Sarcopenie-interventies

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Sarcopenie-interventies"

Transcriptie

1 Sarcopenie-interventies 1. Introductie 2. Activiteit 3. Nutritie 4. Hormonen 5. Toekomst Beautiful young people are accidents of nature, but beautiful old people are works of art. Eleanor Roosevelt Referentie: De Spiegeleer A, Petrovic M, Boeckxstaens P, Van den Noortgate N. Treating sarcopenia in clinical practice: where are we now? Acta Clinica Belgica. 2016;71:

2

3

4 Fysieke activiteit 1. Inactiviteit: spiermassa, -kracht en functie 2. Exercise (oefening): spiermassa, -kracht en functie

5 Exercise 1. Effect 3-6m weerstandstraining: spierkracht 20-40% 2. Variabelen - Intensiteit (1-RM) - Volume - Snelheid 3. Praktijk 2-3d/week 50% weerstand, 50% uithouding

6

7 Eiwitten 1. Nutritie-variabelen - Moleculaire samenstelling Essentiële aminozuren, vertakt (eg. leucine) - Distributie over de dag 25-30g (= of 140 g ), 3xdd meeste ouderen: te weinig bij ontbijt en lunch, teveel bij avondmaal 2. Bijwerkingen

8

9 Andere - Creatine: 15-20g/d gedurende 5d (ladingsdosis), onderhoudsdosis 3-5g/d - Ω-3 vetzuren (EPA and DHA) - AA-derivaten: carnitine, citrulline, HMB, ornithine - Kruiden: Gingko biloba, Withania somnifera - Anti-oxidantia

10 1. Vitamine D 2. Testosteron 3. Oestrogeen 4. Groeihormoon 5. DHEA

11 Vitamine D 1. Effect Vitamine D supplementatie: spierkracht, functioneel, valincidentie bij ouderen met deficiëntie 2. Praktijk - Geen eenduidige richtlijnen - < 30ng/mL

12 Testosteron 1. Effect <300ng/dL: substitutie spiermassa, kracht, functionele outcome 2. Bijwerkingen - ProstaatCa - Cardiovasculair - LUTS - Polycythemie => ng/dL: weinig

13 Testosteron 3. Praktijk h: labo met totaal testosteron + SHBG - Prostaat (PPA, PSA), Hct, lipidenprofiel - Totaal testosteron < ng/dL, 2X - Absolute contra-indicatie voor testosteronsupplementatie is Hct>55%, (gevorderd) prostaatca; relatieve contra-indicaties: verhoogd Hct, onbehandelde slaapapneu, ernstige obstructieve symptomen van BPH en onstabiel hartfalen - Evaluatie na 6 maanden, nadien jaarlijks

14 Testosteron Route of administration Formulation Regimen Intramuscular T undecanoate 1000mg every wk Transdermal 1% testosterone gel 5-10g every day Oral T undecanoate 40-80mg 2-3x/day Calorische supplementatie

15 Testosteron 4. Toekomst - SARM s? - Testosteron bij vrouwen?

16 Oestrogeen 1. Effect Massa, kracht, functie 2. Praktijk SERM s? Groeihormoon 1. Effect Massa, minder op kracht en functie 2. Praktijk Bijwerkingen... DHEA 1. Effect Omzetting naar T of O; weinig effect 2. Praktijk Met fysieke activiteit?

17 - Myostatine-inhibitoren - Ghreline mimetica - Oxytocine receptor agonisten - ACE-I, sartanen, B-blokkers - NSAIDS/anti-inflammatory drugs - Medicatie stoppen: eg. nitraten, fibraten... - Slaaphygiëne

18 Personalised?

19 Take-away messages Exercise Resistance training combined with endurance training 2-3/week High intensity, high volume, high velocity (power training) Nutrition Healthy diet (fruit, vegetables, wholemeal cereals), inclusive ω-3 fatty acids (EPA + DHA) 25-30g proteins ( 10g EAA), supplement if not achieved with diet alone Consider creatine supplementation (in combination with exercise): 15-20g/d for 5 days (in 4 gifts), then 3-5g/d maintenance Alcohol/smoking Explain the importance of smoke-stop for muscle strength/function and other health effects Limit alcohol Vitamin D Supplement if 25(OH)vitaminD < 30ng/mL, e.g. 800IU/d Daily calcium intake should be 1200mg, use supplements if necessary Testosterone Consider supplementation if total testosterone < 300ng/dL or low-normal total testosterone with high SHBG AND overt signs of hypogonadism

20

21

22 Molecular Serum Muscle biopsy BIA DEXA Biomarkers Imaging CT MRI Functional Ultrasound Muscle strength Activities

23

DE IMPACT VAN BEWEGEN EN VOEDING OP SPIERMASSA EN FYSIEK FUNCTIONEREN VAN OUDEREN. Dr. Ir. Michael Tieland

DE IMPACT VAN BEWEGEN EN VOEDING OP SPIERMASSA EN FYSIEK FUNCTIONEREN VAN OUDEREN. Dr. Ir. Michael Tieland DE IMPACT VAN BEWEGEN EN VOEDING OP SPIERMASSA EN FYSIEK FUNCTIONEREN VAN OUDEREN Dr. Ir. Michael Tieland 1 DISCLOSURE BELANGEN (potentiële) belangenverstrengeling Geen Veroudering Spiermassa & Kracht

Nadere informatie

DE ROL VAN VOEDING EN BEWEGING OP SPIERMASSA BIJ ONDERVOEDE OUDEREN. Dr. Ir. Michael Tieland

DE ROL VAN VOEDING EN BEWEGING OP SPIERMASSA BIJ ONDERVOEDE OUDEREN. Dr. Ir. Michael Tieland DE ROL VAN VOEDING EN BEWEGING OP SPIERMASSA BIJ ONDERVOEDE OUDEREN Dr. Ir. Michael Tieland 1 EXTRA BEWEGING EN EIWIT NODIG? Jack Lalanne, 71 y Exercise is King Nutrition is Queen Put them together and

Nadere informatie

Sarcopenie in obesitas en na bariatrische chirurgie. Prof. Dominique Hansen, PhD, FESC

Sarcopenie in obesitas en na bariatrische chirurgie. Prof. Dominique Hansen, PhD, FESC Sarcopenie in obesitas en na bariatrische chirurgie Prof. Dominique Hansen, PhD, FESC Prevalentie van obesitas Prevalentie van obesitas Sarcopenie in obesitas Biolo G, et al. Clin Nutr 2014; 33; 737 Wat

Nadere informatie

Kanker cachexie. een multifactorieel syndroom dat een multidisciplinaire aanpak vereist

Kanker cachexie. een multifactorieel syndroom dat een multidisciplinaire aanpak vereist Kanker cachexie een multifactorieel syndroom dat een multidisciplinaire aanpak vereist Milou Beelen Sportarts MUMC+/oncologische revalidatie Arts-onderzoeker Humane Biologie/NUTRIM Disclosure (potentiële)

Nadere informatie

WELKOM! 1 vrijdag 7 oktober 2016

WELKOM! 1 vrijdag 7 oktober 2016 WELKOM! 1 Programma 18.00 Voeding op leeftijd Aspecten van voeding en metabolisme op oudere leeftijd Ingrid Gisbertz, MDL arts voedingsteam 18.20 Als gewoon eten niet meer lukt; indicaties en procedure

Nadere informatie

Programma. Kwetsbaarheid Fried. 2001. (geriatrie)fysiotherapie. Geriatriefysiotherapie. Diagnosticeren van en interveniëren bij sarcopenie

Programma. Kwetsbaarheid Fried. 2001. (geriatrie)fysiotherapie. Geriatriefysiotherapie. Diagnosticeren van en interveniëren bij sarcopenie Geriatriefysiotherapie Diagnosticeren van en interveniëren bij sarcopenie Marjan Doves MPT Geriatriefysiotherapeut 24 maart 2015 Programma Sarcopenie vanuit fysiotherapeutisch perspectief (Geriatrie)fysiotherapeutische

Nadere informatie

Bijna alle levensmiddelen bevatten eiwit. Het komt voor in zowel plantaardige als dierlijke producten.

Bijna alle levensmiddelen bevatten eiwit. Het komt voor in zowel plantaardige als dierlijke producten. Elk kind wegen bij opname, groeicurve invullen Anamnese : allergie, nierinsufficiëntie, gluten intolerantie, Hoe is zijn eetlust? Is hij vegetariër? Heeft hij pijn? Koolhydraten zijn een belangrijke energieleverancier.

Nadere informatie

Kwaliteit van leven na een operatie

Kwaliteit van leven na een operatie Kwaliteit van leven na een operatie ~Optimale voeding en beweging~ Drs. Maarten van Egmond, Fysiotherapeut-onderzoeker Sander Steenhuizen, Fysiotherapeut Joyce Haver, Diëtist Fabel Feit 2 Feit of Fabel?

Nadere informatie

Discussie Van onderzoek naar praktijk: Wat heb je nodig aan onderzoeken om de praktijk te veranderen? Wesley Visser Sigrid Amstelveen

Discussie Van onderzoek naar praktijk: Wat heb je nodig aan onderzoeken om de praktijk te veranderen? Wesley Visser Sigrid Amstelveen Discussie Van onderzoek naar praktijk: Wat heb je nodig aan onderzoeken om de praktijk te veranderen? Wesley Visser Sigrid Amstelveen Inhoud Stellingen / Discussie Casus Behandelplan Level of evidence

Nadere informatie

Nutritie en Sarcopenie Maurits Vandewoude MD, PhD

Nutritie en Sarcopenie Maurits Vandewoude MD, PhD Nutritie en Sarcopenie Maurits Vandewoude MD, PhD Universiteit Antwerpen Ziekenhuis Netwerk Antwerpen Sarcopenie Proces Diagnose/Toestand Sarcopenie Proces = continu Diagnose/Toestand = categorisch Spier

Nadere informatie

Het syndroom van Klinefelter: Screening en opvolging van metabole afwijkingen. David Unuane Endocrinologie Klinefelter Kliniek

Het syndroom van Klinefelter: Screening en opvolging van metabole afwijkingen. David Unuane Endocrinologie Klinefelter Kliniek Het syndroom van Klinefelter: Screening en opvolging van metabole afwijkingen David Unuane Endocrinologie Klinefelter Kliniek Achtergrond Het Klinefelter syndroom(ks): Genetisch kenmerk extra X-chromosoom:

Nadere informatie

Ondervoeding bij COPD

Ondervoeding bij COPD Ondervoeding bij COPD Anke Kalisvaart voor Paula van Melick Ziekenhuis Rivierenland Tiel De Lage Korn, Buren Agenda Prevalentie Criteria van ondervoeding bij COPD Definities van lichaamssamenstelling Oorzaken

Nadere informatie

Voeding en Ouderen. Lisette CPGM de Groot; Wageningen Universiteit. Symposium Voeding en Ouderen - november 2014 -

Voeding en Ouderen. Lisette CPGM de Groot; Wageningen Universiteit. Symposium Voeding en Ouderen - november 2014 - Voeding en Ouderen Lisette CPGM de Groot; Wageningen Universiteit Symposium Voeding en Ouderen - november 2014 - Heel oud worden: 115 (NL) of 122 (F) Ouder worden? Levensverwachting 2013 man: 79,4 jaren

Nadere informatie

Workshop Verlies van spiermassa bij kanker

Workshop Verlies van spiermassa bij kanker Workshop Verlies van spiermassa bij kanker Jacqueline Langius Hoofddocent Voeding & Diëtetiek, Haagse Hogeschool Diëtistonderzoeker VU medisch centrum Inhoud Verlies van spiermassa bij kanker Diagnostiek

Nadere informatie

VUmc Basispresentatie

VUmc Basispresentatie Sarcopenie Sarcopenie en ondervoeding Vorm van ondervoeding Gekarakteriseerd door verlies van spiermassa en spierkracht Risico op verminderd fysiek functioneren en een verminderde kwaliteit van leven Marian

Nadere informatie

Gezondheidsvoordelen

Gezondheidsvoordelen Gezondheidsvoordelen Onderhoud van de spiermassa bij ouderen Er is evidentie voor een mogelijke rol van melk en melkproducten om de spiermassa en -functies bij ouderen te helpen onderhouden. Een aantal

Nadere informatie

Lichaamssamenstelling van Intensive Care patiënten. Willem Looijaard

Lichaamssamenstelling van Intensive Care patiënten. Willem Looijaard Lichaamssamenstelling van Intensive Care patiënten Willem Looijaard Disclosures Baxter Fresenius-Kabi 2 Dhr. X. Datum Spier 13 / 03 156,7 cm 2 21 / 03 154,2 cm 2 31 / 03 146,8 cm 2 05 / 04 136,3 cm 2 20

Nadere informatie

Actieve monitoring: gouden standaard voor low-risk tumoren?

Actieve monitoring: gouden standaard voor low-risk tumoren? Symposium State of the Art in Prostate Cancer 14-09-2016 Actieve monitoring: gouden standaard voor low-risk tumoren? Dr. Koen Slabbaert Dienst Urologie, RZ Tienen Active Surveillance : Programma Waarom

Nadere informatie

Seminar Op Eigen Kracht

Seminar Op Eigen Kracht Seminar Op Eigen Kracht Anne-Marijke Ambergen Sportdiëtist 1 Fit Consulting A.C. Ambergen-Sportdiëtist VSN 2 Private KNLTB practice Nutritional coaching Tennis players Specialization: Paralympic Sports

Nadere informatie

Is de behandeling van lage rugklachten door middel van tractie evidence based? Dr Peter Verspeelt Fysische geneeskunde en revalidatie 24 oktober 2015

Is de behandeling van lage rugklachten door middel van tractie evidence based? Dr Peter Verspeelt Fysische geneeskunde en revalidatie 24 oktober 2015 Is de behandeling van lage rugklachten door middel van tractie evidence based? Dr Peter Verspeelt Fysische geneeskunde en revalidatie 24 oktober 2015 Wat is de invloed van tractie op een lumbale

Nadere informatie

Aandacht voor voeding bij het ouder

Aandacht voor voeding bij het ouder Aandacht voor voeding bij het ouder worden: kwaliteit en kwantiteit Lisette CPGM de Groot Afdeling Humane Voeding Wageningen Universiteit Some facts about ageing Netherlands 2010 2050 Life expectancy 78.8

Nadere informatie

Wanneer en hoe testosteron toedienen? Dr Inge Gies Dr David Unuane

Wanneer en hoe testosteron toedienen? Dr Inge Gies Dr David Unuane Wanneer en hoe testosteron toedienen? Dr Inge Gies Dr David Unuane Overzicht Fysiologie: Aanmaak van testosteron Effecten van testosteron Testosteron op kinderleeftijd Normale productie Gegevens bij Klinefelter

Nadere informatie

Timing van Voeding. Congres Voeding en Leefstijl Marco Mensink, Division of Human Nutrition, Wageningen University

Timing van Voeding. Congres Voeding en Leefstijl Marco Mensink, Division of Human Nutrition, Wageningen University Timing van Voeding Congres Voeding en Leefstijl 19-11-2016 Marco Mensink, Division of Human Nutrition, Wageningen University Timing van Voeding rol van voeding bij herstel en adaptatie èn prestatie 2 Recovery

Nadere informatie

koolhydraten tijdens inspanning voeding bij herstel & blessure effect van nitraat Cindy van der Avoort MSc. PhD student en sportvoedingskundige

koolhydraten tijdens inspanning voeding bij herstel & blessure effect van nitraat Cindy van der Avoort MSc. PhD student en sportvoedingskundige koolhydraten tijdens inspanning voeding bij herstel & blessure effect van nitraat Cindy van der Avoort MSc. PhD student en sportvoedingskundige NGS Kennisdag Exercise is king. Nutrition is queen. Put them

Nadere informatie

S A M E N V A T T I N G 1 6 3

S A M E N V A T T I N G 1 6 3 161 Samenvatting S A M E N V A T T I N G 1 6 3 Veroudering gaat samen met verlies van spiermassa en spierkracht, ook wel sarcopenie genaamd. Dit verlies in spiermassa en spierkracht zorgt in het dagelijkse

Nadere informatie

Effect van voeding en malnutritie op sarcopenie. symposium 'Voeding bij de geriatrische zorgvrager'

Effect van voeding en malnutritie op sarcopenie. symposium 'Voeding bij de geriatrische zorgvrager' Effect van voeding en malnutritie op sarcopenie symposium 'Voeding bij de geriatrische zorgvrager' Stany Perkisas 30/04/2019 Wat moet je straks wijzer zijn? Waarom sarcopenie op een voedingssymposium?

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting Samenvatting 178 Samenvatting Samenvatting Hoofdstuk 1. Ouder worden is geassocieerd met een toenemend verlies van spiermassa (sarcopenie) en spierkracht, hetgeen kan bijdragen aan lichamelijke achteruitgang

Nadere informatie

b Sportvoeding en herstel

b Sportvoeding en herstel b Meer dan voeding! b Sportvoeding en herstel Anouska van Meer der dan Zee voeding! & Brenda Frunt Belang gezonde sportvoeding Prestatieverbetering Voldoende energie voor trainingen en wedstrijden Sneller

Nadere informatie

Hormoon onderzoek Voorbeeld verslag hormoonanalyse

Hormoon onderzoek Voorbeeld verslag hormoonanalyse Hormoon onderzoek Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1. Welke hormonen zijn getest?...3 2. Cortisol...4 2.1. Wat is cortisol?...4 2.2. Oorzaken...4 2.3 Symptomen...4 2.4 Uitslag Cortisol...5 3. Testosteron...6

Nadere informatie

Flash: chemotherapie en allergie

Flash: chemotherapie en allergie Flash: chemotherapie en allergie Karen Geboes UZ Gent 4 december 2015 Opbouw Herkennen/graderen Bij welke producten/wanneer Behandeling Preventie? 2 Herkennen/graderen 3 4 5 6 Allergy 2013 7 Bij welke

Nadere informatie

Obesity Management Diet

Obesity Management Diet OBESITY MANAGEMENT DIET VOOR DE HOND Bij de behandeling van overgewicht of vetzucht zal uw dierenarts uw hond een speciale dieetvoeding voorschrijven. Royal Canin Management Diet is speciaal ontwikkeld

Nadere informatie

RCVRY RUN. Miranda Boonstra RCVRY RUN

RCVRY RUN. Miranda Boonstra RCVRY RUN Miranda Boonstra Borstkanker en hardlopen Exercise to be embedded as part of standard practice in cancer care and to be viewed as an adjunct therapy that helps counteract the adverse effects of cancer

Nadere informatie

PSA-screening To do or not to do? Dr. Ludo Vanden Bussche uroloog

PSA-screening To do or not to do? Dr. Ludo Vanden Bussche uroloog PSA-screening To do or not to do? Dr. Ludo Vanden Bussche uroloog CIJFERS VLAANDEREN 2010 - MANNEN AANTAL STERFTE OVERLEVING 5 JAAR STERFTE > 80 JAAR PROSTAAT 5651 916 93% 54% LONG 3348 2937 14% 25,6%

Nadere informatie

30 dagen een commitment met jezelf aangaan!

30 dagen een commitment met jezelf aangaan! 30 dagen een commitment met jezelf aangaan! 1. Training 2. Voeding 3. Rust 1. Training - Grote spieren trainen benen, borst en rug - Cardio training - Dagelijks middelmatig bewegen Grote spieren trainen:

Nadere informatie

Farmacovigilantie. een voorbeeld voor arbovigilantie? Prof. dr. A.C. van Grootheest. Rijksuniversiteit Groningen.

Farmacovigilantie. een voorbeeld voor arbovigilantie? Prof. dr. A.C. van Grootheest. Rijksuniversiteit Groningen. Farmacovigilantie een voorbeeld voor arbovigilantie? Prof. dr. A.C. van Grootheest Rijksuniversiteit Groningen www.lareb.nl Casus Vrouw, 52 jaar Voorgeschiedenis: Carcinoïd van de long Hypothyreoidie Symptomen

Nadere informatie

Zuivelproducten voor sporters Effect van melkeiwit en micronutriënten voor prestatie. Jan Steijns

Zuivelproducten voor sporters Effect van melkeiwit en micronutriënten voor prestatie. Jan Steijns Zuivelproducten voor sporters Effect van melkeiwit en micronutriënten voor prestatie Jan Steijns physical activity, athletic performance, and recovery from exercise are enhanced by optimal nutrition @

Nadere informatie

Top Tips voor. Bart Coumans. EFAA Fitness- & Personal Training Congres 15 februari 2009, Noordwijkerhout

Top Tips voor. Bart Coumans. EFAA Fitness- & Personal Training Congres 15 februari 2009, Noordwijkerhout Top Tips voor Krachttraining op Scherp Bart Coumans EFAA Fitness- & Personal Training Congres 15 februari 2009, Noordwijkerhout Programma Eigen Kracht 10.00 uur De Kracht van Eiwit Hans Wassink 11.15 uur

Nadere informatie

Disclosure belangen spreker

Disclosure belangen spreker Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder

Nadere informatie

Spier en voedingstoestand

Spier en voedingstoestand Spier en voedingstoestand - Het belang van spiermassa bij de behandeling van ondervoeding - De processen in het lichaam van een ondervoede patiënt en de mogelijke voedingsinterventies. - Oorzaak Gevolg

Nadere informatie

Bewegen als medicijn. Dr. Hans Hobbelen, Lector healthy Lifestyle, Ageing and Health Care

Bewegen als medicijn. Dr. Hans Hobbelen, Lector healthy Lifestyle, Ageing and Health Care Bewegen als medicijn Dr. Hans Hobbelen, Lector healthy Lifestyle, Ageing and Health Care Every man desires to live long, but no man would be old. Jonathan Swift, Thoughts on Various Subjects 1711 Het

Nadere informatie

Voeding en Valpreventie bij Ouderen

Voeding en Valpreventie bij Ouderen Voeding en Valpreventie bij Ouderen Lisette CPGM de Groot; Wageningen Universiteit 6 e Landelijk Valsymposium, 2 november 2018 2017 een jaar van (herziene) richtlijnen Richtlijn preventie van valincidenten

Nadere informatie

Basisvoedingszorg: terug naar de essentie. Bart Geurden RN, PhD

Basisvoedingszorg: terug naar de essentie. Bart Geurden RN, PhD Basisvoedingszorg: terug naar de essentie Bart Geurden RN, PhD INHOUD Inleiding Het ideale voedingsbeleid Barrières Toekomst Inleiding Definitie Ondervoeding is een voedingstoestand waarbij een tekort

Nadere informatie

Fysieke fitheid, fysieke activitiet in relatie tot gezondheid

Fysieke fitheid, fysieke activitiet in relatie tot gezondheid Fysieke fitheid, fysieke activitiet in relatie tot gezondheid Wat is fysieke activiteit? Een door skeletspieren geproduceerde beweging (dynamisch) en/of houding (statisch) die gepaard gaat met een toename

Nadere informatie

De fysiologische basis van de melkproductie. Anita Badart, diëtist / lactatiekundige IBCLC

De fysiologische basis van de melkproductie. Anita Badart, diëtist / lactatiekundige IBCLC De fysiologische basis van de melkproductie Anita Badart, diëtist / lactatiekundige IBCLC De fysiologische basis van de melkproductie Moedermelk; hoe? Moedermelk; hoeveel? Moedermelk; samenstelling? Aandachtspunten

Nadere informatie

Therapietrouw bij hartfalen: Wat kan de huisapotheker doen? CARDIO 017 Apr. Lieven Zwaenepoel

Therapietrouw bij hartfalen: Wat kan de huisapotheker doen? CARDIO 017 Apr. Lieven Zwaenepoel Therapietrouw bij hartfalen: Wat kan de huisapotheker doen? CARDIO 017 Apr. Lieven Zwaenepoel APB MISSIE Het stimuleren, ontwikkelen en promoten van de meerwaarde van de OFFICINA-APOTHEKER waarbij GEZONDHEID

Nadere informatie

24 mei 2011 Gezonde voeding voor senioren

24 mei 2011 Gezonde voeding voor senioren 24 mei 2011 Gezonde voeding voor senioren Annette Schormans, diëtist Lezing 26 januari 2015 KBO Boxtel Gezondheidsproblemen leefregels voor senioren goede keuze in voeding maken blijven bewegen hersenen

Nadere informatie

Gezonde voeding en voldoende beweging ook voor ouderen. Lisette CPGM de Groot; Wageningen Universiteit 12-11, Active Ageing 2015

Gezonde voeding en voldoende beweging ook voor ouderen. Lisette CPGM de Groot; Wageningen Universiteit 12-11, Active Ageing 2015 Gezonde voeding en voldoende beweging ook voor ouderen Lisette CPGM de Groot; Wageningen Universiteit 12-11, Active Ageing 2015 Waar hebben we het over? Gezonde voeding Nieuwe richtlijnen Gezondheidsraad

Nadere informatie

Voeding in vechtsporten

Voeding in vechtsporten Voeding in vechtsporten Hoe je prestaties verbeteren met voeding? Mogelijke voordelen van voeding Goede gezondheid Voldoende energie Optimale spieropbouw Herstel naar de training Betere prestaties Controle

Nadere informatie

Voeding en beweging bij kanker; it takes two to tango

Voeding en beweging bij kanker; it takes two to tango Voeding en beweging bij kanker; it takes two to tango ASTRID HORSTMAN NUTRICIA RESEARCH 13 SEPTEMBER 2016 Met toestemming van Van Loon SPIERADAPTATIE SARCOPENIE - CACHEXIE Met toestemming van Van Loon

Nadere informatie

Laag spiermassa in COPD

Laag spiermassa in COPD F Fo dcon Scientific food consultancy Laag spiermassa in COPD Erica Rutten 12 januari 2017 COPD Chronisch bronchitis Emfyseem Het opgeven van sputum gedurende tenminste 3 maanden / jaar en gedurende ten

Nadere informatie

GOEDEMORGEN LOAG ONDERVOEDING EN SARCOPENIE

GOEDEMORGEN LOAG ONDERVOEDING EN SARCOPENIE GOEDEMORGEN LOAG ONDERVOEDING EN SARCOPENIE 24 04 13 Welkom + toelichting 09.30 Programma leerdoelen Ondervoeding bij de geriatrische patient MNA EEVR Sarcopenie Consensus Gevolgen diagnostiek Therapie

Nadere informatie

Voeding en leefstijl bij ouderen

Voeding en leefstijl bij ouderen Voeding en leefstijl bij ouderen Congres Voeding en Leefstijl 19 november 2016, Nick Wezenbeek & Ellen van Dongen VRAAG 1 Nederland telt momenteel ongeveer 800.000 80 + ers. Hoeveel zullen dat er naar

Nadere informatie

Student login: DDJVCRAI

Student login: DDJVCRAI https://socrative.com/ Student login: DDJVCRAI Malnutritie bij ouderen An Gers diëtiste, docent voeding Thomas More campus Turnhout Er zullen in België in 2050 drie keer meer tachtigjarigen zijn vergeleken

Nadere informatie

Physiological response after major surgery in the Elderly

Physiological response after major surgery in the Elderly Physiological response after major surgery in the Elderly Dr. HJ (Erik) Hulzebos, Medisch FysioloogF & Drs. JJ (Jaap( Jaap) Dronkers, Fysiotherapeut-Onderzoeker Onderzoeker. 2 1 Toronto Model Genetisch

Nadere informatie

(n=5898) (n=6218) (n=5958) standaard standaard standaard Voedingsstof gemiddelde afwijking gemiddelde afwijking gemiddelde afwijking.

(n=5898) (n=6218) (n=5958) standaard standaard standaard Voedingsstof gemiddelde afwijking gemiddelde afwijking gemiddelde afwijking. Tabel 24 Dagelijkse inname van energie en voedingsstoffen door diverse bevolkingsgroepen naar tussendoortjes in drie voedselconsumptiepeilingen (berekeningen inclusief nul-gebruikers) Gemiddelde inname

Nadere informatie

Issues in PET Drug Manufacturing Steve Zigler PETNET Solutions April 14, 2010

Issues in PET Drug Manufacturing Steve Zigler PETNET Solutions April 14, 2010 Issues in PET Drug Manufacturing Steve Zigler PETNET Solutions April 14, 2010 Topics ANDA process for FDG User fees Contract manufacturing PETNET's perspective Colleagues Michael Nazerias Ken Breslow Ed

Nadere informatie

Afbouwen van geneesmiddelen bij ouderen Veerle Foulon Clinical pharmacology and pharmacotherapy KU Leuven 30/05/2017

Afbouwen van geneesmiddelen bij ouderen Veerle Foulon Clinical pharmacology and pharmacotherapy KU Leuven 30/05/2017 Studiedag GERIATRIE UZ Leuven Afbouwen van geneesmiddelen bij ouderen Veerle Foulon Clinical pharmacology and pharmacotherapy KU Leuven 30/05/2017 Come-On? A complex and multifaceted intervention Training

Nadere informatie

Acute electrolytstoornissen. Hyperkalemie. Hyperkalemie assessment. Intake 17/04/2013. K + 3.5-5.0 meq/l

Acute electrolytstoornissen. Hyperkalemie. Hyperkalemie assessment. Intake 17/04/2013. K + 3.5-5.0 meq/l Acute electrolytstoornissen Prof. dr. Koen Van Hoeck Hyperkalemie Referentiecentrum Kindernefrologie UZA 03/ 821 3481 Prof. dr. D.Trouet S. Eerens RN expertverpleegkundige Marjan De Wulf,J ulie de Muynck

Nadere informatie

Nascholing Synchroon 23 nov 2017

Nascholing Synchroon 23 nov 2017 Nascholing Synchroon 23 nov 2017 Voordat we echt beginnen. Telefoon bij de hand? Ga naar kahoot.it of open de app (indien gedownload) Voer gamepin in Voer nickname in Klaar voor de start! A Een nest grombelbeertjes

Nadere informatie

Een gezonde voeding vormt de basis voor een goede conditie. Probeer volgend advies te volgen:

Een gezonde voeding vormt de basis voor een goede conditie. Probeer volgend advies te volgen: SCHEMA OP MAAT KWART TRIATLON De basis begint bij dagelijkse gezonde voeding! Onze voeding levert ons de nodige brandstoffen en bouwstoffen voor het sporten. Koolhydraten, eiwitten en vetten vormen de

Nadere informatie

19/10/2017. Overview. 1. Inleiding. 1. Inleiding 2. Zin en onzin van diëten 3. Voedingsinterventie 4. Casus Gust. Vele studies met zelfde besluit

19/10/2017. Overview. 1. Inleiding. 1. Inleiding 2. Zin en onzin van diëten 3. Voedingsinterventie 4. Casus Gust. Vele studies met zelfde besluit Sarcopenie: In beweging Kathleen Gerits, diëtiste Competentiecentrum klinische voeding Overview 1. Inleiding 1. Inleiding Vele studies met zelfde besluit Beweging Voeding algemene richtlijnen: Adequate

Nadere informatie

Script. Good health starts with good food. That s true for people as much as it is for animals.

Script. Good health starts with good food. That s true for people as much as it is for animals. Script Good health starts with good food. That s true for people as much as it is for animals. Livestock and fish health influence human health, since animal protein is an indispensable part of our food

Nadere informatie

Kracht- en uithoudingstraining

Kracht- en uithoudingstraining Kracht- en uithoudingstraining The concurrent training effect Prof. Dr. Jan Boone Vakgroep Bewegings-en Sportwetenschappen Sport Science Lab Jacques Rogge Inleiding tot krachttraining Soorten kracht Kracht

Nadere informatie

Obesity Management Diet

Obesity Management Diet Bij de behandeling van overgewicht of vetzucht zal uw dierenarts uw kat een speciale dieetvoeding voorschrijven. Royal Canin Management Diet is speciaal ontwikkeld om katten op een verantwoorde en effectieve

Nadere informatie

Richtlijnen Goede Voeding

Richtlijnen Goede Voeding ParkinsonNet 29 november2013 Voeding en het brein: een samenspel Food for thought Voeding en cognitie Lisette CPGM de Groot Ondine van de Rest Sturend (eetlust) en afhankelijk (adequate voeding) Risico

Nadere informatie

DE BASIS VOOR EEN VITAAL LEVEN

DE BASIS VOOR EEN VITAAL LEVEN DE BASIS VOOR EEN VITAAL LEVEN ALOE INSPIRED 2016 EEN GEZONDE BASIS. DE DRUKTE VAN HET DAGELIJKS LEVEN MAAKT DAT WE OP HET GEBIED VAN VOEDING SOMS VOOR DE MAKKELIJKSTE WEG GAAN. DE KEUZE VALT DAN SNELLER

Nadere informatie

PARAMEDISCH CURSUSSEN & OPLEIDINGEN KWETSBARE OUDEREN & TRAINING. Brochure

PARAMEDISCH CURSUSSEN & OPLEIDINGEN KWETSBARE OUDEREN & TRAINING. Brochure 2017 PARAMEDISCH CURSUSSEN & OPLEIDINGEN KWETSBARE OUDEREN & TRAINING Brochure OPLEIDINGSINSTITUUT CIVA B.V. Organisatie cursus Organiserende instelling CIVA B.V. Adresgegevens Rumpenerstraat 9 / Postbus

Nadere informatie

Hartfalensymposium

Hartfalensymposium Hartfalensymposium 22-05-2018 Hartfalen: medicatie en meer? Dr. Ward Heggermont Inleiding 3 A bowl a day keeps the doctor (or the HF nurse) away? 4 Explain, explain, explain! 5 Medicatie: deel van het

Nadere informatie

Beleidsdag ZOL 2 december 2005. Dr. Paul Bulens

Beleidsdag ZOL 2 december 2005. Dr. Paul Bulens Beleidsdag ZOL 2 december 2005 Dr. Paul Bulens Hasselt Genk vzw LOC Zorggroep oncologie St.-Trudo St.-Franciskus Zorgprogramma oncologie CAZ/VJZ Vesalius Diest Vzw LOC ZMK Zorgprogramma oncologie ZOL MZNL

Nadere informatie

ONS ADVIES PRESTATIES. www.facebook.com/isostar.be www.facebook.com/isostar.nl

ONS ADVIES PRESTATIES. www.facebook.com/isostar.be www.facebook.com/isostar.nl ONS ADVIES UW www.facebook.com/isostar.be www.facebook.com/isostar.nl ISOSTAR dranken Alle voedingsexperts zeggen dat het essentieel is om regelmatig te drinken tijdens het duursporten. Ons gamma isotonische

Nadere informatie

Screening voor prostaatkanker. Dr.K.R. Hente Dienst Urologie AZ KLINA Brasschaat

Screening voor prostaatkanker. Dr.K.R. Hente Dienst Urologie AZ KLINA Brasschaat Screening voor prostaatkanker Dr.K.R. Hente Dienst Urologie AZ KLINA Brasschaat 17 november 2010 De cijfers voor Vlaanderen en Europa Prostaatkanker is de meest voorkomende kanker bij mannen ( lifetime

Nadere informatie

Medicatie Stappenplan

Medicatie Stappenplan In 2018 is er door de NHG een nieuwe standaard Diabetes uitgebracht. In deze standaard is er in stap 3 en 4 van het medicatie stappenplan alternatieve medicatie toegevoegd. De basis van het stappenplan

Nadere informatie

Een vegetarisch dieet tijdens de zwangerschap en erna. Gezondheidsvoorlichting en Preventie

Een vegetarisch dieet tijdens de zwangerschap en erna. Gezondheidsvoorlichting en Preventie Een vegetarisch dieet tijdens de zwangerschap en erna Gezondheidsvoorlichting en Preventie Als moeder zijnde wil je graag het beste voor je kind. Indien je zelf hebt gekozen voor een vegetarisch dieet

Nadere informatie

Sportvoeding, Een wereld te winnen

Sportvoeding, Een wereld te winnen NutriSense Benelux Sportvoeding, van Theorie naar Praktijk Een wereld te winnen NutriSense Benelux NutriSense is een ervaren speler in de (sport)voedingsbranche en richt zich op de verkoop en marketing

Nadere informatie

Vitamine D. Dr. M. Vandenbroucke A.Z. St. Maarten

Vitamine D. Dr. M. Vandenbroucke A.Z. St. Maarten Vitamine D Dr. M. Vandenbroucke A.Z. St. Maarten 1 Historisch perspectief Oudheid : vnl de Egyptenaren beseften waarde van vis. (Harris Papyrus) 17 de eeuw : eerste beschrijvingen van osteomalacie bij

Nadere informatie

Ondervoeding. Ondervoeding Protein Energy Wasting Vraag 3. Vraag 1. PEW: multifactorial and multiple consequences.

Ondervoeding. Ondervoeding Protein Energy Wasting Vraag 3. Vraag 1. PEW: multifactorial and multiple consequences. Vraag 3 Ondervoeding Protein Energy Wasting Prof dr. P.M. ter Wee Department of Nephrology and IcAR-VU VU university medical center Amsterdam Voor de behandeling van PEW geldt dat patienten 1. baat hebben

Nadere informatie

Training bij Neuromusculaire Aandoeningen. Imelda JM de Groot, MD, PhD Kinderrevalidatiearts Senior researcher/ principal investigator

Training bij Neuromusculaire Aandoeningen. Imelda JM de Groot, MD, PhD Kinderrevalidatiearts Senior researcher/ principal investigator Training bij Neuromusculaire Aandoeningen Imelda JM de Groot, MD, PhD Kinderrevalidatiearts Senior researcher/ principal investigator Neuromusculaire aandoeningen (NMA) Dysfunctie Motor Unit: Motorische

Nadere informatie

Personal Hormonal Profile van Bram stille. Gemeten op 17-07-2013 door Bram Stille. Cortisol Protocol

Personal Hormonal Profile van Bram stille. Gemeten op 17-07-2013 door Bram Stille. Cortisol Protocol Personal Hormonal Profile van Bram stille Gemeten op 17-07-2013 door Bram Stille Cortisol Protocol Uit uw huidplooimeting in combinatie met de door u ingevulde vragenlijst blijkt dat u een disbalans heeft

Nadere informatie

z x 1 x 2 x 3 x 4 s 1 s 2 s 3 rij rij rij rij

z x 1 x 2 x 3 x 4 s 1 s 2 s 3 rij rij rij rij ENGLISH VERSION SEE PAGE 3 Tentamen Lineaire Optimalisering, 0 januari 0, tijdsduur 3 uur. Het gebruik van een eenvoudige rekenmachine is toegestaan. Geef bij elk antwoord een duidelijke toelichting. Als

Nadere informatie

SUMMARY Chapter 2 Chapter 3 Chapter 4 Chapter 5 Chapter 6 134

SUMMARY Chapter 2 Chapter 3 Chapter 4 Chapter 5 Chapter 6 134 Summary 133 SUMMARY Aging is accompanied by a progressive decline in skeletal muscle mass, termed sarcopenia, which is associated with functional impairments in daily living activities, the loss of independence,

Nadere informatie

Introductie. Voorstelronde. Invulling van de avond; Presentatie Anne (training), Presentatie Gerja (voeding),

Introductie. Voorstelronde. Invulling van de avond; Presentatie Anne (training), Presentatie Gerja (voeding), Introdctie Voorstelronde Invlling van de avond; Presentatie Anne (training), Presentatie Gerja (voeding), Testen van spierkracht verdeeld over 4 stations, Advies en tips mee naar his, Presentjes. Goed

Nadere informatie

Vergrijzing van de bevolking in België

Vergrijzing van de bevolking in België Frailty / kwetsbaarheid bij ouderen Nele Van Den Noortgate Diensthoofd Geriatrie Universitair Ziekenhuis Gent Oostende, 27 maart 2015 Vergrijzing van de bevolking in België www.statbel.fgov.be/studies/paper10_nl.pdf

Nadere informatie

12-11-2012. De fysiologische basis van de melkproductie. De fysiologische basis van de melkproductie. Hormonen tijdens lactatie

12-11-2012. De fysiologische basis van de melkproductie. De fysiologische basis van de melkproductie. Hormonen tijdens lactatie De fysiologische basis van de melkproductie Anita Badart, diëtist / lactatiekundige IBCLC Moedermelk; Aandachtspunten hoe? hoeveel? samenstelling? De fysiologische basis van de melkproductie Lactose Vetten

Nadere informatie

Modern Toezicht. Martin de Bree. GGN congres Het nieuwe incasseren 19 april 2019

Modern Toezicht. Martin de Bree. GGN congres Het nieuwe incasseren 19 april 2019 Modern Toezicht Martin de Bree GGN congres Het nieuwe incasseren 19 april 2019 CONTENT INTRODUCTIE UITDAGING #1 UITDAGING #2 MODELLEN TAKE AWAYS Aangenaam! M a r t i n d e B r e e R o t t e r d a m S c

Nadere informatie

Opleiding Orthopedische Manuele Therapie. 18 april 2013

Opleiding Orthopedische Manuele Therapie. 18 april 2013 Opleiding Orthopedische Manuele Therapie 18 april 2013 Opleiding Orthopedische Manuele Therapie Is Orthopedische Manuele Therapie nog Orthopedische Manuele Therapie? Zijn de huidige paradigma shifts wenselijk?

Nadere informatie

De rol van sportvoeding bij herstel en trainingsadaptatie

De rol van sportvoeding bij herstel en trainingsadaptatie De rol van sportvoeding bij herstel en trainingsadaptatie Dr. M. Beelen en Prof. L.J.C. Van Loon, Maastricht University Milou Beelen De menselijke motor Prof. L.J.C. van Loon www.kenniscentrumsuiker.nl

Nadere informatie

Weight Management Programma

Weight Management Programma Weight Management Programma september 2012 Weight Management Programma september 2012 Overgewicht - Fase 1 Indicaties Contra-indicaties Geadviseerde gebruiksduur Kenmerken van het product HIGH PROTEIN

Nadere informatie

Hematologische afwijkingen bij de oudere: Anemie. Prof Dr Nele Van Den Noortgate Diensthoofd Zorgprogramma voor de geriatrische patiënt UZ-Gent

Hematologische afwijkingen bij de oudere: Anemie. Prof Dr Nele Van Den Noortgate Diensthoofd Zorgprogramma voor de geriatrische patiënt UZ-Gent Hematologische afwijkingen bij de oudere: Anemie Prof Dr Nele Van Den Noortgate Diensthoofd Zorgprogramma voor de geriatrische patiënt UZ-Gent Definitie van anemie Cappellini et al. Seminar hematol 2015;

Nadere informatie

Voeding en beweging bij patiënten tijdens en na de behandeling Martine Sealy, MSc, RD

Voeding en beweging bij patiënten tijdens en na de behandeling Martine Sealy, MSc, RD Voeding en beweging bij patiënten tijdens en na de behandeling Martine Sealy, MSc, RD Onderzoeker Lectoraat Healthy Ageing, Allied Health Care and Nursing Disclosure belangen spreker: M. Sealy Geen (potentiële)

Nadere informatie

zuiver presteren en het beste uit jezelf halen extra ondersteuning met voedingssupplementen

zuiver presteren en het beste uit jezelf halen extra ondersteuning met voedingssupplementen zuiver presteren en het beste uit jezelf halen extra ondersteuning met voedingssupplementen 2 New Care Supplements levert voedingssupplementen die jou kunnen helpen om gezond en fit te blijven Als topsporter

Nadere informatie

Macronutrienten. Micronutrienten. Meting energiegebruik: Indirecte calorimetrie Dubbel gelabeld water techniek. O en 2 H isotopen

Macronutrienten. Micronutrienten. Meting energiegebruik: Indirecte calorimetrie Dubbel gelabeld water techniek. O en 2 H isotopen Ondervoeding en ziekte Ondervoeding in Nederland? Annemie Schols Gewichtsverlies Gewicht Lichaamssamenstelling vet lipiden Bioelectrische impedantie energie balans Verlies vetmassa water DEXA scan voedselinname

Nadere informatie

Dr. Harriët Jager, diëtist-onderzoeker UMCG

Dr. Harriët Jager, diëtist-onderzoeker UMCG Nutritional assessment and body composition Dr. Harriët Jager, diëtist-onderzoeker UMCG Inhoud Nutritional Assessment: wat, waarom, hoe? Methoden body composition Aanbevelingen voor de praktijk Ziektegerelateerde

Nadere informatie

personen in Suriname weten niet dat hun bloeddruk verhoogd is

personen in Suriname weten niet dat hun bloeddruk verhoogd is Veel Kleurig Gezond PARAMARIBO, 48.5 % 1 2 3 4 AMSTERDAM, 47.1 % 19% 14 % 45% 25% 28 % 52 % 11% 55.000 personen in Suriname weten niet dat hun bloeddruk verhoogd is 6 % 1 = onbekend; 2 = onbehandeld; 3

Nadere informatie

Ouderen, kanker en ondervoeding

Ouderen, kanker en ondervoeding Ouderen, kanker en ondervoeding Lisette CPGM de Groot Wageningen Universiteit, Wageningen Malnutrition / ondervoeding Stratton, 2003: a state of nutrition in which a deficiency or excess of energy, protein

Nadere informatie

De uitdagingen van urologische zorg in de eerste lijn. Dhr. J. de Baaij MANP, verpleegkundig specialist i.o. Canisius Wilhelmina ziekenhuis, Nijmegen

De uitdagingen van urologische zorg in de eerste lijn. Dhr. J. de Baaij MANP, verpleegkundig specialist i.o. Canisius Wilhelmina ziekenhuis, Nijmegen De uitdagingen van urologische zorg in de eerste lijn Dhr. J. de Baaij MANP, verpleegkundig specialist i.o. Canisius Wilhelmina ziekenhuis, Nijmegen Definitie eerstelijnszorg Eerstelijnszorg is zorg waar

Nadere informatie

(F)ACT-LVB: wat levert het op?

(F)ACT-LVB: wat levert het op? (F)ACT-LVB: wat levert het op? Festival forensische zorg 2019 Laura Neijmeijer Opzet Ontwikkeling van (F)ACT LVB Kenmerken van (F)ACT LVB (F)ACT LVB in internationaal perspectief Promotieonderzoek en deelstudies

Nadere informatie

Voeding bij kankerpatiënten

Voeding bij kankerpatiënten Voeding bij kankerpatiënten Overzicht ESPEN aanbevelingen Arends J. et al., 2016 Volledige tekst zie www.espen.org/education/espen-guidelines > ESPEN guidelines on nutrition in cancer patients Hoofdstuk

Nadere informatie