Fabels en feiten over goede voeding

Transcriptie

1 Fabels en feiten over goede voeding Prof. dr. ir. Ellen Kampman, Wageningen Universiteit, VUMc Amsterdam, Radboudumc Nijmegen 20ste AVL-Symposium Oncologie in perspectief 5 juni 2014

2 Goede voeding Wat is dat?

3

4

5 Fruit kan het risico op kanker verhogen

6 Fruit kan het risico op kanker verhogen FABEL

7 kanker gevallen zouden voorkomen kunnen worden door het verhogen van groente en fruitconsumptie; 10 gevallen per jaar erbij door pesticiden residuen

8 Biologische producten zijn beter om kanker te voorkomen dan gangbare

9 Biologische producten zijn beter om kanker te voorkomen dan gangbare

10 Kunstmatige zoetstoffen en E-nummers kunnen bij de mens kanker veroorzaken

11 Kunstmatige zoetstoffen en E-nummers kunnen bij de mens kanker veroorzaken FABEL

12

13 Koffie verhoogt het risico op kanker

14 Koffie verhoogt het risico op kanker

15 Wat is goede voeding? Wat heeft het met kanker te maken?

16

17 Het ontstaan van kanker opstapeling genetische veranderingen tumorgroei jaar opstapeling epi-genetische veranderingen

18 5 10% van kanker is erfelijk

19 Kanker: samenspel van verschillende factoren

20 voeding & beweging?

21

22

23 Analytische epidemiologie: Cohort studie Vrouwen jaar borstkanker geen borstkanker Tijd (jaren)

24 Literatuurstudie en meta-analyse epidemiologische studies dier- en in vitro studies 9 internationale centra

25 1/3 van de meest voorkomende kankersoorten bepaald door wat wij eten en hoeveel wij bewegen. In Nederland: ~ mensen met kanker per jaar!

26

27 Wie blijft staan? Lichamelijk actief: 30 minuten per dag of meer Vlees: minder dan 5x per week varkens/rundvlees (incl. vleeswaren) Gewicht: BMI < 25, weinig vet op de buik Alcohol: minder dan 1 of 2 glazen per dag Fruit: 2x per dag of meer Groenten: 2 groentenlepels per dag of meer Voedingssupplementen om kanker te voorkomen: nee

28 Overgewicht verhoogt het risico op: Dikke darm Borst (na de menopauze) Slokdarm (adeno) Alvleesklier Galblaas Baarmoeder Nier Eierstok Aanbeveling: Zorg voor een zo n laag mogelijk gewicht, een slanke taille, maar vermijd ondergewicht

29 Lichaamsvet en kanker Vetweefsel is een actief endocrien orgaan 1. Productie van geslachtshormonen 2. Effecten op insuline sensitiviteit en productie van IGF 3. Effecten van andere hormonen in vetweefsel (bv. leptine, adiponectine) 4. Verhoging van oxidatieve stress en chronische inflammatie

30 Lichamelijke activiteit verlaagt risico: dikke darmkanker borstkanker (na de menopauze) baarmoederkanker Neem iedere dag minimaal een ½ uur lichaamsbeweging

31 Meer lichaamsbeweging

32 Calorierijk voedsel Dikke darm Borst (na de menopauze) Slokdarm Pancreas Endometrium Nier Aanbeveling: Eet minder calorierijk voedsel en drink weinig suikerrijke dranken

33 Aanbeveling: Eet veel groenten, fruit, volkorenproducten en peulvruchten en varieer zo veel mogelijk Groenten en fruit verlagen het risico op: mond hoofd-halsgebied slokdarm maag

34 Plantaardige producten en kankerpreventie Diallylsulfide Allyl Methyl Trisulfide Alfa-caroteen Beta-caroteen Cryptoxanteen Luteine Lycopeen Quercetine, Kaempferol Genistein, Daidzein, Biochanine A Isothiocyanaten Folaat Chlorophyl Lignanen Voedingsvezel Selenium Vitamine E (tocopherol) Vitamine C (ascorbine zuur) Lage energiedichtheid

35 Rood vlees en vleeswaren verhogen risico Dikke darmkanker rund, varkens, paard, lam, geit Aanbeveling: Eet minder rood vlees en eet liever geen bewerkt vlees (zoals ham, spek of salami)

36 Alcohol verhoogt risico op kanker van mond hoofd-halsgebied oesofagus maag colon, rectum borst lever Aanbeveling: Drink liever geen alcohol. Als u wel alcohol wilt drinken, neem dan per dag niet meer dan 1 glas (voor vrouwen) of 2 glazen (voor mannen)

37 Voeding of supplementen? Aanbeveling: Vertrouw niet op voedingssupplementen om u tegen kanker te beschermen

38 Beta-caroteen verhoogt longkanker risico ATBC trial ~ mannen, Finland, Zware rokers, 20 mg/dag New England Journal Medicine 1994

39

40 Wat is (on)gezond? Ziekte frequentie (%) 1. Dosis 2. Vorm 3. Samenstelling 4. Timing Risicogroepen: Babies Ouderen Zwangeren Medicijngebruik Allochtonen (zonlicht) Kankerpatiënten???

41 Dus.

42

43

44 Leefstijl wat doen patienten zelf?

45 Voedingsonderzoek voor, tijdens en na kanker

46 De invloed van kanker(therapie) op voeding en vice versa Geur-en smaak veranderingen Verstoorde stofwisseling van eiwit, vetten, koolhydraten Kwaadaardige tumor en/of therapie Veranderde eetlust, misselijkheid, braken, mucositis, diarree Minder eten door kauw-en slikproblemen Veranderde voedselvoorkeuren functieverlies

47 soort kanker stadium van de ziekte therapie: type en duur

48 Zichtbaar kwetsbare ondervoede patiënt Bij palliatieve zorg: 1. Optimale kwaliteit van leven 2. Smakelijke, eetbare voeding en goede vochtbalans 3. Evt. screenen op vitaminen/mineralen tekorten

49 Betere overleving van kanker Uit Kankerzorg in beeld, IKNL 2014

50 Onzichtbaar kwetsbare patiënt Bij curatieve zorg: 1. Optimale kwaliteit van leven na behandeling 2. Gezonde, eetbare, smakelijke en optimale voeding voor, tijdens en na behandeling 3. Screenen op vitaminen/mineralen tekorten 4. Energie/eiwit balans 5. Naar een optimale lichaamssamenstelling

51 Colon studie Prospectieve observationele studie 1000 dikke darm- en endeldarmkanker patienten Lichaamssamenstelling, voedingstoestand, leefstijl Verblijftijd in ziekenhuis, kwaliteit van leven, terugkeer van ziekte, overleving 6 mnd 1 jr 2 jr >5 jr

52 COLON-studie deelnemers (Gelderse Vallei) Tussenstand bij diagnose Vrouwen (n=93) Mannen (n=153) Leeftijd 65 (10) 66(10) Stadium IV 4% 15% Ondergewicht (%) 5% 3% Normaal (%) 45% 39% Overgewicht (%) 32% 47% Obesitas (%) 17% 11%

53 Sarcopenie/sarcopenische obesitas Inflammatie Metabole ontregeling Eiwitafbraak Verlies van spiermassa/spierkracht bij gelijkblijvende of toename van vetmassa

54 Verborgen lichaamssamenstelling

55 Lichaamssamenstelling met CT-scan bij diagnose

56 Optimale lichaamssamenstelling? Man met darmkanker 63 jaar BMI 20 kg/m 2 Spier Vet in de spier Onderhuids vet Visceraal vet

57 Man met darmkanker 65 jaar, BMI 24 kg/m 2

58 Man BMI = 25 kg/m 2 SMI spiermassa = 44 cm 2 /m 2 Man BMI = 25 kg/m 2 SMI spiermassa = 58 cm 2 /m 2

59 Optimale voeding & beweging voor optimale lichaamssamenstelling & spierfunctie?

60 Optimale beweging Beweeg regelmatig zsm na diagnose, 150 min per week, inclusief tenminste 2x krachttraining

61 Optimale voeding Hoog eiwit? Optimale dosis? Type eiwit? Geur en smaakveranderingen?

62 Voeding tijdens behandeling

63 Leefstijl adviezen na kanker American Cancer Society 2012 Verkrijg en behoud een gezond lichaamsgewicht Beweeg regelmatig zsm na diagnose, 150 min per week, inclusief tenminste 2x krachttraining Voedingspatroon met veel groenten, fruit en volkoren producten Volg de richtlijnen voor kankerpreventie

64 Preventie-richtlijnen helpen ook bij oudere vrouwen na behandeling voor borstkanker

65 Supplementen bij kanker? ~50% gebruikt supplementen

66 Vitamine D in the picture

67 itamine D, inflammatie en prognose Voor, tijdens en na therapie

68 Kip of ei...

69 Geen verband tussen multivitamine gebruik & recurrence/mortaliteit van borst- en crc kanker

70 Supplementen tijdens therapie...

71 Anti-oxidanten versnellen longkanker progressie in een muismodel

72 Voedingssupplementen tijdens behandeling Alleen in overleg met oncoloog!

73 Transmurale voeding(szorg) op maat voor mensen met kanker Huisarts Geriater Dietist onderzoeker patiënt Verpleegkundige Psycholoog Fysiotherapeut Oncoloog

74 Dus.

75

76