gedacht aan e herforulering van het gangare solidariteitsegrip in de Nederlandse verzorgingsstaat het stelsel van sociale zekerheid. Solidariteit in het ijzonder e gedeeltelijk andere invulling van dit egrip vort ogelijk e sleutel voor verdere sociale insluiting van niet-westerse iigrant. Sociale zekerheid, evals het stelsel van sociale zekerheid vatt we in deze context op als het sastel van collectieve inkovervangde of inkoaanvullde werkgerelateerde werkneersverzekering, volksverzekering, sociale voorziing sociale ijstand. Iigratie heeft etrekking op de instroo van niet-westerse igrant, evals hun tijdelijk of langer intergerationeel verlijf in Nederland. Integratie t slotte, etreft de ate van ojectief waarneeare sujectief ervar sociale insluiting van iigrant in de Nederlandse saleving. Ontwikkeling in het stelsel van sociale zekerheid In de afgelop decnia is veel veranderd in de sfeer van sociale zekerheid. Per saldo is er sprake van e versalling van het stelsel tevs van schaalverkleining. In woord van De Beer Koster (2008) is er sprake van e afned elang van de verplichte tweezijdige solidariteit, evals van e verschuiving van verantwoordelijkhed van nationaal naar lokaal niveau (De Beer Koster 2008). De rol van geet is ij de uitvoering van sociale zekerheid elangrijker geword dan die van de sociale partners. Daaree is overigs nog niet alles gezegd. Vonk (2008) ontwaart duidelijke spor van e idtiteitscrisis van het stelsel van sociale zekerheid als gevolg van de vele hervoring waarij uiteindelijk in last resort het grondrecht van sociale zekerheid de functie vervult o het stelsel op de juiste koers te houd. Vonk idtificeert in totaal zev kernprincipes van sociale zekerheid. Dit zijn achterevolgs: eschering, insluiting, zekerheid, solidariteit, gelijke rechtsedeling non-discriinatie, rule of law goed estuur. Deze principes staan onder druk door de aard van de hervoring van het stelsel. Vonk onderscheidt de volgde drie hervoring: privatisering van sociale zekerheid, fiscalisering van sociale zekerheid e verschuiving in de recht- plichtalans die tot uiting ko in de sterke opwaardering van de partici- 89

3 Erik de Gier We can do etter than that! patiefunctie van het stelsel van sociale zekerheid (Vonk 2008). Al et al is het stelsel van sociale zekerheid in de afgelop twintig jaar door hervoring aanzilijk van karakter veranderd: er is inder collectieve dekking voor werkneers in loondist, werkneers zelfstandig word op onderdel geacht zichzelf privaat (ij) te verzeker, afhankelijk van de gezinssituatie of werksituatie ko urgers in aanerking voor fiscale toeslag t slotte heeft het stelsel van sociale zekerheid e elangrijk deel van zijn autonoie oet prijsgev is het in elangrijke ate ook onderdeel van het actieve areidsarkteleid geword. Elke urger die ehoort tot de actieve eroepsevolking, dit allereerst zijn eig oterha op de areidsarkt te verdi. Met andere woord: werk gaat ov inko! T aanzi van het eroep op sociale zekerheid door iigrant eoogt het stelsel neutraal te werk. Legaal werkde iigrant eschikk in eginsel over dezelfde sociale zekerheidsrecht als autochtone Nederlanders. De toegangsdrepels ligg dan ook niet zozeer in het stelsel zelf, aar in het iigratie- inurgeringseleid van de overheid. Strikt foreel kan dan ook niet word gesprok van e aanzuigde werking van het stelsel van sociale zekerheid van het evtueel voorko van socialezekerheidstoerise. Ontwikkeling t aanzi van iigratie iigratieeleid Als we de ontwikkeling op het vlak van iigratie in de afgelop decnia in ons land t aanzi van niet-westerse iigrant nader proer te duid dan zijn er vier opvallde punt. In de eerste plaats zijn door iddel van wettelijke aatregel de toegangs- verlijfsogelijkhed van iigrant aanzilijk eperkt. In het verlgde hiervan zijn steeds eer nadere voorwaard gesteld aan het geruik van sociale zekerheid andere sociale voorziing (Pluy 2008). De elangrijkste wettelijke aatregel in dit verand is de invoering van de Koppelingswet in Deze wet stelt toegang tot collectieve voorziing afhankelijk van de verlijfsstatus van de aanvrager. In de tweede plaats heeft er e verschuiving plaatsgevond in de sastelling van iigrantgroep. War iigrant in de jar zestig nog overwegd Italian Spanjaard, later zijn deze opgevolgd door Turk, Marokkan andere niet-europese, aar ook Europese nationaliteit, waaronder igrant uit de vooralige Ctrale Oost-Europese land. Tot in het idd van de jar negtig war iigrant voornaelijk laaggeschoold. Vanaf dat ot is geproeerd het acct te verlegg naar hooggeschoolde of knisigrant. Vooral Turk Marokkan he zich lijvd in Nederland gevestigd. Dat heeft er ede toe geleid dat in het kielzog van de areidsigratie huwelijksigratie voor deze groep op gang is geko. In de derde plaats is perant verlijf eer uitzondering dan regel geword. Het overgrote deel van de nieuwe laagopgeleide iigrant lijft in de regel korte tijd in Nederland, variërd van kele wek tot kele aand. Dieg die langer in Nederland lijv, zijn veelal hoogopgeleid. Deze ontwikkeling heeft tevs tot gevolg dat volgigratie iniddels is afgo. In de vierde plaats is naast areidsigratie huanitaire- of asieligratie in de loop van de tijd elangrijker geword. Het etreft hier voornaelijk econoische politieke vluchteling. Het huidige iigratieeleid t aanzi van derdelanders kan als volgt word sagevat (SER 2007). Het acct in het eleid ligt, naast inurgering, op areidsigratie. Door de invoering van de Koppelingswet, aar ook door uitelopde wijziging in het socialezekerheidsstelsel ko iigrant niet snel eer in aanerking voor e uitkering. De ogelijk aanzuigde werking van het stelsel van sociale zekerheid op iigrant is daaree tot e iniu eperkt. Er is daaro nauwelijks of in het geheel ge sprake (eer) van socialezekerheidstoerise. De oudere laaggeschoolde iigrantgroep ded e groter eroep op sociale zekerheid. Het elangrijkste uitgangspunt van het vroegere huidige iigratieeleid is e restrictieve toelating in coinatie et selectiviteit. Alle areidsigrant et e toegevoegde waarde voor de areidsarkt de econoie word toegelat. De restrictiviteit etreft in hoofdzaak het lagere iddsegt op de areidsarkt. Daaree proeert de overheid te voorko dat igrant word toegelat die e risico vor voor het socialezekerheidsstelsel. 90

4 Erik de Gier We can do etter than that! Recht op sociale zekerheid estaat alle in het geval dat eschikt over e verlijfsvergunning of over e verlijfsrecht van de Europese Unie (EU). De Koppelingswet voorkot dat iigrant zonder verlijfsvergunning aanspraak op sociale zekerheid kunn do geld. Legaal werkde iigrant zijn in ons land verplicht verzekerd voor werkneersverzekering (WIA, WW ZW) volksverzekering (AOW, ANW AWBZ). Wanneer noodgedwong e eroep op ijstand oet word gedaan, kan dit leid tot het intrekk van de verlijfsvergunning. Savattd is de huidige eleidsfilosofie van overheid politiek aan de e kant voornaelijk gericht op het inperk eheers van de toestroo van laaggeschoolde areidsigrant aan de andere kant op het selectief stiuler van de instroo van hooggeschoolde knisigrant. Van sociale zekerheid dit eslist ge aanzuigde werking uit te gaan. In coinatie et op activering gericht actief areidsarkteleid dit sociale zekerheid e neutraal instrut te zijn. Suggesties als zou e verdere grootschalige stiulering van iigratie ook e oplossing kunn etek voor de op ons afkode vergrijzingproleatiek of krapte op de areidsarkt word van de hand gewez (CPB 2007). Het acct op knisigratie ligt in het verlgde van het strev op Europees ondiaal niveau uit te groei tot e copetitieve kniseconoie. Op het vlak van nadere vorgeving van e toekostig counautair asieleleid zoekt Nederland sawerking op EU-niveau. De EU wil ostreeks 2010 e counautair iigratieeleid realiser. Daarvoor geld de volgde drie red (Von Weizsäcker 2008). In de eerste plaats ondervind de lidstat e toede igratiedruk als gevolg van het gegev dat steeds eer s uit are land igratie eschouw als e realistische optie voor e eter lev. In de tweede plaats word lidstat et e aanzilijke iigrantevolking geconfronteerd et e ovangrijke coplexe integratieproleatiek. In de derde plaats is er confor het eginsel van vrij verkeer van person inn de EU voor EU-urgers sprake van verinderde igratie arrières. Deze ontwikkeling verhoogt de noodzaak van coördinatie haronisatie inn de EU, t aanzi van zowel hoog- als laagopgeleide iigrant (Brücker Von Weizsäcker 2008). En ook de EU streeft als geheel naar e copetitieve kniseconoie oet in dit verand o schaars hoogopgeleid talt concurrer et de VS Zuidoost-Azië. Ontwikkeling t aanzi van integratie Evals andere EU-land kapt Nederland et e coplexe politiek- aatschappelijk gevoelige integratieproleatiek. De huidige invulling van het areidsigratieeleid, gekerkt door selectieve restrictie areidsarktcopletariteit, kan word eschouwd als e expont van de integratieproleatiek. Dat geldt in vergelijkare ate voor de actuele discussies over inurgering van igrant het transnationaliteitsvraagstuk; dat wil zegg het als igrant kunn eschikk over eer paspoort (duele nationaliteit) (WRR 2007). Op de achtergrond spel in ons land andere Europese land negatieve opvatting van e deel van de urgers politici over de toelating van iigrant het geruik van sociale voorziing door iigrant. Deze neet volgs soige waarneers zelfs trekk aan van e sociale hypochondrie, inhoudde het producer van e onafgerok tegstelling tuss de saleving de niet-geïntegreerd die uit de saleving staan (Schinkel 2008). Daarnaast estaat ij e deel van de EU-urgers de vrees dat iigrant autochtone werkneers op de areidsarkt verdring. Op Europees niveau laat de Euroaroeter in de loop van de tijd toed negatieve opvatting zi over iigrant. De eerderheid van de urgers in de EU is teg e verdere toae van het aantal iigrant. Er overheerst e gevoel van de oot is vol. Tegelijkertijd is sprake van e afnede steun voor het EU-iigratieeleid (Boeri e.a. 2002). Uit e recte FT/Harris-poll over houding t aanzi van igratie lijkt dat 40 proct van de respondt in Frankrijk eer dan 60 proct van de respondt in de andere land die deel uitaakt van het onderzoek (Verigd Koninkrijk, Italië, Spanje Duitsland), van ing is dat er te veel iigrant in hun land zijn dat het iigratieeleid van hun land het iigrant te akkelijk aakt e legale verlijfsstatus te verwerv (Brücker Von Weizsäcker 2008). 91

5 Erik de Gier We can do etter than that! Er is weinig red o aan te ne dat de ing in ons land anders zijn. Zo ton trdgegevs van het Sociaal Cultureel Planureau (SCP) aan dat al sinds de jar tachtig e aanzilijk deel van de Nederlandse evolking afwijzd staat tegover allochton in het ijzonder t aanzi van laagopgeleide allochton (SCP 2007). De percepties attitudes lijk overigs niet geheel in overesteing et de feit, zo lijkt uit sociaalwetschappelijk onderzoek. De Beer Koster lat op grond van evinding in de VS zi dat relatief gereuze sociale voorziing inkosoverdracht in soige deelstat van de VS niet leid tot eer verhuiseweging van igrant. Er wordt zelfs eer verhuisd naar inder gereuze deelstat. Volgs De Beer Koster is dan ook de conclusie gerechtvaardigd dat gereuze sociale voorziing niet positief gerelateerd zijn aan e toae van iigratie. Daarteg vor individuele kerk de situatie van het huishoud e etere verklaring voor de verhuisgeigdheid van igrant. Overigs lijkt deze conclusie niet of in indere ate te geld voor Latino s. Meer dan andere igrant zijn zij aangewez op sociale voorziing zijn zij daaro sterker geclusterd in epaalde deelstat (De Beer Koster 2007). Deze evinding corresponder in elangrijke ate et de conclusies van Boeri op grond van sociaalwetschappelijk onderzoek over de situatie in Europa. Iigrant lijk zich priair te vestig in regio s et de este werkgelegheidskans. Als iigrant verhuiz naar land et eer gereuze stelsels van sociale zekerheid dan lijkt de verhuizing niet zozeer te word epaald door de aantrekkelijkheid van het stelsel van sociale zekerheid, aar voornaelijk door persoonlijke kerk, zoals lage opleiding, e groot aantal kinder jonge leeftijd in vergelijking et de autochtone evolking. Daarnaast lijkt dat iigrant na verloop van tijd uit ijstandsregeling stro (onder constanthouding van alle overige factor lijkt ijvooreeld de afhankelijkheid van ijstand van igrant in Duitsland af te ne naarate zij langer in Duitsland verlijv). Boeri concludeert dan ook dat vooral van autochton afwijkde persoonlijke kerk epal of zij wel of niet e eroep op ijstandsregeling do niet zozeer de ate van aantrekkelijkheid van de regeling (Boeri e.a. 2002). Ook Van Oorschot kot op grond van Europees onderzoek tot vergelijkare conclusies (Van Oorschot z.j.). In 2007 schetste De Ka, hoogleraar econoie van de pulieke sector aan de RU Groning, twee toekostscario s voor het stelsel van sociale zekerheid. De Ka spreekt niet in strikte zin van toekostscario s, aar van ipressionistische toekosteeld. Dat neet niet weg dat de kern van wat hij doet het doortrekk is van estaande ontwikkeling op grond van in of eer teggestelde asisaannaes over econoische groei daaree sahangde indicator. Direct uitgangspunt voor De Ka vor de vier in 2004 door het Ctraal Planureau (CPB) gepuliceerde toekostscario s voor Europa Nederland in de periode Dit zijn achterevolgs Regional Counities, Strong Europe, Transatlantic Market Gloal Econoy. Het laatste scario coineert internationale sawerking et e grondige herziing van de collectieve sector kt de sterkste econoische groei. De Ka rgt de vier scario s terug tot twee toekosteeld, naelijk e ehoudd (conservatief) eeld e eer vooruitstrevd (lieraal) eeld. Beide scario s aser zich op veronderstelling etreffde achterevolgs ovang sastelling van de evolking, areidsparticipatie, econoische groei, ovang van de collectieve sector kele aatschappelijke opvatting over onder andere solidariteit. Het conservatieve toekosteeld aangeduid als ehoud het goede levert weinig econoische groei op e kripde evolking. De estaande sociale voorziing word zo veel ogelijk overeind gehoud. Het vooruitstrevde toekosteeld, aangeduid als verover de toekost gaat gepaard et e forse evolkingsgroei, e voorspoedige groei van de econoie e grootschalige privatisering van het stelsel. De Ka doet ge concrete uitspraak over welk scario het eest wselijk is, al krijg je als lezer het gevoel dat dit het verover-de-toekost-scario is, dat goed past ij het CPB-scario Gloal Econoy. Foreel iedt hij de twee alternatiev aan als dkpistes. De proleatiek van iigratie kot nauwelijks of niet aan de orde in de toekosteeld van De Ka. Hij eschouwt nieuwkoers hoofdzakelijk in ter van financiële kost at voor de Nederlandse verzorgingsstaat. Doordat zij in eperkte ate treegeld voldo, profiter zij, aldus De Ka, per saldo over de gehele levsloop sterk van de verzorgingsstaat. Box 1. Toekostscario s sociale zekerheid op asis van estaande trds 92

6 Erik de Gier We can do etter than that! geslot landsgrz Scario-overzicht A seizoscaping verzorgingshuis B Privaat stelsel Puliek stelsel D vrij kaper ed & reakfast C op landsgrz Box 2. Vier toekostscario s voor iigratie sociale zekerheid in Nederland Enkele toekostscario s sociale zekerheid in het licht van iigratie Toekostscario s lat zich op verschillde anier construer. E gangare anier is estaande trds ijehorde indicator door te trekk naar e gefixeerd tijdstip in de toekost. Rectelijk heeft De Ka (2007) e dergelijke adering als uitgangspunt go voor het schets van kele toekostscario s op het vlak van sociale zekerheid (zie ox 1). E ezwaar teg dit type toekostscario s is niet zozeer dat deze niet waarschijnlijk zoud zijn, aar dat ze op zichzelf niet zoveel ijdrag aan e creatieve vernieuwing van het dk over sociaal overheidseleid. Er is in dat verand op zijn inst één interessant waardevol alternatief te edk ij het construer van toekosteeld of scario s. Daarij wordt niet, zoals in het geval van De Ka, uitgegaan van estaande eleidsrapport studies, aar van wezlijke politieke eleidsatige spanningsveld nu in de toekost. Deze spanningsveld word vervolgs voorgelegd aan e kleine groep van ingewijd et de edoeling op asis daarvan ogelijke toekosteeld te construer. Dergelijke toekosteeld zull eer vlees loed evatt dan toekosteeld die zijn geaseerd op het doortrekk van estaande trds. Daar kan het aatschappelijke deat over sociale zekerheid, igratie integratie aat ij he. De constructie van de hiernavolgde scario s is geaseerd op deze alternatieve adering. De scario s anticiper niet alle op ogelijke politieke, aar ook op evolkingsvoorkeur (zie ox 2). Kerngedacht achter de scarioconstructie zijn: 1. toekost verkn; 2030 Sociaal Technologisch Econoie & ilieu Politiek nr Factor Zeker Onzeker Prio 1 (areids)igratie van uit Europa x 2 vergrijzing inn Europa x 3 gevoel van verondheid / geeschapszin x 4 intolerantie x 5 Bevolkingsontwikkeling x 6 terrorisedreiging veiligheid x 7 onzekerheid over toekostige ontwikkeling (o.a. ICT eveiligingsrisico's) x 8 tegstelling tuss groep / wij-zij/ gevestigd-uitstaanders 9 verveelvoudiging sociale verand door ICT x 10 plaatsonafhankelijkheid door ICT x 11 inforatisering x 12 vertaaltechnologie x 13 koppeling van gegevsestand x 15 Econoische ontwikkeling Europazone x werkgelegheidsontwikkeling als afgeleide van ondialisering x 16 Milieuedreiging x 20 reedte van de sociale zekerheid x 2 21 privatisering sociale zekerheid x 22 Europese haronisering van areidsigratie x 23 integratietepo Oost-Europese land 24 eperking stiuler van areidsigratie x 1 25 Europese haronisatie van overheidseleid x Box 3. Zekere onzekere factor in 2030 in relatie tot sociale zekerheid iigratie 93

7 Erik de Gier We can do etter than that! zekere/onzekere factor scheid; de twee grootste spanningsveld contraster. De asis voor het scario-ontwerp vorde het onderscheid tuss sociale, technologische econoische, ilieu- politieke trds. Op asis van dit onderscheid is vervolgs e lijst et rui twintig factor geïnvtariseerd die ostreeks het jaar 2030 naar alle waarschijnlijkheid zeker of onzeker zijn. Deze factor zijn weergegev in ox 3. Interactief zijn daaruit t slotte in e kleine groep twee prioritaire spanningsveld gedetecteerd. 2 Dit zijn: 1. eperk of stiuler van areidsigratie; 2. vorgeving of reedte van sociale zekerheid. Beide spanningsveld leid tot het in ox 2 weergegev assstelsel op versus geslot landsgrz wat etreft iigratie puliek versus privaat stelsel van sociale zekerheid vervolgs tot de oeing van vier ogelijke toekostscario s etreffde sociale zekerheid igratie: Seizoscaping, Verzorgingshuis, Vrij Kaper Bed & Breakfast. De keuze voor de typering van de scario s is ingegev door het thea igratie te associër et reiz tijdelijkheid evat ge waardeoordel. Elk van de vier scario s geeft aan hoe de toekost kan zijn. Uit de invtarisatie kot naar vor dat ostreeks 2030 onder andere de volgde factor als in of eer zeker kunn word eschouwd: vergrijzing evolkingsontwikkeling, veiligheid, plaatsonafhankelijkheid van ICT, koppeling van gegevsestand, ilieuedreiging privatisering van sociale zekerheid. Min of eer onzeker echter zijn onder eer de volgde factor: areidsigratie van uit Europa, gevoel van verondheid geeschapszin, econoische ontwikkeling in de Eurozone, werkgelegheidsontwikkeling als afgeleide van ondialisering, reedte van sociale zekerheid Europese haronisatie van overheidseleid. Met de op asis van deze factor onderscheid twee ajeure spanningsveld word hierna de vier afzonderlijke toekostscario s nader eschrev. Scario A, Seizoscaping (zie ox 4) De Seizoscaping is in 2030 e coinatie van e privaat stelsel van sociale zekerheid geslot landsgrz. Iedere wordt geacht voor zichzelf te Scario A Lael Seizoscaping Geslot landsgrz Privaat stelsel Korte eschrijving Aantrekkelijk = Geruik SZ Uitsluiting Inurgering Duele nationaliteit Uitdaging Sterk geïndividualiseerde, geslot saleving waarin alle stille areidsreserves ut oet word inurgering is afgeschaft Mondige, geëancipeerde urgers et e grote ate van zelfredzaaheid Niet eer aan de orde: privaat verzeker troef Volledig doorgevoerd Overodig afgeschaft Wordt in dit systee niet toegestaan E vergrijzde saleving voldode productief houd et aatregel zoals kinderstiulering, eancipatie siorwerk Box 4. Toekostscario A: Seizoscaping 94

8 Erik de Gier We can do etter than that! zorg. Er is niettein e zekere ate van asisverzorging voor dieg die e vaste plaats he in de saleving. Dat houdt hoofdzakelijk in dat het dak ov het hoofd is geregeld. Het verlijf van de relatief kleine groep iigrant is doorgaans langdurig, aar hoeft niet perant te zijn. Al et al is sprake van e sterk geïndividualiseerde statische saleving et e geslot karakter. In dit scario zijn de urgers ondig geëancipeerd eschikk zij over e grote ate van zelfredzaaheid. Geruik van sociale zekerheid is als zodanig niet eer aan de orde odat het stelsel van sociale zekerheid volledig is geprivatiseerd. Op het vlak van iigratieeleid is inurgering voor taan overodig duele nationaliteit van igrant wordt niet toegestaan. De uitdaging voor saleving, politiek eleid in dit toekostscario is het voldode productief houd van e vergrijzde saleving et aatregel op het vlak van kinderstiulering, eancipatie areidsinschakeling van sior. Scario B, Verzorgingshuis (zie ox 5) In dit geval zal sprake zijn van e puliek stelsel in coinatie et geslot landsgrz. Het stelsel van sociale zekerheid is alle toegankelijk voor e nader epaalde selecte groep. De verzorging van deze groep is copleet, inclusief huisvesting. Evals in scario A etreft het Verzorginghuis e geslot statische saleving, aar wel et e hoge ate van onderlinge solidariteit. In het Verzorgingshuis estaat e grote ate van veiligheid eschering. De sociale zekerheid is er overzichtelijk geregeld: alle de urgers van het Verzorgingshuis zijn rechthed. Dat houdt tevs in dat de uitsluiting van igrant volledig is. Daardoor is inurgering overodig afgeschaft. Duele nationaliteit is in dit toekostscario niet toegestaan. De elangrijkste uitdaging voor saleving, politiek eleid van het Verzorgingshuis is, hoe het Verzorgingshuis voldode dynaisch innovatief te houd t opzichte van de rest van de wereld. Scario C, Bed & Breakfast (zie ox 6) In dit geval zal sprake zijn van e puliek stelsel van sociale zekerheid dat is gecoineerd et op landsgrz. Iedere is in principe welko verlijft over het algee niet perant of Scario B Lael Verzorgingshuis Geslot landsgrz Puliek stelsel Korte eschrijving Aantrekkelijk = Geruik SZ Uitsluiting Inurgering Duele nationaliteit Uitdaging E geslot, statische saleving et e hoge collectieve solidariteit hoge aanpassingsdruk voor iedere die er deel van uitaakt Grote ate van veiligheid eschering Overzichtelijk: alle urgers van het verzorginghuis zijn rechthed Volledig doorgevoerd Overodig afgeschaft Wordt in dit systee niet toegestaan Hoe houd we dit dynaisch innovatief in contact et de rest van de gloaliserde econoie? Box 5. Toekostscario B: Verzorgingshuis 95

9 Erik de Gier We can do etter than that! niet voor de lange terijn. Door de veroede grote toeloop van igrant zal het collectief gegarandeerde voorziingniveau ede o red van etaalaarheid van e eperkte ovang zijn. Voor eer voorziing zal individueel oet word etaald. Het ijehorde type saleving is dynaisch waarin onderlinge solidariteit ij voortduring onder druk zal staan. Het aantrekkelijke van Bed & Breakfast is dat Nederland in de wereld ekd staat o zijn dynaische sociale vangnet. Daardoor gaat van het stelsel van sociale zekerheid e zekere aanzuigde werking uit. Aan inurgering word ede o die red hoge eis gesteld. Niet-ingeurgerd he ge toegang tot het stelsel. Controversieel in dit scario is het thea van de duele nationaliteit. De grootste uitdaging voor de politiek in Bed & Breakfast is de politieke discussie over sociale zekerheid, igratie integratie in e rustig vaarwater te houd. Het gaat daarij o de vraag of Nederland ereid is te etal voor zijn gastvrijheid of dat er sprake oet zijn van grootschalig uitsluit van vreedeling. Scario D, Vrij Kaper (zie ox 7) Dit scario ehelst e privaat stelsel van sociale zekerheid in coinatie et op landsgrz. Ms og zelf kiez waar zij he gaan. De toegang is vrij er zijn ge selectiecriteria. Collectieve voorziing ontrek geheel, iedere wordt geacht voor zichzelf te zorg. Het type saleving is individualistisch tegelijkertijd ook dynaisch. Vrij Kaper houdt e sterk dynaische saleving in die intsief schakelt et de rest van de wereldeconoie et e grote groep dropouts. Aantrekkelijk in dit toekostscario is het he van e sterke internationale concurrtiepositie. De ctrale uitdaging voor politiek eleid vort het voorko van aatschappelijke tweedeling de voring van grote getto s. Anderzijds is e duele nationaliteit ge prolee is inurgering van vreedeling niet nodig. Pulieke sociale zekerheid is afgeschaft in Vrij Kaper. Het gegev dat het o ogelijke toekostscario s gaat, geeft aan dat er zowel in theorie als praktijk keuze- stuurogelijkhed zijn voor politiek stakeholders in die zin dat kan word gekoz tus- Scario C Lael Bed & reakfast Op landsgrz Puliek stelsel Korte eschrijving Aantrekkelijk = Geruik SZ Uitsluiting Inurgering Duele nationaliteit Uitdaging Op saleving waarin de overheid op eier loopt: continu stur tuss hoge uitgav vergaande uitsluiting e gevoelige urgerschapsdefinitie Nederland staat ekd o zijn sophisticated vangnet: dynaisch sociaal Aanzuigde werking Niet-ingeurgerd he ge toegang Hoge eis Gevoelig dilea, op voor discussie Politieke discussies in rustig vaarwater houd. Zijn we ereid te etal voor de gastvrijheid of gaan we grootschalig uitsluit? Box 6. Toekostscario C: Bed & Breakfast 96

10 Erik de Gier We can do etter than that! s wat niet wat wel wil. Ge van de vier ogelijke scario s lijkt overigs ideaal. Elk scario heeft voor- nadel, afhankelijk van de invalshoek die kiest. Voorstanders van e Europese kniseconoie et e voorkeur voor e op saleving zull zich het eest thuis voel ij scario C of D, of e gvor daarvan. Anderzijds zull voorstanders van e inder prointe rol van de EU, evals van e eperking van iigratie eerder kiez voor scario A of B, of e gvor daarvan. E eerderheidskeuze voor één van de vier scario s wordt eoeilijkt of vergeakkelijkt door de feitelijke voorkeur gevoels van de urgers t aanzi van niet-westerse iigrant. Niettein lijkt het vanuit zowel aatschappelijk als politiek oogpunt zaak tegstelling over de toekost van sociale zekerheid iigratie zoveel ogelijk te slecht tuss politici onderling daarnaast tuss politici, stakeholders urgers. Het doel daarvan zou niet oet zijn uddling through op het pad van iigratie sociale zekerheid in de vor van e steeds restrictiever eleid, aar het uitstippel van e sterk gedeeld toekostperspectief. Naar e inclusieve tegelijkertijd dynaische saleving op het vlak van sociale zekerheid, iigratie integratie E eleid dat goed past ij e (op) saleving et e puliek dan wel privaat stelsel van sociale zekerheid evat de volgde drie kernpunt, waarij het eerste punt het inst controversieel is: 1. gecoördineerde Europese afsteing van het iigratieeleid t aanzi van niet-westerse iigrant; 2. het verschaff van eer ruite op de areidsarkt aan laaggeschoolde iigrant, naast e ruie toelating van hoogopgeleide knisigrant; 3. gedeeltelijke aanpassing van het solidariteitsegrip in de Nederlandse verzorgingsstaat stelsel van sociale zekerheid. Ad a : Gecoördineerde EU-afsteing van het eleid eer ruite voor laaggeschoolde iigrant Nederland conforeert zich aan stiuleert het zich ontwikkelde areidsigratie- asieleleid t aanzi van niet-westerse igrant op het niveau van de Europese Unie, aar houdt daarij wel Scario D Lael Vrij kaper Op landsgrz Privaat stelsel Korte eschrijving Aantrekkelijk = Geruik SZ Uitsluiting Inurgering Duele nationaliteit Uitdaging E hoogdynaische geïndividualiseerde saleving die intsief schakelt et de wereldeconoie e grote groep sociale drop-outs Sterke internationale concurrtiepositie Er is ge collectieve sociale zekerheid Uitsluiting door verzekeraars op asis van claikans Niet nodig, deels zelf ongewst Ge kel prolee Tweedeling et grote ghetto's voorko Box 7. Toekostscario D: Vrij Kaper 97

11 Erik de Gier We can do etter than that! vast aan het geldde susidiariteitseginsel dat epaalde zak in de allereerste plaats op het niveau van de lidstat di te word geregeld (SER 2007). Duidelijk is wel dat de druk van illegale iigrant afkostig uit de Derde Wereld ook in de kode decnia groot zal lijv, alle al vanwege de ore inkos- welvaartsverschill tuss de rijke EU-land erzijds ijvooreeld Afrika anderzijds. Geschat wordt dat er oteel in totaal 4-8 iljo illegale iigrant in de EU verlijv, et e jaarlijkse aanwas van ongeveer e half iljo illegale iigrant (Von Weizsäcker 2008). Het lijkt erop dat dit onvoldode onder og wordt gezi door politiek werkgevers- werkneersorganisaties. Er estaat e counis opinio dat in het vigerde areidsigratieeleid intuss dusdanig hoge drepels zijn gelegd, dat in elangrijke ate zelf kan epal welke iigrant wel welke niet zull word toegelat. Zo ezi, is het Nederlandse igratieeleid t aanzi van derdelanders voornaelijk gereduceerd tot e eleid dat zich richt op de toelating van hoogopgeleide (knis-) areidsigrant. Het voorko van illegale iigratie lijft daarij nagoeg uit de pulieke discussie. Illegale asieligratie vor anderzijds wel weer e sustantieel thea in het EU-areidsigratie- asieleleid. Strge controle aan de uitgrz van de EU vort daarvan e elangrijk, doch weinig effectief onderdeel. Op nationaal niveau wordt in relatie hieree niettein getracht ilaterale overekost te sluit over circulaire igratie leertraject et derde land o op die anier illegale iigratie af te re of te eheers tegelijkertijd areidsigratie van hoogopgeleide knisigrant naar ons land te evorder. Nederland zou er in het licht van ovgoede ontwikkeling ogelijk verstandig aan do het eleid t aanzi van illegale (veelal laagopgeleide) iigratie nader uit te werk, voornaelijk in de richting van e zekere ate van lieralisering van de toegang dit tevs te verind et het estaande areidsigratieeleid. Dat zou de facto kunn inhoud dat ook laagopgeleide igrant, onder voorwaard, geakkelijker legale toegang zoud oet kunn krijg tot de Nederlandse areidsarkt het stelsel van sociale zekerheid. 3 Naar analogie van e gre card-, lue card- of puntsystee voor knisigrant zou e dergelijk systee parallel ook voor laagopgeleide iigrant kunn word ontwikkeld. Ook Von Weizsäcker, Europees iigratie-expert, is van ing dat continuous earned regularisation van illegale iigrant effectiever uitpakt t aanzi van eheersing van illegale iigratie dan ijvooreeld circulaire igratie of tijdelijke igratieprograa s (Von Weizsäcker 2008). Het resultaat van continuous earned regularisation is dat daaree niet alle de illegale iigratiedruk sustantieel zal kunn word verinderd, aar dat daaree ook e wezlijke ijdrage kan word geleverd aan het voorko van e gesegteerde saleving. E dergelijk strev houdt uiteraard wel in dat de estaande wijdverspreide weerstand negatieve attitudes van e deel van de evolking t opzichte van iigrant uit derde land in de kode jar in e eer positieve richting di te word ogeog. Dit lijkt echter onogelijk zonder e grondige herforulering van het gangare solidariteitsegrip in de Nederlandse verzorgingsstaat het stelsel van sociale zekerheid. Ad c: Aanpassing van het solidariteitsegrip in de Nederlandse verzorgingsstaat stelsel van sociale zekerheid In hun recte studie over individualisering, gloalisering solidariteit ak De Beer Koster kele ehartswaardige operking over de houdaarheid van solidariteit in e gloaliserde saleving (De Beer Koster 2007). Internationale igratie is e elangrijke copont van gloalisering heeft gevolg voor de eleving van solidariteit door urgers. E grotere heterogiteit van de nationale geeschap zal solidariteit waarschijnlijk onder druk zett. Zij vatt solidariteit op als onderlinge positieve lotsverondheid. Solidariteit kan verschillde vor aanne, ijvooreeld verplichte of vrijwillige solidariteit. Zij stell op grond van analyse van Europese onderzoeksgegevs vast dat opvatting over vrijwillige solidariteit in ons land taelijk staiel zijn. Anders ligt dit in het geval van verplichte solidariteit. In de praktijk lijkt solidariteit et verschillde groep sterk uite te lop. Zo geeft ongeveer twee derde van de evolking aan solidair te zijn et ouder, ziek gehandicapt, terwijl aar ongeveer e kwart van de evolking zich solidair acht et iigrant (vergelijk ook Van Oorschot z.j.). Bovdi 98

12 Erik de Gier We can do etter than that! voel jonger lageropgeleid zich inder solidair dan ouder hoogopgeleid. Vooral onder jongere geraties geor na 1970 loopt de solidariteit geiddeld go sterk terug. De hogere ate van solidariteit van ouder vertaalt zich ij iigrant in e voorkeur voor vrijwillige solidariteit. In coinatie et de eerder weergegev negatieve attitudes van urgers over iigrant vort de verandering van de solidariteitseleving onder invloed van gloalisering iigratie daaro e ajeure uitdaging voor de Nederlandse verzorgingsstaat stelsel van sociale zekerheid. De feitelijke versalling schaalverkleining die het stelsel van sociale zekerheid in de afgelop twintig jaar heeft ondergaan, doet daar op zichzelf weinig aan af. Anders geforuleerd evindt de verplichte astracte solidariteit die de verzorgingsstaat het stelsel van sociale zekerheid schraagt, zich in toed woelig vaarwater. Het is de vraag of deze op langere terijn nog voldoet of het niet verstandig is tijdig naar e aan de tijd ostandighed aangepaste vor van solidariteit op zoek te gaan die past ij e saleving et op grz casu quo e op saleving. De Beer Koster roep op asis van de uitkost van hun studie de vraag op of de oplossing van de solidariteitsproleatiek niet voor e elangrijk deel zal oet word gezocht in e verdere afzwakking van de verplichte solidariteit e versterking van de vrijwillige solidariteit. Voor h is dat e aantrekkelijker alternatief dan verdere arktwerking privatisering van de verzorgingsstaat het stelsel van sociale zekerheid. Zij destiller hun voorkeur uit e groot aantal ogelijke ontwikkelingsrichting van de verzorgingsstaat op asis van het aan de ovang van solidariteit gerelateerde onderscheid rede of salle verzorgingsstaat schaalverkleining of schaalvergroting van de verzorgingsstaat. 4 E van de aantrekkelijke ontwikkelingsrichting, aansluitd ij erzijds de feitelijke ontwikkeling van de Nederlandse verzorgingsstaat tot geeschapszorg anderzijds de toede voorkeur onder epaalde evolkingsgroep voor vrijwillige solidariteit, is de zogoede Verzorgingsstad. De Verzorgingsstad is resultante van handhaving van de huidige reedte van de verzorgingsstaat schaalverkleining. In de Verzorgingsstad zal vrijwillige solidariteit, naast verplichte solidariteit, e elangrijker plaats inne dan in de huidige verzorgingsstaat odat deze evoudigweg op deze (kleinere) schaal akkelijker is te organiser (De Beer Koster 2007). De Beer Koster lever et hun studie e elangrijke voornaelijk epirisch gefundeerde ouwste voor e ogelijke herforulering van het gangare solidariteitsegrip. Deze zou tevs e positieve ijdrage kunn lever aan de veretering van het kliaat t opzichte van iigrant casu quo hun ate van sociale insluiting in de Nederlandse saleving. Er ontreekt echter nog één elangrijk elet dat hierna verder zal word uitgewerkt in e ruiere context zal word geplaatst. Dit etreft de geslotheid van het gangare solidariteitsegrip. Geslotheid kot in feite neer op het gegev dat alle urgers die deel uitak van de nationale geeschap of kring van verzekerd toegangsrecht he tot sociale zekerheid. Ander, zoals iigrant, word geconfronteerd et toegangsdrepels of word in epaalde situaties geheel uitgeslot. Ogekeerd zijn de huidige nog steeds taelijk ovangrijke verzorgingsstaat stelsel van sociale zekerheid op langere duur alle overeind te houd et e geslot, doch voor e deel sociaal uitsluitd, solidariteitsegrip. Sleutel aan het solidariteitsegrip rgt daaro onverijdelijk e andere ateriële invulling van het stelsel van sociale zekerheid et zich ee, evals e andere institutionele vorgeving ervan (vergelijk Friss 2007). Afgezi van De Beer Koster, die hun operking over e andere invulling van solidariteit, zoals gezegd, aser op uitkost van epirisch onderzoek, zijn in de afgelop periode kele voorstell gedaan vanuit e eer theoretische /of noratieve hoek. Zo pleitte de Wetschappelijke Raad voor het Regeringseleid (WRR) onlangs voor e verschuiving van het acct op de Nederlandse idtiteit in politiek eleid naar process van idtificatie et Nederland daarnaast voor e idtiteitsegrip dat e eer op inclusief karakter draagt (WRR 2007). Navolging van dit pleidooi heeft rechtstreeks gevolg voor de aard invulling van het egrip solidariteit. Dit zal eer tegeoet oet ko aan het gegev dat er steeds eer s ko et e hyride of eervoudige idtiteit, de zogoede gels. 5 Het voorstel van 99

13 Erik de Gier We can do etter than that! de WRR vloeit direct voort uit de oeilijkhed die de saleving ondervindt et het accepter van vreedeling in de Nederlandse saleving. Er is in feite in het verlgde van de verzorgingsstaat e seculiere, lanke lierale eerderheidscultuur ontstaan waaree nieuwkoers zich oeilijk kunn idtificer. Anders geforuleerd, ligt het acct in het gangare solidariteitsegrip op de Nederlandse idtiteit. Dat wil zegg dat iigrant hun nageslacht alle geacht word toegang te krijg tot de voorziing van de Nederlandse verzorgingsstaat als zij zich voldode idtificer et e in of eer hooge Nederlandse idtiteit. Daarin schuilt tegelijkertijd het prolee. Volgs de WRR estaat e dergelijke unieke Nederlandse idtiteit niet. Deze zou evin oet word nagestreefd odat deze de uitsluiting van igrant versterkt. De WRR ekletoont het elang van sociale insluiting. Dat voorkot op terijn sociale onrust draagt ovdi positief ij aan het functioner van de econoie de areidsarkt. O dit te ewerkstellig is in plaats van idtificatie et e in of eer hooge unieke Nederlandse idtiteit erkning nodig van het naast elkaar estaan van verschillde process van idtificatie. 6 In de context van gloalisering zijn iers nieuwe lokale idtiteit ontstaan, naast transnationale idtiteit. Tevs is sprake van e grotere pluriforiteit in leefstijl, sak, opvatting, nor waard. De door de WRR voorgestelde perspectiefwisseling houdt erkning in van wederzijdse afhankelijkheid lotsverondheid. De noodzaak van inurgering, duele nationaliteit geruik of isruik van sociale zekerheid kot daaree in e geheel ander daglicht te staan. Het idtiteitsvraagstuk is dan niet langer e integratievraagstuk, aar e salevingsprolee. De WRR sluit et zijn etoog aan ij het pleidooi van de econoo Aartya S (S 2006). S noet e adering die uitgaat van één allesoverheersde idtiteit e solitarist approach. De andere door he voorgestane adering is e pluralistische. Deze doet recht aan het gegev dat alle s eschikk over plural idtities in plaats van over één singular idtiteit. Je t niet alle christ of osli, aar ijvooreeld ook vader, werkneer, et cetera. E kunstatig solitaristische adering rgt grote risico s et zich ee. Deze leidt geakkelijk tot verdeeldheid conflict tuss s. Daarteg evordert e pluralistische adering volgs S haronie sociale insluiting: The hope of harony in the conteporary world lies to a great extt in a clearer understanding of the pluralities of huan idtity, and in the appreciation that they cut across each other and work against a sharp separation along one single harded line of ipetrale division (S 2006). Ook Friss voegt zich in zekere ate in dit rijtje (Friss 2006). Hij ziet de gangare invulling van solidariteit als e soort urgeroorlog aar dan voortgezet et politieke iddel. Solidariteit in de verzorgingsstaat is in overwegde ate gericht op welegrep eigelang. Als dat niet eer of niet eer voldode aanwezig is, verdapt de solidariteit door het optred van onehag, resstit of paternalise. De gangare solidariteit is in feite e geankeerde vor van solidariteit odat deze afgedwong is de ontvanger onzichtaar is geaakt. Directe relaties ontrek. Op grond hiervan is Friss van ing dat one fits all-solidariteit onogelijk is in de heddaagse sociale realiteit dat het daaro van groot elang is verschill tuss s te erkn. Dit vraagt aldus Friss o eervoudige arranget in de onderlinge verhouding van het private, het pulieke het politieke daarnaast ook in de vorgeving van checks and alances. In dit perspectief past eer ruie voor vrijwillig vorgegev solidariteit, aar alle als die vrijwilligheid leidt tot e onaanvaardare eschadiging van ander is verplichting legitie (Friss 2007). Pluraliteit staat daaro ook voorop in de adering van Friss. In aanvulling op pluraliteit zal er zijns inzis ook sprake oet zijn van e eervoudigheid van instituties die recht do aan de actuele toekostige pluraliteit van idtiteit. Dit voorkot het oplegg van assiilatie aan iigrant sociale uitsluiting. Conclusie In dit etoog zijn vier elkaar in of eer uitsluitde toekostscario s et etrekking tot iigratie sociale zekerheid geschetst et als doel e antwoord te vind op de vraag hoe de Nederlandse verzorgingsstaat eer in het ijzonder het stelsel van sociale zekerheid in de toekost in positieve zin kan ijdrag aan areidsarktpar- 100

14 Erik de Gier We can do etter than that! ticipatie tevs aatschappelijke integratie van niet-westerse iigrant. De vier scario s zijn ideaaltypes kunn vooral di als refertiekader voor politiek saleving ij het ak van verantwoorde toekostgerichte keuzes. Uit e vergelijking van de vier scario s lijkt dat ge kel scario op zichzelf voor de volle honderd proct nastrevswaardig is. Aan elk onderscheid scario klev voordel, aar ook nadel. Dat etekt niet dat de scario s dan aar naar de prullak oet word verwez. Door de scario s te relater aan de feitelijke politieke, eleidsatige aatschappelijke ontwikkeling t aanzi van sociale zekerheid, iigratie integratie in Nederland krijg deze e duidelijke eerwaarde. De elangrijkste ontwikkeling in het afgelop decnia op het vlak van sociale zekerheid is de oslag van inko ov werk naar werk ov inko. Daarij zijn de traditionele kernprincipes van sociale zekerheid zoals eschering, insluiting, zekerheid, solidariteit, gelijke rechtsedeling non-discriinatie onder druk ko te staan. Dit heeft geleid tot e groter eroep op individuele verantwoordelijkheid van urgers tot e afnae van de etrokkheid van de overheid. Vooralsnog ziet het ernaar uit dat deze ontwikkeling zich ook in de toekost zal voortzett. T aanzi van iigratie ligt het politieke eleidsacct op het inperk eheers van de toestroo van laaggeschoolde areidsigrant daarnaast op het selectief stiuler van de instroo van hooggeschoolde knisigrant. Knisigratie wordt gestiuleerd odat het e ijdrage levert aan e internationaal concurrerde kniseconoie. Door het geruik van sociale zekerheid sterker dan in het verled te koppel aan het verricht van (legaal) etaalde areid wordt getracht evtueel socialezekerheidstoerise van iigrant zo veel ogelijk uit te ann. Of de iigratiedruk vanuit derde land daardoor structureel zal afne, lijft door de intsiteit van ondiale iigratiestro twijfelachtig. T slotte overheerst ij het integratievraagstuk in toede ate het gevoel in de saleving dat de oot vol is. E groot deel van de Europese Nederlandse evolking is van ing dat er te veel iigrant in de EU zijn dat hun land het iigrant te geakkelijk aakt e legale verlijfsstatus te verwerv. Dat uit zich onder andere in e afwijzde houding van de urgers t opzichte van allochton in het ijzonder t opzichte van laagopgeleide allochton. In het geval van verzorgingsstaatvoorziing of het stelsel van sociale zekerheid is er sprake van inder solidariteit van autochtone urgers et allochtone urgers. Mede daardoor staat het gangare forele solidariteitsegrip onder druk. Indi we de feitelijke ontwikkeling t aanzi van sociale zekerheid, iigratie integratie relater aan de vier onderscheid scario s ontstaat e tegstrijdig eeld. De selectieve toelating van hoogopgeleide knisigrant past eer ij e op saleving het eperk van de toestroo van laagopgeleide igrant ij e geslot saleving. De feitelijke ontwikkeling op het vlak van sociale zekerheid wijz in de richting van e verder opschuiv in de richting van e geprivatiseerd stelsel. De relatief sterke anti-iigratiegevoels in de saleving tder op hun eurt weer in de richting van e geslot saleving. Per saldo lijk de feitelijke ontwikkeling nog het eest te tder naar het scario Seizoscaping, dat wil zegg: geslot grz in coinatie et e geprivatiseerd stelsel. Dit resulteert in e sterk geïndividualiseerde, geslot saleving waarin alle stille areidsreserves oet word ut waarij de elangrijkste uitdaging is e vergrijzde saleving voldode productief te houd. Selectieve toelating van hoogopgeleide knisigrant zal het karakter van Seizoscaping niet wezlijk aantast. Seizoscaping kt voornaelijk ondige, geëancipeerde urgers et e grote ate van zelfredzaaheid. Het is e salevingstype dat tevs wordt gekerkt door e grote ate van sociale uitsluiting. Is één van de overige drie onderscheid scario s eer aantrekkelijk in die zin dat deze eer aatschappelijke econoische at oplevert, zoals inder sociale ongelijkheid, eer productiviteit welvaart? Refererd aan de feitelijke ontwikkeling op het vlak van sociale zekerheid, iigratie integratie is e terugkeer naar e ovangrijker collectief stelsel van sociale zekerheid e afgeslot of doodlopde weg. Dat geldt niet of in aanzilijk indere ate voor de vrijheid van keuze voor op of geslot grz. Op grond daarvan kan word gecon- 101

15 Erik de Gier We can do etter than that! cludeerd dat de scario s Verzorgingshuis (coinatie van puliek stelsel geslot landsgrz) Bed & Breakfast (coinatie van puliek stelsel op landsgrz) et het oog op de toekost weinig realiteitswaarde evatt. Blijft over het scario Vrij Kaper (coinatie van privaat stelsel op landsgrz). Vrij Kaper is e hoogdynaische geïndividualiseerde saleving die intsief schakelt et de wereldeconoie. Tegelijkertijd levert dit type saleving door het ontrek van e puliek stelsel van sociale zekerheid veel drop-outs sociale uitsluiting op. In die zin kot het overe et Seizoscaping. Concluderd zull de twee resterde scario s Seizoscaping Bed & Breakfast in de geschetste ideaaltypische vor e onvoldode positieve ijdrage lever aan areidsarktparticipatie tegelijkertijd aan aatschappelijke integratie van niet-westerse iigrant in de Nederlandse saleving. Bed & Breakfast zal wel eer positieve econoische at oplever is daardoor wellicht eer nastrevswaardig dan Seizoscaping. Op e tweetal punt zou water ij de wijn kunn word gedaan, zodat de voordel van Bed & Breakfast optiaal kunn word ut de nadel zo veel ogelijk kunn word eperkt. Aan de e kant zal op de disie op geslot landsgrz, eer dan nu het geval is, e iddpositie kunn word gezocht door ijvooreeld ook de toelating van laagopgeleide niet-westerse iigrant nader te reguler naar analogie van het eleid t aanzi van hoogopgeleide iigrant door iddel van continuous earned regularisation in de vor van e lue of gre card. Aan de andere kant ligt er e uitdaging voor politiek eleid o het aan erosie onderhevig zijnde solidariteitsegrip van de verzorgingsstaat het stelsel van sociale zekerheid e hernieuwde inhoud te gev die eter aansluit ij de voorkeur van de evolking. Dit voorkot e ogelijk te ver doorslaande privatisering van het stelsel van sociale zekerheid in de toekost kan ovdi ijdrag aan het teggaan van anti-iigratiegevoels in de saleving. Het perspectief dat zich dan ontrolt, is e welvard Nederland et e voor iedere aantrekkelijk ruisd veelkleurig patchwork van afzonderlijke kleinere solidaire geeschapp et e grote diversiteit van etaalde dist. Zoiets als in het heddaagse New York, aar dan et aanzilijk inder sociale uitsluiting. Not 1 Zie S 2006, p De toekostscario s zijn ontwikkeld in sawerking et H. Duinkerk (PUUR & Co), prof. r. G. Vonk (RUG), drs. F. Miedea (RUN), drs. B. Post (RUN), prof. dr. E. de Gier (RUN). Daarnaast war ij de toetsing van de scario s etrokk: prof. dr. P. de Beer (UvA), dr. F. Koster (Uva/RUL), r. dr. P. Minderhoud (RUN), dr. A. Odé (Regioplan), r. R. Pieters (consultant). Tevs is gesprok et e vertegwoordiger van VNO-NCW is e tweetal focusgroep georganiseerd et vertegwoordigers van resp. inderhedorganisaties werkneersorganisaties. Het Instituut GAK verschafte susidie. 3 Dit voorstel eweegt zich teg de gangare stroo van opvatting over de toelating van laaggeschoolde areidsigrant. Zo stelt onder andere Scheffer zich op het standpunt dat het eroep op laaggeschoolde igrant niet is te coiner et e ovangrijk stelsel van sociale zekerheid. Toelating levert evin e oplossing voor het vergrijzingsvraagstuk. T slotte vindt Scheffer het ge goed idee laaggeschoold op te ne odat daardoor de prole rond de integratie waar de grote sted ee worstel alle aar word verergerd (Scheffer 2007, 109 e.v.). 4 Mogelijke ontwikkelingsrichting voor de verzorgingsstaat (De Beer Koster 2007, 221). 5 Op het WRR-rapport Idtificatie et Nederland is kort na het verschijn fundatele kritiek geuit vanuit wetschappelijke hoek. Koopans, hoogleraar sociologie aan de VU geroeerd onderzoeker op het vlak van integratievraagstukk verwijt de WRR e ondeugdelijke epirische onderouwing ede als gevolg daarvan e noratieve opstelling. Hij vecht daaree de validiteit van de conclusies aaneveling van de WRR aan. Enerzijds relativeert Koopans de Nederlandse ogang et culturele verschill anderzijds relativeert hij de verede zegde werking van eervoudige idtiteit (Koopans 2007). 6 Idtificatie wordt door de WRR opgevat als e proces van het legg, onderhoud verrek van verinding (WRR 2007). 102