Workshop Verlies van spiermassa bij kanker

Transcriptie

1 Workshop Verlies van spiermassa bij kanker Jacqueline Langius Hoofddocent Voeding & Diëtetiek, Haagse Hogeschool Diëtistonderzoeker VU medisch centrum

2 Inhoud Verlies van spiermassa bij kanker Diagnostiek Behandeling Probleem Oorzaken Meten van spiermassa Eiwitaanbeveling Specifieke aminozuren Overige adviezen

3 Lichaamssamenstelling (bij 70 kg) Hoeveel FFM bevat het lichaam? 55 kg (79 %) Hoeveel spier bevat het lichaam? 28 kg (40 %) Hoeveel eiwit bevat het lichaam? 10 kg (15 %)

4 Lichaamssamenstelling?

5 Eiwit in het lichaam in Spier Bloed Huid Skelet Lever Nier Hart Hersenen

6 Voorbeelden functies eiwit Herstel van weefselschade Enzymen Antilichamen Bloedstolling Transport (bijv. rode bloedcellen) Hormonen Voorlopers van neurotransmitters

7 Diagnostiek Behandeling

8 Casus meneer Prins Geboortedatum: Sociaal: Getrouwd, 2 uitwonende dochters, werkzaam als buschauffeur

9 Ziektebeeld en -geschiedenis Diagnose: Longcarcinoom stadium IIIB Behandeling: Chemoradiatie: 6 weken radiotherapie (5 maal per week) en 3-wekelijks chemotherapie. Voorgeschiedenis: Hart en vaatziekten. Beloop: Tijdens opname voor 2e chemotherapie blijkt hij 4 kg af te zijn gevallen. Het eten staat hem tegen. Reden verwijzing: Ondervoeding en een groot risico op radiatieenteritis van de slokdarm.

10 Bevindingen diëtist Gewicht: 88 kg Gewichtsverloop: - 4 kg/3 weken Lengte: 1,75 m BMI: 28,8 kg/m 2 FFMI: 18 kg/m 2 Meneer Prins heeft een vetarm eetpatroon ivm hart- en vaatziektes. Huidige voedingsinname: 1300 kcal, 50 g eiwit, 2000 ml drinkvocht. Klachten: weinig eetlust, afkeer geur van vlees, koffie en bouillon

11 Vragen Is de heer Prins ondervoed? Heeft de heer Prins een lage spiermassa? Waarom is een lage spiermassa en spiermassaverlies een probleem? Wat kunnen de oorzaken zijn van een lage spiermassa en spiermassaverlies? Hoe meten we de spiermassa? Zou u nog andere metingen willen uitvoeren t.a.v. spiermassa?

12 Bevindingen diëtist Gewicht: 88 kg Gewichtsverloop: - 4 kg/3 weken Lengte: 1,75 m BMI: 28 kg/m 2 FFMI: 18 kg/m 2 Meneer Prins heeft een vetarm eetpatroon ivm hart- en vaatziektes. Huidige voedingsinname: 1300 kcal, 50 g eiwit, 2000 ml drinkvocht. Klachten: weinig eetlust, afkeer geur van vlees, koffie en bouillon

13 Gewicht belangrijke maat, maar zegt niet alles

14 Dezelfde BMI?; andere lichaamssamenstelling!

15 Martin L et al., J Clin Oncol 2013; 31:

16

17 body composition and handgrip strength of malnourished HNC patients at diagnosis Malnourished (n=28) At risk of malnutrition (n=40) % below reference % below reference FFMI (kg/m 2 ) MUAC (mm) MUAMC (mm) Handgrip strength (kg) 3 L R <P5, Schutz 2002; 2 <P5, Frisancho 1981; 3 <lowest tertile, Bohannon 2006 Leistra et al., Clin Nutr Suppl 2012

18 Lage spiermassa?

19 Prado et al., Curr Opin Clin Nutr Metab Care 2011; 14:250-4

20 Prado et al., Lancet Oncol 2008

21 Oorzaken Kanker Beperkte beweging Verlies spiermassa Operatie Chemotherapie Radiotherapie Leeftijd

22 cancer

23 Oorzaken Slikklachten/obstructie Incidentie van kanker Therapiën neemt toe met leeftijd Psychosociale problemen Voedselvoorziening Cachexia vanwege metabole veranderingen

24 Sarcopenie Gallagher D et al., J Appl Physiol 1997; 83:

25 Definitie van kankercachexie Cancer cachexia is defined as a multifactorial syndrome characterised by an ongoing loss of skeletal muscle mass (with or without loss of fat mass) that cannot be fully reversed by conventional nutritional support and leads to progressive functional impairment. The pathophysiology is characterised by a negative protein and energy balance driven by a variable combination of reduced food intake and abnormal metabolism. Fearon K et al. Lancet Oncology 2011;12:489-95

26

27

28 Eiwitturnover bij kanker

29 Relative change (%) Verlies van vetvrije massa tijdens RT radiotherapy Time (weeks) Weight* FFM* P <0.001 voor alle tijdsmomenten vergeleken met start radiotherapie (n=71) Langius et al., Clin Nutr 2012;31:

30 Oorzaken Kanker Beperkte beweging Verlies spiermassa Operatie Chemotherapie Radiotherapie Leeftijd

31 Meten van spiermassa, eenvoudig Huidplooimeting Bovenarm(spier)omtrek Bio-impedantie analyse

32 Meten van spiermassa, geavanceerd Densitometrie (bodpod) DEXA scan CT scan/mri

33

34 Martin L et al., J Clin Oncol 2013; 31:

35 Vetinfiltratie in de spieren Kjaer P et al., BMC med 2007; 5:2

36 Diagnostiek Behandeling

37 Vragen Hoeveel eiwit adviseert u meneer Prins? Adviseert u specifieke aminozuren? Geeft u nog andere adviezen om de spiermassa te behouden?

38 Eiwit aanbeveling richtlijn Oncoline Er wordt geadviseerd dat de voeding bij ziekte tenminste g eiwit/kg/dag dient te bevatten conform de richtlijn Peri-operatief voedingsbeleid 2007'. LWDO, Richtlijn Ondervoeding, Oncoline 2012

39 Eiwit aanbeveling ESPEN richtlijn We recommend that protein intake should be >1g/kg/day and if possible up to 1.5g/kg/day Evidence level: moderate Recommendation: strong consensus Questions for research: effect on clinical outcome of increased supply (1-2 g/kg/day) and composition of protein/amino acids Espen guideline on nutrition in cancer patients, Clin Nutr 2016

40 Veelbelovend aminozuur(metaboliet) Vertakte keten aminozuren (Leucine, Isoleucine, Valine) β-hydroxy-β-methylbutyrate (HMB) Arginine

41 Verscheidene dierstudies positief Mirza K et al. Nutrition 2014;30:807-13

42 RCT -> Mix van 3 g HMB, 14 g L-arginine en 14 g L-glutamine versus isonitrogene controle mix zonder essentiële aminozuren May P et al. Am J Surg 2002;183:471-79

43 RCT -> 8 weken mix van 3 g HMB, 14 g L-arginine en 14 g L- glutamine versus isonitrogene controle mix Berk et al. Supp Care Cancer 2008;16:

44 Aanbeveling aminozuren There are insufficient consistent clinical data to recommend the supplementation with branched-chain or other amino acids or metabolites to improve fat free mass. There are insufficient consistent clinical data to recommend glutamine supplementation during conventional cytotoxic or targeted therapy. Espen guideline on nutrition in cancer patients, Clin Nutr 2016

45 Andere aanbevelingen? Omega-3 vetzuren? Eiwitbolus 30 g? Beweging?

46 Visolie Supplementation of n-3 fatty acids in cancer patients... - improves weight maintenance?? 12 studies INCONSISTENT - improves FFM maintenance?? 4,8,9,11b,14 INCONSISTENT - improves performance status?? 1,3,4,11b INCONSISTENT - may improve aspects of quality of life 3,4,8,10,11b,12 - appears to be safe during chemotherapy, palliative care or surgery (10 studies) - DOES NOT reduce postoperative complications 13,14,15 - DOES NOT improve energy- and protein intake3,5,8, 9,10,11a,12 - DOES NOT improve appetite3, 4, 8, 10,11a, 12 - DOES NOT improve survival 1,2,4,8,13,14,15 Evidence grade Grade II Fair - reduces complications of stem cell transplantation 2 Grade III - appears to improve physical activity level 9,11b Limited van der Meij, OA Epidemiology 2013

47 Aanbeveling visolie In patients with advanced cancer undergoing chemotherapy and at risk of weight loss or malnourished, we suggest to use supplementation with long-chain N-3 fatty acids or fish oil to stabilize or improve appetite, food intake, lean body mass and body weight. Espen guideline on nutrition in cancer patients, Clin Nutr 2016

48 Aanbeveling visolie Engelen M et al., Curr Opinion Clin Nutr Metab Care 2015 [Epub ahead of print]

49 Van Waart et al., JCO 2015 [Epub ahead of print]

50 Argilés J et al., J Cachexia Sarcopenia Muscle 2012; 3:73-6

51 Take home message Diagnostiek Behandeling Het is belangrijk om spiermassa(verlies) te bepalen Behandeling zou moeten bestaan uit min. 1,2 g eiwit (in bolus?) met beweging

52