Geriatriefysiotherapie: Frailty:

Transcriptie

1 Geriatriefysiotherapie: Frailty: Risicofactoren voor Frailty: Vrouwelijk geslacht Hoge leeftijd Lage opleiding Het aantal chronische ziekten Lage BMI < 23 Hoge BMI >30 MMSE<24 Inactiviteit Gebruik van ontstekingsremmers Lage longfunctie Depressie Doelgroep geriatrie fysiotherapie: De geriatriefysiotherapie richt zich oip het dagelijks bewegen van kwetsbare ouderen en op cliënten met een hoge biologische leeftijd evenals complexe gezondheidsproblematiek en/of gezondheidsproblematiek met een vaak onduidelijke en atypische presentatie. Geriatrische expertise: Vroegtijdige signalering van kwetsbaarheid met welbevinden als leidende principe. Sleutelbegrippen zijn: Functionele diagnostiek Prognose en prioriteiten Coördinatie en regie Complexiteit hangt samen met een combinatie van factoren die elkaar beïnvloeden en waarbij oorzaak en gevolg moeilijk te ontwarren zijn Bij ouderen betreft het een combinatie van multimorbiditeit, aandoeningen die samenhangen met het ouder worden, beperkingen als gevolg van ziekten en aandoeningen, kwetsbaarheid en sociale beperkingen Kwetsbaarheid: Afname van de reservecapaciteit waardoor relatief kleine veranderingen in het interne of externe milieu grote gevolgen hebben voor het lichamelijk en geestelijk functioneren. Domeinen van kwetsbaarheid: Lichaam en geest Sociaal netwerk Materiële situatie Arbeid en prestatie Waarden en inspiratie Concept Frailty: Frailty=een conditie/toestend Een kritische optelsom van consequenties van ziekte emn leeftijdsgerelateerde veranderingen Een stadium van verhoogde kans op negatieve behandeluitkomsten en complicaties Voorspeller van beperkingen, vallen, zorgbehoefte en overlijden

2 Frailty concept en fysiotherapie: Voorspellende waarde voor interventies Dosering, prioriteit, prognose Sterk gekoppeld aan beperkingen Inzoemen op biologisch en functioneel model Fried-concept (zie onderaan document) Klinische manifestatie: Sarcopenie: verlies van spiermassa Gewichtsverlies, ondervoeding Verminderde kracht en oefentolerantie Traagheid Verminderde balans Verminderde fysieke activiteiten Cognitieve kwetsbaarheid Toegenomen kwetsbaarheid voor stressoren Fenotype van kwetsbaarheid: 5 fysieke kenmerken van frailty: Gewichtsverlies -> >5 kg p.j. of 5% Krachtsverlies:: man <29 Kpa (kilopascal) Ervaren vermoeidheid Verminderde loopsnelheid-> <0,76 m/s Lichamelijke inactiviteit 0= frial 1-2= beginnend frail 3-5=frail Kwetsbaarheid als continuüm Pathway of frailty van INDEPENDENC-- PREDEATH Veroudering, levensduur, ziekte en beperkingen: Consensus common pathway Gewichtsverlies Spierkracht spieromvangverlies Verminderd uithoudingsvermogen Verminderd prestatievermogen Verminderd activiteiten patroon Verminderd cognitief functioneren Samengevat: Levenslijnmodel: langzame toename van functieverlies en beperkingen Klinisch dynamisch syndroom Verschillende domeinen Voorspellende waarde Frailty beleving Consequenties voor de fysiotherapie Interactie/ verwevenheid Disability (afhankelijkheid) Frailty (broosheid/kwetsbaarheid) Multimorbiditeit

3 Beperkingen: Ouderen: moeite met mobiliteit 75-84: de helft heeft moeite met zitten, staan, verplaatsen Ca 20% van hen kampt met ernstige beperkingen De samenhang tussen ziekte en beperkingen is GEEN constante Multimorbiditeit: Hoe hoger de leeftijd, hoe vaker mensen meer dan 1 ziekte hebben 80+: ¾ van de ouderen heeft 2 of vaker 3 of meer aandoeningen Multimorbiditeit voorspelt beperkingen Leeftijdsgerelateerde aandoeningen: CVA Dementie syndroom St. na orthopedische operaties DM M. Parkinson Osteoporose Hartfalen COPD Depressie en angststoornissen Reumatoïde artritis Artrose Decubitus Delier Complexiteit: Verwevenheid Toestand van frailty Omvang en ernst van beperkingen Multimorbiditeit Cliënt en omstandigheden Cliënt en het zorgsysteem Verwevenheid Complexiteit Coördinatie behandeling prognose Behandeling: Multimorbiditeit: o Gevaar voor behandeling van 1 ziekte o Specialisten focussen op 1 ziekte o Protocollen en richtlijnen gebaseerd op 1 ziekte o Tegenstrijdige adviezen o Kunde: prioriteiten prognose samenhang Behandeling Beperkingen: Meer beperkingen meer zorg meer organisatie/hulpmiddelen Meer beperkingen: minder regie in organiseren van alle zorg Coördinatie Behandeling van ouderen niet optimaal Te weinig wetenschappelijk onderzoek over adequate zorg Onderbehandeling van de oudere patiënt Worden te weinig in klinische- wetenschappelijk onderzoek opgenomen De zorg is ziekte-specifiek georiënteerd

4 CRITERIUMLIJST BEHANDELING Geriatrie Fysiotherapie Criteriumlijst voor behandeling door GF (om praktisch/klinisch onderscheid te maken tussen gezonde, onbedreigde cliënten met hoge leeftijd en kwetsbare ouderen (fragiliteit) en patiënten met geriatrische ziektebeelden) Methode: karakteristieken bepalen tijdens vaststelllen van de beginsituatie (verwijzing, anamnese) Middelen: o.a. observatie, uitvragen, cliëntgegevens Richtlijn: Bij twijfel altijd als aanwezig score, uitgaande van de gedachte beter te veel dan te weinig specifieke aandacht. Na GF onderzoek opnieuw in overweging nemen A) GENERIEK/afname van capaciteit B) SPECIFIEK/fragiliteit Leeftijd (factor 1) 2 of meer chronische aandoeningen* Leeftijd > 85 (factor 2) Voor persoonlijke zorg aangewezen op 1 chronische aandoening* anderen Kan niet traplopen (>4 treden) Meervoudige fysiotherapeutische Heeft formele huishoudelijke hulp nodig diagnose Ervaart moeilijkheden bij transfer (bedstoel) Loopt binnenshuis met een hulpmiddel en lopen Verblijft in een instelling voor zorg Geneesmiddelen 2-4 p/d Heeft multidisciplinaire zorg Niet te compenseren gezichts- en/of Geneesmiddelen 4 of meer p/dag gehoorstoornissen Cognitieve stoornissen Gevallen de afgelopen 6 maanden Afwijkende presentatie en verloop van pathologie heupfractuur TOTAAL: TOTAAL * Chronische aandoening: o Cerebrovasculaire aandoeningen o Dementiesyndroom o St. na orthop. Operaties o DM o M. Parkinson o Osteoporose o Hartfalen o COPD o Depressie en angststoornissen o MS o RA o Artrose o Decubitus o Delier ** kwetsbare homeostase: vermindering van reservecapaciteit van alle systemen (ouderen) **verstoorde homeostase: aantasting van harmonisatie en de reservecapaciteit van enkele systemen (ziekte) Indicatie voor geriatrie fysiotherapie: 3 of meer kolom A 2 of meer kolom B 1 kolom A en 1 of meer kolom B 1 kolom B en 2 of meer kolom A

5 Definitie geriatrische patiënt (de vier geriatrische principes) 1. Meervoudige kwetsbaarheid. 2. Specifieke ouderdomsziekten. 3. Atypische presentatie. 4. Verlies van autonomie / zelfredzaamheid. Omslagpunten? Knijpkracht Loopsnelheid Barthelscore Beweeglijkheid BBs score EMS score

6 Omslagpunt geriatriefysiotherapie: Independence Predeath Frailty midpoint Functional decline Disability Fysiotherapie Geriatriefysiotherapie