DE GOEDE LUCHTDICHTHEID VAN DE GEBOUWSCHIL

Transcriptie

1 DE GOEDE LUCHTDICHTHEID VAN DE GEBOUWSCHIL Zrg besteden aan het ntwerp en de uitvering m luchtinfiltratie drheen de gebuwschil tt een minimum te beperken PRINCIPES BENADERING Een gede luchtdichtheid van de gebuwschil garanderen, is ndzakelijk. Luchtinfiltratie in het gebuw det immers het vlgende: verhgd energieverbruik, want 's winters met meer kude lucht wrden verwarmd. Een spleet van 1 mm breed en 1 m lang bijvrbeeld in het dichtingssysteem, met een wind van 30 km/u, zrgt vr vijf keer meer warmteverlies dan de algehele islatieppervlakte (14 cm islatie). - Binnentemperatuur: +20 C - Buitentemperatuur: -10 C - Drukverschil: 20 Pa (= windkracht 2 à 3 Beaufrt) (Metingen: Duits Instituut vr Gebuwfysica in Stuttgart, brn: DBZ 12/98, blz e.v.) Spleet 1 mm Brn: Pr climat Dat warmteverlies heeft een niet nbelangrijke impact p het E-peil: men kan een winst maken van 5 tt 15 punten naargelang het geval (het reglementaire E-peil is vastgelegd p 90). het creëert naangename luchtstrmen; het vermindert de kwaliteit van de akestische islatie van de schil, wat in steden een steeds grtere uitdaging vrmt; verlies van de bescherming tegen externe vervuiling; BLZ 1 VAN 10 DE GOEDE LUCHTDICHTHEID VAN DE GEBOUWSCHIL VERZEKEREN JULI 2010

2 het kan de rzaak zijn van cndensatie aan de binnenkant van de muren, wat prblemen van vcht, schimmelvrming en/f crrsie tt gevlg kan hebben. beïnvledt de gede werking en de efficiëntie van de mechanische ventilatiesystemen. Deze infiltraties met dus beperkt wrden. De verse lucht vr de hygiënische ventilatie wrdt in de drge ruimten binnengebracht m een geznde en aangename mgeving te creëren dankzij een gecntrleerd ventilatiesysteem, natuurlijk f mechanisch, dat vr de exacte ndzakelijke luchtverversing zrgt (zie fiche ENE23 "Energie-efficiënte luchtverversingssystemen"). Maar luchtdichtheid is niet nverenigbaar met een ademende schil. De schil afdichten betekent de niet-gecntrleerde drver van buitenlucht via gaten in de gebuwschil (barsten, spleten,...) vermijden. Een dichte muur kan echter wel ademend zijn als hij de uitwisseling van damp tussen binnen en buiten bevrdert m de vchtigheidsgraad van de mgeving te regelen. In tegenstelling tt infiltraties is de verplaatsing van damp dr de muren heen gunstig vr een aangename mgeving. Het vermijdt dat er een te vchtige f te drge atmsfeer ntstaat. Z kan een dichte en ademende schil vergeleken wrden met een nieuwe Gre-Tex jas, terwijl men een niet-dichte en dampndrlatende schil kan vergelijken met een plastic regenjasje met gaten in. Dat jasje kan het zweet niet afveren ndanks de gaten, en de gaten zrgen vr luchtstrmen die het ngemak verhgen. De luchtdichtheid hangt vral af van de kwaliteit van de materialen en de kwaliteit van hun uitvering, terwijl de dampdrlaatbaarheid uitsluitend afhangt van de aard van de materialen zelf. De drlaatbaarheid vr waterdamp is een keuzecriterium vr het materiaal waaruit de verschillende wanden van de schil bestaan (zie.m. de fiche MAT06 "Bekleding van binnenmuren en plafnds: kies geznde en eclgische materialen"). KWALITEITSINDICATOREN De luchtdichtheid van een gebuw kan wrden nderzcht dr een techniek met de Engelse benaming blwer dr, zals bepaald in de nrm EN Bijkmende infrmatie ver de testprcedures zijn beschikbaar p de website Bij deze techniek wrden ruimten in nderdruk f verdruk geplaatst met behulp van een ventilatr en z sprt men de plaatsen p waar lucht drheen de schil kmt. Het visualiseren van de infiltraties kan als vlgt gebeuren: aan de hand van infrard thermgrafie; dr het pspren van luchtverplaatsingen met behulp van een anemmeter; met behulp van artificiële rk die dr barsten, vegen en andere gebreken van de schil dringt en uit het gebuw ntsnapt. De dichtheid van de schil kan wrden uitgedrukt in verschillende, ged te nderscheiden waarden: Het ttale debiet ntsnapte lucht bij een drukverschil van 50 pascal; het wrdt aangeduid met hfdletter V50 [m³/h] en kmt vereen met het gemiddelde gemeten debiet in verdruk en in nderdruk, waardr zwel de insijpelende als de uitsijpelende lucht in rekening wrdt gebracht. Het aantal verse-luchtvlumes per uur bij een drukverschil van 50 pascal; dat aantal wrdt aangeduid met de kleine letter n50 [m³/h.m³ u 1/h] (met name gebruikt in passiefbuw: n50 < 0,6 [1/h]). In de vergelijking n50 = V50/Vgebuw is Vgebuw het binnenvlume van het gebuw. Men neemt aan dat het delen van deze waarde dr 20 een benadering geeft van het gemiddelde infiltratiedebiet ver een jaar. Het ttale debiet ntsnapte lucht per m² verliesppervlakte At [m²] bij een drukverschil van 50 pascal wrdt aangeduid met de kleine letter v50 [m³/h.m²]; dit is de waarde die men invert in de EPB-sftware en vereenkmt met V50/At. BLZ 2 VAN 10 DE GOEDE LUCHTDICHTHEID VAN DE GEBOUWSCHIL VERZEKEREN JULI 2010

3 Vr de cnversie, bij benadering, van n50 naar v50, met de n50 wrden vermenigvuldigd met de cmpactheid C van het gebuw (met cmpactheid C = Vgebuw / At). Dit is bij benadering mdat de waarde n50 wrdt gemeten t..v. het binnenvlume, terwijl v50 wrdt berekend t..v. de buitenppervlakte. TE BEREIKEN DOELSTELLINGEN Minimaal De Belgische nrm NBN D Ventilatievrzieningen in wngebuwen beveelt een lekdebiet aan van maximaal n50 van: 3 m³/h.m³ als de ventilatie van het gebuw gebeurt met een mechanisch systeem met dubbele strm; 1 m³/h.m³ als de ventilatie van het gebuw gebeurt met een mechanisch systeem met dubbele strm en warmteterugwinning. Geen enkele nrm beveelt een te bereiken dichtheidsniveau aan als de ventilatie van het gebuw gebeurt met een systeem met enkelvudige strm. Het lijkt redelijk m in dat geval de delstelling aan te huden van een maximaal lekdebiet van 3 m³/h.m³, want bven die waarde is de energiebesparing dr een ng betere dichtheid steeds kleiner. Warmtestrm in functie van de luchtdichtheid vr een appartement. Brn: Methdlgie RELOSO, "Limiter les besins de chaleur"; MATRIciel vr de Waalse Huisvestingsmaatschappij, Aangeraden Men kan betere prestaties bereiken. De standaard van het passiefhuis bijvrbeeld eist een dichtheidsniveau n50 van minder dan 0,6 m³/h.m³. KEUZE-ELEMENTEN TECHNISCHE ASPECTEN De kwaliteit van de luchtdichtheid van een gebuwschil hangt af van talrijke parameters. Een gede luchtdichtheid is een prestatie die alleen kan wrden bereikt als: alle buwpartners zich van de ndzaak bewust zijn; de buw- en afwerkingsmethden geschikt zijn: BLZ 3 VAN 10 DE GOEDE LUCHTDICHTHEID VAN DE GEBOUWSCHIL VERZEKEREN JULI 2010

4 - In een traditinele buw wrdt de luchtdichtheidsbarrière meestal gevrmd dr de beraping. In ieder geval is nbedekt metselwerk in betn f baksteen te vermijden (vanwege de prsiteit van de materialen en vegen): Geef de vrkeur aan beraping! Opgelet, de samenstelling van de beraping is bepalend vr een barstvrije tepassing; vlg nauwgezet de aanwijzingen van de fabrikant. - In huten cnstructies speelt de dampwering de rl van luchtdichtheidsbarrière. Met kleefband kan men de strken samenvegen en de eventuele plaatselijke gebreken efficiënter afdichten dan met nietjes. Tussen binnenafwerking en dampwering met een technische ruimte zitten vr het plaatsen van de leidingen en kkers znder de dampwering te drbreken. De water- en elektriciteitsleidingen kunnen k z wrden ntwrpen dat er geen kabels f kkers lpen langs de gevels en daken, wel enkel langs binnenwanden. Vrbeld van technische ruimte tussen het parement en de muur in een huis met huten geraamte Infrardft waaruit luchtverlies blijkt ter hgte van de schakelaars. Brn: Hffmann & Dupnt sprl ( Geef de vrkeur aan dampweringen in versterkt papier, eerder dan aluminium f plyethyleen. Alle aansluitingsdetails tussen wanden wrden zrgvuldig bestudeerd: Typische zwakke punten in de luchtdichtheid van de schil BLZ 4 VAN 10 DE GOEDE LUCHTDICHTHEID VAN DE GEBOUWSCHIL VERZEKEREN JULI 2010

5 - Vr de aansluitingen tussen het metselwerk, het gebinte en het schrijnwerk bestaan er strken waarp gemakkelijk kan wrden gepleisterd. - Vr de verschillende aansluitingen in dakgebinten gebruikt men kleefband m de platen te verbinden, f men kiest vr een dak van het type Sarking, met plaatsing van de luchtdichting en de dampwering p een drlpende drager. Markering van de zrgvuldig uit te veren verbindingen in een zadeldak 1. Aansluiting van de luchtdichting aan de vet van het dak 2. Verbinding tussen dakhelling en zijgevel 3. Aansluiting tussen de luchtdichting en de grdingen 4. Drbring van de luchtdichting vr de inbuw van spts 5. Aansluiting tussen de luchtdichting en de nkbalk 6. Drbring van de luchtdichting vr de kabels van de znnepanelen 7. Drbring van de luchtdichting vr de rkafver- en de ventilatiekkers 8. Drbring van de luchtdichting dr een zlderbalk f andere huten elementen 9. Aansluiting van de luchtdichting p de lijsten van een dakvenster 10. Aansluiting van de luchtdichting rnd een zldergat 1. Dakspar 2. Dakbescht 3. Luchtdichting en dampwering 4. Islatie 5. Onderdakplaat 6. Rib 7. Lat 8. Dakpan Dak van het type "Sarking" de kwaliteit van de uitvering van de dampschermen f dampwerende schermen:. Het schrijnwerk en de vegen tussen schrijnwerk en peningen zijn van hge kwaliteit: - het raamwerk met luchtdicht zijn. De vegen tussen de wanden en de raamkzijnen meten zrgvuldig dichtgemaakt wrden dr een cmbinatie van een luchtdicht membraan, een teruglp van de islatie en afwerking, en idealiter een extra silicnenafdichting. BLZ 5 VAN 10 DE GOEDE LUCHTDICHTHEID VAN DE GEBOUWSCHIL VERZEKEREN JULI 2010

6 Deltreffende afdichting van een aansluiting muur schrijnwerk - De deuren wrden luchtdicht gemaakt tegen de drpels ur les prtes, veiller à prévir un système pur assurer l étanchéité au niveau du seuil (Zwitsere drpel, brstels met schrevende scharnieren, guilltineplint, ). De drbringen in de luchtdichting blijven beperkt. Zij zijn te wijten aan de drver van huten balken, speciale technieken (inbuwdzen vr de elektriciteit, tever en afver van water) enz. In een wand van het type hutskelet det de dampwering vaak dienst als luchtdichting. Gevelmuren meten een technische ruimte hebben tussen de dampwering en de afwerking, waar kkers en leidingen dr kunnen, zdat de luchtdichting niet nderbrken wrdt. MILIEUASPECTEN > Impact van de luchtdichtheid p het energieverbruik De reglementering p de energieprestaties van gebuwen in het Brussels Hfdstedlijk Gewest hudt rekening met het lekdebiet drheen de gebuwschil die bltstaat aan warmteverlies (At). Dit lekverlies wrdt v50 genemd. De nderstaande figuur tnt de impact van die waarde p het prestatieniveau E. Het E-peil staat gelijk met een specifiek primair verbruik in genrmaliseerde mstandigheden (weer, bezetting, functie,...). Men stelt vast dat als het lekdebiet verdubbelt van 3 m³/h.m² naar 6 m³/h.m², het primaire verbruik van 4 naar 5% stijgt. Brn: Cnstruire avec l énergie, naturellement, Waals Gewest + dcument van het Vlaamse Gewest als bijlage (punt 6) en beschikbaar p Energiesparen : > Welke milieuvriendelijke keuze vr de luchtdichtingsbarrière? De luchtdichtheid van een hutskelet wrdt vaak gerealiseerd dr het plaatsen van een dampscherm. Bij de klassieke dampschermen vinden we aluminium- f plyethyleenflies en flies in gewapend papier. Deze laatste zijn eclgisch interessanter. De verbindingen tussen dampschermflies kunnen gebeuren met zelfklevende strken, cntactlijm f nietjes in cmbinatie met een dubbele pli, enz. BLZ 6 VAN 10 DE GOEDE LUCHTDICHTHEID VAN DE GEBOUWSCHIL VERZEKEREN JULI 2010

7 In hutskeletbuw kunnen buwplaten eveneens dienen als dampscherm en luchtafdichting, maar dan is een zelfklevende strk ndig m de vegen tussen de platen dicht te maken. Binnenbekleding van het type beraping biedt een perfecte dichtheid, vr zver er geen barsten zijn. De kans p barsten hangt af van de kwaliteit van het mengsel en de samenstelling van het pleister. Het is dus ndzakelijk m de aanbevelingen van de leveranciers te vlgen. Van de beschikbare pleisters verdienen die met de kleinste impact p het milieu de vrkeur, met name de kalk-, klei- f leempleisters (zie fiche MAT06 " Bekleding van binnenmuren en plafnds: kies geznde en eclgische materialen"). > Ndzaak van een gede hygiënische ventilatie De afdichting van de wanden vereist tegelijk het regelen van een kwaliteitsvlle gecntrleerde ventilatie. De kwaliteit van de binnenlucht is immers uiterst belangrijk vr de gezndheid van de bewners. Men met dus altijd vr een gede luchtkwaliteit zrgen. Zie hiervr de EPBvereisten zals pgenmen in de nrm NBN D vr individuele wningen en NBN vr andere gebuwen (zie fiche ENE23 "Energie-efficiënte luchtverversingsystemen"). ECONOMISCHE ASPECTEN > Kstprijs van de afdichting De eerste maatregel die men met nemen m een gede luchtdichtheid te garanderen, is een juiste uitvering van de buwmaterialen, met name van het dampscherm. Een gede luchtdichtheid nastreven vereist dus geen echte verinvestering. Wat de prijs van de buw de hgte injaagt, is het feit dat de aannemer algemeen verantwrdelijk is vr de gede uitvering van de details m het dr de buwheer begde resultaat te halen. Hij met dus een budget vrzien vr crrecties als de luchtdichtheidspref mislukt. Om die meerprijs te vermijden is het dus zeer belangrijk dat de architecten alle details bestuderen zdat de aannemer zijn risic's kan beperken. Het is k nuttig m de eerste blwerdrtest tamelijk vreg te den (vóór de afwerkingen), m de vastgestelde futen ng vlt te kunnen crrigeren. In een tweede pref p het einde van de werkzaamheden wrdt dan de eindprestatie geëvalueerd. Nteren we ten sltte dat de eigenlijke pref zelf niet veel kst, en zelfs heel gedkp is vr grte gebuwen. De prijs 1 van een thermgrafie bedraagt bijvrbeeld 310 tt 1200 en een vlledige test (thermgrafie + blwer dr) vr een eengezinswning kmt p 1700 tt 2500, afhankelijk van de verplaatsing, de duur van de vrbereiding p de buwplaats en de grtte van het gebuw, wat ngeveer 0,5% vertegenwrdigt van de ksten vr het buwen van een wnhuis. > Dichtheidsmeting De databank van buwprducten van het WTCB, tegankelijk via de internetsite bevat nder de titel pressurisatietests een lijst van bedrijven en nderzeksinstituten die luchtdichtheidsmetingen van gebuwen uitveren. Ok bij het passiefhuisplatfrm kunt u lijsten van bedrijven vinden. MAATSCHAPPELIJKE EN CULTURELE ASPECTEN > Verkeerde gewnten p de buwplaats De kwaliteit van de luchtdichtheid van een cnstructie hangt grtendeels af van de uitvering van de materialen. Tezicht p de werkzaamheden en gesprekken met de buwvakkers zijn dus van essentieel belang. Vral met de nadruk erp wrden gelegd dat luchtdichtheid een energieparameter is die alleen kan wrden bereikt als alle interveniënten het belang ervan ged beseffen. Men merkt dat wanneer alle partners het vraagstuk van de luchtdichtheid hebben pgenmen van bij de prgrammatiefase, de blwerdrtest vaak meteen lukt (sms met een heel kleine crrectie 1 Brn: BLZ 7 VAN 10 DE GOEDE LUCHTDICHTHEID VAN DE GEBOUWSCHIL VERZEKEREN JULI 2010

8 wrden aangebracht). Maar als mgekeerd één vakman deze parameter verwaarlst, kan het zijn dat de dr de buwheer gestelde eis nit gehaald wrdt, f anders tegen hge ksten (demntage van wanden, vervanging van schrijnwerk, ). Een gagarandeerd gede samenwerking tussen de verschillende actren, betekent Aanmedigen van de dialg tussen aannemer-architect en vaklieden Begrijpen en uitleggen, m zich niet te vergissen Futen melden. De realisatie van de test in aanwezigheid van de werklieden is een gede zaak m ze te helpen futen p te spren en die niet te herhalen in de tekmst. Verduidelijking vragen Tezien p de werkzaamheden IN DE PRAKTIJK Zals hierbven beschreven, is de medewerking van alle buwpartners ndzakelijk m een gede luchtdichtheid te verwezenlijken. In de verschillende fasen van de ntwikkeling en realisatie van een prject meten bijgevlg maatregelen wrden genmen: SCHETS Alleen al met het uittekenen van vlumetrie en riëntatie kan men de luchtinsijpelingen beperken: de vrdeur is een zwak punt inzake luchtdichtheid. Men met vermijden dat deze deur in de gevel kmt die aan de verheersende windrichting (ZW) bltstaat, en/f een inkmsas inbuwen die de luchtstrmen beperkt; denk vral aan cmpacte buw. VOORONTWERP Leg de delstellingen vast afhankelijk van het type cnstructie en het type ventilatie. Zrg vr een efficiënt systeem vr hygiënische ventilatie, dat beantwrdt aan de EPB-eisen. Maak duidelijke tekeningen p plannen en drsneden van de luchtdichte barrière, van bij het vrntwerp, m imprvisatie p de buwplaats te vermijden, want dat leidt tt hgere ksten en mindere prestaties (M.Bdem, 2010). UITVOERINGSONTWERP, DOSSIER VOOR DE BOUWVERGUNNING Kies vr buwmaterialen en een structuur die een efficiënte luchtdichting in de hand werken. Denk aan alle aansluitingsdetails tussen wanden en drbringen (zie hger "Technische aspecten"). BOUWPLAATS Het tezicht p de werkzaamheden is van wezenlijk belang (vral veel cmmuniceren!). Een strikte cntrle p de plaatsing van de dampschermen bijvrbeeld, is absluut ndzakelijk. Een luchtdichtheidstest met bij vrkeur wrden uitgeverd vóór de plaatsing van de afwerkingen, m de futen te kunnen crrigeren tegen lagere ksten. BLZ 8 VAN 10 DE GOEDE LUCHTDICHTHEID VAN DE GEBOUWSCHIL VERZEKEREN JULI 2010

9 Zrg ervr dat het schrijnwerk crrect geplaatst en het hang- en sluitwerk precies afgeregeld is. De aansluiting tussen wanden en prfielen met zrgvuldig dicht wrden gemaakt. OPLEVERING EN INGEBRUIKNAME Indien mgelijk wrdt p het einde van de werkzaamheden een pressurisatietest uitgeverd, gecmbineerd met infrardthermgrafie (in de winter) m eventuele lekken p te spren en te herstellen. BLZ 9 VAN 10 DE GOEDE LUCHTDICHTHEID VAN DE GEBOUWSCHIL VERZEKEREN JULI 2010

10 AANVULLENDE INFORMATIE ANDERE AANDACHTSPUNTEN Hiernder vindt u een lijst van fiches waarin luchtdichtheid aan bd kmt: ENE00 - Energie, buw en renvatie ENE04 - Een ged geïsleerd huis buwen ENE11 - Bij renvatie: de wanden isleren ENE12 - Een passieve wning verwegen ENE23 - Energie-efficiënte luchtverversingsystemen CSS07 - Gede luchtkwaliteit garanderen in elk lkaal MAT06 - Bekleding van binnenmuren en plafnds: kies geznde en eclgische materialen Fiche Vrbeeldgebuw: "Luchtdichtheid: terugkerende aandachtspunten in de ntwerpfase vr een gede luchtdichtheid van gebuwen en bijznderheden in grte nieuwbuw en renvatie", MATRIciel vr Leefmilieu Brussel, juni 2010 Fiche Vrbeeldgebuw: "Luchtdichtheid: wie det wat? )", MATRIciel vr Leefmilieu Brussel, juni BIBLIOGRAFIE Infrmatiebrnnen ver de dichtheid van muren: F. Dbbels, Vr hellende daken met een betere luchtdichtheid, WTCB-Cntact nr. 8 (4-2005). Luc Firket, Dichtheid van buitendeuren, WTCB-Cntact nr. 1 (1-2004). F. Simn, JM. Hauglustaine, Thermische islatie van de hutskeletgevel Praktische gids vr architecten, Ministerie van het Waalse Gewest, Namen, Energie+: Marc Bdem, Internatinal wrkshp n Large scale implementatin plans fr building airthightness assessment: a must fr 2020, juni 2010, Brussel Infrmatiebrnnen ver de keuze van dampschermen: F. Simn, JM. Hauglustaine, Thermische islatie van hellende daken Praktische gids vr architecten, Ministerie van het Waalse Gewest, Namen, juni Wetenschappelijk en Technisch Centrum vr het Buwbedrijf, Daken met tegelpannen. Opbuw en uitvering, TV 192, Infrmatiebrnnen ver de luchtbewegingen in gebuwen: Air Infiltratin and Ventilatin Center: ww.aivc.rg BLZ 10 VAN 10 DE GOEDE LUCHTDICHTHEID VAN DE GEBOUWSCHIL VERZEKEREN JULI 2010