Klimaatverandering en waterveiligheid, tussen ernst en enthousiasme

Transcriptie

1 Kliaatverandering waterveiligheid, tuss ernst thousiase De discursieve fraing van edreiging kans Arwin van Buur Jero Warner Dr. M.W. van Buur is universitair doct estuurskunde aan de Erasus Universiteit Rotterda. Dr. J. Warner is universitair doct rapstudies aan de Waging Universiteit sior wetschappelijk onderzoeker estuurskunde aan de Erasus Universiteit Rotterda. Correspondtiegegevs: Dr. M.W. van Buur Erasus Universiteit Rotterda Vakgroep Bestuurskunde Postus 1738, Kaer M DR Rotterda Savatting De wijze waarop et kliaatverandering wordt ogegaan, hangt sterk af van de wijze waarop het vraagstuk wordt gepercipieerd, de sujectieve inkleuring ervan. In dit artikel analyser we het verloop van het deat rond kliaatadaptatie invtariser we de dynaiek in discursieve fraing van het kliaatvraagstuk die we daarin kunn onderscheid. Aan de hand van deze historische reconstructie prester we e vierdeling van kliaatdiscours waaree we de ontwikkeling van het eleidsdiscours nader kunn duid. We lat daarij zi dat e onosectoraal discours gericht op weeraarheid diep gesteld is in de traditie van het Nederlandse watereheer. Tegelijkertijd zi we dat gepoogd wordt o andere, nieuwe discours te introducer. Aan de hand van vier concrete adaptatiecases het Deltaplan Grote Rivier, het Terpplan voor de Overdiepse Polder, Rotterda Cliate Proof Perkpolder lat we zi hoe deze verschillde discours in de praktijk vor krijg. T slotte reflecter we op de legitiiteit van de gehanteerde kliaatfraes discours. 1 Inleiding Zoals elk vraagstuk van collectieve actie, is ook de roep o kliaatadaptatie niet onostred. Voor soig is het e uitgeaakte zaak dat de overheid zich ernstig zorg oet ak over de veiligheid van onze Delta op de lange terijn. Ander wet dit nog zo net niet. Die etwijfel het verand tuss de opwaring van de aarde, de zeespiegelstijging de effect daarvan op Nederland. Soig (zoals de Partij voor de Vrijheid, aar ook Europees Industriecoissaris Verheug) hekel oplijk de kliaathysterie die zich volgs h eester heeft geaakt van de politiek-estuurlijke elite. Maar niet alle de ernst van de kliaatverandering de noodzaak o daar consequties aan te verind, wordt verschilld gepercipieerd. Ook het antwoord op kliaatverandering is lang niet esluidd. Soig zi vooral heil in e pakket aatregel dat Nederland snel in e afdode staat van eschering rgt. Ander gelov eer in e aanpak waarij de veerkracht van de saleving wordt vergroot we ler o te gaan et kliaatverandering. Waar dus de e 15

2 Arwin van Buur Jero Warner Kliaatverandering waterveiligheid, tuss ernst thousiase coalitie pleit voor weeraarheid, kiest de andere voor wdaarheid. In dit artikel analyser we het verloop van het deat rond kliaatadaptatie invtariser we de verschillde discours die daarin word gehanteerd. De wijze waarop et kliaatverandering wordt ogegaan, hangt sterk af van de wijze waarop het vraagstuk wordt gepercipieerd, de sujectieve inkleuring ervan. Deze interpretatie loopt sterk uite dat leidt tot verschillde anier waarop er over kliaatverandering wordt gesprok (discours), aar ook tot verschillde strategieën o et kliaatverandering o te gaan. De wijze waarop e vraagstuk discursief wordt gefraed, is daaree ook e politiek-strategische keuze die ruite creëert voor epaalde aatregel andere aatregel juist uitsluit. Met e epaalde discursieve fraing van e eleidsprolee de ijehorde oplossing, wordt acht uitgeoefd, odat deze fraing per definitie sujectief selectief is dus in het voor- of nadeel van elanghede partij. Het antwoord op de vraag welk discours op welk ot doinant is of dit al dan niet wordt geïnstitutionaliseerd in eleidspraktijk, iedt inzicht in de vraag waaro epaalde eleidsstrategieën perspectiev al dan niet doorgang vind als legitie word ervar. Odat het deat rond kliaatadaptatie in Nederland et de feruaristor van 1953 in het achterhoofd al gauw over waterveiligheid gaat (zie inleidd artikel) is de kans op e verveiligd frae, waarij het kliaat in ter van lev dood wordt geplaatst daaree ov alle andere anier van interpretatie, al snel aanwezig. Toch zull we zi dat de laatste decnia ook andere, ontveiligde discours invloed he gekreg. In paragraaf 2 esprek we vanuit e eer theoretisch vertrekpunt het vraagstuk van verscheidheid in discours de werking van strategieën van discursieve fraing. In paragraaf 3 esprek we het verloop van het kliaatdeat in Nederland (et nae als het gaat o de waterveiligheid) lat we zi hoe daar verschillde discours in te onderkn zijn die sos doinant zijn sos ondergeschikt. In paragraaf 4 reconstruer we de doinante discours die schuilgaan achter dit deat reflecter we op hun legitiiteit. In paragraaf 5 illustrer we aan de hand van e viertal concrete adaptatiecases hoe kliaatadaptatie in de praktijk vor krijgt welke fraes daarachter schuilgaan (paragraaf 6). In de slotparagraaf reflecter we op de verschillde discours die we he aangetroff in het Nederlandse kliaat deat hun legitiiteit. Die legitiiteit hangt nauw sa et de ate waarin e discours appelleert aan de pulieke opinie van dat ot. Maar het kan ook door het vraagstuk zodanig te fra dat het appelleert aan reed gedrag sociale nor. Het eerste is het geval als ingezet wordt op veiligheid of juist op zelfredzaaheid. Het tweede is het geval als politici ervoor kiez kliaataatregel te verwoord in ter van innovatie, vernieuwing, kwaliteit duurzaaheid; ter waaree oplossingsrichting e politiek correct lael krijg waar je oeilijk op teg kunt zijn. Met e zodanige strategische fraing wordt gewerkt aan de legitiiteit van epaalde oplossingsrichting ov andere. Tegelijkertijd geldt ogekeerd dat voorstell discours die niet pass in deze doinante anier van fraing, weinig kans ak. 2 Posities in waardgelad deatt Controvers in eleidsdeatt zijn nooit kel alle terug te voer op verschill in ateriële elang. Controvers ontstaan odat actor de werkelijkheid verschilld interpreter verschillde waard voorstaan, waardoor zij zowel prole als oplossing verschilld interpreter. Schön Rein (1994) adrukk dat waarneing nooit waardevrij zijn. Afhankelijk van het frae dat actor he, wordt hun waarneingsruite ingekaderd tegelijkertijd ook ingekleurd (zie ook Dewulf e.a. 2009). In de eleidswetschap is veel aandacht voor de aanwezigheid ipact van verschillde elief systes, tale fraes of interpretatie kaders (Saatier 1988; Schön Rein 1994; Fischer 2003a; 2003). Hoewel auteurs hieree niet altijd precies hetzelfde edoel, wijz zij alleaal op het feit dat actor zak verschilld waarne, interpreter eoordel. Hun fraes epal de sujectieve interpretatie van prole, oorzak, consequties ogelijke oplossing die actor ontwikkel. Ze funger als filters voor actor o inforatie te selecter, te interpreter te waarder. Daarov vor deze sujectieve wereldeeld het fundat voor actor o 16

3 Arwin van Buur Jero Warner Kliaatverandering waterveiligheid, tuss ernst thousiase aities doel te construer (Shrivastava Mitroff 1984). Beleidseslissing hun argutatie weerspiegel deze noratieve kaders expliciet of ipliciet. Het discours dat geruikt wordt o eslissing te otiver geeft uiting aan het frae waaree e eleidsaker of eslisser het vraagstuk percipieert (Fisher 1997). E discours kan word oschrev als a shared way of apprehding the world. Eedded in language it ales suscriers to interpret its of inforation and put the together into cohert stories or accounts. Each discourse rests on assuptions, judgts and conttions that provide the asic ters for analysis, deates, agreets and disagreets (Dryzek 1997, 8). De wijze waarop e prolee discursief wordt gepresteerd, is ook e politiek-strategische daad, zeker als het gaat o onderwerp die de onderuik rak. The construction of threats and insecurity through fraing processes is a ajor aspect of the politics of insecurity (Béland 2005). Juist deze politiek-strategische keuze werking van discours is voor dit artikel interessant. E discours is iers altijd e selectie van elet argut, terwijl ander word uitgeslot. Actor construer antwoord op de vraag: Wat is hier aan de hand door e situatie te oe in te kader. Met fraes wordt e sujectieve ording aangeracht in de wereld. Daarvoor wordt e specifiek discours (taal) geruikt die de proleesituatie oet, de spelers elet categoriseert, e verhaal iedt over hoe het zo geko is e noratief perspectief o te epal wat aan het prolee gedaan dit te word. Fraes help dus je positie het handelingsperspectief te epal in e proleesituatie (Rein 1986; Rein Schön 1986). Door ze in taal te verwoord krijg prole e ojectieve gestalte zodat ander ze ook kunn herkn egrijp (Berger Luckann 1966). Niet alle interpretaties ligg daarij op: de werkelijkheid krijgt etekis inn e geïnstitutionaliseerd repertoire van etekiss. Verwerving verandering van discours vindt dan ook plaats in e voorgestructureerde context. Daarij spel ook achtsrelaties e elangrijke rol. Je kunt acht uitoef over e ander door he ws ehoeft aan te prat, dat wil zegg, et succes e epaald frae doinant te ak. Narrative fraing is e strategie o epaalde etekiss te fixer (vast te zett) door verhaallijn te ontwikkel o e epaald discours overheersd (hegeoniaal) te ak. In het algee is het kliaatdiscours e discours van angst (Hule 2009), waarij grote woord niet geschuwd word. Liveran (2009) oet twee concept die als aanjager he gedid o te sprek over de riskante kliaatverandering die te wacht staat: de urning eers (randde sintels) tipping points (kantelpunt). Het eerste concept verwijst naar e figuur uit het Derde Assesst Rapport van het IPCC (2001) waarin de gevar van de wereldwijde teperatuurstijging in kaart word geracht. Afhankelijk van de teperatuurstijging zijn de risico s van wereldwijde ontwrichting atig tot extree groot. De veelzeggde vereelding daarvan die dit oet weergev, verschijnt later in andere rapport, aar kan word ekritiseerd vanwege de sterke geralisatie van de effect van teperatuurstijging. Er wordt ge reking gehoud et lokale verschill (Liveran 2009, 286). Het tweede concept is dat van de kantelpunt (Scheffer 2009) wordt geruikt o te wijz op de ogelijkhed van arupte kliaatverandering, zoals ijvooreeld het ot waarop de West-Atlantische ijskorst uite valt het gehele kliaatsystee daar de effect van erkt. Ook op dit concept is veel af te ding, odat het voorijgaat aan lokale verschill uitgaat van evoudige extrapolaties van trds. Deze twee concept doiner echter sterk het internationale discours over kliaatverandering. Liveran concludeert: As in the earlier days of cliate ipact assesst the approach tds towards an virontal deterinis driv y cliate scice and lacks a nuanced analysis of vulneraility and the distriution of risks and the capacity to adapt to the (2009, 288). Toch he dit soort verhal ore discursieve kracht eïnvloed de internationale politieke agda s sterk. De VROM Raad (2007) wijst op e variëteit aan drogred die in het kliaateleid word gehanteerd veel navolging krijg in eleid esluitvoring, aar die ge recht do aan de feitelijke kerk van het kliaatvraagstuk. 17

4 Arwin van Buur Jero Warner Kliaatverandering waterveiligheid, tuss ernst thousiase De legitiiteit van eleid hangt sterk sa et de ate waarin het eleidsdiscours de doinante opvatting die in de saleving aanwezig zijn, weerspiegelt. Die opvatting strok lang niet altijd et het technocratisch expertdiscours zoals Liveran dat oschrijft wat doinant is in de wetschappelijke geeschap. Er is sprake van veel eer variëteit aan verschillde fraes rond kliaatverandering (Bravo 2009). In de volgde paragraaf reconstruer we het discours rond kliaatverandering waterveiligheid o op asis daarvan te ko tot e constructie van de discours die in het kliaatdeat e rol spel doinant zijn. 3 Kliaateleid: discours van weeraarheid wdaarheid In het watereleid zoals dit zich sinds de Watersnoodrap onder invloed van kliaatverandering heeft ontwikkeld, kunn we e aantal elkaar deels overlappde uigtraject of golv aanwijz, waarin de doinante discursieve fraing van het kliaatvraagstuk wisselde daaree de eleidsvoring veranderde. Daarij kunn we geeurtiss aanwijz die ede t grondslag ligg aan verandering in de wijze waarop het watervraagstuk wordt gepercipieerd. Radicale eleidsverandering vereist iers noraal gesprok e schok ( focusing evt, Birkland 1998, Baugartner Jones 1993). E crisis rechtvaardigt iers noodaatregel ( verveiliging ), waardoor ingrep die anders jar dur in snel tepo kunn word ingevoerd. Terwijl watereleid veelal reactief is, na overstroing, is kliaateleid proactief het anticipeert op e veiligheidsissue nog voordat er iets ernstigs is geeurd. De EU heeft het kliaat de afgelop jar tot veiligheidseleid uitgeroep verveiligd. Dat etekt dat uitzonderlijke aatregel ogelijk zijn die anticiper op vitale edreiging. Verveiliging schept e gevoel van urgtie waardoor alle neuz dezelfde kant op ko te staan (zie ook VROM Raad 2007). In deze paragraaf lat we zi hoe schokk de fraing van het kliaatvraagstuk he eïnvloed. Daarij zull we zi dat het discours et nae pdelt tuss erzijds het invester in weeraarheid (resistance) anderzijds in wdaarheid (resilice). Eerste golf: De overstroing van 1953 legde gadeloos loot hoe slecht Nederland was voorereid op e extree stor. De Deltawerk oest ervoor zorg dat er nooit eer e overstroing zou optred als die van 1 feruari Het land verlangde naar resistance teg de invloed van e veranderlijk kliaat. Het Nederlands eleid is sindsdi geaseerd op veiligheidsnor. Nor, ook die voor de kusteschering (1 op ), kunn overschred word, we accepter daaree dan ook e kleine kans dat er toch e overstroing zou kunn optred. Toch is eleidsatig estuurlijk alle aandacht gericht op het voorko van overstroing het creër van e veilige delta. Nauwelijks is er eleid voor gevolgreductie ij overstroing (resilice). Integdeel, dijkversteviging leidde veelal tot adkuip waaruit het ij e onverhoopte overstroing oeilijk wegvlucht was. Van Eet (1997) eschrijft deze verhaallijn als e sprookje waarin het water de draak is die door de koe ingieurs oet word verslag. In de eerste golf vor de Deltawerk het hart van e veiligheidsdiscours waarin ore infrastructurele werk, aangeprez als wereldwonder, de delta voor eeuwig veilig zull houd. In het riviergeied is de pdant: dijkverzwaring. De technische krachtpatserij legitieert ingieurs als held, het water als de oean, de schone prinses die verlost oet word, is dan de veiligheid van het land. Dit frae is zo doinant dat het twintig jaar duurt voordat geor over de consequties van veiligheidsinfrastructuur de politieke ara ereikt. Tweede golf: De nor die na de watersnoodrap werd vastgesteld, werd voortvard ter hand go, aar et de deocratiseringsgolf van de jar zevtig tachtig raakte de dijkversterking in het slop. Maatschappelijk ecologisch verzet teg landschapsontsierde ingrep vond ook ingang ij Rijkswaterstaat. Onder eer het grootschalige protest teg het kapp van o aan de IJssel voor dijkversteviging leidde uiteindelijk tot het eerste rapport van de coissie-boerti (Ministerie van Verkeer Waterstaat 1993), waarin werd gepleit voor verlaging van de aatgevde afvoer eer in het landschap passd dijkontwerp (Driess De Gier 1997). Natuurorganisaties adrukt het elang van veerkracht (resilice). Andere waard dan veiligheid (landschap, natuur 18

5 Arwin van Buur Jero Warner Kliaatverandering waterveiligheid, tuss ernst thousiase cultuurhistorie) kreg zo rui aan op de agda, waardoor et nae de dijkversterking in het slop geraakte. Het ongeak et het veiligheidsdiscours neet de vor aan van e gespiegeld discours t opzichte van de voorgaande periode, waarin nu de ingieurs de kwade giuss zijn, die de schone prinses (de ongerepte landschaps-, natuur-, cultuurhistorische waard) et hun snode plann edreig. Natuurescherers de verontruste urger ko in het geweer winn inderdaad herhaaldelijk het pleit (Van Eet, 1997). Derde golf: Hierij zijn verschillde fraes in de ara actief, zonder dat er één doinant lijkt. De hoogwaters van gav de aanleiding tot e noodwet (Deltawet Grote Rivier), et zelfs de ogelijkheid tot onverwijlde inezitneing e verod op ouw in uiterwaard. De wet had slechts e werkingsduur van twee jaar, aar aakte de weg vrij (voor de inwerkingtreding van de nieuwe Wet op de Waterkering) voor de snelle aanouw van noodkad (Driess De Gier 1999). De gro-lauwe watercoalitie had echter de wind in de zeil geruikte de overstroing creatief door e andere anier van werk te propager o in te spring op kliaatrisico s, door verinding te legg et natuurontwikkeling, recreatie landschappelijke kwaliteit. Mede daardoor kreeg het prograa Ruite voor de Rivier de dueldoelstelling veiligheid ruitelijke kwaliteit ee. De eleidslijn Ruite voor de Rivier zag af van verdere dijkverhoging t gunste van dijkverplaatsing ontpoldering, rivier oest weer natuurlijke oevers krijg. De odigde ruite kwa vrij door de MacSharry-hervoring van het Europees landouweleid, die voorzag in raaklegging van oerland. Al in 1995 startte het project de Veiligheid van Nederland in Kaart, waarin naar eer faalfactor werd gekek dan alle het overtopp (overspoel) van e dijk. 1 Het etekde e verschuiving van de overschrijdingsadering, waarij de kans dat e dijk overspoelt, wordt erekd daarop dijk word ontworp, naar e risicoadering (kans aal gevolg), gericht op gevolgreductie. Deze verschuiving lijkt tevs t grondslag te ligg aan de in 2000 ingezette puliekscapagne Nederland leeft et water. Deze stelt het water niet voor als de vijand, aar als ron van plezier nut die je et sli plann kunt accooder. Ook het prograa Ruite voor de Rivier is expliciet geaseerd op veerkracht ( resilice ), dus eeeweg et het water, in plaats van resistance. Dit kot ook expliciet tot uiting in de ideeën van de Coissie Watereheer 21e eeuw, die de iniddels ekde trits vasthoud, erg, afvoer lanceerde. Het ging niet langer o water ker aar o water accooder. Al voor de hoogwaters van 1993 zette de Delftse onderzoeker Kwadijk (1993) in zijn proefschrift de gevolg van kliaatverandering voor het watereheer op de kaart. Het KNMI kwa eind jar negtig et de alarerde voorspelling dat er in Nederland 20 proct eer reg zou vall. WL Delft (nu Deltares) aakte e scario voor de Rijn dat e vloedgolf van per seconde ij Loith schetste. Dit zou e overlaat van de overelaste Rijn naar de IJssel nodig ak, et ogelijk e nieuwe rivier naast de IJssel. De extree regval van 1998 zette prograa s voor integrale storwateropvang in gang onder het Nationaal Bestuursakkoord Water van 2003, dat water integreerde in stedelijke planning. Vierde golf: De risicoadering als eleidsfrae kreeg e flinke duw in de rug et het RIVM-rapport Risico s in edijkte ter dat de consequties van gelijktrekk van waterveiligheid naar externe risiconor onderzocht. Dit docut zette de watereleidswereld serieus aan het dk over restrisico. Als je niet alle reking houdt et de overschrijdingsnor (kans), aar ook et de schade (gevolg), oet je concluder dat het risico verdueld is odat zich veel eer s goeder achter de dijk evind dan to de nor werd gesteld, in Werd het ge tijd voor risicodiffertiatie? Moest Friesland wel evzeer escherd word als Rotterda? Het issue van risicodiffertiatie liep hoog op in het conflict rond de aanwijzing van noodoverloopgeied. Het adviesrapport van de coissie die was ingesteld o et aaneveling te ko voor de locatie van noodoverloopgeied ij extree hoogwaterstand (Coissie-Luteijn 2002) had veel kwaad loed gezet in de geselecteerde Ooijpolder, die zich geslachtofferd voelt voor de veiligheid van het eer dichtevolkte West (Roth, Warner Winnust 2006). Het regioprotest resulteerde in e overwinning voor de tegstanders waardoor de noodoverloop de ijskast inging. Maar in de ruitelijke ording lev techniek als coparti- 19

6 Arwin van Buur Jero Warner Kliaatverandering waterveiligheid, tuss ernst thousiase tering noodoverloop, die risico verplaats naar inder dichtevolkte geied, espreekaar als optie voor de lange terijn, waarin soere kliaatscario s werd voorspeld. Tegelijkertijd was er sprake van de nodige aivaltie. In 2005 ocht ook weer in uiterwaard geouwd word, its copserde veiligheidsaatregel getroff werd. Deze copsatie werd (net als voor 1995) sos nogal rui opgevat geet ontwikkelaars will graag ouw, de rivier werd herontdekt als toplocatie. Dat opportunise staat op gespann voet et langeterijndk in verand et kliaatverandering zoals de verschillde planureaus adrukk. Zo eoogt het Planureau voor de Leefogeving (Bulthuis 2008) 2 het doordk van kliaatuffers, zoals voor de IJssel, waar Zutph Kap hun geetelijke uitreidingsplann koppel aan Ruite voor de Rivier. Kliaatewustheid vereist volgs het PBL het heroverweg van nieuwouw ingrep in project als IJsselsprong IJsseldelta. Vijfde golf: Het RIVM-rapport droeg echter tevs ij aan e gevoel van urgtie zwakke plekk in de kust oest nu dringd gedicht word, rivierdijk oest nu snel veiliger. E Ptagonscario dat verwoestde gevolg van e egastor et overstroing ij D Haag schetste, dat ook in 2004 naar uit kwa, wakkerde de vrees verder aan. Het extree hoogwater op de Mississippi in 1994, de tsunai in de Stille Oceaan van Tweede Kerstdag 2004 zeker ook de Orkaan Katrina, schudde de Nederlandse waterwereld wakker. E Nederlandse delegatie vertrok naar New Orleans trok de conclusie dat we nog altijd slecht zijn voorereid op e overstroing. Dit leidde tot de oprichting van de Taskforce Managet Overstroing die Nederland in ras tepo calaiteitklaar oest ak. In 2005 werd de alarel geluid door de Delftse professor Stive Vrijling. Beid war lid van de Technische Adviescoissie voor de Waterkering die wettelijk is ingesteld o de stand van de dijk elk jaar te invtariser. Tot frustratie van de waterexperts was het nog altijd erg oeilijk water op de politieke agda te zett. Het noodsignaal van Stive Vrijling vond e rede politieke weerklank. Hoewel het de hooglerar te do was o veiligheid, werd de coissie al spoedig overtuigd van de kliaatscario s aangedrag door Vellinga (to nog IVM). Vellinga haalde al eerder geregeld de voorpagina et noodkret over het kliaat, was vooral ezorgd over zeespiegelrijzing die door seltde gletsjers zou word veroorzaakt. Zo kwa de coissie op e scario van 1.30 eter in 2100, 4 eter in Vellinga acht zelfs hogere scario s ogelijk, odat 6000 jaar geled de zeespiegel ook 6 eter is gesteg. 3 Mede door deze toego aandacht voor het kliaatvraagstuk inn de pulieke opinie, zi we dat het thea e opvalld snelle opars geaakt heeft in het dk over watereheer. Dat wordt goed zichtaar als we de Vierde Nota Waterhuishouding uit 1998 het Ontwerp Nationaal Waterplan uit 2008 et elkaar vergelijk. Kijk we naar de ate waarin kliaat gerelateerde ter voorko in deze docut, dan zijn de verschill opziard. Tael 1. Frequtie van concept in eide nota s Trefwoord 4e Nota Waterhuishouding 1998 Nationaal Waterplan 2008 Kliaatverandering Kliaat Kliaatestdig 0 44 Kliaatadaptatie 0 18 Zeespiegelstijging Bron: D Heijer 2009 Het is niet juist o de coissie-veeran te eticht van e terugkeer naar resistance zij heeft eerder voor e ix gekoz van het resistance- resilice-discours. Veel van de oplossing als het gaat o kliaatadaptatie pass inn de geforuleerde strategie van lev et water. De aandacht van de coissie-veeran voor wdaarheid (resilice) kot ijvooreeld tot uiting in: de aaneveling te ouw et de natuur, zoals de natuurlijke duinaanwas; de zogoede zandotor : uitgekide zandsuppletie oet ervoor zorg dat zand door de zee daar wordt neergelegd waar het e natuurlijke veiligheidsuffer kan vor; de aaneveling het Ruite voor de Rivierprograa versneld af te rond. 20

7 Arwin van Buur Jero Warner Kliaatverandering waterveiligheid, tuss ernst thousiase Voor de kust echter lijk welewust elet van verveiliging geruikt o het eoogde puliek pijn in de uik te ezorg, e functionele angst waar de D66-fractie overigs ernstige vraagteks ij plaatste. 4 De coissie-veeran epleit verhoging et e factor 10 van de escheringsnor voor de Nederlandse kust, tot 1 op Wellicht wijzer geword door het deacle rond de noodoverloopgeied (Veeran na deel aan de coissie- Luteijn), zit risicodiffertiatie er niet in: iedere krijgt gelijke eschering. Ook ag van Veeran overal word geouwd zelfs in de Zuidplaspolder. E niet te onderschatt verkoopargut voor de assale investering van de Deltacoissie vor de econoische spin-off de elofte van e transitie naar duurzaaheid. Niet alle etek de voorgestelde aatregel als de Zandotor heel veel werk voor de aggersector, het stiuler van innovatieve techniek geldt tevs nadrukkelijk als exportkans e strev dat ook doorklinkt in de Waterwet van eind De elofte van technisch-infrastructurele oplossing voor kliaatedreiging vor hierij e trigger (of arketingiddel) waaree e stad als Rotterda zich kan afficher als kliaatstad e duurzaaheidscoalitie voor Regionale Transitie wordt gevord in Zeeland ( Interessant is in deze context dat de coissie e tijdlang et het idee heeft gespeeld eiland voor de kust als kliaatuffer te plaats, e idee uitgewerkt door Van Oort/Haskoning, opgepakt door het innovatieplatfor et verve verdedigd door preier Balkde. Ook zijn CDA-partijgoot Veeran was hier in het egin voor geporteerd. De technisch onderlegde led adviseurs van de coissie wist he echter te overtuig dat eiland in zee niet ijdrag aan de veiligheid van de kust. Het econoisch argut van de Deltacoissie éénaal e kustrap Nederland is e econoische woestijn (interview et Veeran Fresco, de Volkskrant, ei 2008) vond rede weerklank ij pulieke sprekers als Sye Schaap (voorzitter Unie van Waterschapp, VVD), Kaerlid Jan Boelhouwer (PvdA) preier Balkde (CDA). In dit verand stelde Schaap dat het kliaat e grotere edreiging vort dan het terrorise. Uri Rosthal, VVD-sator, wijst er echter op dat restrisico zal lijv (Rosthal 2008), in e rondetafelontoeting et Tweede Kaerled in juni 2009 adrukt waterexperts als Marnix de Vrid (adviesureau Royal Haskoning) dat ook onezwijkare dijk altijd kunn ezwijk (Waterforu, 30 juni 2009). Het uitlicht van restrisico leidt tot ontsteltis ij de Parletariërs, die et e investering van e tot anderhalf iljard per jaar vanaf 2020 van het prolee af dacht te zijn. Weliswaar dk inisteries als VROM V&W nu wel na over extree rapscario s, daaree over restrisico s onzekerhed die voorij resilice gaan. Het counicer daarover is echter uiterate oeilijk. Dit prolee weerspiegelt zich in de risicovoorlichting van overheidswege: de capagne Dk Vooruit verlaat weliswaar de geruststellde toon van Nederland leeft et water oet expliciet dat de kans op e rap altijd aanwezig is, aar zoals Hees Kothuis (2008) terecht operk, het Nederlandse taoe op e reëel noodscario et vele slachtoffers lijft intact. Hoewel kliaatvrees in snel tepo doinant in Nederlands eleid politiek is geword, lat tegstanders zich niet onetuigd. Weliswaar klink er nauwelijks wanklank in de politiek, de wetschappelijke wereld is nog verre van esteig. Met nae het hoge zeespiegelrijzingsscario van de coissie-veeran wordt door vel sceptisch aderd. Saillant is dat ex-knmi-directeur Hk Tnekes niet erg gelooft in het roeikaseffect 5 de huidige aas van het instituut, Wilco Hazeleger, ruzie kreeg et de coissie-veeran die hij etichtte van het verdoezel van grote onzekerheidsarges ( De recte cootie over fout in het kliaatonderzoek wakker de twijfels scepsis aan. 4 Analyse van het kliaatdiscours Als we ovstaande op ons in lat werk, dan kunn we zegg dat de wijze waarop het kliaatvraagstuk wordt gefraed, niet hooge is. Er is niet alle e zekere dynaiek in aan te treff, aar het discours is ook eervoudig. In tael 2 he we de verschillde elet uit het geruikte discours gepositioneerd in e atrix. Vertrekpunt daarij is de scheatische indeling die in het inleidd artikel van dit theanuer is gepresteerd. Wij scherp deze typologie iets 21

8 Arwin van Buur Jero Warner Kliaatverandering waterveiligheid, tuss ernst thousiase aan odat wij dk dat de indeling daaree eter aansluit ij de verschillde posities in het huidige adaptatiediscours zoals hierov geschetst. In het Nederlandse watereheer ligt van oudsher de nadruk op e eer antropoctrische houding waarij de s de natuur naar zijn hand dkt te kunn zett vooral gehaerd wordt op het niet accepter van de effect van kliaatverandering de saleving te vrijwar van de ipact ervan. Vanuit e eer ecoctrische adering waarij de s zich voegt naar de eis van de natuur ligt het daarteg eer voor de hand o in te zett op aatregel die het sociale systee in staat stell te functioner onder variaele ostandighed in het fysieke systee. Deze strijd tuss paradiga s is niet nieuw, heeft ijvooreeld ook het deat over het noraliser (rechttrekk) van de rivier in de negtide eeuw sterk epaald (Lints 2002). We zi deze strijd ook rond het prograa Ruite voor de Rivier. Vooralsnog kunn we constater dat het doinante discours rond kliaatadaptatie sterker is georiënteerd op resistance dan op resilice. Dat past ook in de historische ontwikkeling van het Nederlandse watereheer, waarin we vanaf de negtide eeuw e technocratische tds espeur, gericht op het ontwerp van het watersystee, zodanig dat het past inn de eis van de ruitelijke ording (Lints 2002; Van Buur e.a. 2010). De poging o eleidsfraes te introducer die andere acct eer gericht op resilice legg, vind vooral weerklank ij aatschappelijke coalities die niet tot de kern van de waterstaatswereld ehor. Ook dat is e historisch gegev, waarij de discussie over de Oosterscheldekering (Van der Brugge 2009) e keerpunt arkeert. Met nae ij politici estuurders alsede ij de kliaatwetschappers, overheerst de oriëntatie op het wegne van de dreiging het garander van veiligheid, sos zelfs teg elke prijs. En zeker in tijd van e calaiteit (na 1953 of de ijna-rap van ) klinkt weeraarheid eter dan wdaarheid. E discours gericht op veiligheid verdediging sluit daarov goed aan ij de opvatting van de Nederlandse urgers. Uit e onderzoek van de Europese Coissie (2009) lijkt dat Nederlandse urgers over het algee goed geïnforeerd zijn als het gaat o (de gevolg van) kliaatverandering. Daarnaast lijkt dat Nederlanders zich ook eer etrokk voel ij watereheer dan andere European. Als elangrijkste gevaar voor Nederland als gevolg van de kliaatverandering noet de stijgde zeespiegel, zoals lijkt uit figuur 1. Op asis hiervan is het goed te egrijp dat er inn de politiek-estuurlijke elite weinig anio is o te sprek over restrisico s risicodiffertiatie. Binn de twee discursieve posities van wdaarheid weeraarheid, kan vervolgs vanuit e eer conserverde attitude word gestreefd o het estaande systee aan te pass, louter alle t ehoeve van het onderhavige kliaat- Tael 2. Discursieve fraes voor kliaatadaptatie Conservatieve onosectorale aanpak Transforatieve ultisectorale aanpak Ge acceptatie van restrisico (weeraarheid resistance) Met ehulp van het versterk van klassieke verdedigingsechanis oet de kwetsaarheid van het systee word verkleind ( verveiliging ) Eerste Deltaplan Deltaplan Grote Rivier Alarroep Vrijling & Stive Met ehulp van innovatieve aatregel (zoals de zandotor) oet de ipact van kliaatverandering word afgewd. Zwakke Schakels / Kliaatdijk Vellinga Uitvoeringsprograa Zuid-Westelijke Delta Acceptatie van restrisico (wdaarheid resilice) Binn het estaande systee oet de capaciteit word ontwikkeld o kliaatverandering te accooder. Discussie over dijkverzwaring (LNC-waard) Ruite voor de Rivier (accooder) RIVM-rapport et risicoadering Noodoverloopdiscussie Kliaatuffers PBL Door iddel van transities oet nieuwe aatschappelijke syste word ontwikkeld, die geaseerd zijn op nieuwe kliaatostandighed. Innovatieplatfor tulpeiland Building with nature / adaptief ouw 22

9 Arwin van Buur Jero Warner Kliaatverandering waterveiligheid, tuss ernst thousiase vraagstuk (zoals veiligheid teg overstroing). Er kan echter ook vanuit e transforatieve handelingslogica gezocht word naar ogelijkhed o de kans van kliaatverandering van adaptatie te verzilver. Daarij wordt niet louter alle naar het etreffde kliaateffect gekek, aar naar het ontwikkelperspectief wat zich voordoet op het ot dat er adaptatieaatregel getroff oet word. Zodra de urgtie van optred teg ogelijke calaiteit igszins weget, zijn sectorale aatregel gericht op verveiliging oeilijk te verkop, is discursieve verreding nodig o draagvlak te creër. Die duele oriëntatie zi we het duidelijkst terug in het rapport van de coissie-veeran, al is daar ook de grondtoon het appeller aan e onderuikgevoel van angst. De legitiiteit van het kliaatdiscours wordt echter nog steeds voornaelijk gezocht in het appeller aan gevoels van onveiligheid die noodzaakt tot drastische ingrep. Deze legitiiteit is echter sterk afhankelijk van e gevoel van urgtie. Het COT constateerde in 2004 dat totertijd politici niet graag egonn over de noodzaak van extra investering in waterveiligheid vanwege de algee onverschilligheid daarover ij de evolking. Pas na diverse ondiale incidt ontstond er weer e kliaat waarin e veiligheidsdiscours aansloeg. Uit de literatuur wet we echter ook dat de grs tuss hype dial flinterdun is. Dat etekt dat e kliaatdiscours gericht op verveiliging krachtig kan zijn, aar ook uiterst kwetsaar. Zowel in het Rapport van de coissie-veeran, als in het Waterplan in de uitwerking van het Deltaprograa zi we dan ook dat nadrukkelijk wordt gesprok vanuit e eer transforatieve adering over het utt van kans het zoek naar aantrekkelijke coinaties van ingrep die eerdere doel di. E dergelijke verreding wordt noodzakelijk geacht o het odigde draagvlak voor ingrep te kunn realiser. 5 Discours in de praktijk: adaptatie in vier cases De wijze waarop kliaatverandering wordt gefraed discursief wordt gepresteerd, vertaalt zich ook in de wijze waarop et kliaatverandering wordt ogegaan in de praktijk van planvoring uitvoering. Hoewel e onosectorale op resistance gerichte adering doinant is in het Nederlandse watereheer, zijn er ook vooreeld van e eer ultisectorale adering ook vooreeld waarij veel eer de wdaarheid ctraal staat. O te wet te ko hoe de verschillde wijz waarop het kliaatvraagstuk wordt gefraed doorwerk in verschillde anier van ogaan et kliaatverandering, prester we in deze paragraaf vier korte cases die de verschillde posities goed reflecter lat we zi hoe vanuit verschillde fraes het kliaatvraagstuk op e verschillde wijze wordt aderd adaptatie vor krijgt. Tael 3. Adaptatiestrategieën in de praktijk Ingreep Conserverd Doel Resistance Deltaplan Grote Rivier Resilice Overdiepse Polder Transforerd Perkpolder Rotterda Cliate Proof Deltaplan Grote Rivier Onze eerste casus past uitstekd inn e conserverde aanpak gericht op weeraarheid typeert ook de doinante adering van het Rising sea levels More floods Changed ecosystes Increasing proles with water scarcity and droughts 7 Others 1 No significant ipact of cliate change on water 7 DK/NA 6 7 Figuur 1. Opvatting van Nederlanders t.a.v. kliaatverandering Bron: EC 2009 NL EU27 23

10 Arwin van Buur Jero Warner Kliaatverandering waterveiligheid, tuss ernst thousiase waterveiligheidseleid. Het Deltaplan Grote Rivier was e plan o op korte terijn de dijk kades in Nederland op te hog te versterk. Dit geeurde naar aanleiding van het hoge water in Het plan o kades aan te legg dijk te versterk kon et grote voortvardheid word uitgevoerd, dankzij de Deltawet Grote Rivier. In deze wet is gekoz voor e conctratie van esluitvoring, inspraak rechtseschering. De overheid kon ovdi overgaan tot oniddellijke inezitneing van grondeigdo. Alle andere wettelijke regeling werd uit werking gesteld. Zo ook de verplichting tot het uitvoer van e zogoede ilieu-effectrapportage (ron wesite Ministerie Verkeer Waterstaat). Al e paar wek na het zakk van het hoge water in 1995 vond de prestatie van het Deltaplan Grote Rivier plaats. Hierin stond dat de versterking van de eest onveilige dijkvakk uiterlijk eind 1996 klaar oest zijn. Het etrof dijkvakk et e overstroingskans groter dan 1:100 per jaar. In Liurg oest op diverse plaats nieuwe kad ko. Uiteindelijk oest 148 kiloeter dijkversterking 143 kiloeter kadeaanleg kadeveretering word uitgevoerd. Dit was de eerste fase van het Deltaplan, terwijl de Deltawet Grote Rivier van kracht was. De tweede fase liep van 1996 tot et 2000 is onder het regie van de Wet op de Waterkering uitgevoerd. In deze fase is 450 kiloeter rivierdijk vereterd ( De Deltawet Grote Rivier is succesvol gelek (Driess e.a. 1999; Driess De Gier 1997). Alle 46 dijkvereterings- kadeplann war eind 1996 in uitvoering iniddels was 98 proct van de dijk kades op het gewste escheringsniveau. Daarij speelt e elangrijke rol dat vrijwel alle etrokk in het riviergeied zich de calaiteit van nog scherp voor de geest he staan. De esgezindheid o e dergelijke rap in de toekost te voorko, was e elangrijke steun voor e discours gericht op doorpakk (Driess De Gier 1997). Overdiepse Polder De tweede casus represteert de oslag die plaatsvond in het rivierveiligheidseleid, waarij veel nadrukkelijker werd gepoogd o et het water ee te eweg. Binn het prograa Ruite voor de Rivier is e variëteit aan ingrep uitgevoerd die gericht war op het accooder van hoge rivierafvoer. De Overdiepse Polder kan gezi word als e vooreeld van e project waar erzijds e noodoverloopgeied kon word gerealiseerd, terwijl tegelijkertijd het geied haar oorspronkelijke functie als agrarisch geied kon ehoud. Het staat daarij syool voor e aantal project uit het prograa Ruite voor de Rivier waarij gezocht is naar vor van eervoudig ruitegeruik lev et water. In de Overdiepse polder is dit gerealiseerd door de oerderij op terp te plaats et de oer e schadecopsatieregeling af te sprek voor de ot dat de polder wordt geruikt als noodoverloop. In deze casus zijn het de oer die zelf et het terpplan op de propp ko. In verknde studies (Ruite voor Rijntakk Integrale Verkning Bedrivier) was de polder als rettiegeied aangewez. Het waterschap standsorganisatie ZLTO zijn weliswaar ij die studie etrokk, aar de oer ter plaatse voeld zich overvall dreigd et juridische stapp. Zij will koste wat het kost verijd dat zij hun edrijv in dit geied zoud oet eëindig. Uiteindelijk ontwikkeld zij zelf e plan dat eide doelstelling, edrijfscontinuïteit waterveiligheid, in zicht rgt (Roth Winnust 2009). Voor het ehal van de odigde waterstanddaling op (e groot deel van) de Bergsche Maas, is gekoz voor de ontpoldering van de Overdiepse Polder. De aatregel ehelst het verlegg van de priaire waterkering naar de zuidzijde van de Overdiepse Polder. Teg deze waterkering zull ook de toekostige woning opstall op terp ko te staan. De oerderij zijn in de nieuwe situatie hoogwatervrij onder alle ostandighed ereikaar. De huidige dijk (priaire waterkering) wordt gedeeltelijk afgegrav tot het niveau van de waterstand die geiddeld es in de 25 jaar wordt overschred. Het uitgangspunt is dat in de polder noraal landouwkundig geruik ogelijk lijft ( Binn knisprograa s als Haiforu, Lev et Water Nederland Bov Water wordt deze casus et de regelaat van de klok t tonele gevoerd als schoolvooreeld van vernieuwd ruitegeruik, eervoudig ruitegeruik adaptief watereheer. 24

11 Arwin van Buur Jero Warner Kliaatverandering waterveiligheid, tuss ernst thousiase Het was ook deze discursieve vereelding die e elangrijke rol speelde in de oilisatie van aatschappelijk estuurlijk draagvlak voor dit project. Perkpolder E stap verder in het dk over waterveiligheid ruitelijke ontwikkeling gaat het project Perkpolder. Eén van de ti pilotproject van CoCoast e Europees prograa o te ko tot innovatieve vor van kustverdediging is de herinrichting van Perkpolder in Nederland. Perkpolder was kele jar geled nog e veerhav aan de Westerschelde. Maar sinds de aanleg van de Westerscheldetunnel is het veer uit de vaart go ligt de hav er verlat ij. Vier partij zag kans het geied e nieuwe esteing te gev. Vanuit de geete Hulst de provincie Zeeland werd sinds eind jar negtig gewerkt aan e integraal ontwikkelingsplan. Maar het project kwa pas in e strooversnelling to deze overhed e coalitie slot et Rijkswaterstaat die in dit geied goede ogelijkhed zag o natuurverlies te copser dat optreedt in de Westerschelde als gevolg van verruiing van de vaargeul. Zodode evat het plan zo n 70 hectare nieuwe natuur, waarvan e deel intergetijdatuur in e uitdijks geied. Gestiuleerd door het project CoCoast, zag de etrokk overhed ovdi kans voor toepassing van vernieuwde waterkeringstechniek, niet alle o te experiter et deze nieuwe techniek, aar ook o waterveiligheid rond het veerplein op e zodanige wijze in te vull dat het de ogelijkheid ood o hier ook e vernieuwd aantrekkelijk woonilieu te realiser, 10 eter ov N.A.P. Het veerplein is in de nieuwe planontwikkeling ested o tot deze hoogte te word opgehoogd, waarna er op het dan ontstane schiereiland woning kunn word geouwd (zie Van Buur e.a. 2010). De nadruk in dit project ligt op de rode ontwikkeling (woningouw, recreatie). Maar gelijktijdig wordt hoewel niet nadrukkelijk in de eeldvoring naar uit e zwakke schakel in de kustverdediging opgelost op e innovatieve anier extra ruite voor de Schelde gerealiseerd. Zeker in Zeeland is het elangrijk o dergelijke ingrep niet te verkop in ter van ontpoldering, aar veel eer in ter van regionale, econoische ontwikkeling. Rotterda Cliate Proof De eest vergaande vor in de ogang et kliaatverandering zi we waar sted het vraagstuk geruik o zichzelf op de kaart te zett e start te ak et e innovatieve zoektocht naar nieuwe toekost. Rotterda heeft er nooit e gehei van geaakt het kliaatvraagstuk als e kans te eschouw o zich te profiler. Eerder initieerde de stad het Rotterda Cliate Initiative waarin de aitieuze doelstelling werd geforuleerd o in proct CO 2 -uitstoot gereduceerd te he. Met Rotterda Cliate Proof werd ook de adaptatiedoelstelling hoog op de agda geplaatst, in coinatie et e indrukwekkde prcapagne. Het frae waaree Rotterda de kliaatopgave presteert, heeft weinig van do et doedk. Rotterda zet in op e veilige, econoisch sterke aantrekkelijke stad hav. Bovdi draagt het RCP ij aan de positie van Rotterda als koploper in kliaatadaptatie als waterknisstad. Met het RCP zet Rotterda in o zich te anifester als e van de veiligste havsted ter wereld. Blijvde eschering ereikaarheid van stad hav staan daarij ctraal. Wereldwijd wil Rotterda et het RCP e stevige positie verover op het geied van kliaatadaptatie, waterknis stedelijke deltatechnologie. Kliaatverandering wordt geruikt o et ehulp van nieuwe concept als adaptief ouw de stadsvernieuwing e krachtige ipuls te gev. Heel nadrukkelijk legt de stad de relatie tuss adaptatie innovatie. En dat niet alle owille van de veiligheid, aar ook o zodode de ruitelijke kwaliteit te org. En daarnaast heeft Rotterda e sterke aitie o zich te profiler. Dat oet de aanjager zijn voor econoische groei in de regio. Wanneer de stad zich kan ontwikkel tot de voorhoede van kliaatadaptieve sted, zal dat ongetwijfeld haar weerslag he op de concurrtiepositie van Rotterda. In dit frae zi we dat de kliaatverandering nauwelijks nog als dreiging wordt gepresteerd, aar vooral als kans o de stad te profiler de ondiale uitstraling van de stad verder te versterk. Veiligheid is daaree e selling point in het internationale vestigingskliaat wordt onderdeel van de city randing. 25

12 Arwin van Buur Jero Warner Kliaatverandering waterveiligheid, tuss ernst thousiase 6 Kliaatdiscours de eervoudige praktijk Ook in de praktijk van kliaatadaptatie zi we e aantal aivalties. Enerzijds is er vanuit de wereld van waterstaat e sterke nadruk op waterveiligheid vanuit e onosectorale insteek. Deze waterveiligheid is inn alle vier de cases conditio sine qua non, aar heeft wel steeds e andere ook inder geprononceerde positie. Bij de conserverde discours is kliaatverandering de donkere wolk die noopt tot ingrijp. Daarij is de ruite voor integratie van andere doel, noodzakelijkerwijs eperkt: er oet iers snel tot actie word overgegaan verreding is per definitie coplicerd. Bij de eer transforatieve discours lijkt kliaatverandering vooral geruikt te word als e retorische strategie: als ondersteunde argutatie die dit ter onderouwing van de noodzaak van ingrep, die feitelijk vooral t diste staan van de realisatie van andere (ruitelijke of econoische) aities. Waar het eerste discours sterk aansluiting vindt ij de waterwereld de historische evolutie daarvan, is het tweede discours veel eer gangaar in de wereld van de ruitelijke ontwikkeling waarin geiedsontwikkeling, ontwikkelingsplanologie, ruitelijke kwaliteit ruitelijke waardecreatie als discursieve concept elangrijk zijn. Het doinante discours dat gehanteerd wordt, is epald voor de scope waarinn naar oplossing aatregel wordt gezocht. E discours gericht op wdaarheid anticipatie zoals gehanteerd wordt in Rotterda, geeft als vanzelf eer ruite voor creativiteit innovatie, dan e discours gericht op verdediging weeraarheid, zoals in geval van de Deltawet Grote Rivier. Tegelijkertijd geldt dat de daadkracht die gepaard gaat et het weeraarheidsdiscours veel groter is. Iers is dit discours stevig verankerd in geldde regels evoegdhed. Het appelleert daarov aan diepgewortelde waard, die overigs wel kunn wegzakk nadat langere tijd ge calaiteit is voorgevall (Saeijs e.a. 2004). Het prolee ij kliaatverandering lijft de relatieve onzichtaarheid van de verandering die optred. Cliate change narratives ust still copete in what Sheldon Ungar has called: the atttion econoy (Halyn 2009, 234). We zi ede daaro dat in de praktijk van kliaatadaptatie vaker e reder discours wordt gehanteerd. Dit in tegstelling tot het eleids discours. Het lijkt alsof de praktijk van ipletatie creatiever is de opgav reder integraler adert (fraet) dan de wereld van eleid politiek. In de cases Perkpolder Rotterda Cliate Proof gaat het discours zelfs zover dat klassieke ter als waterveiligheid nauwelijks nog tot de kern van het discours ehor. E dergelijke discursieve verreding wordt noodzakelijk geacht o steun voor adaptatieaatregel te kunn creër ze daadwerkelijk te kunn realiser (Bravo 2009). De eeste kliaatvraagstukk zijn nog onvoldode zichtaar concreet voor urgers o zonder eer aatregel daarteg te accepter. Als dan e verreding wordt voorgesteld (in ter van ruitelijke kwaliteit, aantrekkelijk won, herstel landschappelijke waard, recreatie, natuurwaard) wordt het draagvlak voor ingrep groter. Dit is e veelgehanteerde strategie ook ij urgte vraagstukk als rivierverruiing kustverdediging. Tegelijkertijd geldt wel dat het veel oeite kost o daadwerkelijk dit discours o te zett in aatregel die dat rede discours weerspiegel. De praktijk is vaak weerarstig. Het is voor partij eestal lastig o te ko tot daadwerkelijke verinding van kliaatopgav andere opgav zoals herstructurering, geiedsontwikkeling econoische structuurversterking. In de planvoring lukt het eestal nog wel, aar als er et etrekking tot de uitvoering concrete afsprak oet word geaakt, lijk estaande institutionele structur regels zich oeilijk te l o het transforatieve resilice discours daadwerkelijk gestalte te gev. 7 Conclusie De wijze waarop in Nederland het kliaatvraagstuk wordt gefraed, staat sterk in de traditie van de strijd teg het water. En et nae in tijd van urgtie (dk aan de ijna-overstroing van de jar negtig) wordt alle ergie ingezet op het zo snel ogelijk wegne van de dreiging sec. Op dat ot sluit e discours gericht op verveiliging sterk aan ij de roep van urgers o eschering. Daaree kan e dergelijk discours e sterk legitierde functie he. Tegelijkertijd evat e dergelijk discours ook e sterk afreukrisico. Het krijgt al snel het karakter van e hype, typerd voor e hype is dat het kortstondig veel edia- 26

13 Arwin van Buur Jero Warner Kliaatverandering waterveiligheid, tuss ernst thousiase aandacht krijgt, die echter snel weget (VROM Raad 2007). Daaree is het discours dus ook kwetsaar, odat het draagvlak ervoor snel kan eroder (Gidds 2009). Alaristische oproep kunn geakkelijk oslaan in scepticise (Halyn 2009). We he dit ook rond de recte kliaattop in Kophag kunn waarne. Daaro pleit Saeijs e.a. (2004) ervoor o vooral te invester in het ewerk van de pulieke opinie o daar het risicoesef rond waterveiligheid te vergrot. O echter in tijd van verinderde urgtie tot actie te kunn overgaan, wordt e reder discours noodzakelijk geacht is e eer transforatieve adering noodzakelijk o het odigde draagvlak voor aatregel te garander (Halyn 2009). Ingrep kunn dan alle word gelegitieerd als ze in e redere discursieve context word geplaatst appeller aan andere waard. Daarij is anderzijds de valkuil dat noodzakelijke ingrep vooruit word geschov, odat er ge draagvlak voor is. Daarnaast is het oeilijk o alaristische oproep over zeespiegelstijging, gloal waring hittestress, overtuigd te verind aan concrete ingrep gericht op e ooier, eter aantrekkelijker Nederland (Halyn 2009). E kloof tuss e doediscours e roediscours kan geakkelijk leid tot verlies aan legitiiteit. Het erzijds appeller aan daadkracht, anderzijds strev naar draagvlak, is slechts et oeite coineeraar (zie ook de ijdrage van Van Buur Teisan). Datzelfde geldt voor het adrukk van het pulieke karakter van het watereheer het tegelijkertijd appeller aan eig verantwoordelijkheid private etrokkheid. Ook dat legt de kie voor e oeizaa vertoog waarij geappelleerd wordt aan totaal verschillde waard (zie de ijdrag van Rietveld Van Rijswick Salet). De Nederlandse traditie van vecht et water het water ondergeschikt ak aan de ruitelijke ording vertaalt zich door in het doinante discours inn kliaatadaptatie waarij de nadruk ligt op weeraarheid. Het instrutariu voor ipletatie past daar naadloos in. Toch heeft dit discours niet het allerecht. Naarate eer eer duidelijkheid ontstaat over de onogelijkheid o kliaateffect uit de deur te houd volledig af te wd, wordt ook de roep gehoord o eer aan wdaarheid te do. De legitiiteit van dat discours is echter verre van vanzelfsprekd. De pulieke opinie is nog lang niet zover dat zij akkoord gaat et lagere escheringniveaus, inder garanties eer overlast. Dat kan alle als er e perspectief ij wordt gegev et daarin kans voor ontwikkeling kwaliteit. Het zal in de kode jar de vraag word in hoeverre het transitiediscours zich daadwerkelijk waaraakt in hoeverre zich nieuwe arranget, instrut aanpakk ontwikkel die dit discours ondersteun. Not 1 Silva (2001) invtariseert acht faalfactor, waaronder piping waarij de stroo door zwakke plekk in de dijk zelf gaat (ijvooreeld door rattgang) zgn. systeewerking tuss dijkring. 2 Bulthuis (2008), De IJsselvallei als kliaatuffer, www. pl.nl/nl/pulicaties/2008/de-ijsselvallei-als-kliaatuffer. htl. 3 Prof. Vellinga in zijn inaugurele rede Hoogtij in de Delta, Waging Universiteit. 4 Zie 5 Bijvooreeld in Vrij Nederland: id=62082/conttid=494. Literatuur Baugartner, F.R. B.D. Jones, 1993, Agdas and instaility in Aerican politics. Chicago: University of Chicago Press. Béland, D., 2005, The political construction of collective insecurity: Fro oral panic to lae avoidance and organized irresponsiility. Cter for European Studies, Working Paper Series 126. Berger, P. T. Luckann, 1966, The social construction of reality: A treatise on the sociology of knowledge. Allan Lane. Birkland, T., 1998, After disaster: Agda setting, pulic pol icy, and focusing evts. Washington: Georgetown University Press. Bravo, M.T., 2009, Voices fro the sea ice: The reception of cliate ipact narratives. Journal of Historical Geography, 35: Brugge, R. van der, 2009, Transition dynaics in social-ecological systes: The case of Dutch water anaget. Ph.D. Thesis, Rotterda: Erasus University Rotterda. 27

14 Arwin van Buur Jero Warner Kliaatverandering waterveiligheid, tuss ernst thousiase Bulkeley, H., 2000, Discourse coalitions and the Australian cliate change policy network. Environt and Planning C, 18: Buur, M.W. van, J. Edelos E-H. Klijn, 2010, Geiedsontwikkeling in woelig water. Over water governance ewegd tuss adaptief watereheer ruitelijke esluitvoring. D Haag: Boo Lea uitgevers. Buzan, B., O. Waever J. de Wilde, 1998, Security: A new fraework for analysis. Lond: Harvester Wheatsheaf. Coissie-Luteijn, 2002, Eindrapport Coissie Noodoverloopgeied. D Haag: Coissie Noodoverloopgeied. Dewulf, A., B. Gray, L. Putna, R. Lewicki, N. Aarts, R. Bouw C. van Woerku, 2009, Distangling approaches to fraing in conflict negotiation research: A eta-paradig perspective. Huan Relations 62(2): Driess, P.P.J. A.A.J. de Gier, 1997, Uit nood geor: E estuurlijk-juridische evaluatie van de dijkversterking kadaanleg onder de Deltawet grote rivier. D Haag: VUGA. Driess, P.P.J., A.A.J. de Gier M.A. Wiering, 1999, Versterking van rivierdijk. Utrecht: Ctru voor Ogevingsrecht -Beleid, Universiteit Utrecht. Dryzek, J.S., 1997, The politics of the earth, virontal discourses. Oxford: University Press. Eet, M. van, 1997, Sprookjes in rivierland: Beleidsverhal over wateroverlast dijkversterking. Beleid Maatschappij, 24(1): Europese Coissie (2009) Euroaroeter special survey: European s attitudes to cliate change. Brussel: TNS Opinion and Social. Fisher, K., 1997, Locating fraes in the discursive universe. Sociological Research Online, 2(3). Fischer, F., 2003a, Beyond epiricis: Policy analysis as delierative practice. In: M. Hajer H. Wagaar (red.), Delierative policy analysis: Understanding governance in the network society. Caridge: Caridge University Press, Fischer, F., 2003, Refraing pulic policy: Discursive politics and delierative practices. Oxford: Oxford University Press. Gidds, A., 2009, The politics of cliate change. Caridge: Polity Press. Halyn, R., 2009, The whistlelower and the canary: Rhetorical reconstructions of cliate change. Journal of Historical Geography, 35(2): Hees, T. B. Kothuis, 2007, Hoogwatereheer in verwarring: Over de precaire alans tuss angst vertrouw in relatie tot crisiseheersing. Leiderschap in crisissituaties, Nieuwsrief crisiseheersing. Hees, T. B. Kothuis, 2008, Discours waterveiligheid: Waaro leid puliekscapagnes niet tot waterewustzijn waterewust gedrag?. Beleid Maatschappij, 35(3): Heijer, M. d, 2009, Bacheloreindwerkstuk Bestuurskunde. Rotterda: Erasus Universiteit Rotterda. Hule, M., 2009, Why we disagree aout cliate. Caridge: Caridge University Press. Intergoverntal Panel on Cliate Change, 2001, Cliate change 2001: Ipacts, adaptation, and vulneraility. Contriution of Working Group II to the Third Assesst Report of the IPCC. Kwadijk, J., 1993, The ipact of cliate change on the discharge of the River Rhine. Proefschrift, Utrecht: Universiteit Utrecht. Lints, H.W., 2002, Two cturies of ctral water anaget in the Netherlands. Technology and Culture, 43(3): Liveran, D.M., 2009, Convtions of cliate change: Constructions of danger and the dispossession of the atosphere. Journal of Historical Geography, 35(2): Ministerie van Verkeer Waterstaat, 1993,Toetsing uitgangspunt rivierdijkversterking: Deelrapport 2 aatgevde elasting. D Haag: WLíRAND. Ministerie van Verkeer Waterstaat, 2007, Watervisie: Nederland verover op de toekost, D Haag: Ministerie van V&W. Rein, M., 1986, Frae reflective policy discourse. Leid: Leid Universiteit. Rein, M. D. Schön, 1986, Frae-reflective policy discourse. Beleidsanalyse, 4: Rosthal, U., 2008, Blijf reking houd et rap, Colun, Nieuwsrief Crisiseheersing, septeer: 45. Roth, D. M. Winnust, 2009, Reconstructing the polder: Negotiating property rights and lue functions for land. International Journal of Agricultural Resources, Governance and Ecology, 8(1): Roth, D., J. Warner, M. Winnust, 2006, E noodverandteg hoog water: Waterknis, eleid politiek rond noodoverloopgeied. Boundaries of Space serie, Waging: Waging Universiteit. Saatier, P.A., 1988, An advocacy coalition fraework of policy change and the role of policy orited learning therein. Policy Scices, 21: Saeijs, H., T. Sits, W. Overars D. Willes, 2004, Chang ing estuaries, changing views. Erasus University Rotterda & Radoud University. Scheffer, M., 2009, Critical transitions in nature and society. Princeton: Princeton University Press. Schön, D.A. M. Rein, 1994, Frae reflection: Toward the resolution of intractale policy controversies. New York: Basic Books. Shrivastava, P. I.I. Mitroff, 1984, Enhancing organizational research utilization: The role of decision akers assuptions. Acadey of Managet Review, 9(1): Silva, W., 2001, Hoogwatereschering langs de Rijntakk: Onzekerhed ogaan et onzekerhed. RWS/RIZA Werkdocut nr X. VROM Raad, 2007, De hype voorij: Kliaatverandering als structureel ruitelijk vraagstuk. Advies 060, D Haag: VROM Raad. Waterforu, 2009, Er lijft steeds inder van Veeran over: Ook verhoging nor niet echt nodig, Weeknieuws 410, 2 juli 2009 Wesselink, A. J. Warner, 2010, Refraing floods: Proposals and politics. Nature and Culture 5(1): geraadpleegd deceer veiligheid/dijk waterkering/deltaplan_grote_rivier/, geraadpleegd deceer Rivierverruiing%20Overdiepse%20Polder.aspx, geraadpleegd deceer