Epidemiologie van ondervoeding en cachexie bij kankerpatiënten
|
|
- Wouter van der Linden
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Epidemiologie van ondervoeding en cachexie bij kankerpatiënten Criem Marie-Cathérine Onco-diëtiste Oncologisch centrum 08 december 2012
2 Oncologie: een probleem? Kanker Incidentie, n= Mortaliteit, n= Man/Vrouw Alle Gem. leeftijd bij diagnose: 67 ( ) en 65 ( ) jaar Man Vrouw Prostaat (8810) Borst (9697) Long (5406) Colorectaal (3689) Colorectaal (4486) Long (1776) 2
3 3
4 Ondervoeding en cachexie in de oncologie Ondervoeding cachexie soorten ondervoeding Ondervoeding onafhankelijk van inflammatie (= hongeren of starvation) bijv. onvoldoende inname volgens behoefte, obstruerende tumor Ondervoeding op basis van inflammatie met aanwezigheid van metabole afwijkingen met aanwezigheid van acute inflammatie 4
5 Ondervoeding en cachexie in de oncologie Cachexie = een sterk verslechterende lichamelijke gesteldheid die zich kenmerkt door extreme vermagering en spieratrofie. Het anorexie cachexie syndroom wordt gekarakteriseerd door een negatieve eiwit- en energiebalans een complex samenspel van verminderde inname en ziektegerelateerde metabole veranderingen met toegenomen inflammatie, toegenomen spierafbraak en gestoord koolhydraat-, vet-, en eiwitmetabolisme. Cachexie is een multifactoriëel proces. Opmerking: Niet alle ondervoede patiënten zijn cachectisch, maar cachectische patiënten zijn wel altijd ondervoed. 5
6 Ondervoeding en cachexie in de oncologie Cachexie bij kankerpatiënten Voedingstoestand waarbij een tekort aan energie, eiwitten en andere voedingsstoffen een negatieve impact hebben op weefsel- / lichaamsmassa Criteria om ondervoeding/cachexie bij kankerpatiënten te bepalen Gewichtsverlies Voedingsinname = NRS2002 (screeningstool, UZG) BMI Groot aantal kankerpatiënten ontwikkelen gewichtsverlies door een verminderde voedselinname Deel van de patiënten ontwikkelt cachexie 6
7 Cachexie en ondervoeding in de oncologie Cachexie in de oncologie; een probleem? 7
8 Prevalentie van cachexie bij kanker 50 à 80% van de patiënten, afhankelijk van: Tumor (type, locatie, stadium, verspreiding) Behandeling Leeftijd, geslacht Individuele gevoeligheid Beoordelingsmethode (Bozetti, 2001; Nitenberg et al., 2000; Laviano et al., 1600) De meeste patiënten hebben al gewicht verloren voordat de diagnose werd gesteld (DeWys et al., 1980) Tijdens ziekteverloop heeft gemiddeld tot 45% van de patiënten een gewichtsverlies van >10% (Bozzetti, 2001; Bosaeus et al, 2001) 1 20% van de sterfgevallen tgv kanker zijn te wijten aan ondervoeding Verhoogt het risico op falen van en toxiciteit van de behandeling 8
9 Prevalentie van cachexie/ondervoeding bij kanker In de literatuur vormen van kanker stadia Behandelingen Opmerking: gebruikte criteria kunnen sterk verschillen prevalentie Prevalentie voor volgende tumoren wordt door verschillende auteurs afzonderlijk beschreven: Hoofdhalsgebied Slokdarm Maag Colon/rectum Long Gynaecologische tumoren 9
10 Prevalentie van cachexie/ondervoeding bij kanker 10
11 Prevalentie van cachexie/ondervoeding bij kanker 11
12 Prevalentie van cachexie/ondervoeding bij kanker 12
13 Prevalentie van cachexie/ondervoeding bij kanker Conclusie Er zijn aanwijzingen dat onbedoeld gewichtsverlies vaak voorkomt bij patiënten met een pancreas-, maag-, slokdarm-, ovarium-, long-, leverof hoofdhals tumor Er zijn aanwijzingen dat naast onbedoeld gewichtsverlies een aantal criteria van ondervoeding zoals een laag of dalend BMI, onvoldoende inname, een laag serumalbumine dan wel een afwijkende huidplooi- of armomtrekmeting voorkomt bij patiënten met een hoofdhals-, slokdarm-, maag-, ovarium-, long-, of levertumor. C: Wie et al 2010; Bovio et al 2008; Correia et al 2007; Gupta et al 2008; Martin et al 2007 Pacelli et al 2008; Ravasco et al 2003 C:Dewys et al 1980; Berg van den et al 2006; Bozetti et al. 2009; Bovio et al 2008; Correia et al 2007; Segura et al 2005; Ravasco et al 2003; Laky et al 2007; Lees et al 1999; Pacelli et al 2008; Sarhill et al 2003; Ross et al
14 Prevalentie van cachexie/ondervoeding bij kanker Conclusie Er zijn aanwijzingen dat onbedoeld gewichtsverlies in een gevorderd stadium van kanker meer voorkomt dan in een vroeger stadium van kanker. Er zijn aanwijzingen dat naast onbedoeld gewichtsverlies een aantal criteria van ondervoeding zoals een laag of dalend BMI, onvoldoende inname, een hoge PG-SGA, een laag serumalbumine dan wel een afwijkende huidplooi- of armomtrekmeting voorkomt bij patiënten in een gevorderd stadium van kanker. C: Ah Wie et al 2010; Bovio et al 2008; Ravasco et al 2003; Sarhill et al 2003 C: Bozetti et al 2009; Ravasco et al 2003; Ah Wie et al 2008; Bovio et al 2008; Segura et al 2005; Sarhill et al
15 Prevalentie van cachexie/ondervoeding bij kanker Conclusie: Er zijn aanwijzingen dat de oorzaak (ondervoeding door onvoldoende inname en/of ondervoeding op basis van inflammatie) en de ernst van ondervoeding bij kanker moeten worden vastgesteld door een combinatie van verschillende criteria. Onbedoeld gewichtsverlies in een bepaalde tijd is het meest toegepaste criterium gevolgd door een verlaagde BMI en verlies van vetvrije massa (bovenarmspieromtrek of DEXA). Daarnaast geven criteria zoals, een verminderde voedselinname en biochemische bepalingen, zoals een verhoogd CRP en hypoalbuminemie, inzicht in de aard en de ernst van de ondervoeding. Er is onvoldoende consensus over de afkappunten van deze criteria. C: Gudney et al 2008; Nourissat et al 2008; Bokhorst van de de van de Schueren et al 1997; Bossaus et al 2001; Pacelli et al 2008; Laky et al 2007; D: Evans et al 2008; Blum et al 2010; Meijers et al 2010; Muscaratoli et al 2010; Fearron et al
16 Prevalentie van cachexie/ondervoeding bij kanker Algemeen besluit Cachexie ondervoeding Cachexie = multifactorieel proces Definitie ondervoeding ONTBREEKT (wegens ontbreken van afgelijnde criteria) Voorlopig; combinatie van : G-verlies BMI Onvoldoende inname Prevalentie van ondervoeding/cachexie bij kanker nog niet volledig in beeld! 16
17 Prevalentie van cachexie/ondervoeding bij kanker Take home message; Screening van ondervoeding bij iedere kankerpatiënt Screeningstool; NRS 2002 Ondervoeding => zo snel mogelijk voedingsplan opstarten! 17
18 18
Laatste inzichten over voeding bij kanker. Dr. Sandra Beijer, diëtist / senior onderzoeker Integraal Kankercentrum Nederland
Laatste inzichten over voeding bij kanker Dr. Sandra Beijer, diëtist / senior onderzoeker Integraal Kankercentrum Nederland Een paar vragen. Hoe vaak komt ondervoeding bij kanker voor? Bij welke tumoren
Nadere informatieONDERVOEDING. bij patiënten met kanker
Landelijke Richtlijn 2011 ONDERVOEDING bij patiënten met kanker Concept richtlijn Ondervoeding Pagina 1 van 256 INHOUDSOPGAVE HOOFDSTUK 1: ALGEMEEN... 3 HOOFDSTUK 2: WAT IS ONDERVOEDING BIJ KANKER EN HOE
Nadere informatieONDERVOEDING. bij patiënten met kanker
Landelijke Richtlijn 2011 ONDERVOEDING bij patiënten met kanker Concept richtlijn Ondervoeding Pagina 1 van 256 INHOUDSOPGAVE HOOFDSTUK 1: ALGEMEEN... 3 HOOFDSTUK 2: WAT IS ONDERVOEDING BIJ KANKER EN HOE
Nadere informatieOndervoeding. 1.1 Begrippen
1 Ondervoeding Wanneer is er sprake van ondervoeding? Welke soorten ondervoeding zijn er? En wat is eraan te doen? Voor een antwoord op deze en andere vragen volgt eerst een uiteenzetting van de diverse
Nadere informatieROL VAN DE DIËTISTE IN HET ONCOLOGISCH PROCES. Gebracht door Nadieh Verhoest
ROL VAN DE DIËTISTE IN HET ONCOLOGISCH PROCES Gebracht door Nadieh Verhoest Programma Nationaal kankerplan Kankercachexie Voedingsplan bij cachexie Andere voedingsrichtlijnen Nationaal kankerplan L. Onkelinx
Nadere informatieBetter in, better out, goede voeding voor en na een operatie bij ouderen. zaterdag 15 maart 2014, Marion Theuws
Better in, better out, goede voeding voor en na een operatie bij ouderen zaterdag 15 maart 2014, Marion Theuws Wie werkt er samen met een diëtist? Wie houdt rekening met voeding bij de behandeling? Slaat
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 112
111 Ondervoeding is gedefinieerd als een subacute of acute voedingstoestand waarbij een combinatie van onvoldoende voedingsinname en ontstekingsactiviteit heeft geleid tot een afname van de spier- en vetmassa
Nadere informatieIt takes two to tango
It takes two to tango Voeding & leefstijl bij kanker 19 november 2016 Ilse Kavak-Scholten Inhoud Kanker Ondervoeding Kankercachexie Voedingsadviezen Beweging Feiten en fabels Rol fitnessprofessional Take
Nadere informatieDieetadvies tijdens en na oncologische behandelingen. Tinne Roodhooft- Onco- diëtiste AZ Herentals Lies Schrauwen Onco diëtiste AZ Turnhout
Dieetadvies tijdens en na oncologische behandelingen Tinne Roodhooft- Onco- diëtiste AZ Herentals Lies Schrauwen Onco diëtiste AZ Turnhout Overzicht Taak oncodiëtiste Ondervoeding bij kanker Voedingsadvies
Nadere informatieTabel 6. Overzicht van gevalideerde (screenings)instrumenten voor (risico op) ondervoeding
Tabel 6. Overzicht van gevalideerde (screenings)instrumenten voor (risico op) ondervoeding Screeningsinstrument + ontwikkelaar Onderdelen Setting waarin gevalideerd Validiteit Benodigde tijd Subjective
Nadere informatieVoeding bij kanker. Elles Steenhagen, diëtist Oncologische Gastro-Intestinale Chirurgie
Voeding bij kanker Elles Steenhagen, diëtist Oncologische Gastro-Intestinale Chirurgie e.steenhagen@umcutrecht.nl Doel van de presentatie Kennis van (onder)voeding bij kanker tijdens en na de behandeling
Nadere informatieFrailty en ondervoeding doet (veel) vallen
www.hhzhlier.be 1 h.-hartziekenhuis vzw Frailty en ondervoeding doet (veel) vallen Ann Gryp, Hoofdverpleegkundige geriatrie Frailty Frailty heeft te maken met kwetsbaarheid. Frailty zegt iets over de ernst
Nadere informatieVoedingbijhoofdhals-en slokdarmkanker: Wanneer aanvullende voeding opstarten?
Voedingbijhoofdhals-en slokdarmkanker: Wanneer aanvullende voeding opstarten? Peter Schepens Diëtist Oncologie AZ Sint-Lucas Brugge Inhoud 1. Belang van screening op de voedingstoestand van de patiënt
Nadere informatiePlaats: Institut Jules Bordet Studie uitgevoerd in 2012 door J. Cantarero M. Csergö, Dr. E.Toussaint, M. Moreau, N. Hallot, Y. Lalami, D.
Evaluatie van (het) ondervoedings(risico) in een Oncologisch Daghospitaal. Resultaten van een studie gevoerd in 2012-20132013 Plaats: Institut Jules Bordet Studie uitgevoerd in 2012 door J. Cantarero M.
Nadere informatieVoeding bij patiënten met gemetastaseerde ziekte
Voeding bij patiënten met gemetastaseerde ziekte Marjolanda Kennis Diëtist oncologie Instituut Verbeeten Masterclass mamma- en longcarcinoom 28-4-2014 1 Indeling Spectrum palliatieve voedingszorg Van adequate
Nadere informatieOndervoeding bij ouderen
Ondervoeding bij ouderen Dr. Harriët Jager-Wittenaar Senior onderzoeker Lectoraat Transparante Zorgverlening Hanzehogeschool Groningen Leeruitkomsten Aan het einde van deze workshop: Kunt u ondervoeding
Nadere informatiePostgraduaat Voeding en Oncologie
Postgraduaat Voeding en Oncologie Opleidingsprogramma: 21 SP OPO: De fundamentele aspecten van kanker en kankerbehandeling : 3 SP 1. Inhoud Fundamentele aspecten van kanker, kankerbehandeling en voedingsinterventies
Nadere informatieVoeding bij patiënten met gemetastaseerde ziekte
Voeding bij patiënten met gemetastaseerde ziekte Marjolanda Kennis Diëtist oncologie Instituut Verbeeten Masterclass mamma- en longcarcinoom 9-4-2016 1 Indeling Spectrum palliatieve voedingszorg Van voeden
Nadere informatieOndervoeding bij ouderen
Ondervoeding bij ouderen Caroline Boomkamp Klinisch geriater Bernhoven Inhoud Definities Screening en assessment Prevalentie Oorzaken Gevolgen Behandeling van ondervoeding Definitie geriatrische patiënt
Nadere informatiePostgraduaat Voeding en Oncologie
Postgraduaat Voeding en Oncologie Opleidingsprogramma: 21 SP OPO: De fundamentele aspecten van kanker en kankerbehandeling : 3 SP 1. Inhoud Fundamentele aspecten van kanker, kankerbehandeling en voedingsinterventies
Nadere informatieWELKOM! 1 vrijdag 7 oktober 2016
WELKOM! 1 Programma 18.00 Voeding op leeftijd Aspecten van voeding en metabolisme op oudere leeftijd Ingrid Gisbertz, MDL arts voedingsteam 18.20 Als gewoon eten niet meer lukt; indicaties en procedure
Nadere informatieImplementatie van GLIM criteria en Sarcopenie richtlijn in de praktijk. Heidi Zweers
Implementatie van GLIM criteria en Sarcopenie richtlijn in de praktijk Heidi Zweers Disclosure-slide Geen belangenverstrengeling te melden CV Lid van NAP PhD student voeding bij Mitochondriële ziekten
Nadere informatieONDERSTEUNENDE ROL VAN VOEDING BIJ KANKERTHERAPIE
ONDERSTEUNENDE ROL VAN VOEDING BIJ KANKERTHERAPIE ISABELLE HEYENS, DIËTISTE UZ GENT Isabelle.Heyens@uzgent.be Inleiding Wereldwijd worden er dagelijks mensen gediagnosticeerd met kanker. Talrijke onderzoeken
Nadere informatieInfobrochure Voeding bij kanker WELKOM BIJ HET H. HARTZIEKENHUIS MOL
Infobrochure Voeding bij kanker WELKOM BIJ HET H. HARTZIEKENHUIS MOL Contact: Diëtisten: 014/712869 diëtisten@azmol.be VOEDING BIJ KANKER INHOUD Inleiding 4 1. Onbedoeld gewichtsverlies 5 2. Onbedoelde
Nadere informatieAdjuvante systeemtherapie Patiënte: DM type 2
Take home messages Een 59 jarige vrouw met mammacarcinoom en diabetes. An Reyners Internist-oncoloog UMCG Kankerbehandeling: houd rekening met bijwerkingen op korte en langere termijn Stem af wie waarvoor
Nadere informatieVoeding bij kanker. Rolverdeling diëtist, patiënt en verpleegkundige. Multidisciplinaire Zorg: Samen Werken. Liesbeth Haverkort MSc - 10 januari 2014
Voeding bij kanker Rolverdeling diëtist, patiënt en verpleegkundige Multidisciplinaire Zorg: Samen Werken Liesbeth Haverkort MSc - 10 januari 2014 Rolverdeling en interactie patiënt - diëtist - verpleegkundige
Nadere informatieScreening en behandeling van ondervoeding: een MUST voor verpleegkundigen
Screening en behandeling van ondervoeding: een MUST voor verpleegkundigen Renaldo Secchi 3 juni 2010 Inhoud Introductie Wat is ondervoeding? Gevolgen van ondervoeding? Prevalentie van ondervoeding Voeding
Nadere informatieOndervoeding in revalidatiecentra Resultaten, discussie en afspraken. Projectteam: Dorijn Hertroijs Coby Wijnen Hinke Kruizenga
Ondervoeding in revalidatiecentra Resultaten, discussie en afspraken Projectteam: Dorijn Hertroijs Coby Wijnen Hinke Kruizenga Aanleiding onderzoek Ondervoeding sinds 2010 prestatie indicator (PI) voor
Nadere informatieToolkit Ondervoeding
Doel Het vaststellen van (risico op) ondervoeding. Het aanbieden van de juiste interventies ter preventie of behandeling van ondervoeding. Achtergrond Definitie Ondervoeding is een voedingstoestand, waarbij
Nadere informatieKwetsbaarheid bij ouderen is een proces van het opeenstapelen van lichamelijke, psychische en/of sociale tekorten in het functioneren dat de kans
1 Kwetsbaarheid bij ouderen is een proces van het opeenstapelen van lichamelijke, psychische en/of sociale tekorten in het functioneren dat de kans vergoot op negatieve gezondheidsuitkomsten (functiebeperkingen,opname
Nadere informatieDiëtetiek. Ondervoeding, wat doen we eraan. Afdeling: Onderwerp:
Afdeling: Onderwerp: Diëtetiek 1 in het Ikazia Ziekenhuis? Bij het horen van ondervoeding zullen veel mensen denken aan ontwikkelingslanden. Toch komt ondervoeding ook in het welvarende Nederland voor
Nadere informatieOndervoeding bij kanker
Ondervoeding bij kanker Wat mag u verwachten van de zorg bij ondervoeding? Wat kunt u zelf doen om ondervoeding te voorkomen of tegen te gaan? Deze brochure is de patiëntenversie van de multidisciplinaire
Nadere informatieSpier en voedingstoestand
Spier en voedingstoestand - Het belang van spiermassa bij de behandeling van ondervoeding - De processen in het lichaam van een ondervoede patiënt en de mogelijke voedingsinterventies. - Oorzaak Gevolg
Nadere informatieUNIVERSITEIT GENT. Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen Academiejaar 2010-2011
UNIVERSITEIT GENT Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen Academiejaar 2010-2011 KOSTEN-BATEN ANALYSE VAN VOEDINGSADVIES BIJ DIGESTIEVE ONCOLOGISCHE PATIËNTEN Masterproef voorgelegd tot het behalen
Nadere informatieKanker: klinisch beeld,
Kanker: klinisch beeld, epidemiologie, biologie en pathofysiologie Prof. Patrick Schöffski, M.D., M.P.H. Dienst Algemene Medische Oncologie Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg Leuvens Kanker Instituut
Nadere informatieOndervoeding, wat doen we eraan Diëtetiek
Ondervoeding, wat doen we eraan Diëtetiek Beter voor elkaar 2 Ondervoeding, wat doen we eraan in het Ikazia Ziekenhuis? Bij het horen van ondervoeding zullen veel mensen denken aan ontwikkelingslanden.
Nadere informatieMacronutrienten. Micronutrienten. Meting energiegebruik: Indirecte calorimetrie Dubbel gelabeld water techniek. O en 2 H isotopen
Ondervoeding en ziekte Ondervoeding in Nederland? Annemie Schols Gewichtsverlies Gewicht Lichaamssamenstelling vet lipiden Bioelectrische impedantie energie balans Verlies vetmassa water DEXA scan voedselinname
Nadere informatieVoeding: belangrijk aandachtspunt bij patiënten met oncologische wonden
Voeding: belangrijk aandachtspunt bij patiënten met oncologische wonden Auteur: J. von Linderen Vertaald/bijgewerkt: Nieuwsbrief: 1991 Pagina: 47-50 Jaargang: 7 Nummer: 4 Toestemming: Illustraties: Bijzonderheden:
Nadere informatie19/10/2017 CONFLICT OF INTEREST INHOUD
CONFLICT OF INTEREST Er is een financiëel contract met Fresenius Kabi nv/sa (Schelle) voor het voorbereiden, geven en verspreiden van deze presentatie. INHOUD Inleiding oncologie prevalentie oorzaak gevolg
Nadere informatieDr. Harriët Jager, diëtist-onderzoeker UMCG
Nutritional assessment and body composition Dr. Harriët Jager, diëtist-onderzoeker UMCG Inhoud Nutritional Assessment: wat, waarom, hoe? Methoden body composition Aanbevelingen voor de praktijk Ziektegerelateerde
Nadere informatieVoeding bij kankerpatiënten
Voeding bij kankerpatiënten Overzicht ESPEN aanbevelingen Arends J. et al., 2016 Volledige tekst zie www.espen.org/education/espen-guidelines > ESPEN guidelines on nutrition in cancer patients Hoofdstuk
Nadere informatieOndervoeding bij kanker
Ondervoeding bij kanker Wat mag u verwachten van de zorg bij ondervoeding? Wat kunt u zelf doen om ondervoeding te voorkomen of tegen te gaan? WAAR KUNT U INFORMATIE EN STEUN VINDEN? Vrijwilligers bij
Nadere informatieVoeding & kanker: feiten & fabels
Voeding & kanker: feiten & fabels Stichting Invitee Veenendaal 12 februari 2019 ellen.kampman@wur.nl Vragen? De vragen op voedingenkankerinfo.nl Is aangebrande en verkoolde voeding kankerverwekkend? Is
Nadere informatieVroege herkenning en behandeling van ondervoeding in het ziekenhuis
Vroege herkenning en behandeling van ondervoeding in het ziekenhuis Uitgangspunten: Vroege herkenning: - binnen 24 uur na opname - hoogrisicopatiënten tijdens polikliniekbezoek Snelle en optimale behandeling
Nadere informatieVoeding bij patiënten met gemetastaseerde ziekte
Voeding bij patiënten met gemetastaseerde ziekte Marjolanda Kennis Diëtist oncologie Instituut Verbeeten Masterclass mamma- en longcarcinoom 12-5-2015 1 Indeling Spectrum palliatieve voedingszorg Van adequate
Nadere informatieKanker en Voeding. een Alpe D HuZes/KWF leerstoel. Ellen Kampman, 14 mei 2014
Kanker en Voeding een Alpe D HuZes/KWF leerstoel Ellen Kampman, 14 mei 2014 Wat is gezonde voeding? Koffie verhoogt het risico op kanker Koffie verhoogt het risico op kanker Wat moet je eten als je kanker
Nadere informatieAanpak van ondervoeding bij kanker: screening, sonde- en bijvoeding. Sanne Mouha Competentiecentrum klinische voeding
Aanpak van ondervoeding bij kanker: screening, sonde- en bijvoeding Sanne Mouha Competentiecentrum klinische voeding Inhoud Inleiding Screening Aanpak na screening Energie-en eiwitrijke voeding Drinkvoeding
Nadere informatieVOEDING EN ONCOLOGIE. Postgraduaat VOOR WIE WAAROM DEELNEMEN? PRAKTISCHE INFO. Prijs 1145
Postgraduaat VOEDING EN ONCOLOGIE Kanker is een complexe en zeer aangrijpende aandoening, waarmee één op drie Belgen, gedurende zijn of haar leven, wordt geconfronteerd. De fysieke en emotionele impact
Nadere informatie9.1 Effect van voedingsadviezen en gebruik van voedingssupplementen c.q. drinkvoeding
1233 1234 1235 1236 1237 1238 1239 1240 1241 1242 1243 1244 1245 1246 1247 1248 1249 1250 1251 1252 1253 1254 1255 1256 1257 1258 1259 1260 1261 1262 1263 1264 1265 1266 1267 1268 1269 1270 1271 1272 1273
Nadere informatieBeoordeling van de voedingsstatus, vertering en absorptie bij patiënten met lokaal uitgebreide alvleesklierkanker
Beoordeling van de voedingsstatus, vertering en absorptie bij patiënten met lokaal uitgebreide alvleesklierkanker PAN-NUTRIENT STUDIE Drs. CM Lochtenberg Potjes, JE Witvliet MSc, Dr. MAE De van der Schueren,
Nadere informatie27/09/2018. Casus. Impact van chirurgie. Impact van voeding. thv spijsverteringsstelsel postoperatief voedingsbeleid. anesthesie herstel
Ingrijpen op de foregut : wat als het begin van het eetkanaal verstoord wordt? Perspectief van de diëtist Floor Wynants - Eveline Vanhalewyck Competentiecentrum klinische voeding Voeding Chirurgie Impact
Nadere informatieKanker cachexie. een multifactorieel syndroom dat een multidisciplinaire aanpak vereist
Kanker cachexie een multifactorieel syndroom dat een multidisciplinaire aanpak vereist Milou Beelen Sportarts MUMC+/oncologische revalidatie Arts-onderzoeker Humane Biologie/NUTRIM Disclosure (potentiële)
Nadere informatieOuderen en ondervoeding
Ouderen en ondervoeding Rens Henquet, Kaderarts ouderengeneeskunde Angela van Liempd, Huisarts/medisch directeur RCH Ellen Mathijssen, Diëtist De Wever Inleiding Casus Ondervoeding in de huisartsen praktijk,
Nadere informatieVoeding en beweging bij patiënten tijdens en na de behandeling Martine Sealy, MSc, RD
Voeding en beweging bij patiënten tijdens en na de behandeling Martine Sealy, MSc, RD Onderzoeker Lectoraat Healthy Ageing, Allied Health Care and Nursing Disclosure belangen spreker: M. Sealy Geen (potentiële)
Nadere informatieDisclosure belangen spreker
Disclosure belangen spreker Wondzorg Symposium 14 oktober 2014 (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of
Nadere informatieGezondheidsraad. 29 november Daan Kromhout Commissievoorzitter Vicevoorzitter Gezondheidsraad. Gezondheidsraad
Gezondheidsraad 29 november 2011 Gezondheidsraad Daan Kromhout Commissievoorzitter Vicevoorzitter Gezondheidsraad Het adviesproces Adviesaanvraag: 18 augustus 2009 7 vergaderingen van multidisciplinaire
Nadere informatieOndervoeding,wat doen we eraan
Ondervoeding,wat doen we eraan Diëtetiek Beter voor elkaar 2 Ondervoeding, wat doen we eraan in het Ikazia Ziekenhuis? Bij het horen van ondervoeding zullen veel mensen denken aan ontwikkelingslanden.
Nadere informatie1 op de Voeding en borstkanker. Vragen? 1 op de 8 vrouwen krijgt borstkanker
Voeding en borstkanker Vragen? Haaglanden MC 18 oktober 2018 ellen.kampman@wur.nl 1 op de 8 vrouwen krijgt borstkanker 1 op de 3 In 2017 Incidentie: ~ 110.000 Prevalentie: ~450.000 1 op de 20 is erfelijk
Nadere informatieVoedingsadvies bij kanker door de diëtist
Voedingsadvies bij kanker door de diëtist IKR-netwerk Diëtetiek september 2002 Integraal Kankercentrum Rotterdam Postbus 289 3000 AG Rotterdam (010) 440 58 00 Inhoud 1. Inleiding 2 2. De voedingstoestand
Nadere informatieGewichtsverlies en cachexie bij kanker optimale voedingsinterventies
18 mei 2006 Jaarbeurs Utrecht Gewichtsverlies en cachexie bij kanker optimale voedingsinterventies Erik van Muilekom Verpleegkundig Specialist Nederlands Kanker Instituut - Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis,
Nadere informatieBig trouble? Het Big 5 palet. Het Big 5 palet. Gevolgen overgewicht breder dan Big 5. Overgewicht. Relatie tussen overgewicht, diabetes, kanker
Big trouble? Het Big 5 palet Hart- en vaatziekten Astma / COPD Depressie B.H.R. Wolffenbuttel Afd. Endocrinologie & Stofw. ziekten Universitair Medisch Centrum Groningen Welke belangrijke risicofactor
Nadere informatieRefeedingsyndroom in de Oncologie Marleen Ariëns en Esther Heijkoop Diëtisten
Refeedingsyndroom in de Oncologie Marleen Ariëns en Esther Heijkoop Diëtisten 2015 Agenda Historie Ondervoeding en oncologie Refeeding Casus tijdens de presentatie 1ste lijn Refeeding? Historie Belegeringen
Nadere informatieAnorexie en gewichtsverlies
Anorexie en gewichtsverlies Marja Leermakers-Vermeer, diëtist, Universitair Medisch Centrum Utrecht j.leermakers@umcutrecht.nl Alexander de Graeff, internist-oncoloog/hospice-arts Universitair Medisch
Nadere informatieFabels en feiten over goede voeding
Fabels en feiten over goede voeding Prof. dr. ir. Ellen Kampman, Wageningen Universiteit, VUMc Amsterdam, Radboudumc Nijmegen 20ste AVL-Symposium Oncologie in perspectief 5 juni 2014 Goede voeding Wat
Nadere informatieDiabetes en Puberteit
Diabetes en Puberteit Hormonale veranderingen en Diabetes Dr. R. Zeevaert, MD, PhD 21/03/2019 Diabetes en Puberteit Hormonale veranderingen en diabetes 1. Normale puberteit 2. Invloed van puberteit op
Nadere informatieDienst geriatrie Gevecht tegen ondervoeding. Informatiebrochure voor de patiënt en de familie
Dienst geriatrie Gevecht tegen ondervoeding Informatiebrochure voor de patiënt en de familie INLEIDING Met ouder worden veranderen uw dagelijkse activiteiten en gewoonten. Het is niet altijd eenvoudig
Nadere informatieRichtlijn bespreking Anorexie en gewichtsverlies
Richtlijn bespreking Anorexie en gewichtsverlies Louise van der Knaap Eric-Jan Wissink Michael van t Hoff Renske Boogaard www.netwerkpalliatievezorg.nl/rotterdam Indeling Welkom Inleiding richtlijn - Renske
Nadere informatieVoeding & Dementie. Inge Cantatore, zelfstandig gevestigd dietist
Voeding & Dementie Inge Cantatore, zelfstandig gevestigd dietist Inhoud programma Voeding bij dementerende ouderen Ondervoeding Wanneer ben je ondervoed? Prevalentie ondervoeding Screenen/Diagnostiek Wat
Nadere informatiePraktijk voor Fysiotherapie. Altijd in beweging
Praktijk voor Fysiotherapie Altijd in beweging In samenwerking met. Viola Gijzen, diëtist Mieke Verschuren/Marijke Sligchers, fysiotherapeuten Inhoud Inleiding Wat is COPD? COPD en dan? COPD en voeding
Nadere informatie5-5-2009. overzicht. Oorzaken ondervoeding bij kanker
Kanker en cachexie Prof Dr Erik Van Limbergen Radiotherapie - Oncologie Prof Dr Martin Hiele Gastro- enterologie Leuvens Kanker Instituut LKI UZ Gasthuisberg Leuven overzicht Oorzaken van ondervoeding
Nadere informatieVoeding bij patiënt met gemetastaseerde ziekte. Herma ten Have, oncologiediëtist
Voeding bij patiënt met gemetastaseerde ziekte Herma ten Have, oncologiediëtist Disclosure belangen spreker (potentiële) Belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven
Nadere informatiePalliatieve Pijnbestrijding regio s-hertogenbosch /Bommelerwaard. Ambitie Jeroen Bosch Ziekenhuis. Patiëntveiligheid
Palliatieve Pijnbestrijding regio s-hertogenbosch /Bommelerwaard Sylvia Verhage Verpleegkundig specialist oncologie / projectleider Pijn & Palliatieve zorg / consulent Consultatieteam Noord-West Brabant
Nadere informatieVoeding bij longkanker
Welkom Voeding bij longkanker Joyce Uitbeijerse Diëtist DPS Dieetkunde 15 juni 2017 Inhoud Ondervoeding Anorexie-cachexie syndroom Energie- en eiwitbehoefte bij longkanker Voedingsgerelateerde klachten
Nadere informatieVoeding bij patiënt met gemetastaseerde ziekte. Herma ten Have, oncologiediëtist
Voeding bij patiënt met gemetastaseerde ziekte Herma ten Have, oncologiediëtist Disclosure belangen spreker (potentiële) Belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven
Nadere informatieCasus oudere vrouw met COPD
Casus oudere vrouw met COPD Een casus: Mevrouw de Wit 73 jarige vrouw 2003 tot 2005 herhaalde heupfracturen, kunstheup links Osteoporose Sinds een aantal jaren COPD gold 3, matige ziektelast Echtgenoot
Nadere informatieFabels en Feiten over Borstkanker
Fabels en Feiten over Borstkanker Rianne Oosterkamp, internist-oncoloog Mariek Straver, oncologisch chirurg 16 oktober 2018 In Nederland wordt er ieder jaar bij 8000 vrouwen borstkanker vastgesteld Fabel?
Nadere informatieOndervoeding bij COPD
Ondervoeding bij COPD Anke Kalisvaart voor Paula van Melick Ziekenhuis Rivierenland Tiel De Lage Korn, Buren Agenda Prevalentie Criteria van ondervoeding bij COPD Definities van lichaamssamenstelling Oorzaken
Nadere informatieVoorkomen en beheersen van ondervoeding: Nuttig en haalbaar?
Voorkomen en beheersen van ondervoeding: Nuttig en haalbaar? oprof. Dr. T. Defloor oprof. Dr. M. Grypdonck odr. K. Vanderwee olic. I. Bocquaert olic. M. Lardennois olic. B. Folens Opbouw Inleiding Definiëring
Nadere informatie29-6-2011. Jeroen de Wilde, Arts M&G-onderzoeker JGZ 4-19 CJG Den Haag 29 juni 2011 2. Ondergewicht = Westerse landen: 2-15% Asian enigma
Jeroen de Wilde, Arts M&G-onderzoeker JGZ 4-19 CJG Den Haag 29 juni 2011 2 29 juni 2011 1 Ondergewicht = A. Een gewicht of BMI onder een bepaalde grenswaarde Gewicht naar lengte, per geslacht Gewicht naar
Nadere informatieVERPLEEGKUNDIGE ZORG. 3.2 Ondervoeding
3.2 Ondervoeding Het probleem van ziektegerelateerde ondervoeding in ziekenhuizen is al jaren bekend. De prevalentie is hoog (20-40 procent bij volwassenen en kinderen) en zonder systematische screening
Nadere informatieOndervoeding bij Ouderen 14/11/2013. S. Lonterman; Klinisch Geriater
Ondervoeding bij Ouderen 14/11/2013 Inhoud Presentatie Definitie Ondervoeding Verschillende schalen Ouderen Centrum & Ondervoeding HagaZiekenhuis & Ondervoeding Eigen Onderzoek Voedingsgebied Supplementen
Nadere informatie8.2 Ondervoeding. 72 Inspectie voor de Gezondheidszorg
8.2 Ondervoeding Het probleem van ziektegerelateerde ondervoeding in ziekenhuizen is al jaren bekend. De prevalentie is hoog (20-40 procent bij volwassenen en kinderen) en zonder systematische screening
Nadere informatieVoedingsmanagement in de Psychiatrie
Voedingsmanagement in de Psychiatrie Anneke van Hellemond, diëtist Anneke Wijtsma, diëtist 1 Inhoud presentatie Voedingsproblemen Overgewicht Metabool syndroom Verwijzen naar gespecialiseerd diëtist Behandelwijze
Nadere informatieOndervoeding: een niet te onderschatten probleem
Ondervoeding: een niet te onderschatten probleem Wat is ondervoeding? Geen trek, geen zin, stress, misselijkheid, angst, emoties, enz. Er zijn tal van redenen om minder te gaan eten. Voor u het weet, is
Nadere informatieDe NVD heet je van harte welkom bij deze sessie!
De NVD heet je van harte welkom bij deze sessie! Angela Fleming en Yvonne Verhulst, Ter Gooi Diëtistendagen 2016 4 De meerwaarde van de diëtist bij de behandeling van de klinische COPD patiënt. Angela
Nadere informatieMEER AANDACHT VOOR ONDERVOEDING Marian de van der Schueren DGO, 5 oktober 2018
MEER AANDACHT VOOR ONDERVOEDING Marian de van der Schueren DGO, 5 oktober 2018 Context en enquete Gezond eten met ouderen Enquete DGO leden (n=109) Vervolgstappen, wat gaan we zelf doen? Taskforce Gezond
Nadere informatieA Behandelt u patiënten met voetwonden? ja nee* B Is de uitkomst van patiënten met diabetische ja nee voetwond(en) geregistreerd?
Inclusiecriteria: Patiënten geclassificeerd met de Texasclassificatie. Per patiënt wordt de wond met de ernstigste graad aan enig been geteld, mocht er sprake zijn van een recidief nadat de wond volledig
Nadere informatieVoedingsadviezen bij orthopedische ingrepen. Dr. D Souza Ranjini
Voedingsadviezen bij orthopedische ingrepen Dr. D Souza Ranjini Dag van de Geriatrie: orthogeriatrie 02.10.14 13.10.14 20.10.14 Wat staat patiënt te doen wat betreft voeding pre- en postoperatief Pre-operatief
Nadere informatie(Mal)nutritie op geriatrische ziekenhuisdiensten van richtlijn tot inventarisatie
Symposium E=verpleegkunde 2 (Mal)nutritie op geriatrische ziekenhuisdiensten van richtlijn tot inventarisatie I.Bocquaert, A.Heyneman, M.Lardennois, K.Vanderwee, B.Folens T.Defloor & M.Gobert Manutritie
Nadere informatieVerpleegkundige aspecten bij pancreasinsufficiëntie. MDL scholing, 25 maart 2019 Annemarie Roele, verpleegkundig specialist HPB
Verpleegkundige aspecten bij pancreasinsufficiëntie MDL scholing, 25 maart 2019 Annemarie Roele, verpleegkundig specialist HPB Inhoud Vraag vooraf.. Exocriene pancreasinsufficiëntie Symptomen Gevolgen
Nadere informatieThe RIGHT food is the best medicine
The RIGHT food is the best medicine Nutritie Support Team : Dr G..Lambrecht, E. Museeuw, N. Baillieul Dienst gastro-enterologie: Dr. G. Deboever Dr. G. Lambrecht Dr. M. Cool Inhoud Ondervoeding Voedingsbeleid
Nadere informatieVoeding en voedingssupplementen bij de ziekte van Pompe. Coby Wijnen, diëtist
Voeding en voedingssupplementen bij de ziekte van Pompe Coby Wijnen, diëtist www.worldpompe.org Publicaties waarin een relatie met voeding: - Eiwitverrijkt dieet - Slikproblematiek - Lagere botdichtheid
Nadere informatie6.3 Niet-medicamenteuze symptomatische behandeling: voedingsinterventies
588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 6.3 Niet-medicamenteuze
Nadere informatie