GEWICHTSTOENAME TIJDENS BORSTKANKER: WAT IS DE BESTE BEGELEIDING?

Transcriptie

1 GEWICHTSTOENAME TIJDENS BORSTKANKER: WAT IS DE BESTE BEGELEIDING? PLAN VAN DE UITEENZETTING 1. INLEIDING 1.1 EPIDEMIOLOGIE 1.2 FACTOREN DIE TOT EEN GEWICHTSTOENAME LEIDEN 2. RISICO'S DOOR OVERGEWICHT EN ZWAARLIJVIGHEID 2.1 RISICO'S 2.2 MECHANISMEN 3. ROL VAN LICHAAMSBEWEGING 4. PSYCHOLOGISCHE FACTOREN 5. AANBEVELINGEN 6. IN DE PRAKTIJK 7. BESLUIT 1

2 1. INLEIDING 1.1 EPIDEMIOLOGIE nieuwe gevallen per jaar in België - 1 vrouw op 9: de meest voorkomende kanker bij vrouwen (WGO) %: geen risicofactoren 1.2 FACTOREN DIE TOT EEN GEWICHTSTOENAME LEIDEN - mededeling van de diagnose: stress, angst - stoppen met werken en met lichaamsbeweging (LB): verveling, gebrek aan activiteiten, wijziging van het eetgedrag - behandelingen Radiotherapie: vermoeidheid minder lichaamsbeweging Chemotherapie: - corticosteroïden - chemotherapie-geïnduceerde menopauze: lipogenese in de buikstreek Hormoontherapie: - hormonale wijzigingen: daling van het metabolisme - terugkeer van de eetlust - gewrichtspijn: minder lichaamsbeweging 2

3 2. RISICO'S DOOR OVERGEWICHT EN ZWAARLIJVIGHEID 2.1 RISICO'S - recidief - tweede kanker - overlijden door de eerste kanker - overlijden omwille van diverse redenen 2.2 MECHANISMEN - vetweefsel oestrogeengehalte, insuline, IGF-1 proliferatie en overleven van de tumorcel - vetweefsel adipokinen: ontsteking omgekeerd geassocieerd met het overleven van de borstkanker, celwoekering, aanmaak van oestrogenen - hyperinsulinemie: groeibevorderaar Wereld Kanker Onderzoeks Fonds: een beperkte bewijskracht staat de uitwerking van specifieke aanbevelingen in de weg American Association for Cancer: gewichtstoename bij vrouwen die werden behandeld voor borstkanker (Amy L Gross 2015) Institut National du Cancer (Frankrijk): vrouw gediagnosticeerd met overgewicht tijdens de diagnose sterfterisico stijgt met 30% (Protani et Al 2010) 3

4 3. ROL VAN LICHAAMSBEWEGING Volgens Fong & al en 2013 en Mistra & al en minder vermoeidheid en verbetering van de nachtrust - positieve uitwerking op de depressie en angstgevoelens van de patiënten - verbetering van de levenskwaliteit in het algemeen - vertraging van de van de vetmassa en van de magere massa (uithouding) - van de vetmassa en tailleomtrek - van de magere massa (uithouding en spiervorming) - van de botdichtheid (spierversterking) - risico op een recidief van de kanker (Wereld Kanker Onderzoeks Fonds) Institut National du Cancer Preventie: daling van het risico met 3% na de menopauze Werking: - gewicht - buikvet - hormoongehalten en groeifactoren (ins IGF-1) - oestrogeengehalte - SHBG Voordelen: - levenskwaliteit (zelfbeeld, welzijn) - vermoeidheid - globaal sterfterisico: 18% pre-diagnose/41% post-diagnose - sterfterisico: 34% post-diagnose - recidief: 24% post-diagnose 4

5 Maximum aan voordelen en handhaving op lange termijn - LB afgestemd op de algemene conditie van de patiënte - LB afgestemd op de gevolgen van de ziekte en de behandelingen - LB die leuk wordt gevonden - REKANTO-plan (Stichting tegen Kanker) Studie aan Erasmus over LB: Michel Lamotte en Institut J. Bordet - Voordelen: lichamelijk en levenskwaliteit - 44 vrouwen - 3 maanden - uitwerking op de vermoeidheid, slapeloosheid, het gewicht, de taille- en heupomtrek Wat en hoe? - matig actief zijn: 30 min snel wandelen per dag - zittende gewoonten beperken - niet noodzakelijk een sport, maar wel verplaatsingen, het huishouden, handenwerk en recreatieve activiteiten 5

6 4. PSYCHOLOGISCHE FACTOREN gevoelens en emoties gekoppeld aan een onaangepast eetgedrag nood aan troost, die in voedsel wordt gevonden diverse aangeboden hulpmiddelen: - individueel - praatgroepen - familie, vrienden (vooral na afloop van de behandelingen): Het is gedaan - elke persoon van het multidisciplinaire team 5. AANBEVELINGEN SFNEP: indien BMI >25: dieetkundige behandeling - elke bijkomende gewichtstoename vermijden - een afslankprogramma volgen (advies ANSES 2012) - de voeding aanpassen, met meer voedingsmiddelen met een lage energiedichtheid en minder vet en suiker - meer LB 6

7 RÉSEAU NACRE: - gewichtstoename voorkomen zodra de diagnose wordt gesteld, met een aangepaste voeding en aangepaste LB AANBEVELINGEN IN DE PREVENTIE VAN KANKER: De naleving van preventief voedingsadvies kan helpen in de preventie van een nieuwe kanker, het risico op herval of andere chronische ziekten (Stichting tegen Kanker) Een gezond gewicht behouden: Zo slank mogelijk zijn - BMI: 18,5-25 (< 70 jaar) BMI: ( > 70 jaar) Lichamelijk actief zijn Voeding: - minder vet (vooral verzadigd) (Studie WHI) - meer vezelrijke voeding - meer soja (12 g soja-eiwitten = 400 ml drank) - evenwichtige voeding 7

8 ALCOHOL - de hoeveelheid en frequentie van alcoholgebruik verminderen (metaanalyse van Key: een vermeerdering van 10 g ethanol verhoogt het risico met 10%) - WGO: een dagelijkse consumptie van 50 g alcohol verhoogt het risico met 50% - Société Canadienne Cancer: - alcohol oestrogeengehalte en vermindert bepaalde voedingsstoffen - Tip: 1 glas per dag / indien hoog risico op kanker: niks of bij gelegenheid (Seitz et Al: 2012) - Mechanismen: acetaldehyde / aangemaakte vrije radicalen / voedingstekorten (folaten)/ steroïdhormonen - Omstreden werking van resveratrol - ALLE alcoholische dranken 8

9 6. IN DE PRAKTIJK Ondervoeding opsporen BMI: 18,5-25: - behoud van een stabiel gewicht - ALEQ - regelmatig blijven bewegen of met LB beginnen BMI: 25-30: verlies van 3 tot 5 kg BMI > 30: gewichtsverlies van 10% - gepersonaliseerd voedingsadvies - regelmatig aan LB doen ALEQ Vetten en verzadigde vetten beperken. Omega-3-vetzuren aanbevelen. Voeding met een hoge energiedichtheid beperken: zoete snacks, 5 porties fruit en groenten: 2 porties fruit en 3 groenten, gevarieerd, van het seizoen. Geraffineerde voeding vermijden en volkorenproducten verkiezen Rood vlees beperken: rund, kalf, varken, lam, geit: < 500 g / week, charcuterie inbegrepen). Afwisselen met wit vlees, vis, eieren en vegetarische alternatieven. Vette en gezouten charcuterie beperken Zoete dranken beperken: frisdrank, fruitsap De hoeveelheid en frequentie van alcoholgebruik beperken: maximaal 1 glas per dag (10 g ethanol) 9

10 Werken aan het eetgedrag - zichzelf een pleziertje doen om frustraties te voorkomen overconsumptie - omgaan met emoties - aanvaarding van zijn lichaam - bewust en rustig leren eten - onaangepast gedrag beperken: andere activiteiten waarbij wordt gegeten, negatieve gedachten Therapeutische voedingsworkshops 7. BESLUIT De patiënte met overgewicht en borstkanker moet multidisciplinair worden begeleid. De diëtist zal gepersonaliseerd advies geven en rekening houden met de achtergrond van de patiënte, haar behandelingen en persoonlijke bekommernissen. De behandeling wordt opgestart zodra de diagnose wordt gesteld. De frequentie van de consultaties wordt samen met de patiënte bepaald. Desgewenst kan de patiënte recepten en weekmenu's krijgen. 10

11 11