Sarcopenie in obesitas en na bariatrische chirurgie. Prof. Dominique Hansen, PhD, FESC

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Sarcopenie in obesitas en na bariatrische chirurgie. Prof. Dominique Hansen, PhD, FESC"

Transcriptie

1 Sarcopenie in obesitas en na bariatrische chirurgie Prof. Dominique Hansen, PhD, FESC

2 Prevalentie van obesitas

3 Prevalentie van obesitas

4 Sarcopenie in obesitas Biolo G, et al. Clin Nutr 2014; 33; 737

5 Wat is obesitas sarcopenie?

6 Wat is obesitas sarcopenie? Geschatte prevalentie van OS in oudere personen: 5-10%

7 Wat is obesitas sarcopenie?

8 Consequenties van obesitas sarcopenie

9 Consequenties van obesitas sarcopenie

10 Sarcopenie na bariatrische chirurgie? Estimate of Bariatric Surgery Numbers in USA, Total 158, , , , , ,000 RNY 36.7% 37.5% 34.2% 26.8% 23.1% 18.7% Band 35.4% 20.2% 14% 9.5% 5.7% 3.4% Sleeve 17.8% 33% 42.1% 51.7% 53.8% 58.1% BPD/DS 0.9% 1% 1% 0.4% 0.6% 0.6% Revisions 6% 6% 6% 11.5% 13.6% 13.9% Other 3.2% 2.3% 2.7% 0.1% 3.2% 2.6% Balloons.03% 2.7% American Society for Metabolic and Bariatric Surgery: ASMBS total bariatric procedures numbers from 2011, 2012, 2013, 2014, 2015 and 2016 are based on the best estimation from available data (BOLD, ASC/MBSAQIP, National Inpatient Sample data and outpatient estimations).

11 Sarcopenie na bariatrische chirurgie?

12 Sarcopenie na bariatrische chirurgie?

13 Sarcopenie na bariatrische chirurgie? Verlies van spiermassa na bariatrische chirurgie 10-28% van totaal gewichtsverlies

14 Sarcopenie na bariatrische chirurgie?

15 Sarcopenie na bariatrische chirurgie?

16 Sarcopenie na bariatrische chirurgie?

17 Sarcopenie na bariatrische chirurgie? 6-minuten wandeltest verbetert significant.maar VO2piek (in ml/min) niet! vs.

18 Sarcopenie na bariatrische chirurgie? Hoe vaak komt sarcopenie voor? We weten het niet (op dit moment)! Sommige studies gebruiken BIA Veel studies: spiermassaverlies = sarcopenie Houden geen rekening met spierkracht en functionele capaciteit Is handknijpkracht en wandelvermogen wel een valide uitkomstmaat na bariatrische heelkunde?

19

20 Interventie Traditionele aanpak obesitas BMI >30 kg/m² BMI <25kg/m² Significante calorierestrictie Bewegingsinterventie

21 Voedingsinterventie

22

23 Interventie Aanpak obesitas sarcopenie BMI >30 kg/m² BMI <25kg/m² Met TOENAME VAN SPIERMASSA Interventie is veel complexer Interventie moet multidisciplinair zijn Interventie zal ook meer tijd vereisen

24

25 Wat is de huidige evidentie?

26 Wat is de evidentie? Een obees persoon met normale spiermassa verschilt sterk ivm obees persoon met verlaagde spiermassa

27 Wat is de evidentie?

28 Voedingsinterventie Eiwit inname optimaliseren 1,0-1,2 g/kg lichaamsgewicht per dag Verhoging naar 1,5 g/kg lichaamsgewicht per dag in geval van anabole weerstand Leidt tot snellere verzadiging = beter therapietrouw aan calorierestrictie Voldoende aminozuur inname lijkt belangrijk Veelbelovende evidentie voor leucine Voorzichtig zijn met calorierestrictie Niet meer dan kcal/dag restrictie

29 Voedingsinterventie Vitamine D supplementatie in geval van deficiëntie 50,000 IU/week Nog niet duidelijk wat meerwaarde is van: Beta-HMB, creatine, arginine, beta-alanine, omega 3 vetzuren, anti-oxidanten

30 Bewegingsinterventie Vetmassa verliezen + Spiermassa winnen Uithoudingstraining Krachttraining Vergroot/activeert het effect van voedingsinterventie

31 Bewegingsinterventie Uithoudingstraining Calorieverbruik maximaliseren Voldoende intens 60-75% piek zuurstof opname (VO2piek) Voldoende lang Opbouwen naar >45 min/sessie Voldoende vaak Opbouwen naar 5 dagen/week Juiste type oefening whole-body exercises Doel: >350 kcal/oefensessie

32 Bewegingsinterventie Krachttraining Spiercel activeren te hypertrofieren Voldoende intens 60-70% 1RM, opbouwen naar 80-90% RM? Voldoende volume herhalingen, 3 reeksen Voldoende spiermassa Grote spiergroepen Voldoende herhaling 3 dagen/week

33 Evidentie voor eiwitten na bariatrische chirurgie?

34 Evidentie voor fysieke training na bariatrische chirurgie? Positieve effecten op spiermassa en spierkracht Beter behoud of zelfs toename Castello V, et al. Obes Surg 2011;21: Campanha-Versiani L, et al. Obes Surg 2017;27: Hassannejad A, et al. Obes Surg 2017;27: Stegen S, et al. Obes Surg 2011;21:61-70 Daniels P, et al. J Sports Sci 2018;36:529-35

35 Evidentie voor fysieke training na bariatrische chirurgie?

36 Maar wat met de bedlegerige patiënt?

37 Maar wat met de bedlegerige patiënt?

38 Alternatieve maar effectieve bewegingsvormen

39 Conclusie Obesitas sarcopenie (OS) is een ernstige toestand waarvoor remediatie noodzakelijk is Clinici moeten trachten OS sneller en accurater op te sporen Hoewel dit een grotere uitdaging is na bariatrische heelkunde Clinici moeten inzetten op voedings- en bewegingsinterventie in patiënten met OS in een multidisciplinair kader Contact:

DE IMPACT VAN BEWEGEN EN VOEDING OP SPIERMASSA EN FYSIEK FUNCTIONEREN VAN OUDEREN. Dr. Ir. Michael Tieland

DE IMPACT VAN BEWEGEN EN VOEDING OP SPIERMASSA EN FYSIEK FUNCTIONEREN VAN OUDEREN. Dr. Ir. Michael Tieland DE IMPACT VAN BEWEGEN EN VOEDING OP SPIERMASSA EN FYSIEK FUNCTIONEREN VAN OUDEREN Dr. Ir. Michael Tieland 1 DISCLOSURE BELANGEN (potentiële) belangenverstrengeling Geen Veroudering Spiermassa & Kracht

Nadere informatie

Casus oudere vrouw met COPD

Casus oudere vrouw met COPD Casus oudere vrouw met COPD Een casus: Mevrouw de Wit 73 jarige vrouw 2003 tot 2005 herhaalde heupfracturen, kunstheup links Osteoporose Sinds een aantal jaren COPD gold 3, matige ziektelast Echtgenoot

Nadere informatie

S A M E N V A T T I N G 1 6 3

S A M E N V A T T I N G 1 6 3 161 Samenvatting S A M E N V A T T I N G 1 6 3 Veroudering gaat samen met verlies van spiermassa en spierkracht, ook wel sarcopenie genaamd. Dit verlies in spiermassa en spierkracht zorgt in het dagelijkse

Nadere informatie

De NVD heet je van harte welkom bij deze sessie!

De NVD heet je van harte welkom bij deze sessie! De NVD heet je van harte welkom bij deze sessie! Uitgebreide antropometrie in de praktijk: meten is, goed kunnen adviseren in, weten wat te eten! Cora Jonkers Academisch Medisch Centrum Nutritional assessment

Nadere informatie

Macronutrienten. Micronutrienten. Meting energiegebruik: Indirecte calorimetrie Dubbel gelabeld water techniek. O en 2 H isotopen

Macronutrienten. Micronutrienten. Meting energiegebruik: Indirecte calorimetrie Dubbel gelabeld water techniek. O en 2 H isotopen Ondervoeding en ziekte Ondervoeding in Nederland? Annemie Schols Gewichtsverlies Gewicht Lichaamssamenstelling vet lipiden Bioelectrische impedantie energie balans Verlies vetmassa water DEXA scan voedselinname

Nadere informatie

Spier en voedingstoestand

Spier en voedingstoestand Spier en voedingstoestand - Het belang van spiermassa bij de behandeling van ondervoeding - De processen in het lichaam van een ondervoede patiënt en de mogelijke voedingsinterventies. - Oorzaak Gevolg

Nadere informatie

Laag spiermassa in COPD

Laag spiermassa in COPD F Fo dcon Scientific food consultancy Laag spiermassa in COPD Erica Rutten 12 januari 2017 COPD Chronisch bronchitis Emfyseem Het opgeven van sputum gedurende tenminste 3 maanden / jaar en gedurende ten

Nadere informatie

199 Hoofdstuk 2 In Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 en 5

199 Hoofdstuk 2 In Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 en 5 197 Samenvatting 198 Samenvatting Samenvatting 199 Veroudering gaat gepaard met het verlies van spiermassa en spierkracht, ook wel sarcopenie genoemd. Dit leidt tot beperkingen in het dagelijkse leven,

Nadere informatie

Bewegen en voeding als medicijn bij type 2 diabetes? de rol van fitnessprofessionals. Dr. Jan-Willem van Dijk

Bewegen en voeding als medicijn bij type 2 diabetes? de rol van fitnessprofessionals. Dr. Jan-Willem van Dijk Bewegen en voeding als medicijn bij type 2 diabetes? de rol van fitnessprofessionals Dr. Jan-Willem van Dijk Inhoud Introductie type 2 diabetes Meten van bloedglucose Gewichtsverlies en bloedglucose Fysieke

Nadere informatie

Kwaliteit van leven na een operatie

Kwaliteit van leven na een operatie Kwaliteit van leven na een operatie ~Optimale voeding en beweging~ Drs. Maarten van Egmond, Fysiotherapeut-onderzoeker Sander Steenhuizen, Fysiotherapeut Joyce Haver, Diëtist Fabel Feit 2 Feit of Fabel?

Nadere informatie

Obesitas en COPD. Er is een complexe relatie tussen Obesitas en COPD. Er is een complexe relatie tussen Obesitas en COPD.

Obesitas en COPD. Er is een complexe relatie tussen Obesitas en COPD. Er is een complexe relatie tussen Obesitas en COPD. Robbert Kerseboom Kaderhuisarts astma-copd De prevalentie van obesitas (BMI > 30 kg/m 2 ): (in 2012) 11 % bij mannen 14 % bij vrouwen. De prevalentie van COPD is 20/1000 Nederlanders KADERHUISARTS SCHAKEL

Nadere informatie

NIET-CHIRURGISCHE BEHANDELING VAN OVERGEWICHT EN OBESITAS. Algemene Abdominale Chirurgie SFZ

NIET-CHIRURGISCHE BEHANDELING VAN OVERGEWICHT EN OBESITAS. Algemene Abdominale Chirurgie SFZ NIET-CHIRURGISCHE BEHANDELING VAN OVERGEWICHT EN OBESITAS Algemene Abdominale Chirurgie SFZ Welkom Beste Mevrouw/Mijnheer, Welkom in het obesitascentrum van het SFZ Heusden-Zolder. Deze brochure bevat

Nadere informatie

Nutritie en Sarcopenie Maurits Vandewoude MD, PhD

Nutritie en Sarcopenie Maurits Vandewoude MD, PhD Nutritie en Sarcopenie Maurits Vandewoude MD, PhD Universiteit Antwerpen Ziekenhuis Netwerk Antwerpen Sarcopenie Proces Diagnose/Toestand Sarcopenie Proces = continu Diagnose/Toestand = categorisch Spier

Nadere informatie

DE ROL VAN VOEDING EN BEWEGING OP SPIERMASSA BIJ ONDERVOEDE OUDEREN. Dr. Ir. Michael Tieland

DE ROL VAN VOEDING EN BEWEGING OP SPIERMASSA BIJ ONDERVOEDE OUDEREN. Dr. Ir. Michael Tieland DE ROL VAN VOEDING EN BEWEGING OP SPIERMASSA BIJ ONDERVOEDE OUDEREN Dr. Ir. Michael Tieland 1 EXTRA BEWEGING EN EIWIT NODIG? Jack Lalanne, 71 y Exercise is King Nutrition is Queen Put them together and

Nadere informatie

Voeding voor gezondheidswinst

Voeding voor gezondheidswinst Voeding voor gezondheidswinst Voeding voor patiënten is méér dan nutriënten 2 feb 2017, Dr. Nicole de Roos Voedingsproblemen? Die gaan wel weer over... Voedingsproblemen? Die pakken we aan! We zijn meer

Nadere informatie

Kanker cachexie. een multifactorieel syndroom dat een multidisciplinaire aanpak vereist

Kanker cachexie. een multifactorieel syndroom dat een multidisciplinaire aanpak vereist Kanker cachexie een multifactorieel syndroom dat een multidisciplinaire aanpak vereist Milou Beelen Sportarts MUMC+/oncologische revalidatie Arts-onderzoeker Humane Biologie/NUTRIM Disclosure (potentiële)

Nadere informatie

Better in, better out, goede voeding voor en na een operatie bij ouderen. zaterdag 15 maart 2014, Marion Theuws

Better in, better out, goede voeding voor en na een operatie bij ouderen. zaterdag 15 maart 2014, Marion Theuws Better in, better out, goede voeding voor en na een operatie bij ouderen zaterdag 15 maart 2014, Marion Theuws Wie werkt er samen met een diëtist? Wie houdt rekening met voeding bij de behandeling? Slaat

Nadere informatie

WELKOM! 1 vrijdag 7 oktober 2016

WELKOM! 1 vrijdag 7 oktober 2016 WELKOM! 1 Programma 18.00 Voeding op leeftijd Aspecten van voeding en metabolisme op oudere leeftijd Ingrid Gisbertz, MDL arts voedingsteam 18.20 Als gewoon eten niet meer lukt; indicaties en procedure

Nadere informatie

Relatie voeding en valpreventie

Relatie voeding en valpreventie Relatie voeding en valpreventie Donderdag 10 oktober 2018 Suzan Bijleveld, diëtist Doel van deze presentatie Signaleren van factoren die de kans op vallen vergroten Voedings- en beweegtips om dit tegen

Nadere informatie

Programma. Kwetsbaarheid Fried. 2001. (geriatrie)fysiotherapie. Geriatriefysiotherapie. Diagnosticeren van en interveniëren bij sarcopenie

Programma. Kwetsbaarheid Fried. 2001. (geriatrie)fysiotherapie. Geriatriefysiotherapie. Diagnosticeren van en interveniëren bij sarcopenie Geriatriefysiotherapie Diagnosticeren van en interveniëren bij sarcopenie Marjan Doves MPT Geriatriefysiotherapeut 24 maart 2015 Programma Sarcopenie vanuit fysiotherapeutisch perspectief (Geriatrie)fysiotherapeutische

Nadere informatie

Ouderen en preventie. Annemien Haveman-Nies. GGD Noord- en Oost-Gelderland / Wageningen Universiteit

Ouderen en preventie. Annemien Haveman-Nies. GGD Noord- en Oost-Gelderland / Wageningen Universiteit Ouderen en preventie Annemien Haveman-Nies GGD Noord- en Oost-Gelderland / Wageningen Universiteit Groei 65-plussers met 2 miljoen Blijvende stijging in levensverwachting Vrouwen: Mannen: 75,3 (1960) 83,2

Nadere informatie

Ondervoeding bij COPD

Ondervoeding bij COPD Ondervoeding bij COPD Anke Kalisvaart voor Paula van Melick Ziekenhuis Rivierenland Tiel De Lage Korn, Buren Agenda Prevalentie Criteria van ondervoeding bij COPD Definities van lichaamssamenstelling Oorzaken

Nadere informatie

Rol van dieet, samenstelling voeding en bewegen bij de behandeling van Nonalcoholic Fatty Liver Disease

Rol van dieet, samenstelling voeding en bewegen bij de behandeling van Nonalcoholic Fatty Liver Disease Rol van dieet, samenstelling voeding en bewegen bij de behandeling van Nonalcoholic Fatty Liver Disease Saskia Tabak diëtist UMCG Er gaat niets boven Groningen! Inhoud Behandeling van NAFLD 1. Rol van

Nadere informatie

Voeding en leefstijl bij ouderen

Voeding en leefstijl bij ouderen Voeding en leefstijl bij ouderen Congres Voeding en Leefstijl 19 november 2016, Nick Wezenbeek & Ellen van Dongen VRAAG 1 Nederland telt momenteel ongeveer 800.000 80 + ers. Hoeveel zullen dat er naar

Nadere informatie

Beweging en sport in jongeren met type 1 diabetes. Prof. dr. Dominique Hansen

Beweging en sport in jongeren met type 1 diabetes. Prof. dr. Dominique Hansen Beweging en sport in jongeren met type 1 diabetes Prof. dr. Dominique Hansen Belang van beweging in type 1 diabetes Doorbreken en voorkomen van bewegingsangst Door hypoglycemie Belang van beweging in type

Nadere informatie

Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 112

Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 112 111 Ondervoeding is gedefinieerd als een subacute of acute voedingstoestand waarbij een combinatie van onvoldoende voedingsinname en ontstekingsactiviteit heeft geleid tot een afname van de spier- en vetmassa

Nadere informatie

Er gaat niets boven Groningen! 1. Rol van dieet en samenstelling voeding. Inhoud. Waarom afvallen

Er gaat niets boven Groningen! 1. Rol van dieet en samenstelling voeding. Inhoud. Waarom afvallen Er gaat niets boven Groningen! Rol van dieet, samenstelling voeding en bewegen bij de behandeling van Nonalcoholic Fatty Liver Disease Saskia Tabak diëtist UMCG Inhoud 1. Rol van dieet en samenstelling

Nadere informatie

Symposium KARVA Courtesy: karin vetters (mother)

Symposium KARVA Courtesy: karin vetters (mother) Symposium KARVA 02-12-2017 Courtesy: karin vetters (mother) Wie is Stijn Heyman? Algemeen Chirurg Ziekenhuis Netwerk Antwerpen fusie Stuivenberg-Palfijn-Middelheim Bariatrie en endoluminele heelkunde (NOTES)

Nadere informatie

Discussie Van onderzoek naar praktijk: Wat heb je nodig aan onderzoeken om de praktijk te veranderen? Wesley Visser Sigrid Amstelveen

Discussie Van onderzoek naar praktijk: Wat heb je nodig aan onderzoeken om de praktijk te veranderen? Wesley Visser Sigrid Amstelveen Discussie Van onderzoek naar praktijk: Wat heb je nodig aan onderzoeken om de praktijk te veranderen? Wesley Visser Sigrid Amstelveen Inhoud Stellingen / Discussie Casus Behandelplan Level of evidence

Nadere informatie

Sport, herstel en de rol van (zuivel)eiwit. 7th April 2015 Mieke Acda

Sport, herstel en de rol van (zuivel)eiwit. 7th April 2015 Mieke Acda Sport, herstel en de rol van (zuivel)eiwit 7th April 2015 Mieke Acda Agenda - Wat is herstel? - Hoeveelheid en timing van eiwitinname - Type eiwit - Herstel in de avond; een nieuw eiwitmoment? - Eiwit

Nadere informatie

Krachttraining bij ouderen

Krachttraining bij ouderen Krachttraining bij ouderen Elke Eelbode 1, Ivan Bautmans 1, 2, Tony Mets 1, 2 1 Frailty in Ageing research (FRIA) & Gerontology (GERO) department,, Vrije Universiteit Brussel 2 Geriatrics department, Universitair

Nadere informatie

Voeding en Ouderen. Lisette CPGM de Groot; Wageningen Universiteit. Symposium Voeding en Ouderen - november 2014 -

Voeding en Ouderen. Lisette CPGM de Groot; Wageningen Universiteit. Symposium Voeding en Ouderen - november 2014 - Voeding en Ouderen Lisette CPGM de Groot; Wageningen Universiteit Symposium Voeding en Ouderen - november 2014 - Heel oud worden: 115 (NL) of 122 (F) Ouder worden? Levensverwachting 2013 man: 79,4 jaren

Nadere informatie

Zuivelproducten voor sporters Effect van melkeiwit en micronutriënten voor prestatie. Jan Steijns

Zuivelproducten voor sporters Effect van melkeiwit en micronutriënten voor prestatie. Jan Steijns Zuivelproducten voor sporters Effect van melkeiwit en micronutriënten voor prestatie Jan Steijns physical activity, athletic performance, and recovery from exercise are enhanced by optimal nutrition @

Nadere informatie

Sportvoeding, Een wereld te winnen

Sportvoeding, Een wereld te winnen NutriSense Benelux Sportvoeding, van Theorie naar Praktijk Een wereld te winnen NutriSense Benelux NutriSense is een ervaren speler in de (sport)voedingsbranche en richt zich op de verkoop en marketing

Nadere informatie

Het is de kracht die spieren ons geven om onze dagelijkse bezigheden te kunnen doen.

Het is de kracht die spieren ons geven om onze dagelijkse bezigheden te kunnen doen. Werk aan je spierkracht Wil je graag je lichaamshouding en fitheid optimaal houden of verbeteren? Wil je je spieren verstevigen? Dan oefen je best ook 2 tot 3 keer per week. Vlaams Instituut Gezond Leven

Nadere informatie

Ondervoeding bij ouderen

Ondervoeding bij ouderen Ondervoeding bij ouderen Caroline Boomkamp Klinisch geriater Bernhoven Inhoud Definities Screening en assessment Prevalentie Oorzaken Gevolgen Behandeling van ondervoeding Definitie geriatrische patiënt

Nadere informatie

Welke behandeling voor obese type 2 patiënten? Gewoon insuline?

Welke behandeling voor obese type 2 patiënten? Gewoon insuline? Welke behandeling voor obese type 2 patiënten? Gewoon insuline? Joost Hoekstra, internist, AMC Potentiële belangenverstrengeling Klinische Diabetologie AMC ontvangt sponsoring van cq doet projecten met

Nadere informatie

Bariatrische chirurgie. Dr. Eveline Dirinck Dienst endocrinologie, diabetologie en metabolisme Universitair Ziekenhuis Antwerpen

Bariatrische chirurgie. Dr. Eveline Dirinck Dienst endocrinologie, diabetologie en metabolisme Universitair Ziekenhuis Antwerpen Bariatrische chirurgie Dr. Eveline Dirinck Dienst endocrinologie, diabetologie en metabolisme Universitair Ziekenhuis Antwerpen Inleiding tot de bariatrische chirurgie Inleiding Bariatrics volgens The

Nadere informatie

Bariatrische Chirurgie: een gewichtige ingreep

Bariatrische Chirurgie: een gewichtige ingreep Bariatrische Chirurgie: een gewichtige ingreep 1 Mellody Cooiman Arts-onderzoeker/PhD-student Disclosure belangen spreker Geen 2 3 Evolutie 4 Overgewicht? Dit zijn de risico s 5 Medicatie switch of behandeling

Nadere informatie

Implementatie van GLIM criteria en Sarcopenie richtlijn in de praktijk. Heidi Zweers

Implementatie van GLIM criteria en Sarcopenie richtlijn in de praktijk. Heidi Zweers Implementatie van GLIM criteria en Sarcopenie richtlijn in de praktijk Heidi Zweers Disclosure-slide Geen belangenverstrengeling te melden CV Lid van NAP PhD student voeding bij Mitochondriële ziekten

Nadere informatie

Sarcopenie-interventies

Sarcopenie-interventies Sarcopenie-interventies 1. Introductie 2. Activiteit 3. Nutritie 4. Hormonen 5. Toekomst Beautiful young people are accidents of nature, but beautiful old people are works of art. Eleanor Roosevelt Referentie:

Nadere informatie

Top Tips voor. Bart Coumans. EFAA Fitness- & Personal Training Congres 15 februari 2009, Noordwijkerhout

Top Tips voor. Bart Coumans. EFAA Fitness- & Personal Training Congres 15 februari 2009, Noordwijkerhout Top Tips voor Krachttraining op Scherp Bart Coumans EFAA Fitness- & Personal Training Congres 15 februari 2009, Noordwijkerhout Programma Eigen Kracht 10.00 uur De Kracht van Eiwit Hans Wassink 11.15 uur

Nadere informatie

Trainen met hoge frequentie

Trainen met hoge frequentie Trainen met hoge frequentie Einde van de bro-split? Luuk Hilkens Bewegingswetenschapper Certified Strength & Conditioning Specialist Expertiseteam Sports & Exercise Nutrition HAN Sport & Bewegen Monday

Nadere informatie

De NVD heet je van harte welkom bij deze sessie!

De NVD heet je van harte welkom bij deze sessie! De NVD heet je van harte welkom bij deze sessie! Angela Fleming en Yvonne Verhulst, Ter Gooi Diëtistendagen 2016 4 De meerwaarde van de diëtist bij de behandeling van de klinische COPD patiënt. Angela

Nadere informatie

Diëtist-Fysiotherapeut: het gouden koppel

Diëtist-Fysiotherapeut: het gouden koppel Diëtist-Fysiotherapeut: het gouden koppel Anke Kalisvaart & Peter Willemsen Ziekenhuis Rivierenland Tiel De Lage Korn, Buren 1 Inhoud Inhoud Waarom samenwerken Multidisciplinaire problematiek bij COPD

Nadere informatie

Gerandomiseerde pros pectieve

Gerandomiseerde pros pectieve Gerandomiseerde prospectieve p studie naar klinische resultaten en kosteneffectiviteit van een interdisciplinair en transmuraal COPD managementprogramma Carel van Wetering INLEIDING Bij jpatiënten met

Nadere informatie

VUmc Basispresentatie

VUmc Basispresentatie Sarcopenie Sarcopenie en ondervoeding Vorm van ondervoeding Gekarakteriseerd door verlies van spiermassa en spierkracht Risico op verminderd fysiek functioneren en een verminderde kwaliteit van leven Marian

Nadere informatie

De COBRA-studie: Veranderingen in lichaamssamenstelling tijdens chemotherapie voor vrouwen met borstkanker.

De COBRA-studie: Veranderingen in lichaamssamenstelling tijdens chemotherapie voor vrouwen met borstkanker. De COBRA-studie: Veranderingen in lichaamssamenstelling tijdens chemotherapie voor vrouwen met borstkanker. Oncologiedagen voor verpleegkundigen, Ede 18-11-2014 Maaike van den Berg, MSc, Anja de Kruif,

Nadere informatie

Bariatrische chirurgie 2016: Operatieve details. Ruben Schouten Chirurg Huisartsen onderwijs

Bariatrische chirurgie 2016: Operatieve details. Ruben Schouten Chirurg Huisartsen onderwijs Bariatrische chirurgie 2016: Operatieve details Ruben Schouten Chirurg Huisartsen onderwijs Waar gaat het over? Niet over mensen die een beetje te dik zijn. maar over mensen die extreem en gevaarlijk overgewicht

Nadere informatie

Sport en beweging in type 1 diabetes. Prof. dr. Dominique Hansen

Sport en beweging in type 1 diabetes. Prof. dr. Dominique Hansen Sport en beweging in type 1 diabetes Prof. dr. Dominique Hansen Sport en beweging: waarom? (Angst voor beweging) Geen beweging Toename in vetmassa Verlaging in fitheid Toename in bloeddruk, etc. Slechtere

Nadere informatie

Wandelen als medicijn voor 65-plussers

Wandelen als medicijn voor 65-plussers Wandelen als medicijn voor 65-plussers Liesbeth Preller 6 april 2019 Opbouw workshop Context Veranderende populatie Veranderende regelgeving zorg en ondersteuning Beweegrichtlijnen Inhoud en onderbouwing

Nadere informatie

Wat is het doel van voedingsscreening? Voedingsscreening:

Wat is het doel van voedingsscreening? Voedingsscreening: Proces Voedingszorg Screening Behandeling Monitoring SNAQ / MUST / PG-SGA SF Risico op ondervoeding Behoefte Inname Plan Monitoring Evaluatie + Aanpassing Patiënten Nutritional assessment triage Van screening

Nadere informatie

Berekening energiebehoefte en meting lichaamssamenstelling bij ALS, zinvol? Dea Schröder, Coby Wijnen, Ilse Batten 2016

Berekening energiebehoefte en meting lichaamssamenstelling bij ALS, zinvol? Dea Schröder, Coby Wijnen, Ilse Batten 2016 70 kg Berekening energiebehoefte en meting lichaamssamenstelling bij ALS, zinvol? Dea Schröder, Coby Wijnen, Ilse Batten 2016 Voedingstoestand Daling van het gewicht (BMI) en ALSFRS-R gerelateerd, wijst

Nadere informatie

Kanker en Voeding. een Alpe D HuZes/KWF leerstoel. Ellen Kampman, 14 mei 2014

Kanker en Voeding. een Alpe D HuZes/KWF leerstoel. Ellen Kampman, 14 mei 2014 Kanker en Voeding een Alpe D HuZes/KWF leerstoel Ellen Kampman, 14 mei 2014 Wat is gezonde voeding? Koffie verhoogt het risico op kanker Koffie verhoogt het risico op kanker Wat moet je eten als je kanker

Nadere informatie

Lichaamsbeweging: rol voor de diëtist? Grondmotorische eigenschappen van bewegen. Hartfrequentie (HF) Kracht Snelheid UHV Lenigheid Coördinatie

Lichaamsbeweging: rol voor de diëtist? Grondmotorische eigenschappen van bewegen. Hartfrequentie (HF) Kracht Snelheid UHV Lenigheid Coördinatie Lichaamsbeweging: rol voor de diëtist? Janine Reitsema Docent bewegen, sport en (sport)voeding Sportdiëtist Sportinstructeur Grondmotorische eigenschappen van bewegen Kracht Snelheid UHV Lenigheid Coördinatie

Nadere informatie

Laatste inzichten over voeding bij kanker. Dr. Sandra Beijer, diëtist / senior onderzoeker Integraal Kankercentrum Nederland

Laatste inzichten over voeding bij kanker. Dr. Sandra Beijer, diëtist / senior onderzoeker Integraal Kankercentrum Nederland Laatste inzichten over voeding bij kanker Dr. Sandra Beijer, diëtist / senior onderzoeker Integraal Kankercentrum Nederland Een paar vragen. Hoe vaak komt ondervoeding bij kanker voor? Bij welke tumoren

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren Bariatrische Chirurgie (DATO) 2016

Factsheet Indicatoren Bariatrische Chirurgie (DATO) 2016 Factsheet en Bariatrische Chirurgie (DATO) 2016 Start registratie: 2015 Inclusie & exclusie criteria DATO Inclusie De patiënten die geregistreerd dienen te worden zijn die patiënten die een chirurgische

Nadere informatie

VOEDING NA OBESITASCHIRURGIE

VOEDING NA OBESITASCHIRURGIE VOEDING NA OBESITASCHIRURGIE Algemene Abdominale Chirurgie SFZ Obesitaschirurgie Obesitaschirurgie is enkel het begin van de behandeling, het is een hulpmiddel, niet de oplossing. Wil men het maximum resultaat

Nadere informatie

Voeding en turnen: van essentieel belang!

Voeding en turnen: van essentieel belang! Voeding en turnen: van essentieel belang! Shiannah Danen, Sportdiëtist December 2013 Even voorstellen Voormalig topturnster Sportdiëtist Post-HBO eetstoornissen Master Nutrition and Health (sinds september)

Nadere informatie

Frailty en (Nier-)Transplantatie. Robert A. Pol, chirurg

Frailty en (Nier-)Transplantatie. Robert A. Pol, chirurg Frailty en (Nier-)Transplantatie Robert A. Pol, chirurg Komt een patiënt bij de dokter 45-jarige man Type I DM (sinds zijn 20 e ) Kreatinine klaring 20ml/min Toenemend vermoeid Wie vind dit een geschikte

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren Bariatrische Chirurgie (DATO) Start registratie: 2014

Factsheet Indicatoren Bariatrische Chirurgie (DATO) Start registratie: 2014 Factsheet en Bariatrische Chirurgie (DATO) 2017 Start registratie: 2014 Inclusie & exclusie criteria DATO Inclusie De patiënten die geregistreerd dienen te worden zijn die patiënten die een chirurgische

Nadere informatie

Lichaamsbeweging: rol voor de diëtist?

Lichaamsbeweging: rol voor de diëtist? Lichaamsbeweging: rol voor de diëtist? Janine Reitsema Docent bewegen, sport en (sport)voeding Sportdiëtist Sportinstructeur Grondmotorische eigenschappen van bewegen Kracht Snelheid UHV Lenigheid Coördinatie

Nadere informatie

Voeding en beweging bij patiënten tijdens en na de behandeling Martine Sealy, MSc, RD

Voeding en beweging bij patiënten tijdens en na de behandeling Martine Sealy, MSc, RD Voeding en beweging bij patiënten tijdens en na de behandeling Martine Sealy, MSc, RD Onderzoeker Lectoraat Healthy Ageing, Allied Health Care and Nursing Disclosure belangen spreker: M. Sealy Geen (potentiële)

Nadere informatie

BOGO Food. Herman Peppelenbos

BOGO Food. Herman Peppelenbos BOGO Food Herman Peppelenbos BOGO Food Gezondheid (inhoudsstoffen of productontwikkeling en versconsumptie) met focus op stimuleren van Groente en fruit consumptie Lectoraat Niet lectoraat activiteiten

Nadere informatie

ZORG OP MAAT DOOR DE KINESITHERAPEUT

ZORG OP MAAT DOOR DE KINESITHERAPEUT ZORG OP MAAT DOOR DE KINESITHERAPEUT Bellemans Dirk Lic. Motorische revalidatie en kinesitherapie Bestuurslid Leuvense kinesitherapeuten Kring CASUS 1 - man 52 jaar - - 1,78 m - - 90 kg - - buikomtrek

Nadere informatie

TRANSPLANTOUX Getransplanteerden en de magie van de Mont Ventoux

TRANSPLANTOUX Getransplanteerden en de magie van de Mont Ventoux TRANSPLANTOUX Getransplanteerden en de magie van de Mont Ventoux Evi Masschelein Raphael Somers info@transplantoux.be Verloop uiteenzetting Transplantoux: de doelstellingen Ervaringen van een getransplanteerde

Nadere informatie

GOEDEMORGEN LOAG ONDERVOEDING EN SARCOPENIE

GOEDEMORGEN LOAG ONDERVOEDING EN SARCOPENIE GOEDEMORGEN LOAG ONDERVOEDING EN SARCOPENIE 24 04 13 Welkom + toelichting 09.30 Programma leerdoelen Ondervoeding bij de geriatrische patient MNA EEVR Sarcopenie Consensus Gevolgen diagnostiek Therapie

Nadere informatie

Dr. Harriët Jager, diëtist-onderzoeker UMCG

Dr. Harriët Jager, diëtist-onderzoeker UMCG Nutritional assessment and body composition Dr. Harriët Jager, diëtist-onderzoeker UMCG Inhoud Nutritional Assessment: wat, waarom, hoe? Methoden body composition Aanbevelingen voor de praktijk Ziektegerelateerde

Nadere informatie

GLP-1 and the neuroendocrine control of feeding in obesity andtype 2 diabetes. Food for thought

GLP-1 and the neuroendocrine control of feeding in obesity andtype 2 diabetes. Food for thought GLP-1 and the neuroendocrine control of feeding in obesity andtype 2 diabetes Food for thought Liselotte van Bloemendaal, AIOS interne Ziekenhuis Amstelland / VUmc Overgewicht en obesitas Wereldwijd heeft

Nadere informatie

Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Ton Kuijpers, Epidemioloog

Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Ton Kuijpers, Epidemioloog Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten Ton Kuijpers, Epidemioloog Guru based medicine Inhoud Voorbeeld van een wetenschappelijk onderzoeksdesign (RCT) Mate van bewijs Conclusies

Nadere informatie

Obesitas is een dodelijke ziekte!

Obesitas is een dodelijke ziekte! Rode Kruis ziekenhuis Obesitas is een dodelijke ziekte! Niet opereren is een kunstfout! Rode Kruis ziekenhuis Wat is bariatrische chirurgie? Bariatrie = wetenschap van de medische begeleiding van de toename

Nadere informatie

Ondervoeding bij Ouderen 14/11/2013. S. Lonterman; Klinisch Geriater

Ondervoeding bij Ouderen 14/11/2013. S. Lonterman; Klinisch Geriater Ondervoeding bij Ouderen 14/11/2013 Inhoud Presentatie Definitie Ondervoeding Verschillende schalen Ouderen Centrum & Ondervoeding HagaZiekenhuis & Ondervoeding Eigen Onderzoek Voedingsgebied Supplementen

Nadere informatie

Belangrijk is om te beseffen dat deficiënties soms ontstaan ondanks het feit dat patiënten gesuppleerd worden.

Belangrijk is om te beseffen dat deficiënties soms ontstaan ondanks het feit dat patiënten gesuppleerd worden. Voedingsdeficiënties Er zijn een aantal zaken die meespelen bij het ontstaan van de tekorten na bariatrische chirurgie. Ten eerste is bekend dat morbide obese patiënten vaker voedingsdeficiënties hebben

Nadere informatie

Wat als het toch misloopt?

Wat als het toch misloopt? Wat als het toch misloopt? Isabelle Debergh, MD, PhD Algemene en bariatrische heelkunde AZ Delta Torhout ------------------------ 5 e terugkomdag obesitascentrum 17 november 2018 Bariatrische chirurgen

Nadere informatie

Krachttraining bij kinderen en adolescenten. Prof. Dr. Jan Boone

Krachttraining bij kinderen en adolescenten. Prof. Dr. Jan Boone Krachttraining bij kinderen en adolescenten Prof. Dr. Jan Boone Deel 1: Algemene principes van krachttraining Inleiding tot krachttraining Kracht Maximale kracht Neuromusculair (Maximale kracht) Hypertrofie

Nadere informatie

It takes two to tango

It takes two to tango It takes two to tango Voeding & leefstijl bij kanker 19 november 2016 Ilse Kavak-Scholten Inhoud Kanker Ondervoeding Kankercachexie Voedingsadviezen Beweging Feiten en fabels Rol fitnessprofessional Take

Nadere informatie

SAMENVATTING. MVW_proefschrift_170x240_17042013.indd 172

SAMENVATTING. MVW_proefschrift_170x240_17042013.indd 172 SAMENVATTING MVW_proefschrift_170x240_17042013.indd 172 ALIFE@WORK DE EFFECTEN VAN EEN LEEFSTIJLPROGRAMMA MET BEGELEIDING OP AFSTAND VOOR GEWICHTSCONTROLE BIJ WERKNEMERS ACHTERGROND Overgewicht, waarvan

Nadere informatie

post HBO cursus Overgewicht en obesitas

post HBO cursus Overgewicht en obesitas post HBO cursus Overgewicht en obesitas ACTIE EN AANDACHT Tijdens de hebben de deelnemers hun eigen actie- en aandachtspunten bijgehouden. Op basis hiervan hebben de deelnemers na overleg per groepje van

Nadere informatie

Fysieke fitheid, fysieke activitiet in relatie tot gezondheid

Fysieke fitheid, fysieke activitiet in relatie tot gezondheid Fysieke fitheid, fysieke activitiet in relatie tot gezondheid Wat is fysieke activiteit? Een door skeletspieren geproduceerde beweging (dynamisch) en/of houding (statisch) die gepaard gaat met een toename

Nadere informatie

Module gezonde leefstijl. 20 Oktober 2018

Module gezonde leefstijl. 20 Oktober 2018 Module gezonde leefstijl 20 Oktober 2018 University of Michigan / Max Planck Institute for Demographic Research Mensen die niet roken, een gezond gewicht behouden en niet overmatig drinken worden zeven

Nadere informatie

Voedingenwondzorg. Hanneke van Beek Diëtist

Voedingenwondzorg. Hanneke van Beek Diëtist Voedingenwondzorg Hanneke van Beek Diëtist 30-1-2018 Disclosure Hanneke van Beek, diëtist Groene Hart Dieetadvies, gelieerd aan het Groene Hart Ziekenhuis Inhoud -Wonden - Doel behandeling - Voedingstoestand

Nadere informatie

moeilijk ernstig! 28/02/2014 Nieuwe inzichten van ernstig astma moeilijk of ernstig astma? moeilijk astma Definitie Fenotypes Behandeling Spreken om

moeilijk ernstig! 28/02/2014 Nieuwe inzichten van ernstig astma moeilijk of ernstig astma? moeilijk astma Definitie Fenotypes Behandeling Spreken om Spreken om Nieuwe inzichten van ernstig Professor Elisabeth Bel Universiteit van Amsterdam Nieuwe inzichten van ernstig Definitie Fenotypes Behandeling moeilijk moeilijk ernstig! moeilijk of ernstig? Inhaled

Nadere informatie

Gezonde voeding en voldoende beweging ook voor ouderen. Lisette CPGM de Groot; Wageningen Universiteit 12-11, Active Ageing 2015

Gezonde voeding en voldoende beweging ook voor ouderen. Lisette CPGM de Groot; Wageningen Universiteit 12-11, Active Ageing 2015 Gezonde voeding en voldoende beweging ook voor ouderen Lisette CPGM de Groot; Wageningen Universiteit 12-11, Active Ageing 2015 Waar hebben we het over? Gezonde voeding Nieuwe richtlijnen Gezondheidsraad

Nadere informatie

Resultaten Vierdaagse Onderzoek 2017 Drs. Dominique ten Haaf Drs. Coen Bongers Dr. Jeanne de Vries Prof. Dr. Lisette de Groot Dr.

Resultaten Vierdaagse Onderzoek 2017 Drs. Dominique ten Haaf Drs. Coen Bongers Dr. Jeanne de Vries Prof. Dr. Lisette de Groot Dr. Resultaten Vierdaagse Onderzoek 2017 Drs. Dominique ten Haaf Drs. Coen Bongers Dr. Jeanne de Vries Prof. Dr. Lisette de Groot Dr. Thijs Eijsvogels Prof. Dr. Maria Hopman Voorwoord Afgelopen jaar heeft

Nadere informatie

Kwetsbaarheid bij ouderen is een proces van het opeenstapelen van lichamelijke, psychische en/of sociale tekorten in het functioneren dat de kans

Kwetsbaarheid bij ouderen is een proces van het opeenstapelen van lichamelijke, psychische en/of sociale tekorten in het functioneren dat de kans 1 Kwetsbaarheid bij ouderen is een proces van het opeenstapelen van lichamelijke, psychische en/of sociale tekorten in het functioneren dat de kans vergoot op negatieve gezondheidsuitkomsten (functiebeperkingen,opname

Nadere informatie

Voeding en beweging bij kanker; it takes two to tango

Voeding en beweging bij kanker; it takes two to tango Voeding en beweging bij kanker; it takes two to tango ASTRID HORSTMAN NUTRICIA RESEARCH 13 SEPTEMBER 2016 Met toestemming van Van Loon SPIERADAPTATIE SARCOPENIE - CACHEXIE Met toestemming van Van Loon

Nadere informatie

- + Programma Eigen Kracht. De ene calorie is de andere niet? Calorieën en Joules. Opbouw presentatie. Een kwestie van balans.

- + Programma Eigen Kracht. De ene calorie is de andere niet? Calorieën en Joules. Opbouw presentatie. Een kwestie van balans. Programma Eigen Kracht 09.00 uur Meer spieren en minder spek Hans Kroon De ene calorie is de andere niet? Hans Wassink 17 e EFAA Aerobics, Fitness en Clubmanagement Conventie 16 mei 2010, Papendal te Arnhem

Nadere informatie

Voedingsadviezen bij orthopedische ingrepen. Dr. D Souza Ranjini

Voedingsadviezen bij orthopedische ingrepen. Dr. D Souza Ranjini Voedingsadviezen bij orthopedische ingrepen Dr. D Souza Ranjini Dag van de Geriatrie: orthogeriatrie 02.10.14 13.10.14 20.10.14 Wat staat patiënt te doen wat betreft voeding pre- en postoperatief Pre-operatief

Nadere informatie

De NVD heet je van harte welkom bij deze sessie!

De NVD heet je van harte welkom bij deze sessie! De NVD heet je van harte welkom bij deze sessie! Onderzoeksresultaten ondervoeding op de revalidatie afdeling in het verpleeghuis Judith van Zwienen Hoe is het allemaal begonnen Eerste DV&V award Aanleiding

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Centrum Over Gewicht

Patiënteninformatie. Centrum Over Gewicht Patiënteninformatie Centrum Over Gewicht 1. Centrum Over Gewicht Een multidisciplinaire aanpak voor overgewicht en obesitas Heelkundig en conservatief programma Behandeling op maat Begeleide opvolging

Nadere informatie

BARIATRISCHE CHIRURGIE

BARIATRISCHE CHIRURGIE BARIATRISCHE CHIRURGIE Toename chirurgie voor MA in the US 1992-2003 criteria voor operatie bmi > 40 kg/m 2 bmi > 35 kg/m 2 en ernstige comorbiditeit meerdere afvalpogingen compliance gang van zaken wordt

Nadere informatie