Voedingsmanagement in de Psychiatrie

Transcriptie

1 Voedingsmanagement in de Psychiatrie Anneke van Hellemond, diëtist Anneke Wijtsma, diëtist 1

2 Inhoud presentatie Voedingsproblemen Overgewicht Metabool syndroom Verwijzen naar gespecialiseerd diëtist Behandelwijze diëtist Samenvatting Stellingen en discussie 2

3 Veel voorkomende voedingsproblemen 1.Ondergewicht 2.Overgewicht 3

4 Volwassenen: BMI <18,5; Ondergewicht Onbedoeld gewichtsverlies meer dan 10% in 6 maand of meer dan 5% in afgelopen maand. Ouderen( >65 jaar): BMI <20; Onbedoeld gewichtsverlies meer dan 10% in 6 maand of meer dan 5% in afgelopen maand. Ondervoeding kan ook voorkomen bij mensen met obesitas 4

5 Oorzaken van ondervoeding Onvoldoende voedselinname of eenzijdige voedingspatroon Psychiatrische ziekten: Depressie; Schizofrenie; Anorexia Nervosa. Eenzaamheid 5

6 1. Snaq 2. Must Meetinstrumenten MUST (The Malnutrition Universal Screening Tool) 1. BMI: > 20 : : 1 < 18 : 2 2. Gewichtsverlies in 3-6 maanden < 5% : % : 1 > 10% : 2 (>5% in 1 maand of 10% in 1 jaar) 3. Acuut ziekte-effect: weinig of geen intake gedurende > 5 dagen : 2 optellen Algemeen risico op ondervoeding: 0 = laag Routinematige klinische zorg: herhaal screening in ziekenhuis iedere week 1 = gemiddeld Observeren: voedings- en vochtlijst bijhouden 2 of meer = hoog Behandelen: verwijzen naar diëtist. Eerst met gewoon eten stimuleren, daarna supplementen. British Association for Parenteral and Enteral Nutrition (BAPEN)

7 Adviezen bij ondervoeding 6 eetmomenten per dag Energierijke tussendoortjes Zonodig energierijke drinkvoeding Diëtist kan ook een vergoeding drinkvoeding aanvragen 7

8 Bijdrage overige disciplines Bijdrage verpleging, spv of casemanager door: Motivering Uitvoering voedingsadviezen in de praktijk begeleiden Problemen signaleren en samen met diëtist oplossingen hiervoor zoeken. => Multidisciplinaire aanpak! 8

9 Overgewicht Volwassenen: BMI>25 Middelomtrek man >102 cm Middelomtrek vrouw >88 cm Ouderen (>65 jaar): BMI >27 (nog niet officieel vastgesteld) 9

10 Overgewicht in de psychiatrie Bijwerking bij gebruik moderne antipsychotica en antidepressiva Toename van hongergevoel door stimulatie histamine 1 receptor Vooral sterk aanwezig door gebruik clozapine en olanzapine 10

11 11

12 Voorkomen overgewicht Verwijzen naar diëtist psychiatrie bij: 1. Starten van antipsychotica; 2. Meer dan 4 kg gewichtstoename in één maand; 3. Een BMI >25. 12

13 Cliënten met schizofrenie en moderne antipsychotica Extra aandacht van diëtist bij schizofrenie en antipsychotica noodzakelijk door: Grote kans op ontstaan metabool syndroom; Bij schizofrenie 2x verhoogde kans op ontwikkeling van diabetes mellitus (genetisch); Hindoestanen, creolen, Marokkanen en Turken ook verhoogd risico op diabetes mellitus. Congres "Mind the Body 16 juni 2011, Amersfoort, Nl 13

14 Metabool Syndroom Aanwezigheid van drie of meer van de volgende criteria: 1. Centrale (viscerale) adipositas: Buikomvang > 102 cm ( man) Buikomvang > 88 cm (vrouw) 2.Hypertriglyceridemie >1,7 mmol/l 3.Laag HDL <1,0 mmol (man) < 1,3 mmol/l (vrouw) 4.Hypertensie RR > 135/85 mmhg 5.Hyperglycemie Nuchter glucose> 6,1 mmol/l => Definitie: ATP III, Adult Treatment Panel 2001 Congres "Mind the Body 16 juni 2011, Amersfoort, Nl 14

15 Adviezen diëtist Advies diëtist m.b.t. overgewicht: kcal per dag minder; Uitgangspunt gezonde voeding; Stimuleren van beweging. 15

16 Extra aandacht bij overgewicht (1/2) Adviezen bij hongergevoel: 6 maaltijden per dag; gebruik voedingsvezels i.v.m. lange verzadigingsduur; leren omgaan met hongergevoel. Adviezen bij te weinig of te veel speeksel, bijv: Gebruik zure producten; Toevoegen citroensap; Zuigen op zuurtjes of suikervrije kauwgom. 16

17 Extra aandacht bij overgewicht (2/2) Gevolgen gebruik van: grapefruitsap; koffie en alcohol; koolsoorten/broccoli, spruiten, wortel, selderij; aangebrand vlees. Zorg voor voldoende inname vitamine D 17

18 Bijdrage overige disciplines Verpleging, spv of casemanager draagt bij door: Tonen van begrip/steun; Motiveren; Uitvoeren adviezen in praktijk; Signaleren van problemen; Mee helpen zoeken naar bewegingsvormen. = >Multidisciplinaire aanpak! 18

19 Waarom gespecialiseerd diëtist? (1/2) Bij voorkeur een gespecialiseerd diëtist, omdat zij: kennis heeft van psychiatrisch ziektebeelden; gesprekstechnieken kan aanpassen aan de cliënten; vaardigheden heeft om een goede behandel en/of vertrouwensrelatie op te bouwen; kennis heeft van (bij)werking van psychofarmaca. 19

20 Waarom gespecialiseerd diëtist? (2/2) Bij voorkeur een gespecialiseerd diëtist, omdat zij: kan omgaan met extreem grillig gedrag; vaardigheden heeft om duidelijk, helder en concreet te communiceren; rekening kan houden met verminderde concentratie; kennis heeft van specifieke voedingsadviezen bij gebruik van: niet selectieve MAO-remmer,; Lithium; Zyprexa; Leponex; Risperdal. 20

21 Behandelwijze gespecialiseerd diëtist Bepalen lengte, gewicht; Navraag gewichtsverloop; Voedingsanamnese; Motivatie bepaling; Adviezen gezond eetpatroon; Stimuleren extra beweging Nagaan behoefte verder begeleiding. 21

22 Samenvatting Beste behandeling van overgewicht en/of Metabool syndroom is: Verwijzing naar de diëtist bij het starten van de medicatie; Preventieve aanpak: voorkom, behandel en werk samen; Voorlichting over te verwachten toename van eetlust en dorst, vóór de start specifieke medicatie. 22

23 Bedankt voor de aandacht! Anneke v. Hellemond, diëtist Anneke Wijtsma, diëtist 23

24 Wat is ideale samenwerking? Multi-disciplinaire samenwerking tussen: Diëtist; Verpleegkundigen, spv, casemanager; Facilitaire dienst; Fysiotherapie,arts; Psychiater. => Voedingsproblemen bij cliënt te voorkomen en te behandelen! 24

25 Stelling 1 Een patiënt of cliënt met psychiatrische problemen moet je niet lastig vallen met voedingsadviezen! 25

26 Stelling 2 Lichaamsgewicht beïnvloedt de behandeling en therapietrouw niet! 26

27 Stelling 3 Een diëtist heeft onvoldoende kennis en vaardigheden om cliënten met psychiatrische problemen te begeleiden! 27

28 Stelling 4 Samenwerking tussen verpleegkundigen en diëtist in de psychiatrie is onvoldoende; de diëtist werkt alleen met algemene lijstjes gezonde voeding! 28