WELKOM! 1 vrijdag 7 oktober 2016

Transcriptie

1 WELKOM! 1

2 Programma Voeding op leeftijd Aspecten van voeding en metabolisme op oudere leeftijd Ingrid Gisbertz, MDL arts voedingsteam Als gewoon eten niet meer lukt; indicaties en procedure PEG plaatsing Bertram Haarhuis, MDL arts voedingsteam Mieke van Rossem, MDL vpk voedingsteam Metabole complicaties; refeeding syndroom Neeltje Nabuurs, diëtist voedingsteam 2

3 Pauze Gelegenheid om stands te bezoeken 3

4 Vervolg programma Screening op ondervoeding op de poli geriatrie Caroline Boonkamp, klinisch geriater Bernhoven Voeding bij dementie Lyan de Roos, specialist ouderengeneeskunde Brabantzorg Einde programma 4

5 Huishoudelijke mededelingen Hapjes en drankjes Evaluatieformulieren Uitrijkaartjes 5

6 Voeding op leeftijd Aspecten van voeding en metabolisme op oudere leeftijd Ingrid Gisbertz MDL arts Bernhoven

7 Inhoud Ondervoeding bij ouderen Prevalentie Consequenties Begrippen Sarcopenie: Veranderingen in lichaamssamenstelling bij ouderen Definitie Oorzaken

8 Prevalentie van ondervoeding bij ouderen Afhankelijk van waar mensen wonen Tot 5% van thuiswonende ouderen % van mensen in verpleeghuizen 20-50% van patienten in het ziekenhuis Hoewel thuiswonenden dus relatief minder vaak ondervoed zijn, is dit in absolute aantallen wel het grootste aantal! Dus veel ondervoeding in de eerste lijn.

9 Consequenties Economische berekeningen door BAPEN: Kosten voor samenleving ivm malnutritie zijn dubbel zo hoog als voor obesitas! Grote studies laten zien dat ondergewicht grotere risicofactor is voor mortaliteit dan obesitas in ouderen

10 10

11 11

12 Maart 2016 publicatie Undernutrition screening survey in 564,063 patients: patients with a positive undernutrition screening score stay in hospital 1.4 d longer 15% patienten bij opname al ondervoed Met name op afdelingen geriatrie, oncologie, MDL en interne geneeskunde Ondervoede patienten liggen 1,4 dag langer in het ziekenhuis Hinke Kruizinga ea 12

13 Conclusie Ondervoeding heeft nadelige effecten op morbiditeit (infectierisico, fracturen), mortaliteit, functie (sarcopenie, kwetsbaarheid) en kwaliteit van leven. 13

14 Definitie Ondervoeding of eiwit/energie malnutritie is soort paraplu definitie voor verschillende aandoeningen met net iets ander onderliggend mechanisme: Cachexie (ziekte gedreven inflammatoire catabolisme) Sarcopenie (spier en spierfunctie verlies dat kan optreden bij cachexie, maar ook een apart verschijnsel bij ouder worden) Kwetsbaarheid (verlies van orgaan reserves, gewichtsverlies en leeftijdsgerelateerde zwakte) Pure starvation kan nog voorkomen in ontwikkelingslanden

15 15

16 Cachexie treedt met name op bij COPD, Hartfalen, Kanker, gevorderde nierziekten, reuma en chronische leveraandoeningen. Cachexie is verlies aan lichaamsgewicht, vet en spier tgv onderliggende ziekte. Er is een toegenomen catabolisme. 16

17 Sarcopenie wordt veroorzaakt door processen bij veroudering, vaak juist toegenomen vetmassa in tegenstelling tot cachexie. 17

18 Sarcopenie Komt uit het Grieks: Sarx (vlees) + Penia (poverty) Definitie (EWGSOP): Progressief verlies van spiermassa en kracht met een risico op disability, slechte kwaliteit van leven en mortaliteit Term is specifiek bedoeld om verlies spiermassa en functie ten gevolge van ouderdom te beschrijven 18

19 Verlies van spiermassa is normaal verschijnsel: Mannen: vanaf 35 jaar verlies lean body mass, verneld vanaf 70 jaar Vrouwen: verlies aan spiermassa met name vanaf de menopauze Uiteindelijk kan spiermassa tussen 25 en 80 jaar met 45% afnemen Bij mannen hangt functie met name samen met spiermassa, bij vrouwen is combinatie met veranderde vetmassa ook erg van belang. 19

20 Sarcopenie Definitie: gecombineerde aanwezigheid van lage spiermassa en verminderde kracht of functie bij ouderen, ouder dan 65 jaar. Precieze diagnostische criteria zijn pas vrij recent in consensusbespreking vastgesteld door EWGSOP Prevalentie wisselt daardoor

21 Criteria voor definitie en diagnose sarcopenie: Aanwezigheid van of 3 1. Lage spiermassa, gemeten met dexa of BIA 2. Lage spierkracht: gemeten met handknijpkracht 3. Lage fysieke performance: gemeten met loopsnelheid 21

22

23 Gevolgen Verminderde spiermassa en functie is onafhankelijk gerelateerd aan: Functionele achteruitgang Vallen Disability Mortaliteit bij ouderen 23

24 Oorzaken Natuurlijk ouderdomsproces is geassocieerd met langzaam en progressief verlies aan spiermassa, kracht en uithoudingsvermogen.

25 Effect van immobiliteit in jong en oud 25

26 Aanpak Aanvankelijk werd altijd gedacht dat dit onvermijdelijk was Maar: recent wordt steeds meer duidelijk dat adequate voeding en beweging dit proces kunnen vertragen 26

27 Studies met trainingsinterventie Review artikel: vond 7 studies met trainingsinterventie: 3 gecombineerd, 4 alleen training 3-18 mnd krachttraining alleen verbeterde spiermassa in 2/4 trials, spierkracht in 3/4 trials Combinatie: in 2/3 studies duidelijke verbetering spierkracht en functie, maar geen toename spiermassa Voedingsinterventies:nog geen consistent bewijs dat spiermassa toeneemt, combinatie met training doet het zeker beter. Prevalence of and interventions for sarcopenia in ageing adults: a systematic review. Report of the international sarcopenia initiative. Cruz-Jentoft ea Age and ageing 2014;43:

28 Studies Review betreffende studies met gecombineerde interventie: voeding en beweging 17 studies, volwassenen >65 jr Studies waren divers in populatie (voedingstoestand, frailty), voedingsupplementatie, bewegingsprogramma, design Belangrijkste conclusie: in enkele trials zeker verbetering van gecombineerde interventie, maar bewijs is wel inconsistent Zeker verder onderzoek nodig Prevention and optimal management of sarcopenia: a review of combined exercise and nutrition interventions to improve muscle outcomes in older people. Denison ea, Clinical interventions in aging 2015;10:859-

29 Mogelijke medicamenteuze opties Bij allen nog verdere studies nodig Testosteron Groei hormoon/igf-1 Ghreline mimetica (stimuleren eetlust) 29

30 Waarom is eiwit intake in ouderen lager? Ouderen eten vaak minder, Inclusief minder eiwit

31 Waarom hebben ouderen meer eiwit nodig? Anabole resistentie Vaak meer bedrust > verminderde perfusie spier

32 Dus disbalans Verhoogde behoefte, minder intake! Leidt tot negatieve stikstof balans > sarcopenie Tot disability Verlies van onafhankelijkheid Vallen Fracturen Hogere mortaliteit Lang waren aanbevelingen eiwit intake voor ouderen hetzelfde als voor jongeren

33 Nieuwe aanbevelingen voor eiwitintake en beweging in ouderen

34

35 Conclusies Ondervoeding komt vaak voor bij ouderen, in absolute zin met name in de eerste lijn Sarcopenie (spiermassa en functieverlies) heeft negatieve consequenties voor functioneren, morbiditeit en mortaliteit Spiermassa en functie is voor een deel beinvloedbaar door voldoende eiwitinname en beweging

36 Aanbevelingen Voldoende eiwitintake wordt geadviseerd, goed verdeeld over de dag. Krachttraining kan spierkracht en functie verhogen, mogelijk ook spiermassa, dit betreft dus altijd weerstandstraining Eiwit intake na krachttraining lijkt rendement te verhogen (je bent meer dan wat je net gegeten hebt) 36

37 37