Voeding bij patiënten met gemetastaseerde ziekte

Transcriptie

1 Voeding bij patiënten met gemetastaseerde ziekte Marjolanda Kennis Diëtist oncologie Instituut Verbeeten Masterclass mamma- en longcarcinoom

2 Indeling Spectrum palliatieve voedingszorg Van voeden naar berekende behoefte naar comfort voeding naar stoppen met voeden (Para)medische aspecten De patiënt achter de medische aspecten

3 Zal het mij verbazen als deze patiënt Palliatieve zorg over een jaar is overleden? Surprise question

4 Spectrum palliatieve voedingszorg Voeding conform berekende behoefte Bron: LWDO 2013, naar model Spectrum palliatieve zorg, De Graeff e.a

5 Voeden conform behoefte Bron: handboek Voeding en Kanker: herdruk per 1 juli 2016 verkrijgbaar

6 Geen/beperkt verhoogde behoefte Wanneer: Bij min op meer stabiele ziekte en/of ter ondersteuning ziektegerichte behandeling (geen/beperkte toxiciteit) Doel: Bijdrage aan welbevinden. Voorkomen/verminderen complicaties door behandeling. Onnodige of te snelle verslechtering voorkomen. Richtlijn Eiwit 0,8-1,0 gr/kg, conform behoefte afhankelijk van leeftijd, gewicht(verloop), fysieke activiteit en medische status. Energie: conform WHO formule of formule Harris&Benedict + activiteiten toeslagen. Voedingsvezel, vocht, vitaminen&mineralen&spoorelementen conform algemene aanbevelingen

7 Voeding zonder verhoogde behoefte in de praktijk Pt 70 kg = g Eiwit / Kcal Bijvoorbeeld: 5 sneetjes brood, hartig belegd 3 zuivelproducten (melk/vla etc) 1 portie warme maaltijd 2 vruchten 1 versnapering (bv snicker)

8 Voeding met verhoogde behoefte Wanneer: Bij verhoogde behoefte en ter ondersteuning ziektegerichte (toxische) behandeling. Doel: Bijdrage aan welbevinden. Voorkomen/verminderen complicaties door behandeling. Verbeteren of handhaven voedingstoestand. Richtlijn Eiwit 1,2-1,5 gr/kg conform behoefte afhankelijk van leeftijd, gewicht(verloop), fysieke activiteit en medische status. s Energie: conform WHO formule of formule Harris&Benedict + activiteiten toeslagen. Voedingsvezel, vocht, vitaminen&mineralen&spoorelementen conform algemene aanbevelingen

9 Verhoogde behoefte in de praktijk Pt 70 kg = g Eiwit / Kcal Bijvoorbeeld 6 sneetjes brood, hartig dubbel- belegd 3 zuivelproducten (melk/vla etc) 1,5 portie warme maaltijd 2 fruit 1 versnapering (bv snicker) OF de helft + 2 fl drinkvoeding à 300kcal

10 Stappen in dieetbehandeling 1. Algemene adviezen rondom maaltijdgebruik 2. Voeding afgestemd op voorkeuren & aversies 3. Klachten: andere keuzes of consistentie 4. Gewichtsverlies: aanvulling met snacks 5. Onvoldoende inname: dieetpreparaten

11 Dieetpreparaten Bijvoeding Inzet= maatwerk, geen standaard smaakpakket. Sondevoeding: starten = stoppen!! passage/slik stoornis hoog in het maagdarmkanaal karnofsky performance status > 50% geschatte levensverwachting van > 2-3 maanden bij ziektegerichte palliatie niet zinvol bij metabole afwijkingen/anorexie-cachexie syndroom! risico op medicalisering in de palliatieve fase TPV ileus (+ Karnofsky Performance status > 50% en geschatte levensverwachting van > 2-3 mnd) slechts bij hoge uitzondering en alleen tijdelijk als passage niet mogelijk is

12 Rol diëtist in voedingsadvisering Individueel voedingsadvies door diëtist positief effect op voedingsinname en gewichtsbehoud of gewichtsverbetering [Isenring 2004; Ravasco 2005; v.d. Berg 2010] Individueel voedingsadvies door diëtist beter effect op gewichtsbehoud / gewichtsverbetering dan groepsvoorlichting of een algemeen (schriftelijk) advies [Person 2002]

13 Spectrum palliatieve voedingszorg Voeden conform berekende behoefte Bron: LWDO 2013, naar model Spectrum palliatieve zorg, De Graeff e.a

14 Comfort voeding Wanneer: Voortschrijdende ziekte, op geleide van klachten en wensen patiënt. Prognose verslechtert. Doel: Gericht op comfort/welbevinden. Verlichting van klachten. Richtlijn Patiënt eet wat hij wil & kan eten. Patiënt laat achterwege wat hij niet wil & kan eten. Hebben dieetpreparaten hierin een rol?

15 Eigen dieet Moerman / Houtsmuller / koolhydraatarm, tarwegras-sap, etc. Formeel geen plaats in richtlijnen rondom voedingszorg: geen wetenschappelijke onderbouwing. Echter: Het gevoel van de patiënt is vaak niet gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek

16 Spectrum palliatieve voedingszorg Voeden conform berekende behoefte Bron: LWDO 2016, naar model Spectrum palliatieve zorg, De Graeff e.a

17 Medische aspecten Hersenmetastasen Klachten afhankelijk van de plaats in de hersenen&hoeveelheid omringend oedeem: Hoofdpijn (25-50%) Cognitieve en gedragsstoornissen (15-35%, mgl oplopend tot 75%)

18 Neglect één lichaamshelft of een deel van de ruimte om iemand heen wordt stelselmatig verwaarloosd.

19 Apraxie Het is moeilijk of onmogelijk om bepaalde motorische bewegingen uit te voeren.

20 Agnosie het onvermogen om dingen (beelden, geluiden, geuren) te herkennen die via de zintuigen (ogen, oren, neus, mond, tast) waargenomen worden

21 Medische aspecten Hersenmetastasen Klachten afhankelijk van de plaats in de hersenen&hoeveelheid omringend oedeem: Hoofdpijn (25-50%) Cognitieve en gedragsstoornissen (15-35%, mgl oplopend tot 75%) Krachtsverlies (15-33%) Afasie (9-15%) Misselijkheid en braken (<10%) Toename eetlust bij dexamethasongebruik

22 Medische aspecten Levermetastasen: Mogelijke ascitis Mogelijke verstoring spijsvertering Mogelijke verstoring algeheel welbevinden

23 Medische aspecten Botmetastasen: Pijn kan erg op de voorgrond staan Pijnmedicatie kan eetlust beinvloeden Hypercalciemie

24 Spectrum palliatieve voedingszorg Voeden conform berekende behoefte Bron: LWDO 2013, naar model Spectrum palliatieve zorg, De Graeff e.a

25 Anorexie-cachexie syndroom in de palliatieve zorg Cytokines van tumor Cytokines van immuunsysteem Kanker Verstoorde lichaamshuishouding: gestoorde stofwisseling van eiwit, vet en koolhydraten Spierafbraak Eetlust Verzadiging Minder bewegen Minder eten Gewichtsverlies Zwakte, spierafbraak

26 Stadia van cachexie Precachexie Onbedoeld gewichtsverlies 5% gewichtsverlies met: anorexie, moeheid, metabole ontregelingen (CRP, albumine ) Cachexie Onbedoeld gewichtsverlies 10% met min. 3 van de kenmerken: Anorexie (slechte eetlust) met een sterk verminderde inname Verminderde spiermassa Afgenomen spierkracht en conditie Ernstige vermoeidheid Metabole ontregelingen (CRP, albumine ) CRP: C-reactief proteïne, acute fase eiwit, maat voor inflammatie Refractaire (onomkeerbare) cachexie (85%) Criteria als bij cachexie Karnofskyscore 40 (merendeel bedlegerig) Levensverwachting 3 maanden

27 Meerdere aspecten bij cachexie Vermagering, spierzwakte somatisch Zichtbaarheid, schaamte psychologisch Minder actief, minder contact sociaal Confrontatie naderend einde spiritueel gesprek over voeding met patiënt en naasten

28 Afzien van eten&drinken Natuurlijk verloop De patiënt gaat niet dood omdat hij niet meer eet of drinkt, maar eet of drinkt niet meer omdat hij doodgaat'. Voor- en nadelen afwegen iom patiënt/familie Mantelzorg alternatieven bieden voor wegvallen voedingszorg (pallialine: complementaire zorg ) Sondevoeding, TPV: afbouwen al bespreken bij starten

29 l/portals/142/lichamelijk /IKW_Vocht_en_voeding_2010.pdf

30 De patiënt centraal Psychosociale / spirituele aspecten bij zorgbeleid in palliatieve zorg oa: Religieuze achtergrond (streven naar zo lang mogelijk leven, niet naar "een goede dood ) Visie op leven en sterven

31 De patiënt centraal

32 De patient centraal Han 51 jaar. Getrouwd, 2 kinderen. Eigen bedrijf in verzekeringen&assurantiën Mei 1999 diagnose: kleincellig longcarcinoom Video: oktober

33

34 De patiënt centraal CASUS Deze patiënt wil aansterken. Hij denkt daarmee nog een behandeling te kunnen ondergaan. En daarmee zijn leven te kunnen verlengen Hij vraagt om dieetpreparaten. Wat denkt u nu?

35 Bronnen Handboek Voeding bij kanker: Uitgave Tijdstroom herdruk breschikbaar o o o Hoofdstuk: Voedingsbehoefte- en advies Hoofdstuk: Klachten en concrete adviezen Hoofdstuk: Palliatieve zorg Oncoline.nl: Voeding en Dieet 2.0 o Klachten&adviezen en palliatieve zorg Pallialine.nl o Richtlijn gewichtsverlies en anorexie (2014) o Richtlijn symptomen: diversen. Bijv. misselijkheid&braken (2014)

36 Bedankt voor uw aandacht

37

38 (LWDO) Relatie soja en tumorgroei (2012) Bij borstkanker Soja bevat isoflavonen: stoffen met een oestrogeenachtige werking. Isoflavonen lijken volgens enkele dier- en in vitro-studies borsttumorgroei te bevorderen. Drie epidemiologische studies tonen echter geen nadelige effecten van sojabevattende voedingsmiddelen op borstkankerprognose. Soja leek zelfs mogelijk geassocieerd ter zijn met een verminderde kans op recidief of overlijden. Advies : Op basis van onderzoek zijn harde conclusies niet mogelijk en is zowel de veiligheid als de schadelijkheid van (vooral hoge doses) niet aangetoond. - Gebruik maximaal 3 voedingsmiddelen per dag die van nature soja bevatten (smeer- en bereidingsvetten, sojascheuten, sojamelk, sojayoghurt, tahoe, tempe en vegetarische vleesvervangers) - Het gebruik van supplementen met hoge doses soja, phytooestrogenen of isoflavonen wordt ontraden.