Lokaal of transnationaal: actief burgerschap bij de allochtone middenklasse

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Lokaal of transnationaal: actief burgerschap bij de allochtone middenklasse"

Transcriptie

1 Lokaal of transnationaal: actief urgerschap ij de allochtone iddklasse Marianne van Bochove, Katja Rusinovic Godfried Engers Marianne van Bochove is als proovdus verond aan de Erasus Universiteit Rotterda. Katja Rusinovic werkt aan de EUR als postdoc onderzoeker Godfried Engers als hoogleraar algee sociologie. Correspondtiegegevs: M.E. van Bochove, MSc Erasus Universiteit Rotterda Faculteit der Sociale Wetschapp Capaciteitsgroep Sociologie Postus DR Rotterda 1 Inleiding Op 5 januari 2009 is Ahed Aoutale als urgeeester van Rotterda geïnstalleerd. Hij is daaree de eerste urgeeester in Nederland van Marokkaanse afkost. Zijn oeing was niet onostred. Fractievoorzitter Ronald Sørs van Leefaar Rotterda had grote oeite et zijn voordracht. Hij aakte vooral ezwaar teg het feit dat Aoutale twee paspoort heeft e represtant is van e groep die in heel Nederland Rotterda prole veroorzaakt. Aoutale kreeg nas de fractie van Leefaar Rotterda e lege gefrankeerde velop overhandigd, et daarop het adres van de koning van Marokko. Hij hoefde daar alle nog aar zijn Marokkaanse paspoort in te do, o te lat zi dat hij onvoorwaardelijk voor het Nederlandse staatsurgerschap heeft gekoz. De ophef rondo de duele nationaliteit van Aoutale is ge geïsoleerd foe. Niet zeld wordt het ezit van twee paspoort gezi als e eleering voor volwaardige integratie van igrant in de Nederlandse saleving (De Hart 2005). Hierij gaat het niet zozeer o sociaaleconoische integratie, aar vooral o de vraag in hoeverre igrant zich verond voel et de Nederlandse saleving. Van igrant et twee paspoort wordt vaak gezegd dat zij e duele loyaliteit he; ze zijn niet ereid volledig voor Nederland te kiez lijv e sterke inding houd et hun herkostland (iid.) Dergelijke transnationale inding zoud e eleering vor voor gevoels van verondheid et Nederland daaree actief urgerschap in de Nederlandse saleving in de weg staan. Niet alle in het politieke deat estaat er aandacht voor de transnationale inding van igrant, ook in de (populair) wetschappelijke literatuur over igratie, integratie urgerschap ko we dit thea veelvuldig teg (vgl. Sith Bakker 2008). Hoewel soige auteurs transnationalise ejuel (vgl. Duyvdak e.a. 2008), is het doinante eeld ook hier dat grsoverschrijdde inding e pottiële edreiging vor voor nationale lokale participatie idtificatie (vgl. Van d Brink 2006, 292; Scheffer 2007, 285). Zowel de voorstanders als de critici aser zich echter vaker op ing dan op systeatisch epirisch onderzoek. Hoewel uit onderzoek is gelek dat het he van e duele nationaliteit of het onderne van transnationale 28

2 Marianne van Bochove, Katja Rusinovic Godfried Engers Lokaal of transnationaal activiteit ge eleering hoeft te etek voor de sociaaleconoische integratie van igrant (vgl. Dagevos 2008; Snel e.a. 2006), is er weinig ekd over de relatie tuss lokale transnationale vor van actief urgerschap. In dit artikel zull we ingaan op deze relatie, waarij we ons richt op twee aspect van actief urgerschap: politieke participatie process van idtificatie. We he onderzoek verricht naar igrant in Rotterda die tot de iddklasse ehor die in ruie eerderheid e Nederlandse of duele nationaliteit he. Hoewel deze igrant eschouwd kunn word als sociaaleconoisch goed geïntegreerd, is er weinig ekd over hun lokale transnationale etrokkheid, zowel wat etreft activiteit als idtificaties. 1 Transnationale politieke participatie is vooral onder deze groep igrant te verwacht, aangezi zij over het financiële, sociale culturele kapitaal eschikk dat nodig is o transnationaal actief te zijn (Guarnizo e.a. 2003). In de volgde paragraaf gaan we in op onze adering van urgerschap, waarij we geruikak van het werk van Bosniak (2006). Vervolgs prester we de elangrijkste evinding van ons onderzoek onder de allochtone iddklasse in Rotterda. Hierij ak we e onderscheid tuss verschillde disies locaties van urgerschap. We sluit af et e antwoord op de vraag welke iplicaties ons onderzoek heeft voor de discussie over het elang van de relatie tuss actief lokaal transnationaal urgerschap. 2 Disies locaties van urgerschap Het egrip urgerschap wordt in toede ate toegepast op allerlei aspect van het sociale lev. 2 Linda Bosniak (2006, 1) noet urgerschap daaro e overworked ter stelt dat het egrip veelal tot verwarring leidt. O tot egripsverheldering te ko stelt Bosniak e ultidisionale karakterisering van urgerschap voor, die ruikaar is voor ons onderzoek naar het lokale transnationale urgerschap van de allochtone iddklasse in Rotterda. Volgs Bosniak (2006, 13) kunn vrag rondo urgerschap ingedeeld word in drie categorieën: vrag die etrekking he op wat urgerschap is, vrag over waar urgerschap zich afspeelt, vrag over op wie urgerschap etrekking heeft. Bij het eantwoord van de vraag wat urgerschap is, aakt Bosniak onderscheid tuss vier disies van urgerschap: (1) urgerschap als juridische status; (2) urgerschap als het he van epaalde politieke, sociale culturele recht; (3) urgerschap in de vor van participatie in de politieke ara actieve etrokkheid in de civil society (4) urgerschap als proces van idtificatie, ofwel the affective elets of idtification and solidarity that people aintain with others in the wider world (Bosniak 2006, 20; vgl. Bauöck 2006; Bloeraad e.a. 2008). De eerste twee disies die Bosniak noet, he etrekking op e passieve of forele invulling van urgerschap; het etreft de vraag of ieand in het ezit is van de forele urgerschapsstatus et de daaraan verond recht. In het huidige Nederlandse deat rond urgerschap staan echter vooral de derde de vierde disie van urgerschap ctraal; het gaat hierij o e actieve of orele invulling van het urgerschapsegrip (vgl. Schinkel 2007). Het is operkelijk dat er e overekost is tuss eleidstheorieën de huidige acadeische literatuur over urgerschap. Beide word gekerkt door e groeide aandacht voor actief urgerschap. Er is e tds o urgerschap te verind et daadwerkelijke participatie in de pulieke sfeer et getoonde gevoels van verondheid, in plaats van als e status die zijn etekis verliest op het ot dat iedere deze heeft verworv (Van Gunster 1998, 14). Ook in dit artikel zal de aandacht voornaelijk gericht zijn op de actieve disies van urgerschap. De igrant die wij he geïnterviewd, eschikk vrijwel alleaal over de Nederlandse nationaliteit de daarij ehorde recht plicht. We richt ons daaro niet zozeer op de vraag welke recht zij he, aar vooral op wat zij et deze recht do (vgl. Fnea Tillie 2001, 27). Op het transnationale niveau ligt het echter wat ingewikkelder. Aangezi de wetgeving rondo duele nationaliteit verschilt al naar gelang het land van herkost, gaan we hier in paragraaf vier nader op in. Volgs Bosniak (2006, 23) wordt er eer aandacht esteed aan de vraag wat urgerschap is, dan aan waar het zich afspeelt. Ze is van ing dat urgerschap nog te vaak wordt gezi als iets dat vanzelfsprekd verond is et de natiestaat. Echter, vanaf het idd van de jar negtig he- 29

3 Marianne van Bochove, Katja Rusinovic Godfried Engers Lokaal of transnationaal verschillde onderzoekers geschrev over het toede elang van het supranationale niveau (vgl. Soysal 1994; Bauöck 1994), het sunationale niveau (vgl. Holston 1999; Isin 2000), of e coinatie van eide (vgl. Martiniello 1995, 4). Hoewel het toekn van de forele urgerschapsstatus nog steeds e nationale aangelegheid is (vgl. Bauöck 2006; Koopans e.a. 2006), zijn urgerschapsrecht vooral politieke participatie idtificatie niet langer exclusief verond et de natiestaat. Bosniak wijst op het elang van transnationale politieke participatie transnationaal activise (vgl. Tarrow 2005) transnationale gevoels van verondheid, die zich nog inder lat teghoud door nationale grz (Castles Davidson 2000, 155; Nederve-Pieterse 2007, 185). Verschillde auteurs adrukk echter wel dat de transnationalisation of iigrant politics and citizship rights is still in its early stages (Itzigsohn 2000, 1148; vgl. Koopans e.a. 2005, 126; Fox 2005, 194). In reactie op de toede aandacht voor transnationaal urgerschap stell Holston Appadurai (1999) dat er in de literatuur vaak e dichotoie wordt verondersteld tuss het nationale het transnationale, waarij sted t onrechte over het hoofd word gezi. Volgs deze auteurs zijn sted juist de plaats waar the usiness of odern society gets done, including that of transnationalisation (Holston Appadurai 1999, 3). Vanwege de conctratie van verschillde sociale klass etnische groep word sted gezi als strategische plekk voor het estuder van actief urgerschap. De stad is de eest tastare ara waar verschillde groep actief zijn in de pulieke sfeer waar ewoners experiter et hun idtiteit (Sass 1999, 189; Isin 2000, 15; Stevson 2003, 59). In dit artikel onderzoek we hoe de allochtone iddklasse in Rotterda lokale transnationale disies van actief urgerschap coineert. Hoewel veelal e verand wordt verondersteld tuss lokaal urgerschap de aanwezigheid van transnationale politieke activiteit process van idtificatie, is epirisch onderzoek dat etrekking heeft op eide schaalniveaus schaars. De aandacht gaat eestal uit naar de relatie tuss het nationale het transnationale, zoals Holston Appadurai terecht operk. Deze veelal in de Verigde Stat (VS) verrichte studies he eerduidige resultat opgeleverd. Soige onderzoekers concluder dat participatie in het land van herkost vaak sagaat et actief urgerschap in het land van vestiging, terwijl andere lat zi dat igrant vaak ofwel actief zijn op het e ofwel op het andere niveau. Volgs DeSipio e.a. (2003), die onderzoek he gedaan onder Zuid-Aerikaanse igrant in de VS, gaat participatie in politieke organisaties in het herkostland vaak sa et het ste ij verkiezing in de VS het lidaatschap van Aerikaanse aatschappelijke organisaties. Guarnizo e.a. (2003) voeg daaraan toe dat transnationale participatie in politiek civil society vooral voorkot onder hoogopgeleide igrant die al langere tijd in de VS verlijv. 3 De verklaring die de auteurs hiervoor gev is dat igrant et e sterke urgerschapspositie in het land van vestiging vaak over de financiële hulpronn sociale netwerk eschikk die van elang zijn ij het onderne van transnationale activiteit. Actief transnationaal urgerschap is zo ekek eerder e indicator van succesvolle dan van gerekkige integratie in het land van vestiging. Uit onderzoek van Jones-Correa (2005, 3) lijkt echter dat nationale transnationale activiteit elkaar slechts zeld overlapp. Eerste geratie Mexicaanse igrant in de VS zijn veelal etrokk ij organisaties gericht op het herkostland, terwijl de tweede geratie voornaelijk actief is inn organisaties die zich richt op politieke kwesties in de VS. Koopans e.a. (2005) trekk e vergelijkare conclusie op asis van hun onderzoek naar politieke clais van igrant in verschillde Europese land. 4 De auteurs constater dat juist in land waar igrant e zwakke urgerschapsstatus he, zoals in Zwitserland, transnationale politieke clais veel voorko. Transnationale politieke participatie is in hun og e sustituut voor nationale participatie. Lacking strong idtification with the country of residce as well as opportunities to effectively iprove their situation, igrants will irror the state s rejection of the y staying strongly focused on their countries of origin (Koopans e.a. 2005, ). Volgs Koopans e.a. hangt transnationale politieke participatie van igrant dus sterk sa et de politieke kansstructuur in het land van vestiging 30

4 Marianne van Bochove, Katja Rusinovic Godfried Engers Lokaal of transnationaal (vgl. Martiniello 2006, 104). In e land als Nederland, waar klassieke igrantgroep e relatief sterke positie he, zull politieke activiteit volgs deze redering veel eerder nationaal gericht zijn dan transnationaal. Op asis van de esprok studies kan ge eduidig antwoord word gegev op de vraag of transnationale politieke participatie e eleering vort voor actief lokaal urgerschap. De relatie tuss aan de e kant lokaal nationaal urgerschap aan de andere kant transnationaal urgerschap hangt naar verwachting niet alle af van de politieke kansstructuur in het herkostland het land van vestiging, aar verschilt ook tuss de verschillde etnische groep (cf. Morawska 2003, 162). In onze analyse ested we daaro ook aandacht aan dergelijke achtergrondvariael. In de volgde paragraf zull we onderzoek welke coinaties van lokaal transnationaal urgerschap zich voordo onder de allochtone iddklasse in Rotterda. We zull in dit artikel de volgde drie onderzoeksvrag eantwoord, waarij zowel aandacht wordt esteed aan urgerschapspraktijk als aan process van idtificatie (zie ook Engers e.a. 2003; Snel e.a. 2006). 1. In hoeverre participeert de allochtone iddklasse in lokale transnationale politieke activiteit wat is de relatie tuss deze activiteit? 2. In hoeverre idtificeert de allochtone iddklasse zich et de stad et het herkostland wat is de relatie tuss deze idtificaties? Het eantwoord van ovstaande twee onderzoeksvrag stelt ons in staat e antwoord te foruler op de volgde vraag: 3. Hoe verhoudt lokaal urgerschap onder de allochtone iddklasse zich tot transnationaal urgerschap? 3 Methode van onderzoek operationalisering We eantwoord ovstaande vrag op asis van onderzoek naar de allochtone iddklasse in Rotterda. We richt ons hierij op de drie grootste igrantgroep in deze stad: Surinaers, Turk Marokkan. Rotterda heeft circa inwoners. Surinaers vor et 8,9 proct de grootste igrantgroep in deze stad, gevolgd door Turk (7,8 proct) Marokkan (6,4 proct) (COS 2008). 5 E groeid aandeel van deze igrant is werkzaa op iddelaar eroepsniveau of hoger kan daaree tot de iddklasse gerekd word (Dagevos e.a. 2006). Op asis van landelijke cijfers stelt het Sociaal Cultureel Planureau (SCP) dat 32 proct van de Surinaers tot de iddklasse ehoort (Dagevos e.a. 2006, 121). Hoewel het aandeel onder Turkse Marokkaanse igrant aanzilijk lager ligt (respectievelijk proct), neet de ovang van de iddklasse ook onder deze groep toe. In de periode is de iddklasse onder Turk Marokkan in ovang verdueld (Dagevos e.a. 2006, 123). De respondt voldo aan de volgde criteria: (1) ze he e Surinaase, Turkse of Marokkaanse achtergrond; (2) ze zijn werkzaa op iddelaar eroepsniveau of hoger ij de overheid of in het edrijfslev, of werk als zelfstandig onderneer in de zakelijke distverling; 6 (3) ze zijn woonachtig in Rotterda. In totaal he we 225 led van de allochtone iddklasse in Rotterda geïnterviewd: 75 van elke herkostgroep. Tael A1 in de Appdix (zie p. 39) geeft e overzicht van kele elangrijke achtergrondkerk van de respondtgroep. Bij het werv van respondt he we geruikgeaakt van verschillde strategieën; we he niet alle lokaal /of transnationaal actieve urgers geselecteerd. Via edrijv, overheidsinstelling, aatschappelijke organisaties, het eig sociale netwerk van de interviewers de sneeuwalethode waarij respondt werd gevraagd of ze nog andere pottiële respondt kd he we gestreefd naar e gevarieerde respondtgroep. Er is echter ge garantie dat de evinding represtatief zijn voor de gehele allochtone iddklasse in Rotterda. Waarschijnlijk is er sprake van ige oververtegwoordiging van lokaal actieve urgers, aangezi e deel van de respondt is geworv via aatschappelijke organisaties. Dit geldt in het ijzonder voor de Marokkaanse respondt; zij lijk actiever te zijn dan hoogopgeleide Marokkan in het algee (vgl. Dekker 2008, 85). Deze oververtegwoordiging van actieve urgers hoeft echter ge prolee te zijn voor de eantwoording van onze onderzoeksvrag. Het doel van dit artikel is naelijk in de eer- 31

5 Marianne van Bochove, Katja Rusinovic Godfried Engers Lokaal of transnationaal ste plaats o de relatie tuss lokale transnationale disies van urgerschap te onderzoek. De interviews et de respondt vond faceto-face plaats, aan de hand van e half gestructureerde vraglijst. In de interviews, die geiddeld anderhalf uur duurd, kwa verschillde vor van lokale transnationale politieke participatie idtificatie ter sprake. We staan kort stil ij deze twee ctrale egripp. Politieke participatie: Onder politieke participatie verstaan we de participatie van de allochtone iddklasse in politiek civil society. Volgs Bosniak (2006, 22) is er steeds inder sprake van e strikte scheiding tuss het politieke doein de civil society. Burgers verig zich niet alle in politieke organisaties; zij participer ook vaak in andere (eer of inder) georganiseerde activiteit die gericht zijn op het ereik van epaalde pulieke doel. Verschillde auteurs pleit daaro voor e ruie opvatting van politieke participatie, waarij aandacht wordt esteed aan activiteit inn uit de traditionele politieke kaders. 7 Wij sluit aan ij deze ruie opvatting van politieke activiteit geruik de volgde variael: (1) het ste ij de eest recte verkiezing in Rotterda/het herkostland; (2) het verricht van vrijwilligerswerk voor politieke of aatschappelijke organisaties gericht op Rotterda/het herkostland; (3) deelnae aan politieke of aatschappelijke acties gericht op Rotterda/het herkostland, zoals (a) contact opne et de edia, () contact opne et politici, (c) deelne aan e deonstratie. Lokale transnationale politieke participatie word esprok in paragraaf vier. Idtificatie: We he niet alle activiteit onderzocht, aar ook process van idtificatie. De focus ligt hierij op de idtificatie van de respondt et inwoners van Rotterda het herkostland de relatie tuss eide. O de ate van idtificatie te et he we geruikgeaakt van zogaade cirkelscores (zie ook Engers e.a. 2003; Snel e.a. 2006). In paragraaf vijf wordt dit eetinstrut nader toegelicht. 4 Lokale transnationale urgerschapspraktijk Tael 1 laat zi in welke ate de Surinaase, Turkse Marokkaanse respondt deelne aan verschillde politieke activiteit die gericht zijn op Rotterda of het herkostland. We he onderscheid geaakt tuss ste, vrijwilligerswerk de deelnae aan verschillde politieke sociale Tael 1. Overzicht van lokale transnationale participatie in politiek civil society (in perctages) Lokaal Transnationaal Lokaal Transnationaal Lokaal Transnationaal Ste Heeft gested ij de laatste geeteraadsverkiezing Heeft gested ij de laatste verkiezing in het herkostland Vrijwilligerswerk Verricht oteel vrijwilligerswerk voor e politieke of aatschappelijke organisatie gericht op Rotterda Verricht oteel vrijwilligerswerk voor e politieke of aatschappelijke organisatie gericht op het herkostland Politieke sociale acties Heeft het afgelop jaar t inste 1 van de 3 politieke sociale acties verricht, gericht op Rotterda Heeft het afgelop jaar t inste 1 van de 3 politieke sociale acties verricht, gericht op het herkostland Surinaers (N = 75) Turk (N = 75) Marokkan (N = 75) Totaal (N = 225)

6 Marianne van Bochove, Katja Rusinovic Godfried Engers Lokaal of transnationaal acties. Uit de tael lijkt dat lokale urgerschapspraktijk veel vaker voorko dan transnationale urgerschapspraktijk. In ter van Ostergaard- Niels (2001, 762): iigrant politics, gericht op het vereter van de situatie in het land van vestiging, ko veel vaker voor dan hoeland politics, gericht op het vereter van de situatie in het herkostland. Hoewel verschillde onderzoekers ewer dat transnationale politieke activiteit steeds elangrijker word, lijk dergelijke activiteit onder onze respondt uitzonderlijk te zijn (vgl. Guarnizo e.a. 2003; Koopans e.a. 2005). O deze ongelijke verdeling tuss lokale transnationale participatie eter te kunn egrijp, zull we de verschillde activiteit nader toelicht. Zoals Koopans e.a. (2005) ewer, epaalt de politieke kansstructuur van e land in elangrijke ate in hoeverre igrant participer in epaalde politieke activiteit (vgl. Nell 2009). E elangrijk onderdeel van deze kansstructuur is het recht o te ste ij verkiezing. Zoals eerder al aangegev, he vrijwel alle respondt de Nederlandse nationaliteit daaree ook sterecht ij de lokale landelijke verkiezing in Nederland. 8 Wanneer we kijk naar het recht o te ste ij de verkiezing in het herkostland, dan zi we echter verschill tuss de herkostgroep. Aangezi de Surinaase wetgeving e duele nationaliteit niet toestaat, he alle de Surinaase respondt die ge Nederlands paspoort ezitt sterecht ij de Surinaase verkiezing. Dit geldt slechts voor 3 van de 75 respondt (zie tael A1 in de Appdix). Hoewel igrant in Nederland ij het verkrijg van het Nederlands staatsurgerschap officieel ook afstand di te do van hun eerste nationaliteit, word er in de praktijk veel uitzondering geaakt op deze regel (De Hart 2005). Dit verklaart hoe het ogelijk is dat e ruie eerderheid van de Turkse Marokkaanse respondt e duel paspoort heeft. In het geval van de Marokkaanse respondt is dit echter eer e verplichting dan e persoonlijke keuze; de Marokkaanse staat aakt het onogelijk o afstand te do van de Marokkaanse nationaliteit. We he de respondt ook gevraagd wat de nationaliteit van het herkostland voor h etekt. Vooral Turkse respondt gav aan dat zij hun Turkse paspoort will ehoud, odat zij dro van e terugkeer naar het herkostland. Ook verteld soig dat zij hun duele nationaliteit zi als syool voor hun etrokkheid et zowel Nederland als Turkije. Slechts e kele respondt noede het ehoud van de politieke recht in het herkostland als red voor het he van de duele nationaliteit. Zowel Turkse als Marokkaanse respondt wet vaak niet of ze sterecht he in het herkostland. Slechts kele Turkse respondt he gested tijds de laatste verkiezing in het herkostland. Zij he tijds hun vakantie in Turkije gested in e stelokaal op het vliegveld of ij de douane. De Marokkaanse respondt lijk nog inder geïnteresseerd in de vraag of ze sterecht he in Marokko. Verschillde respondt gav tijds de interviews aan weinig vertrouw te he in politieke partij in Marokko, aangezi de feitelijke acht ij de koning ligt. 9 Terwijl ste in het land van herkost niet voorkot onder de Surinaase Marokkaanse respondt, zi we inn deze groep wel dat kele respondt etrokk zijn ij e aatschappelijke organisatie die zich (onder andere) op het herkostland richt. Zo is e van de Marokkaanse respondt als vrijwilliger werkzaa ij Stichting Kara, e organisatie die gericht is op het help van kansare kinder in Marokko. Veel respondt gev aan dat zij voor het vereter van de econoische politieke situatie in het herkostland eer vertrouw he in aatschappelijke organisaties dan in de overheid van het herkostland. 10 Op het lokale niveau coiner veel respondt wat Guarnizo e.a. (2003) electorale niet-electorale activiteit noe. Veel van de lokale activiteit zijn gericht op de positie van igrant in Rotterda. Dat 80 proct van de respondt tijds de laatste geeteraadsverkiezing gested heeft op e linksgeoriënteerde partij (in veruit de eeste gevall de PvdA) kan voor e elangrijk deel word gezi als e ste teg de harde toon van Leefaar Rotterda in het integratiedeat. Met nae het hoge opkostperctage onder Marokkan was opvalld: dit steeg van 39 proct in 2002 naar 58 proct in 2006 (Tillie 2006, 22). Hoewel onder onze respondt het aandeel actieve urgers veroedelijk is oververtegwoordigd, is het 33

7 Marianne van Bochove, Katja Rusinovic Godfried Engers Lokaal of transnationaal gezi het feit dat de respondt tot de iddklasse ehor niet verwonderlijk dat het opkostperctage eduidd hoger ligt dan de geiddelde opkost in Rotterda. 11 Ook het aandeel respondt dat oteel vrijwilligerswerk verricht is relatief hoog, hoewel dit perctage niet veel verschilt van het Rotterdase geiddelde van 31 proct (De Graaf 2008, 21). 12 E eerderheid van deze respondt verricht vrijwilligerswerk in e zelforganisatie: e organisatie geleid door gericht op igrant. Deze zelforganisaties zijn vooral gericht op het vereter van de aatschappelijke positie van de eig groep, ijvooreeld door het gev van huiswerkegeleiding aan jonger, het organiser van activiteit voor ouder het ied van e ondersteund netwerk voor hoogopgeleide allochton. Vaak he de respondt inn deze organisaties e estuurlijke functie. Veel respondt zijn daarnaast ook etrokk ij organisaties die zich niet specifiek richt op igrant. Zo zijn verschillde respondt als vrijwilliger actief op de school van hun kinder of verricht zij onetaalde activiteit voor e sportveriging. Naast ste het verricht van vrijwilligerswerk zijn er nog andere anier waarop urgers hun etrokkheid kunn ton ij verschillde politieke aatschappelijke kwesties (vgl. Koopans e.a. 2005; Martiniello 2006). In ons onderzoek he we daaro ook gekek naar de etrokkheid van igrant ij verschillde activiteit die gericht zijn op het ereik van e epaald politiek of aatschappelijk doel. De activiteit die we he onderzocht zijn: contact opne et de edia, contact opne et politici deelne aan e deonstratie. Deze activiteit did in het afgelop jaar te he plaatsgevond. We noe deze activiteit lokaal indi zij plaatsvond in of gericht war op Rotterda transnationaal wanneer de activiteit plaatsvond in of gericht war op het herkostland (vgl. Ostergaard- Niels 2003). Deelnae aan e of eer politieke sociale acties op lokaal niveau lijkt inder geruikelijk dan deelnae aan de eer traditionele activiteit zoals ste vrijwilligerswerk. Toch heeft ijna e kwart van de respondt aan insts één zo n activiteit deelgo. Veel van de contact et lokale politici lokale edia etroff vraagstukk die et de ulticulturele saleving te ak he. Soige contact war echter eer algee van aard; deze hadd ijvooreeld etrekking op speelvoorziing sportveld in de uurt. De lokale deonstraties waaraan de respondt he deelgo, hadd vooral etrekking op hun werk of op de uurt. Soige, voornaelijk Turkse, respondt he deelgo aan e op het herkostland gerichte actie. Zo he kele Turks-Koerdische Turkse respondt deelgo aan e deonstratie in het herkostland, voor dan wel teg de PKK (de Koerdische Areiderspartij) (vgl. Van d Bos Nell 2006, 209). Daarnaast he soige Turkse respondt de Nederlandse edia aderd o te reager op de verslaggeving over de Arese gocide. 13 Dat het vaak lastig is o onderscheid te ak tuss lokale, nationale transnationale kwesties 14 lijkt wel uit het volgde vooreeld. E Marokkaanse an die actief is inn e zelforganisatie in Rotterda, heeft contact gezocht et e tv-station in Marokko o zo zijn Marokkaanse achteran in Rotterda te ereik. De respondt was van ing dat het effectiever was o zijn ericht te verspreid via de Marokkaanse edia dan via de lokale of nationale edia in Nederland, aangezi e groot deel van de Marokkan in Rotterda via de satelliet naar de Marokkaanse tv kijkt. Hoewel soige respondt lokale transnationale politieke activiteit coiner (inder dan 20 proct), is ijna twee derde van de respondt uitsluitd actief op het lokale niveau. Er was slechts e respondt die wel etrokk was ij e transnationale politieke activiteit, aar lokaal niet actief was. T slotte is er e kleine groep respondt die noch lokaal noch transnationaal participeert in de verschillde urgerschapspraktijk. 5 Lokale transnationale idtificatie Naast de etrokkheid van igrant ij politieke activiteit is er e tweede disie van transnationaal urgerschap die volop in de elangstelling staat in het pulieke wetschappelijke deat: de grsoverschrijdde gevoels van verondheid van igrant. Duele nationaliteit transnationale activiteit word vaak eschouwd als e 34

8 Marianne van Bochove, Katja Rusinovic Godfried Engers Lokaal of transnationaal tek van hechte verondheid et het herkostland daaree als e edreiging voor de idtificatie et het land van vestiging (Sith Bakker 2008). Verschillde wetschappelijke studies he echter lat zi dat igrant zich et eerdere plaats of groep tegelijk kunn idtificer (vgl. Ehrkap 2005; Groewold 2008). In deze paragraaf onderzoek we in welke ate de allochtone iddklasse in Rotterda lokale transnationale gevoels van verondheid coineert. Zoals eerder aangegev zi soige Turkse respondt hun duele nationaliteit als syool van hun inding et zowel Nederland als Turkije. Veruit de eeste respondt ongeacht hun etnische achtergrond gev echter aan dat hun gevoels van verondheid losstaan van de paspoort die ze ezitt. Hoewel e aantal respondt aangeeft dat de Nederlandse nationaliteit voor h e eotionele etekis heeft, zi de eeste respondt hun Nederlandse paspoort vooral als e handig reisdocut. Ook het paspoort van het herkostland wordt veelal gezi als e foraliteit. E Marokkaanse respondt zegt hierover het volgde: Er kan ge afstand word gedaan van de Marokkaanse nationaliteit. Als dat wel ogelijk zou zijn, dan zou ik het do. Ik voel e eer verond et Nederland. Ik niet zo patriottistisch t aanzi van het Marokkaans-zijn. Bovdi, ieand kan ook Marokkaans zijn zonder e Marokkaans paspoort. Het gaat veel eer o wat je eet, naar welke uziek je luistert wat voor kleding je draagt. O de process van idtificatie eter te kunn egrijp, oet we dus naar eer kijk dan kel het paspoort of de paspoort. We he de gevoels van verondheid van de respondt geet aan de hand van e non-veraal eetinstrut (vgl. Engers e.a.; Snel e.a. 2006). Tijds de interviews he we de respondt zev teking voorgelegd, elk estaand uit twee cirkels die in de eerste teking heleaal los van elkaar staan elkaar in de volgde teking steeds eer overlapp (zie figuur 1). Bij deze teking he we de vraag gesteld Welke teking laat het este zi hoe uw relatie is et ieder van de volgde groep? Deze groep estond uit: (1) led van de eig groep (Surinaers/Turk/ Marokkan) in Nederland, (2) Rotterdaers, (3) Nederlanders, (4) led van de eig groep in het herkostland (5) led van de eig groep in andere land (de diaspora ). In tael 2 zijn de uitkost weergegev van de gevoels van verondheid van de allochtone iddklasse et verschillde groep. De tael geeft de geiddelde scores weer op e schaal van 1 tot 7. De allochtone iddklasse voelt zich in de eerste plaats verond et de eig groep in Nederland. Dit kot overe et de eerdere evinding dat de lokale participatie zich voor e elangrijk deel richt op de eig achteran. Daarnaast voelt de allochtone iddklasse zich sterk verond et de stad Rotterda haar inwoners. De verondheid et Rotterdaers is geiddeld sterker dan die et autochtone Nederlanders. Eerdere studies he lat zi dat voor veel igrant e stedelijke idtiteit toegankelijker is dan idtificatie et Nederland (vgl. Entzinger Dourleijn 2008; Groewold 2008). E van de Surinaase respondt zei hierover tijds het interview: Ik wil e wel e echte Nederlander voel, aar odat ander e niet zo zi, kan ik dat niet. Veel respondt verteld dat ze niet als Nederlander word gezi, odat ze er niet Nederlands uitzi. Zij he echter het gevoel dat nieand h de stedelijke idtiteit kan ontzegg. Ehrkap (2005, 361), die onderzoek heeft verricht onder Turkse igrant in de Duitse stad Duiserg, erkt Figuur 1. Cirkelscores 35

9 Marianne van Bochove, Katja Rusinovic Godfried Engers Lokaal of transnationaal hierover het volgde op: As Turkish iigrants transfor the neighourhood into Turkish space, they take ownership and feel ore cofortale eing Turkish in the local place. Volgs Ehrkap gaan lokale gevoels van verondheid dan ook vaak sa et transnationale idtificaties. Tael 2. Gevoels van verondheid et verschillde groep (geiddelde scores) Voelt zich verond et: Eig groep in Nederland Surinaers (N = 75) Turk (N = 75) Marokkan (N = 75) Totaal Rotterdaers Autochton Eig groep in herkostland Eig groep in andere land (N = 225) Wanneer we kijk naar de scores in tael 2, dan zi we dat de idtificatie et Rotterdaers sterker is dan de idtificatie et s in het herkostland. Vooral respondt die tot de tweede geratie ehor, gav tijds de interviews aan dat zij door s in het herkostland vaak als toerist word gezi dat zij zich daardoor ook zo voel. De gevoels van verondheid et s in het herkostland zijn echter aanzilijk sterker dan die et de diaspora (vgl. Snel e.a. 2006). De verwachting van onder andere Lucass (2006) dat ij de tweede geratie de panetnische idtificatie sterker zou zijn dan de idtificatie et het herkostland wordt dan ook niet evestigd door onze resultat. Op asis van tael 2 kan niet direct geconcludeerd word of lokale transnationale gevoels van verondheid elkaar uitsluit of dat deze juist vaak sagaan. O dit te onderzoek he we e regressieanalyse uitgevoerd, geaseerd op de cirkelscores. De resultat van tael 3 ak duidelijk dat de tweede geratie zich inderdaad inder verond voelt et s in het herkostland dan de eerste geratie. Etniciteit geslacht lijk ge invloed te he op de ate van transnationale idtificatie. In odel II is lokale idtificatie toegevoegd. De uitkost lat zi dat er e positief verand estaat tuss transnationale lokale idtificatie: respondt die zich nauw verond voel et Rotterdaers, idtificer zich sterker et s in het herkostland dan deg die zich inder sterk lokaal idtificer. De uitkost evestig dat s eerdere idtiteit et elkaar coiner (Groewold 2009, 111). Tael 3. Deterinant van transnationale idtificatie Etniciteit (vergelek et Turk) Model I Model II Surinaers Marokkan Sekse (an) Tweede geratie -0.21** -0.21** Leeftijd (vergelek et jarig) jaar jaar plus 0.20** 0.16 Lokale idtificatie 0.23* Verklaarde variantie R ** 0.05, * Conclusie Vanaf de jar negtig van de vorige eeuw is er sprake van e toede stroo van literatuur over transnationale netwerk de wijze waarop transnationale idtiteit word gevord (Levitt Sors 2004). Daarnaast is ook de interesse voor transnationaal urgerschap toego. Onderzoek naar transnationalise richt zich echter vaak op igrant van wie ekd is dat zij transnationaal actief zijn. Door dit selecter op asis van de afhankelijke variaele wordt het elang van transnationale inding vaak overdrev (Portes 2003; Guarnizo e.a. 2003). E andere tekortkoing in de estaande literatuur is dat weinig onderzoek aandacht esteedt aan de relatie tuss lokaal transnationaal urgerschap. De eeste studies zijn gericht op de relatie tuss het nationale het transnationale niveau. In dit artikel he we earguteerd dat Rotterda e, o et Roert Merton te sprek, strategic research site is o 36

10 Marianne van Bochove, Katja Rusinovic Godfried Engers Lokaal of transnationaal de relatie tuss lokaal transnationaal urgerschap te onderzoek. Rotterda is de stad et het grootste aandeel igrant in Nederland et e groeide allochtone iddklasse. Het is daarnaast ook de stad waar lokaal transnationaal urgerschap sterk gepolitiseerd word, onder andere door de partij Leefaar Rotterda. Ons onderzoek onder Surinaase, Turkse Marokkaanse Rotterdaers die tot de iddklasse ehor, laat zi dat het elang van transnationaal urgerschap niet oet word overschat (vgl. Nell 2009). Hoewel de respondt eschikk over de odigde financiële iddel o transnationaal actief te zijn, is hun aandacht veel eer gericht op de stad waarin zij won. Op het lokale niveau vind vor van actief urgerschap process van sociale idtificatie plaats. De uitkost van ons onderzoek lat zi dat Rotterda e actieve allochtone iddklasse heeft. Dit lijkt niet alle uit de etrokkheid van de respondt ij verschillde politieke aatschappelijke activiteit, aar ook uit hun sterke idtificatie et Rotterda. Dit neet niet weg dat de allochtone iddklasse aangeeft zich het eest verond te voel et de eig etnische groep. Dit wijst erop dat etnische idtificatie nog altijd e krachtige ron is voor de voring van idtiteit. In ons onderzoek he we e strikte definitie gehanteerd van actief urgerschap: het gaat hierij o politieke participatie process van idtificatie. Volgs deze definitie ko transnationale vor van actief urgerschap slechts in geringe ate voor onder onze respondt. Dat wil niet zegg dat het foe van transnationalise oneduidd is. Uit ons onderzoek lijkt tegelijkertijd dat igrant allerlei private activiteit ontwikkel van sociaal-culturele (failieezoek, kijk naar uitlandse zders) econoische aard (stur van geld, eig huisezit) (Van Bochove e.a. 2008). Het zou echter e inflatie van het egrip urgerschap etek wanneer alle transnationale sociaal-culturele econoische activiteit ook onder de noeer transnationaal urgerschap zoud word geplaatst. Onze resultat wijz er echter niet op dat transnationalise in rede zin irrelevant is. We he ons in dit artikel vooral gericht op activiteit in de pulieke sfeer. Transnationale activiteit die igrant onderne in de private sfeer kunn echter ook van elang zijn voor patron van etnische idtificatie voor de etrokkheid et het herkostland. Dergelijke activiteit kunn e kader ied voor toekostige vor van transnationaal urgerschap. Not 1 Zie over de groei van de allochtone iddklasse Dagevos e.a. (2006), Crul Heering (2008) CBS (2008). 2 Zo wordt er onder eer geschrev over ecologisch, cultureel, kosopolitisch, postnationaal, consuturgerschap (vgl. Urry 2000, 64). 3 De auteurs onderscheid electorale niet-electorale activiteit. Dit onderscheid kot grotdeels overe et wat wij het verschil noe tuss politiek civil society (Guarnizo e.a. 2003, 1223). 4 Onder politieke clais verstaan de auteurs activiteit in de pulieke sfeer, die erop gericht zijn o politieke eis naar vor te rg of o ander op te roep tot actie. Verschillde actor zoals igrantgroep ko et dergelijke clais op voor hun elang (Koopans e.a. 2005, 24). 5 Deze cijfers zijn geaseerd op de CBS-definitie van allochtoon : e persoon die woonachtig is in Nederland van wie t inste één ouder is geor in het uitland (in dit geval Surinae, Turkije of Marokko). 6 Het SCP geruikt verschillde indicator voor het et van de ovang van de allochtone iddklasse. Naast allochton et e aan op iniaal o-niveau kan ook e deel van de allochton et e eig onderneing tot de iddklasse gerekd word (Dagevos e.a. 2006). We he daaro ook kele zelfstandig onderneers in het onderzoek etrokk. We he alle onderneers geïnterviewd die iniaal e jaar actief zijn in de zakelijke distverling, aangezi in deze sector vooral hoogopgeleide igrant actief zijn (Rusinovic 2006). 7 Zie ijvooreeld het eerder goede onderscheid tuss electorale niet-electorale politieke activiteit van Guarnizo e.a. (2003), het onderscheid tuss convtionele non-convtionele politiek van Martiniello (2006) het onderscheid tuss politics supolitics van Beck (1997). 8 Iigrant zonder de Nederlandse nationaliteit kunn sterecht krijg voor de lokale verkiezing wanneer zij langer dan vijf jaar legaal in Nederland verlijv. 9 Ter illustratie van het verschil tuss Turkse Marokkaanse respondt voor wat etreft hun interesse in de politiek van het herkostland: terwijl ijna 90 proct van de Turkse respondt e politieke partij uit het herkostland wist te noe, was dit inder dan 30 proct onder de Marokkaanse respondt. Volgs Nell (2009) word 37

11 Marianne van Bochove, Katja Rusinovic Godfried Engers Lokaal of transnationaal dergelijke verschill verklaard door de actievere rol die de Turkse staat speelt in het lev van eigrant. 10 Gedurde het interview he we de respondt gevraagd hoeveel vertrouw zij he in politieke partij aatschappelijke organisaties in het land van herkost. De uitkost hiervan lat zi dat onder alle etnische groep het vertrouw in aatschappelijke organisaties groter is dan het vertrouw in politieke partij. De Turkse respondt he, in vergelijking et de Surinaase Marokkaanse respondt, het eeste vertrouw in politieke partij in het herkostland. 11 Het opkostperctage over heel Rotterda erekd was in proct. 12 Het perctage van De Graaf is echter niet geheel vergelijkaar, aangezi wij he gekek naar vrijwilligerswerk dat plaatsvindt in e lokale organisatie. 13 De Arese gocide verwijst naar de assaoord die zijn egaan onder het Ottoaanse rijk. De Arese kwestie werd actueel tijds de laatste verkiezing, odat drie pottiële Kaerled van verschillde partij het partijstandpunt, waarin de gocide werd erkd, niet kond onderschrijv. Deze kandidat werd vervolgs van de kandidatlijst verwijderd. 14 Zie voor dit punt ook Ostergaard-Niels (2003, 22); Tarrow (2005); Ehrkap (2005); Modood (2007, 137); Nederve Pieterse (2007, 187). Literatuur Bauöck, R., 1994, Transnational citizship, eership and rights in international igration. Aldershot: Edward Elgar. Bauöck, R., 2003, Reinvting uran citizship, Citizship Studies, 7 (2): Bauöck, R. (red.), 2006, Migration and citizship: legal status, rights and political participation. Asterda: Asterda University Press. Beck, U., 1997, The reinvtion of politics: rethinking odernity in the gloal social order. Caridge: Polity Press. Bloeraad, I., A. Korteweg G. Yurdakul, 2008, Citizship and iigration: Multiculturalis, assiilation, and challges to the nation-state. Annual Review of Sociology, 34: Bochove, M. van, K. Rusinovic G. Engers, 2008, Burgerschapsriefing 5: Transnationale etrokkheid, fsw/urgerschap, geraadpleegd op 5 januari Bosniak, L., 2006, The citiz and the ali: Dileas of conteporary eership. Princeton: Princeton University Press. Brink, G. van d, 2006, Culturele contrast. Het verhaal van de igrant in Rotterda. Asterda: Bert Bakker. Castles, S. A. Davidson, 2000, Citizship and igration. Gloalization and the politics of elonging. New York: Routledge. CBS, 2008, Jaarrapport integratie D Haag: Ctraal Bureau voor de Statistiek. COS, 2008, Bevolking van Rotterda naar etniciteit (CBS-definitie), op t/ 2008, geraadpleegd op 28 noveer Dagevos, J., S. Hoff A. Soede, 2006, Minderhed in de iddklasse. In: Sociaal Cultureel Planureau. Invester in verog. Sociaal Cultureel Rapport D Haag: SCP, Dekker, P., 2008, Civil society. In: A. van d Broek S. Keuzkap (red.), Het dagelijks lev van allochtone stedeling, D Haag: Sociaal Cultureel Planureau, DeSipio, L., H. Pachon, R.O. De la Garza J. Lee, 2003, Iigrant politics at hoe and aroad. How Latino iigrants gage the politics of their hoe counities and the United States. Clareont: Toás Rivera Policy Institute. Duyvdak, J.W., E. Engel I. de Haan, 2008, Het ange Nederland. Pleidooi voor e op saleving. Asterda: Bert Bakker. Ehrkap, P., 2005, Placing idtities. Transnational practices and local attachts of Turkish iigrants in Gerany. Journal of Ethnic and Migration Studies, 31 (2): Engers, G., E. Snel, A. Leerkes, M. van San H. Entzinger, 2003, Over landsgrz. Transnationale etrokkheid integratie. Rotterda: RISBO. Engers, G., J. van der Leun J. de Boo, 2007, The fragtation of igration and crie in the Netherlands. Crie and Justice, 35: Entzinger, H. E. Dourleijn, 2008, De lat steeds hoger. De leefwereld van jonger in e ulti-etnische stad. Ass: Van Gorcu. Fnea, M. J. Tillie, 2001, Civic counity, political participation and political trust of ethnic groups. Connections, 24 (4): Fox, J., 2005, Unpacking transnational citizship. Annual Review of Political Scice, 8: Graaf, P.A. de, 2008, Vrijwilligerswerk inforele hulp in Rotterda Rotterda: Ctru voor Onderzoek Statistiek. Groewold, G., 2008, Idtities and intercultural relations. In: M. Crul L. Heering (red.), The position of the Turkish and Moroccan second geration in Asterda and Rotterda. The TIES study in the Netherlands, Asterda: Asterda University Press, Guarnizo, L.E., A. Portes W. Haller, 2003, Assiilation and transnationalis: deterinants of transnational political action aong conteporary igrants. Aerican Journal of Sociology, 108 (6), Gunster, H.R. van, 1998, A theory of citizship: organizing plurality in conteporary deocracies. Boulder: Westview Press. Hart, B. de, 2005, Het prolee van duele nationaliteit. Politieke ediadeatt na de oord op Theo van Gogh. Migrantstudies, 21 (4): Holston, J. (red.), 1999, Cities and citizship, Durha: Duke University Press. Holston, J. A. Appadurai, 1999, Introduction: Cities and citizship. In: J. Holston (red.), Cities and citizship, Durha: Duke University Press, Isin, E.F., 2000, Introduction: Deocracy, citizship and the city. In: E.F. Isin (red.), Deocracy, citizship and the gloal city, Lond/New York: Routledge,

12 Marianne van Bochove, Katja Rusinovic Godfried Engers Lokaal of transnationaal Itzigsohn, J., 2000, Iigration and the oundaries of citizship: The Institutions of iigrants s political transnationalis. International Migration Review, 34 (4): Jones-Correa, M., 2005, Mexican igrants and their relation to US Latino civil society. Paper prested at the seinar Mexican igrant social and civic participation in the United States, Woodrow Wilson International Cter for Scholars. Koopans, R., P. Statha, M. Giugni F. Passy, 2005, Contested citizship. Iigration and cultural diversity in Europe. Minneapolis/Lond: University of Minnesota Press. Levitt, P. N.N. Sors, 2004, The transnational turn in igration studies. Gloal, Migration Perspectives, 6, Geva: Gloal Coission on International Migration. Lucass, L., 2006, Is transnationalis copatile with assiilation? Exaples fro Western Europe since IMIS-Beiträge, 29: Martiniello, M. (red.), 1995, Migration, citizship and ethnonational idtities in the European Union. Brookfield: Aveury. Martiniello, M., 2006, Political participation, oilization and represtation of iigrants and their offspring in Europe. In: R. Bauöck (red.), Migration and citizship. Legal status, rights and political participation, Asterda: Asterda University Press, Modood, T., 2007, Multiculturalis. A civic idea. Caridge: Polity Press. Morawska, E., 2003, Iigrant transnationalis and assiilation: a variety of coinations and the analytic strategy it suggests. In: C. Joppke E. Morawska (red.), Toward assiilation and citizship: iigrants in lieral nation-states, Houndills: Palgrave, Nederve Pieterse, J., 2007, Ethnicities and gloal ulticulture. Pants for an octopus. Lanha: Rowan & Littlefield Pulishers. Nell, L.M., 2007, (Post) Colonial transnational actors and hoeland political developt: the case of Surina. In: T. van Naerss, E. Spaan A. Zooers (red.), Gloal igration and developt, New York: Routledge, Nell, L.M., 2009, Transnational igrant politics. Historical structures and currt evts. Asterda: Asterda University Press (forthcoing). Ostergaard-Niels, E.K., 2003, The politics of igrants transnational political Practices. International Migration Review, 37 (3): Portes, A., 2003, Conclusion: Theoretical convergces and epirical evidce in the study of iigrant transnationalis, International Migration Review, 37 (3): Rusinovic, K., 2006, Dynaic trepreurship. First and second-geration iigrant trepreurs in the Netherlands. Asterda: Asterda University Press. Sass, S., 1999, Whose city is it? Gloalization and the foration of new clais. In: J. Holston (red.), Cities and Citizship, Durha: Duke University Press, Scheffer, P., 2007, Het land van aankost. Asterda: De Bezige Bij. Schinkel, W., 2007, Teg actief urgerschap. Justitiële verkning, 33 (8): Sith, M.P. M. Bakker, 2008, Citizship across orders. The political transnationalis of el igrante. Ithaca/Lond: Cornell University Press. Snel, E., G. Engers A. Leerkes, 2006, Transnational involvet and social Integration. Gloal Networks, 6: Soysal, Y.N., 1994, Liits of citizship. Migrants and postnational eership in Europe. Chicago: Chicago University Press. Stevson, N., 2003, Cultural citizship. Cosopolitan questions. Berkshire: Op University Press. Tarrow, S., 2005, The new transnational activis. New York: Caridge University Press. Tillie, J., 2006, De strategieën van de allochtone kiezer. Socialise Deocratie, 63 (12), Urry, J., 2000, Gloal flows and gloal citizship. In: E.F. Isin (red.), Deocracy, citizship and the gloal gity, Lond: Routledge,

13 Marianne van Bochove, Katja Rusinovic Godfried Engers Lokaal of transnationaal Appdix Tael A1. Achtergrondkerk (in perctages) Geslacht Surinaers Turk Marokkan Totaal Man Vrouw Leeftijd tot tot tot tot ouder Opleiding* Mo Ho Universiteit Anders Type aan Loondist Zelfstandig Beide Niveau aan** Mo-niveau Ho-niveau Universitair Anders Geratie*** 1e geratie e geratie Nationaliteit Alle Nederlandse Duele nationaliteit**** Alle herkostland Totaal 100 (N = 75) 100 (N = 75) 100 (N = 75) 100 (N = 225) * Het gaat hier o het hoogst ehaalde diploa. ** Dit etreft de respondt die in loondist werk. *** Tot de tweede geratie rek we deg die in Nederland zijn geor deg die vóór hun twaalfde levsjaar naar Nederland zijn geko. **** Eén Surinaase respondt is in het ezit van zowel de Nederlandse als de Aerikaanse nationaliteit. 40

Boekensignalement. Transnationalisme en burgerschap. Marianne van Bochove en Katja Rusinovic

Boekensignalement. Transnationalisme en burgerschap. Marianne van Bochove en Katja Rusinovic Boeksignalet Transnationalise urgerschap Onder redactie van Sanneke Kuipers Marianne van Bochove Katja Rusinovic Marianne van Bochove Katja Rusinovic zijn respectievelijk als aio postdoc onderzoeker verond

Nadere informatie

Burgerschapsbriefing 5 Transnationale betrokkenheid

Burgerschapsbriefing 5 Transnationale betrokkenheid Burgerschapsbriefing 5 Transnationale betrokkenheid december 2008 1 Inleiding Door middel van burgerschapsbriefings brengen wij periodiek verslag uit van de resultaten van het onderzoeksproject Transnationalisme

Nadere informatie

Aspecten van burgerschap

Aspecten van burgerschap Aspect van urgerschap E historische analyse van de transforaties van het urgerschapsconcept in Nederland Friso van Houdt Wille Schinkel Friso van Houdt is als proovdus verond aan de Faculteit Sociale Wetschapp

Nadere informatie

Reflectie & debat. Ontwikkelingshulp die verschil maakt. Peter van Lieshout, Monique Kremer en Robert Went

Reflectie & debat. Ontwikkelingshulp die verschil maakt. Peter van Lieshout, Monique Kremer en Robert Went Dit artikel uit Beleid Maatschappij is gepuliceerd door Boo Lea uitgevers is ested voor Universiteit van Asterda Reflectie & deat Ontwikkelingshulp die verschil aakt Peter van Lieshout, Monique Kreer Roert

Nadere informatie

Onderwijssegregatie in de grote steden

Onderwijssegregatie in de grote steden Onderwijssegregatie in de grote sted Sjoerd Karst, Charles Felix, Guuske Ledoux, Wi Meijn, Jaap Roeleveld Erik van Schoot Sjoerd Karst is Universitair hoofddoct onderwijseleid, Universiteit van Asterda

Nadere informatie

De opbouwwerker als architect van de publieke sfeer

De opbouwwerker als architect van de publieke sfeer Dit artikel van Boo Lea Tijdschrift is geaakt voor Universiteit van Asterda De opouwwerker als architect van de pulieke sfeer Jan Wille Duyvdak Justus Uiterark Jan Wille Duyvdak (1959), hoogleraar algee

Nadere informatie

Werkende vaders, zorgende mannen. De mogelijkheid van verandering

Werkende vaders, zorgende mannen. De mogelijkheid van verandering Werkde vaders, zorgde ann. De ogelijkheid van verandering Jan Wille Duyvdak Monique Stavuiter Jan Wille Duyvdak is hoogleraar algee sociologie aan de Universiteit van Asterda ede-auteur van het oek Working

Nadere informatie

Onvoorziene opbrengsten

Onvoorziene opbrengsten Onvoorzie oprgst Meer dan de tragiek van goede edoeling Mark van Twist Wouter Jan Verheul Mark van Twist is hoogleraar estuurskunde aan de Erasus Universiteit Rotterda decaan van de Nederlandse School

Nadere informatie

De angst voor bevolkingskrimp, vergrijzing en bevolkingspolitiek

De angst voor bevolkingskrimp, vergrijzing en bevolkingspolitiek De angst voor evolkingskrip, vergrijzing evolkingspolitiek Harry van Dal Harry van Dal is werkzaa als sior onderzoeker ij het Nederlands Interdisciplinair Deografisch Instituut (NIDI) te D Haag het CtER

Nadere informatie

Met recht risico s reduceren

Met recht risico s reduceren Met recht risico s reducer Bert Nieeijer Peter van Wijck Bert Nieeijer is plv. directeur van het Wetschappelijk Onderzoek Docutatie Ctru van het inisterie van Justitie hoogleraar rechtssociologie aan de

Nadere informatie

Krimpende arbeidsmarkt: nieuw perspectief, oude problemen

Krimpende arbeidsmarkt: nieuw perspectief, oude problemen Kripde areidsarkt: nieuw perspectief, oude prole Paul de Beer Paul de Beer is Hri Polak-hoogleraar voor areidsverhouding aan de Universiteit van Asterda. Tevs is hij verond aan De Burcht (Ctru voor Areidsverhouding)

Nadere informatie

Over de spanning tussen meritocratie en democratie

Over de spanning tussen meritocratie en democratie De diploadeocratie Over de spanning tuss eritocratie deocratie Mark Bovs Prof. Dr. Mark Bovs is als hoogleraar Bestuurskunde verond aan de Utrechtse School voor Bestuurs- Organisatiewetschap van de Universiteit

Nadere informatie

Verhoudingen tussen de sociale partners in Nederland anno 2005: corporatisme of lobbyisme?

Verhoudingen tussen de sociale partners in Nederland anno 2005: corporatisme of lobbyisme? Verhouding tuss de sociale partners in Nederland anno 2005: corporatise of loyise? Agnes Akkeran Agnes Akkeran is als universitair doct verond aan de Faculteit der Managet Wetschapp van de Radoud Universiteit

Nadere informatie

b en jaargang 37 Van de redactie 123 Artikelen Marc van der Meer en Bert Roes Simultaan leren: beleidsleren in de keten van werk en inkomen 124

b en jaargang 37 Van de redactie 123 Artikelen Marc van der Meer en Bert Roes Simultaan leren: beleidsleren in de keten van werk en inkomen 124 2010 jaargang 37 2 Van de redactie 123 Artikel Marc van der Meer Bert Roes Siultaan ler: eleidsler in de ket van werk inko 124 Wouter van Gt Sako Musterd Isolet angst: PVV in Haagse uurt ij de geeteraadsverkiezing

Nadere informatie

Besturen in commissie

Besturen in commissie Bestur in coissie Verklaring van e foe Martin Schulz, Mark van Twist Hk Geveke * Martin Schulz werkt aan de Tilurgse School voor Politiek Bestuur van de Universiteit van Tilurg aan e proefschrift over

Nadere informatie

Internet in de klas. voor KPN Internet. december 2005. Internet in de klas. t.b.v. KPN Internet Blauw Research / B6359 december 2005

Internet in de klas. voor KPN Internet. december 2005. Internet in de klas. t.b.v. KPN Internet Blauw Research / B6359 december 2005 1 voor KPN Internet deceer 2005 2 Copyright 2005 Blauw Research v Alle rechten voorehouden. Niets uit dit rapport ag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautoatiseerd gegevensestand, of openaar geaakt,

Nadere informatie

Westers beleid tegen kinderarbeid: Een politiektheoretische. Mijke Houwerzijl & Roland Pierik

Westers beleid tegen kinderarbeid: Een politiektheoretische. Mijke Houwerzijl & Roland Pierik Westers eleid teg kinderareid: E politiektheoretische eschouwing 1 Mijke Houwerzijl & Roland Pierik Dr. Roland Pierik is universitair doct politieke theorie aan de Rechtfaculteit van de Universiteit van

Nadere informatie

Wat betekent het CBF-Keur voor het Nederlands publiek?

Wat betekent het CBF-Keur voor het Nederlands publiek? Wat betekent het CBF-Keur voor het Nederlands publiek? Rapportage van: Irene Mol Stichting Pequeno pequeno@planet.nl en René Bekkers Werkgroep Filantropische Studies Vrije Universiteit Amsterdam R.Bekkers@fsw.vu.nl

Nadere informatie

Wat betekent het CBF-Keur voor het Nederlands publiek?

Wat betekent het CBF-Keur voor het Nederlands publiek? Wat betekent het CBF-Keur voor het Nederlands publiek? Rapportage van: Irene Mol Stichting Pequeno pequeno@planet.nl en René Bekkers Werkgroep Filantropische Studies Vrije Universiteit Amsterdam R.Bekkers@fsw.vu.nl

Nadere informatie

Diversiteit in de Provinciale Staten

Diversiteit in de Provinciale Staten Onderzoek Diversiteit in de Provinciale Staten Het Huis voor democratie en rechtsstaat heeft na de verkiezingen van 2 maart 2011 de diversiteit in de nieuwe Provinciale Staten (PS) onderzocht. Het gaat

Nadere informatie

Bijlagen bij hoofdstuk 11 Opvattingen van autochtonen en allochtonen over de multietnische

Bijlagen bij hoofdstuk 11 Opvattingen van autochtonen en allochtonen over de multietnische Jaarrapport Integratie Sociaal en Cultureel Planbureau / Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum / Centraal Bureau voor de Statistiek september, 2005 Bijlagen bij hoofdstuk 11 Opvattingen van

Nadere informatie

Bijlage bij hoofdstuk 11 Wederzijdse beeldvorming

Bijlage bij hoofdstuk 11 Wederzijdse beeldvorming Jaarrapport integratie 27 Jaco Dagevos en Mérove Gijsberts Sociaal en Cultureel Planbureau, november 27 Bijlage bij hoofdstuk 11 Wederzijdse beeldvorming Mérove Gijsberts en Miranda Vervoort B11.1 Aandeel

Nadere informatie

WIE IS DE NIET-WESTERSE ALLOCHTONE GEVER?

WIE IS DE NIET-WESTERSE ALLOCHTONE GEVER? WIE IS DE NIET-WESTERSE ALLOCHTONE GEVER? Amsterdam, november 2011 Auteur: Dr. Christine L. Carabain NCDO Telefoon (020) 5688 8764 Fax (020) 568 8787 E-mail: c.carabain@ncdo.nl 1 2 INHOUDSOPGAVE Samenvatting

Nadere informatie

Te gast in (semi-)publieke ruimtes

Te gast in (semi-)publieke ruimtes Te gast in (sei-)pulieke ruites Naar conviviale stedelijke ogangsvor Bas van Stokko Bas van Stokko is werkzaa aan het Ctru voor Ethiek, Radoud Universiteit Nijeg, aan de Faculteit der Sociale Wetschapp

Nadere informatie

jaargang 36 Themanummer: Migranten en burgerschap onder redactie van Katja Rusinovic en Marianne van Bochove Van de redactie 2 Artikelen

jaargang 36 Themanummer: Migranten en burgerschap onder redactie van Katja Rusinovic en Marianne van Bochove Van de redactie 2 Artikelen Theanuer: Migrant urgerschap onder redactie van Katja Rusinovic Marianne van Bochove 2009 jaargang 36 1 Van de redactie 2 Artikel Gariël van d Brink Polariser of polder? Inleiding op het theanuer over

Nadere informatie

UvA-DARE (Digital Academic Repository)

UvA-DARE (Digital Academic Repository) UvA-DARE (Digital Academic Repository) Politiek burgerschap van migranten in Berlijn: De weerbarstige relatie tussen sociaal kapitaal en integratie van Turken, Italianen, Russische Joden en Aussiedler

Nadere informatie

Klimaatverandering en waterveiligheid, tussen ernst en enthousiasme

Klimaatverandering en waterveiligheid, tussen ernst en enthousiasme Kliaatverandering waterveiligheid, tuss ernst thousiase De discursieve fraing van edreiging kans Arwin van Buur Jero Warner Dr. M.W. van Buur is universitair doct estuurskunde aan de Erasus Universiteit

Nadere informatie

Haagse pionnen op het Brusselse schaakbord?

Haagse pionnen op het Brusselse schaakbord? Haagse pionn op het Brusselse schaakord? Caspar van d Berg Sein Suvarierol Over de aansturing eleidsnetwerk van Nederlandse gedetacheerd ij de Europese Coissie Caspar van d Berg is als doct onderzoeker

Nadere informatie

Leren van verschillen: zorgende vaders in uitzonderlijke

Leren van verschillen: zorgende vaders in uitzonderlijke Dit artikel van Boo Lea Tijdschrift is geaakt voor Universiteit van Asterda Ler van verschill: zorgde vaders in uitzonderlijke praktijk Monique Stavuiter, Jan Wille Duyvdak, Sia Nieorg Margaret Brugan

Nadere informatie

Thuis voelen in Nederland: stedelijke verschillen bij allochtonen

Thuis voelen in Nederland: stedelijke verschillen bij allochtonen Thuis voelen in Nederland: stedelijke verschillen bij allochtonen Jeroen Nieuweboer Allochtonen in, en voelen zich minder thuis in Nederland dan allochtonen elders in Nederland. Marokkanen, Antillianen

Nadere informatie

BIJLAGEN. Dichter bij elkaar? De sociaal-culturele positie van niet-westerse migranten in Nederland. Willem Huijnk Jaco Dagevos

BIJLAGEN. Dichter bij elkaar? De sociaal-culturele positie van niet-westerse migranten in Nederland. Willem Huijnk Jaco Dagevos Dichter bij elkaar? De sociaal-culturele positie van niet-westerse migranten in Nederland Willem Huijnk Jaco Dagevos BIJLAGEN Bijlagen hoofdstuk 2... 2 Bijlagen hoofdstuk 3... 3 Bijlagen hoofdstuk 4...

Nadere informatie

Cultuurparticipatie in Dordrecht.

Cultuurparticipatie in Dordrecht. Cultuurparticipatie in Dordrecht. Bas Hoeing CMV 2 09018387 Inhoudsopgave: Aanleiding Blz. 3 Het probleem Blz. 3 De opdrachtgever Blz. 3 Vraagstelling Blz. 4 Deelvragen Blz. 4 Aanpak Blz. 4 Definities

Nadere informatie

Bruto nationaal geluk: een proef op de som 19

Bruto nationaal geluk: een proef op de som 19 Bruto nationaal geluk: een proef op de som Crétien van Campen De laatste jaren hebben verscheidene auteurs gepleit voor geluk als een nieuw richtsnoer voor beleid (Kahneman 1999, Veenhoven 2002, Layard

Nadere informatie

Uit huis gaan van jongeren

Uit huis gaan van jongeren Arie de Graaf en Suzanne Loozen Jaarlijks verlaten bijna een kwart miljoen jongeren het ouderlijk huis. Een klein deel van hen is al vóór de achttiende verjaardag uit huis gegaan. De meeste jongeren gaan

Nadere informatie

Politieke participatie

Politieke participatie 11 Politieke participatie Interesse in de (gemeente)politiek, stemintentie, opkomst en partijkeuze komen in dit hoofdstuk aan de orde. De centrale vraag is: welke Amsterdammers zijn politiek betrokken,

Nadere informatie

De stad en staat van de burger. Het stadsburgerschap van de allochtone middenklasse

De stad en staat van de burger. Het stadsburgerschap van de allochtone middenklasse De stad en staat van de burger Het stadsburgerschap van de allochtone middenklasse Nicis Institute - 2009 Nicis Institute - De stad en staat van de burger - 1 ISBN: 978 90 77389 74 4 NUR: 740 Uitgave:

Nadere informatie

Informatie over de deelnemers

Informatie over de deelnemers Tot eind mei 2015 hebben in totaal 45558 mensen deelgenomen aan de twee Impliciete Associatie Testen (IATs) op Onderhuids.nl. Een enorm aantal dat nog steeds groeit. Ook via deze weg willen we jullie nogmaals

Nadere informatie

Behorende bij het proefschrift How Politics Becomes News and News Becomes Politics geschreven

Behorende bij het proefschrift How Politics Becomes News and News Becomes Politics geschreven Samenvatting Behorende bij het proefschrift How Politics Becomes News and News Becomes Politics geschreven door Luzia Helfer aan de Universiteit Leiden en de Universiteit Antwerpen Verdedigd op 9 december

Nadere informatie

gemeente Eindhoven Raadsvragen van het raadslid dhr. A. Rennenberg (OAE) over de aanvraag gehandicaptenparkeerkaart en parkeerboetes

gemeente Eindhoven Raadsvragen van het raadslid dhr. A. Rennenberg (OAE) over de aanvraag gehandicaptenparkeerkaart en parkeerboetes gemeente Eindhoven Inoeknummer 13st01579 Beslisdatum B&W 13 septemer 2013 Dossiernummer 13.37.103 (2.5.3) Raadsvragen van het raadslid dhr. A. Rennenerg (OAE) over de aanvraag gehandicaptenparkeerkaart

Nadere informatie

Diversiteit in Provinciale Staten, Gedeputeerde Staten en Eerste Kamer in 2011

Diversiteit in Provinciale Staten, Gedeputeerde Staten en Eerste Kamer in 2011 Onderzoek Diversiteit in Provinciale Staten, Gedeputeerde Staten en Eerste Kamer in 2011 Het Huis voor democratie en rechtsstaat heeft na de verkiezingen van 2 maart 2011 de diversiteit in de nieuwe Provinciale

Nadere informatie

Trots op Groningen. Voelen Groningers zich verbonden met de provincie?

Trots op Groningen. Voelen Groningers zich verbonden met de provincie? Trots op Groningen. Voelen Groningers zich verbonden met de provincie? In deze factsheet staat de binding met de provincie Groningen centraal. Het gaat dan om de persoonlijke gevoelens die Groningers hebben

Nadere informatie

Leren over biotechnologie

Leren over biotechnologie Ler over iotechnologie Besluit iotechnologie ij dier als arranget voor aatschappelijk ler Alert Meijer, Frans Bro, Gerolf Pikker, Marie-Jeanne Schiffelers Martijn van der Spek Meijer, Pikker, Schiffelers

Nadere informatie

Homoseksuelen in Amsterdam

Homoseksuelen in Amsterdam Homoseksuelen in Amsterdam Projectnummer 9150 In opdracht van de Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling Marlon Nieuwenhuis drs. Marcel Janssen dr. Willem Bosveld Oudezijds Voorburgwal 300 Postbus 658 1012

Nadere informatie

7. Deelname en slagen in het hoger onderwijs

7. Deelname en slagen in het hoger onderwijs 7. Deelname en slagen in het hoger onderwijs Vergeleken met autochtonen is de participatie in het hoger onderwijs van niet-westerse allochtonen ruim twee keer zo laag. Tussen studiejaar 1995/ 96 en 21/

Nadere informatie

ISOTIS interview studie MARTINE BROEKHUIZEN MELISSA BE

ISOTIS interview studie MARTINE BROEKHUIZEN MELISSA BE ISOTIS interview studie MARTINE BROEKHUIZEN MELISSA BE ISOTIS Inclusive Education and Social Support to Tackle Inequalities in Society. ISOTIS is ook het Griekse woord ʾισότηϛ (spreek uit: iesòtis ), wat

Nadere informatie

gemeente Eindhoven OplegvelInitiatiefvoorstel Raadscommunicatie 2011 2014 Raad in (inter)actie mhe/ed10048450 Griffie gemeenteraad

gemeente Eindhoven OplegvelInitiatiefvoorstel Raadscommunicatie 2011 2014 Raad in (inter)actie mhe/ed10048450 Griffie gemeenteraad gemeente Eindhoven Griffie gemeenteraad Raadsnummer Inoeknummer Dossiernummer OplegvelInitiatiefvoorstel Raadscommunicatie 2011 2014 Raad in (inter)actie mhe/ed10048450 gemeente Eindhoven Griffie gemeenteraad

Nadere informatie

Zienswijzennota 1 e wijziging Oud Woensel 2012 (moskee Visserstraat)

Zienswijzennota 1 e wijziging Oud Woensel 2012 (moskee Visserstraat) gemeente Eindhoven Zienswijzennota 1 e wijziging Oud Woensel 2012 (moskee Visserstraat) Inleiding Bij het opstellen van het estemmingsplan Oud Woensel 2012, vastgesteld door de gemeenteraad op 20 novemer

Nadere informatie

Sociale samenhang in Groningen

Sociale samenhang in Groningen Sociale samenhang in Groningen Goede contacten zijn belangrijk voor mensen. Het blijkt dat hoe meer sociale contacten mensen hebben, hoe beter ze hun leefsituatie ervaren (Boelhouwer 2013). Ook voelen

Nadere informatie

Mogelijkheden en wenselijkheden van beleid ter bevordering van een meer gelijke verdeling van arbeiden zorgtaken tussen mannen en vrouwen

Mogelijkheden en wenselijkheden van beleid ter bevordering van een meer gelijke verdeling van arbeiden zorgtaken tussen mannen en vrouwen Dit artikel van Boo Lea Tijdschrift is geaakt voor Universiteit van Asterda Mogelijkhed wselijkhed van eleid ter evordering van e eer gelijke verdeling van areid zorgtak tuss ann vrouw Monique Stavuiter

Nadere informatie

Bijlagen. Integratie in zicht? Willem Huijnk Iris Andriessen

Bijlagen. Integratie in zicht? Willem Huijnk Iris Andriessen Bijlagen Integratie in zicht? Willem Huijnk Iris Andriessen Inhoud Bijlage ij hoofdstuk 1 3 Bijlage ij hoofdstuk 2 5 Bijlage ij hoofdstuk 3 7 Bijlage ij hoofdstuk 4 9 Bijlage ij hoofdstuk 5 18 Bijlage

Nadere informatie

Scholen in de Randstad sterk gekleurd

Scholen in de Randstad sterk gekleurd Scholen in de Randstad sterk gekleurd Marijke Hartgers Autochtone en niet-westers allochtone leerlingen zijn niet gelijk over de Nederlandse schoolvestigingen verdeeld. Dat komt vooral doordat niet-westerse

Nadere informatie

Leidenincijfers Beleidsonderzoek draagt bij aan de kwaliteit van beleid en besluitvorming

Leidenincijfers Beleidsonderzoek draagt bij aan de kwaliteit van beleid en besluitvorming Leidenincijfers Beleidsonderzoek draagt bij aan de kwaliteit van beleid en besluitvorming - Internationalisering Leidse regio www.leidenincijfers.nl BELEIDSONDERZOEK 071-516 5123 I info@leidenincijfers.nl

Nadere informatie

gemeente Eindhoven Het college van burgemeester en wethouders van Eindhoven, en de burgemeester van Eindhoven hebben op

gemeente Eindhoven Het college van burgemeester en wethouders van Eindhoven, en de burgemeester van Eindhoven hebben op gemeente Eindhoven Besluit Het college van urgemeester en wethouders van Eindhoven, en de urgemeester van Eindhoven heen op esloten: met etrekking tot de handhaving van de Drank en Horecawet en de Drank

Nadere informatie

gemeente Eindhoven opdrachtformulering evaluatie verkeerssituatie Meerhoven

gemeente Eindhoven opdrachtformulering evaluatie verkeerssituatie Meerhoven gemeente Eindhoven opdrachtformulering evaluatie verkeerssituatie Meerhoven Achtergrond en aanleiding Meerhoven, de grootste stadsuitreiding van Eindhoven, is sinds 1999 in aanouw. De wijk ligt ten westen

Nadere informatie

Arbeidsdeelname van paren

Arbeidsdeelname van paren Arbeidsdeelname van paren Johan van der Valk De combinatie van een voltijdbaan met een is het meest populair bij paren, met name bij paren boven de dertig. Ruim 4 procent van de paren combineerde in 24

Nadere informatie

Jongeren en politiek

Jongeren en politiek Jongeren en politiek WERKDOCUMENT Steven Poppelaars MSc. dr. Esther Jakobs Oudezijds Voorburgwal 300 Postbus 658 1012 GL Amsterdam 1000 AR Amsterdam Tel 020 251 0406 Fax 020 251 0444 s.poppelaars@os.amsterdam.nl

Nadere informatie

Oudere migranten in Nederland: Prevalentie en oorzaken van eenzaamheid

Oudere migranten in Nederland: Prevalentie en oorzaken van eenzaamheid Oudere migranten in Nederland: Prevalentie en oorzaken van eenzaamheid Tineke Fokkema, NIDI-KNAW, Rijksuniversiteit Groningen, Erasmus Universiteit Rotterdam Jolien Klok, Vrije Universiteit Amsterdam Theo

Nadere informatie

Cohortvruchtbaarheid van niet-westers allochtone vrouwen

Cohortvruchtbaarheid van niet-westers allochtone vrouwen Cohortvruchtbaarheid van niet-westers allochtone vrouwen Mila van Huis De vruchtbaarheid van vrouwen van niet-westerse herkomst blijft convergeren naar het niveau van autochtone vrouwen. Het kindertal

Nadere informatie

We can do better than that! 1 Over de toekomst van het stelsel van sociale zekerheid in het licht van immigratie en integratie van nietwesterse

We can do better than that! 1 Over de toekomst van het stelsel van sociale zekerheid in het licht van immigratie en integratie van nietwesterse We can do etter than that! 1 Over de toekost van het stelsel van sociale zekerheid in het licht van iigratie integratie van nietwesterse iigrant Erik de Gier Erik de Gier is hoogleraar coparatief areidsarkteleid

Nadere informatie

8. Werken en werkloos zijn

8. Werken en werkloos zijn 8. Werken en werkloos zijn In 22 is de arbeidsdeelname van allochtonen niet meer verder gestegen. Onder autochtonen is het aantal personen met werk nog wel licht toegenomen. De arbeidsdeelname onder Surinamers,

Nadere informatie

Bijlagen bij hoofdstuk 7 Sociaal-culturele integratie Sandra Beekhoven (SCP) en Jaco Dagevos (SCP)

Bijlagen bij hoofdstuk 7 Sociaal-culturele integratie Sandra Beekhoven (SCP) en Jaco Dagevos (SCP) Jaarrapport Integratie Sociaal en Cultureel Planbureau / Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum / Centraal Bureau voor de Statistiek september, 2005 Bijlagen bij hoofdstuk 7 Sociaal-culturele

Nadere informatie

Migranten en de erfenis van de verzuiling in Nederland

Migranten en de erfenis van de verzuiling in Nederland Migrant de erfis van de verzuiling in Nederland Marcel Hoogoo Peter Scholt E analyse van de invloed van de verzuiling op het Nederlandse igranteleid (circa 1970-hed) Marcel Hoogoo is universitair doct

Nadere informatie

FORUM Factsheet Jeugdwerkloosheid,

FORUM Factsheet Jeugdwerkloosheid, FORUM Factsheet Jeugdwerkloosheid, @ FORUM, Instituut voor Multiculturele Ontwikkeling, september 29 Samenvatting De werkloosheid onder de 1 tot 2 jarige Nederlanders is in het 2 e kwartaal van 29 met

Nadere informatie

Politieke participatie

Politieke participatie 12 Politieke participatie De Tweede Kamerverkiezingen van 17 hebben voor grote verschuivingen gezorgd in Amsterdam. De uitkomsten van deze verkiezingen komen uitgebreid aan bod in dit hoofdstuk. Verder

Nadere informatie

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen PDF hosted at the Radoud Repository of the Radoud University Nijeg The following full text is a pulisher's version. For additional inforation aout this pulication click this link. http://hdl.handle.net/2066/164807

Nadere informatie

Conclusies en aanbevelingen Gastvrij voor en door Eindhoven en de Brainport regio

Conclusies en aanbevelingen Gastvrij voor en door Eindhoven en de Brainport regio Conclusies en aanevelingen Gastvrij voor en door Eindhoven en de Brainport regio Conclusies en aanevelingen voor de 4 thema s van het Living In Incl. definiëring en doelgroepen Living in Marilyn Bailey

Nadere informatie

Steeds meer niet-westerse allochtonen in het voltijd hoger onderwijs

Steeds meer niet-westerse allochtonen in het voltijd hoger onderwijs Steeds meer niet-westerse allochtonen in het voltijd hoger onderwijs Esther van Kralingen Tussen studiejaar 1995/ 96 en 21/ 2 is het aandeel van de niet-westerse allochtonen dat in het hoger onderwijs

Nadere informatie

Hoeveel potentie tot buurtparticipatie in Amsterdam?

Hoeveel potentie tot buurtparticipatie in Amsterdam? Hoeveel potentie tot buurtparticipatie in Amsterdam? Met een terugtrekkende overheid die niet meer alle zorg kan en wil dragen, doet men steeds meer een beroep op de verantwoordelijkheid van de burgers.

Nadere informatie

Opleidingsonderdelen voor de faculteit Sociale Wetenschappen en Solvay Business School als gaststudent

Opleidingsonderdelen voor de faculteit Sociale Wetenschappen en Solvay Business School als gaststudent Opleidingsonderdelen voor de faculteit Sociale Wetenschappen en Solvay Business School als gaststudent SELECTEER DE OPLEIDING WAARIN JE BENT INGESCHREVEN AAN JE THUISINSTELLING: BACHELOR OF SCIENCE IN

Nadere informatie

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen PDF hosted at the Radoud Repository of the Radoud University Nijeg The following full text is a pulisher's version. For additional inforation aout this pulication click this link. http://hdl.handle.net/2066/68955

Nadere informatie

nota Strategisch risicomanagement

nota Strategisch risicomanagement nota Strategisch risicomanagement DEFINITIEF Novemer 2010 te/kd09002755 1 Novemer 2010 Colofon Uitgave Gemeente Eindhoven Datum Novemer 2010-2 - Novemer 2010 Inhoudsopgave Inhoudsopgave...3 Inleiding 4

Nadere informatie

Niet-westerse allochtonen behoren minder vaak tot de werkzame beroepsbevolking 1) Arbeidsdeelname niet-westerse allochtonen gedaald

Niet-westerse allochtonen behoren minder vaak tot de werkzame beroepsbevolking 1) Arbeidsdeelname niet-westerse allochtonen gedaald 7. Vaker werkloos In is de arbeidsdeelname van niet-westerse allochtonen gedaald. De arbeidsdeelname onder rs is relatief hoog, zes van de tien hebben een baan. Daarentegen werkten in slechts vier van

Nadere informatie

Alleenstaande moeders op de arbeidsmarkt

Alleenstaande moeders op de arbeidsmarkt s op de arbeidsmarkt Moniek Coumans De arbeidsdeelname van alleenstaande moeders is lager dan die van moeders met een partner. Dit verschil hangt voor een belangrijk deel samen met een oververtegenwoordiging

Nadere informatie

Rotterdam. sociaal. gemeten. 3e meting Sociale Index

Rotterdam. sociaal. gemeten. 3e meting Sociale Index 10 Rotterda sociaal geeten 3e eting Sociale Index 10 Rotterda sociaal geeten Rotterda sociaal geeten, 3e eting Sociale Index 1 3e eting Sociale Index Inhoud 0. Woord oraf 1. Inleiding 2. De Sociale Index

Nadere informatie

Uitdagingen in de multiculturele praktijk

Uitdagingen in de multiculturele praktijk 12 uit de praktijk Kernproblemen Uitdagingen in de multiculturele praktijk Vraag een fysiotherapeut die werkzaam is in een achterstandswijk naar zijn ervaringen met allochtone patiënten en de kans is groot

Nadere informatie

Groningers positief over sociale contacten in de woonbuurt

Groningers positief over sociale contacten in de woonbuurt Groningers positief over sociale contacten in de woonbuurt Sociale betrokkenheid, ofwel sociale cohesie, is een belangrijke eigenschap voor een leefbare woonomgeving. Zo blijkt dat hoe meer sociale contacten

Nadere informatie

N. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen.

N. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen. ADHD Wachtkamerspecial Onderbehandeling van ADHD bij allochtonen: kinderen en volwassenen N. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen. Inleiding

Nadere informatie

Eenvoudige breuken. update juli 2007 WISNET-HBO

Eenvoudige breuken. update juli 2007 WISNET-HBO Eenvoudige reuken update juli 2007 WISNET-HBO De edoeling van deze les is het repeteren met pen en papier van het werken met reuken. Steeds wordt ij geruik van letters verondersteld dat de noemers van

Nadere informatie

gemeente Eindhoven Raadsnummer 15R6244 Inboeknummer 15BST00413 Dossiernummer 15.14.851 3 april 2015 Commissie notitie Onderwerp: Right to Challenge.

gemeente Eindhoven Raadsnummer 15R6244 Inboeknummer 15BST00413 Dossiernummer 15.14.851 3 april 2015 Commissie notitie Onderwerp: Right to Challenge. gemeente Eindhoven Raadsnummer 15R6244 Inoeknummer 15BST00413 Dossiernummer 15.14.851 3 april 2015 Commissie notitie Onderwerp: Right to Challenge. Inleiding In de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo)

Nadere informatie

Publiek en privaat initiatief bij klimaatadaptatie

Publiek en privaat initiatief bij klimaatadaptatie Puliek privaat initiatief ij kliaatadaptatie Piet Rietveld Prof. dr. P. Rietveld is als vervoerseconoo verond aan de Vrije Universiteit Asterda Correspondtiegegevs: Prof. dr. P. Rietveld Vrije Universiteit

Nadere informatie

Claude Delmas : European Union Robert Schuman McCormick, 2002: 56. Hettne, 2001: xvii.

Claude Delmas : European Union Robert Schuman McCormick, 2002: 56. Hettne, 2001: xvii. 1 Claude Delmas 1980 1980 1989: 31 2004 5 1 10 25 European Union 1980 Robert Schuman 1950 McCormick, 2002: 56 Hettne, 2001: xvii Hettne, 2003: 15 1 post-modern state Caporaso, 1996 Francois Mitterrand

Nadere informatie

Onderzoek. Diversiteit in de Tweede Kamer 2012

Onderzoek. Diversiteit in de Tweede Kamer 2012 Onderzoek Diversiteit in de Tweede Kamer 2012 Nederland heeft een stelsel met evenredige vertegenwoordiging. Op 12 september 2012 waren er vervroegde verkiezingen voor de Tweede Kamer der Staten-Generaal:

Nadere informatie

H1 Haakjes wegwerken, ontbinden in factoren

H1 Haakjes wegwerken, ontbinden in factoren H1 Haakjes wegwerken, ontinden in factoren 1.1 Haakjes wegwerken In wiskundige uitdrukkingen komen vaak haakjes voor. In deze paragraaf komen de rekenregels aan de orde met etrekking tot het wegwerken

Nadere informatie

Discriminatie op de arbeidsmarkt

Discriminatie op de arbeidsmarkt Discriinatie op de areidsarkt De resultaten van Nederlands onderzoek Justus Veenan Prof. Dr. J. Veenan is hoogleraar Econoische Sociologie aan de Erasus Universiteit Rotterda, en directeur van het Instituut

Nadere informatie

Er zijn in totaal zeven mogelijkheden, waarvan er drie zijn met twee jongens en een meisje. De kans is dus 3 op 7 of 3 ofwel 3 : ,9%.

Er zijn in totaal zeven mogelijkheden, waarvan er drie zijn met twee jongens en een meisje. De kans is dus 3 op 7 of 3 ofwel 3 : ,9%. 5a d 6a 04 7-8 - De ogelijkheid voldoet niet aan de voorwaarde dat er ten inste één kind een is. In het oodiagra zie je dat er in totaal drie ogelijkheden zijn, waarvan er één is et preies twee s. De kans

Nadere informatie

Beleidsvervreemding van publieke professionals: theoretisch raamwerk en

Beleidsvervreemding van publieke professionals: theoretisch raamwerk en Beleidsvervreeding van pulieke professionals: theoretisch raawerk e casus over verzekeringsarts areidsdeskundig Lars Tuers, Victor Bekkers Bra Steijn Lars Tuers werkt op de Erasus Universiteit Rotterda

Nadere informatie

Doorwerking in de breedte

Doorwerking in de breedte Doorwerking in de reedte De doorwerking van Agenda 2002 in de teksten van decentrale eleidsnota s en cao-akkoorden in 1989 en 1999 Marte van Santen Drs. M. van Santen is als eleidsedewerker veronden aan

Nadere informatie

Onderzoek in het kader van de 100 ste editie van de Internationale Vierdaagse Afstandsmarsen Nijmegen. Nienke Lammertink en Koen Breedveld

Onderzoek in het kader van de 100 ste editie van de Internationale Vierdaagse Afstandsmarsen Nijmegen. Nienke Lammertink en Koen Breedveld NEDERLANDERS OVER DE VIERDAAGSE Onderzoek in het kader van de 100 ste editie van de Internationale Vierdaagse Afstandsmarsen Nijmegen Nienke Lammertink en Koen Breedveld Mei 2016 1 Nederlanders over de

Nadere informatie

Remigratie en pendelen

Remigratie en pendelen Remigratie en pendelen Seminar Oudere migranten in Nederland, 6 oktober 2017 Anita Böcker (a.bocker@jur.ru.nl) Remigratie en pendelen Ouderen met een Turkse achtergrond MiReKoç onderzoeksproject met Canan

Nadere informatie

Fact sheet. Dienst Wonen, Zorg en Samenleven. Eigen woningbezit 1e en 2e generatie allochtonen. Aandeel stijgt, maar afstand blijft

Fact sheet. Dienst Wonen, Zorg en Samenleven. Eigen woningbezit 1e en 2e generatie allochtonen. Aandeel stijgt, maar afstand blijft Dienst Wonen, Zorg en Samenleven Fact sheet nummer 1 januari 211 Eigen woningbezit 1e en Aandeel stijgt, maar afstand blijft Het eigen woningbezit in Amsterdam is de laatste jaren sterk toegenomen. De

Nadere informatie

Stadsenquête Leiden 2010

Stadsenquête Leiden 2010 Stadsenquête Leiden Hoofdstuk 42. Vrijwilligerswerk Samenvatting Bijna vier op de tien Leidenaren verricht op dit moment vrijwilligerswerk. Sinds 2001 is het percentage vrijwilligers dat in de Stadsenquête

Nadere informatie

Integratieonderzoek. Rapport. Ronald Baden. E9787/88 november 2007

Integratieonderzoek. Rapport. Ronald Baden. E9787/88 november 2007 Grote Bickersstraat 74 1013 KS Amsterdam Postbus 247 1000 AE Amsterdam t 020 522 54 44 f 020 522 53 33 e info@tns-nipo.com www.tns-nipo.com Rapport Integratieonderzoek Ronald Baden E9787/88 november 2007

Nadere informatie

Stemmotieven bij de gemeenteraadsverkiezingen

Stemmotieven bij de gemeenteraadsverkiezingen Stemmotieven bij de gemeenteraadsverkiezingen Voor: NPS/NOVA Hugo van der Parre Datum: 28 januari 2009 Project: 91804 Copyright: 2010. Synovate Ltd. Alle rechten voorbehouden. De concepten en ideeën die

Nadere informatie

Parallellen tussen België en Nederland

Parallellen tussen België en Nederland Parallellen tussen België en Nederland Integratie in Nederland Beleidstheorie, beleidsinformatie en beleidsimplicaties Mechelen 8 mei 2018 Arjen Verweij Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

Nadere informatie

Politiek van de genen

Politiek van de genen HANS HARBERS Politiek van de g Review van: GERARD DE VRIES EN KLASIEN KORSTMAN (red.) (2004) Getica van laboratoriu naar saleving. De ongekde praktijk van voorspellde getische test, NWO-reeks Sociale Cohesie,

Nadere informatie

Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind.

Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind. Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind. Bullying among Students with Autism Spectrum Disorders in Secondary

Nadere informatie

Ontwikkeling politieke voorkeur in 2015

Ontwikkeling politieke voorkeur in 2015 Een politiek systeem in ontbinding De peiling van vandaag laat zien in welke bijzondere electorale situatie Nederland eind 2015 is beland. Deze resultaten kunnen geplaatst worden in het verlengde van het

Nadere informatie

Bevolkingstrends 2014. Allochtonen en geluk. Karolijne van der Houwen Linda Moonen Oktober 2014 CBS Bevolkingstrends oktober 2014 1

Bevolkingstrends 2014. Allochtonen en geluk. Karolijne van der Houwen Linda Moonen Oktober 2014 CBS Bevolkingstrends oktober 2014 1 Bevolkingstrends 2014 Allochtonen en geluk Karolijne van der Houwen Linda Moonen Oktober 2014 CBS Bevolkingstrends oktober 2014 1 1. Inleiding Economische welvaart draagt bij aan welzijn, maar ook niet-economische

Nadere informatie

Zijn autochtonen en allochtonen tevreden met hun buurtbewoners?

Zijn autochtonen en allochtonen tevreden met hun buurtbewoners? Zijn autochtonen en allochtonen tevreden met hun? Martijn Souren en Harry Bierings Autochtonen voelen zich veel meer thuis bij de mensen in een autochtone buurt dan in een buurt met 5 procent of meer niet-westerse

Nadere informatie