Brabantse Bestuursscan Gemeente Laarbeek

Transcriptie

1 Brabantse Bestuursscan Gemeente Laarbeek Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant 15 mei 2013

2 Inleiding Het gemeentebestuur heeft in het kader van het project Krachtig Bestuur in Brabant gebruikgemaakt van het aanbod van de provincie Noord-Brabant, in met de Vereniging van Brabantse Gemeenten, tot deelname aan de door BMC ontwikkelde Brabantse Bestuursscan. De resultaten van de scan zijn een spreekwoordelijke portretfoto (of: spiegelbeeld) van de gemeente om de eigen discussie en die met andere gemeenten en partners te stimuleren over de toekomstbestendigheid van de gemeente. Methodiek Hieronder de schematische weergave van de Brabantse Bestuursscan. Gezonde financiële positie Samenwerking sverbanden Decentralisatieopgaven Werken naar vermogen Uitvoering: Opdrachtgevers: De kern van het bestuurlijk profiel van de gemeente bestaat uit het fundament van een goed functionerende gemeente, hetgeen blijkt uit een stabiel bestuur, een organisatie die op orde is en een gezonde financiële positie. De bestuurlijke kent diverse vormen, variërend van het uitvoeren van een incidenteel intergemeentelijk project tot clustering van buurgemeenten tot een gemeenschappelijke organisatie. Dit veld is in het rechterdeel van het schema uiteengezet. De informatie is via zelfanalyse met vragenlijsten voor gemeenten (inventarisatie meningen) en deskresearch (inventarisatie feiten) verzameld. Vervolgens heeft een gesprek tussen gemeentebestuurders en enkele leden van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant plaatsgevonden. Dit alles leidt tot een zgn. SWOT-analyse van sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen. De gegevens uit de deskresearch en de SWOT-analyse zijn in dit document opgenomen. 2 Gemeente Laarbeek Gemeente Laarbeek 3

3 De gemeente Laarbeek grenst aan de gemeenten Veghel, Sint-Oedenrode, Nuenen c.a., Gemert- Bakel en Helmond en bestaat uit de kernen Aarle-Rixtel, Beek en Donk, Lieshout en Mariahout. Bevolking: de gemeente Laarbeek heeft inwoners (per ) waarvan iets meer mannen dan vrouwen. 93% is autochtoon (ref. 84% in Noord-Brabant), tegenover 7% allochtoon (ref. 16% in Noord-Brabant). Laarbeek kent een bevolkingsgroei van 0,34% (ref. 0,38% in Noord-Brabant). Dit komt voort uit een geboorteoverschot van 0,30% (ref. 0,21% in Noord-Brabant) en een migratieoverschot van 0,04% (ref. 0,17% in Noord-Brabant). De groene druk (jonger dan 19 jaar) bedraagt 40,5% (38,5% gem. in Noord-Brabant) en de grijze druk (65 jaar of ouder) bedraagt 21,6% (25,7% gem. in Noord-Brabant). Beroepsbevolking: de gemeente Laarbeek heeft een totale beroepsbevolking van mensen, waarvan werkenden. Laarbeek heeft micro-, kleine, middelgrote en grote ondernemingen in haar gemeente. Het percentage micro (39%) ligt hoger en het percentage kleine ondernemingen (22%) ligt lager dan het regionaal en landelijk gemiddelde (deze liggen zowel regionaal als landelijk op 32% (micro) en 23% (kleine ondernemingen). Laarbeek kent een positief oprichtingssaldo in de sectoren nijverheid, dienstverlening en detailhandel. Woningen: Laarbeek heeft woningen (t.o.v in heel Noord-Brabant) en een woningafname van 0,08%. De gemiddelde woningwaarde bedraagt ,- en ligt daarmee fors boven het Brabants gemiddelde (ref ,- in Noord-Brabant). Gemeenteraad PNL: De Werkgroep: ABL: CDA: VVD: PvdA: College van burgemeester en wethouders J.G.M.T. Ubachs J.H. Vereijken J.H.C.M. Briels F.P.A.C. van Zeeland T.J.M. Biemans mevr. C.A. Liebrecht 7 zetels 4 zetels 3 zetels 3 zetels 1 zetel 1 zetel burgemeester wethouder (PNL) wethouder (De Werkgroep) wethouder (ABL) wethouder (PNL) gemeentesecretaris Inkomen: het gemiddeld persoonlijk inkomen ligt op ,. Dit blijft iets achter op het regionale gemiddelde van ,- in Noord-Brabant burgers beneden de 65 jaar ontvangen een uitkering. Van de personen met een uitkering heeft 63,9% een AO-, 24,7% een WW- en 11,3% een Wwb-uitkering. Er zijn minder AO-, WW- en Wwb-uitkeringen dan gemiddeld in Noord-Brabant en Nederland. Organisatiemodel De organisatie is in ontwikkeling. Met ingang van 1 januari 2013 kent Laarbeek drie pijlers: (1) Beleid & Projecten; (2) Burgers en Bedrijven en (3) Onderhoud en Middelen. Onder deze pijlers bevinden zich verschillende teams, waarvan een aantal een intergemeentelijk karakter hebben (anders gezegd; deze teams voeren de taken uit voor Laarbeek en de buurgemeente Gemert- Bakel). De gemeentesecretaris wordt ondersteund door een kleine staf. Het organisatiemodel kan gekarakteriseerd worden als een gekanteld directiemodel. 4 Gemeente Laarbeek Gemeente Laarbeek 5

4 Gezonde financiële positie Gezonde financiële positie Financiën op orde: de gemeente Laarbeek valt voor het begrotingsjaar 2012 onder het zogenoemde repressief toezicht. De begroting 2012 is structureel sluitend ingediend. Rekening houdend met de berekening van het risicoprofiel, is het weerstandsvermogen niet toereikend om mogelijke tegenvallers zonder budgettaire consequenties (renteverlies bij beschikking over de algemene reserve) op te kunnen vangen. In de brief (over de begroting 2012) van de toezichthouder aan de gemeente Laarbeek wordt de gemeente geadviseerd om het weerstandsvermogen in kaart te brengen (koppeling van risico s en weerstandscapaciteit). De vermogenspositie van de gemeente is als voldoende te kenschetsen. De gemeente beschikt over actuele beheerplannen (dan wel worden geactualiseerd) die zijn vertaald in toereikende onderhoudsbudgetten. Grondbeleid: de grondexploitaties zijn recent geactualiseerd. De gemeente Laarbeek heeft vier grondexploitaties (D n Hoge Suute, Nieuwenhof Noord, De Beekse Akkers en Bemmer IV) met een relatief hoge boekwaarde ( 19,7 mln. in totaal). Daar staat een weerstandsvermogen tegenover van 5,2 mln. ( ). Voor de rentevergoeding grondexploitatie hanteert de gemeente een percentage van 4%. De daadwerkelijke omvang van de reserve grondexploitatierisico s voldoet aan de (door de gemeente berekende) noodzakelijk geachte minimale norm. De gemeente heeft een bezuinigingsplan opgesteld met een aantal omvangrijke bezuinigingsmaatregelen. In de gemeente heeft een werkgroep aanbevelingen gedaan over hoe in de toekomst omgegaan dient te worden met de toerekening van de apparaatskosten aan de bouwgrondexploitatie en investeringen. : in 2011 heeft de gemeente Laarbeek een bezuinigingsplan vastgesteld. Hierin wordt gesteld dat de gemeente Laarbeek voor de uitdaging staat om met minder geld een goed voorzieningenniveau in stand te houden, nieuwe vormen van te zoeken en een adequate dienstverlening, passend bij deze tijd, aan te bieden. Dit alles op een efficiënte wijze, zodat de kwaliteit gewaarborgd blijft tegen zo laag mogelijke kosten. Het bezuinigingsplan presenteert voor 1,8 mln. aan bezuinigingsmaatregelen, waarin een taakstelling is opgenomen van 1,6 mln. De gemeente heeft een aantal criteria geformuleerd die van invloed zijn op de eigen organisatie bij het behalen van de taakstelling: (1) Minder beleid, meer uitvoering; (2) Versterken regisserende rol door het uitbesteden van (beheers)taken; (3) Taken en projecten (ambitieniveau) heroverwegen; (4) Herformuleren niveau van dienstverlening (van termijnen van afhandeling tot faciliteren); (5) Accepteren van meer risico s (niet alles tot in de puntjes geregeld en ingedekt); (6) Groter beroep op de eigen verantwoordelijkheid van burgers; (7) Nieuwe balans tussen decentrale en centrale voorzieningen en (8) Verhoging en invoering van gemeentelijke belastingen. Er wordt bezuinigd op de ambtelijke organisatie, waardoor kritisch moet worden gekeken naar welke taken de gemeente wel doet en welke niet of in beperktere mate. Daarnaast wordt gekeken naar bestaande werkprocessen om dit slimmer en anders aan te pakken. Samenwerking: de gemeente Laarbeek werkt op veel gebieden samen met Peelgemeenten (Asten, Deurne, Gemert-Bakel, Helmond, Laarbeek en Someren). Voorbeeld is de Atlant Groep, een uitvoeringsorganisatie die namens de aangesloten gemeenten de Wet sociale werkvoorziening uitvoert. In het voorjaar van 2011 zijn de mogelijkheden tot onderzocht binnen de volgende taakgebieden: food, recreatie en toerisme, rioolbeheer/water, handhaving (stadswacht), personeelsbeleid en -uitvoering, juridische control en belastingen & verzekeringen. De colleges van de Peelgemeenten zullen in oktober 2012 in gezamenlijkheid spreken over het vervolg. De verwachting is dat de binnen bepaalde taakvelden een vervolg zal krijgen in De voordelen van zouden onder meer het verbeteren van de kwaliteit en de continuïteit zijn en het reduceren van de kosten. Ook kan de positie van de Peelgemeenten binnen Zuidoost-Brabant op deze manier versterkt worden. Daarnaast maakt de gemeente Laarbeek ook onderdeel uit van de WGR+ regio, te weten Samenwerkingsverband Regio Eindhoven (SRE). 6 Gemeente Laarbeek Gemeente Laarbeek 7

5 Gezonde financiële positie Gezonde financiële positie Op 16 september 2010 heeft de gemeente Laarbeek haar structuurvisie Groei in Balans vastgesteld. De gemeente Laarbeek ziet zichzelf in 2020 als volgt: Laarbeek is in 2020 een krachtige, zelfbewuste gemeente die haar landelijke positie op korte afstand van Helmond en Eindhoven benut door de aansluiting op snelle verbindingen met het stedelijk gebied, in combinatie met een aantrekkelijk buitengebied en woon-, werken leefklimaat. Aantrekkelijk voor zowel de inwoner als de (stedelijke) recreant en de in Laarbeek wonende forens en kenniswerker die rust en ruimte ambieert. Om dit te bereiken focust Laarbeek zich op behoud en versterking van een gevarieerd, goed ontsloten en rustiek buitengebied voor de extensieve, routegebonden recreatie. Ook behoud en versterking van de cultuurhistorie en contrastrijkdom binnen de vier kernen, zijn van wezenlijk belang. Deze structuurvisie zegt niet zoveel over de ambtelijke organisatie. Uit het bezuinigingsplan blijkt dat de gemeente Laarbeek zich moet bezinnen op haar huidige takenpakket en moet gaan beslissen om taken in mindere mate uit te voeren of niet meer uit te voeren en de verantwoordelijkheid in de markt te leggen of bij. De gemeente Laarbeek wil zich als organisatie meer en meer ontwikkelen naar een regieorganisatie. Een goede dienstverlening aan de burgers en bedrijven van Laarbeek wordt belangrijk gevonden. Dit sluit ook aan bij het recent vastgestelde raadsprogramma. Bij mogelijke bezuinigingen is dan ook nadrukkelijk gekeken naar het maatschappelijk effect; het accent ligt dan ook op anders doen. bewoners vindt ook veelvuldig aan de publieksbalie en via de website plaats. In 2010 (waarstaatjegemeente) heeft de gemeente onderzoek laten doen naar de tevredenheid hierover. Gemiddeld geeft de inwoner een 7,8 voor de totale dienstverlening (ter referentie, benchmarkgemiddelde: 7,7). 8 Gemeente Laarbeek Gemeente Laarbeek 9

6 Decentralisatie-opgaven Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Werken naar vermogen sverbanden sverbanden Een indicatie van het toekomstperspectief van het bedrijfsleven is de productiestructuur. Om economisch beter te presteren, zal Laarbeek achterblijvende sectoren moeten stimuleren. De sectoren landbouw en industrie zijn oververtegenwoordigd. Arbeidsintensieve sectoren zoals zakelijke dienstverlening en gezondheids- en welzijnszorg blijven achter. Bedrijfsvestiging dient dan ook met name gericht te zijn op die bedrijven die de productiestructuur verbeteren, waarbij de voorkeur wordt gegeven aan arbeidsintensieve bedrijven. Een duidelijke koppeling in de vorm van tussen ondernemers, en de overheid heeft de gemeente Laarbeek in de vorm van Brainport- Oost. In de economische visie Brainport-Oost worden de speerpuntsectoren voor de Peel benoemd: agrofood en processing, metaal en hoogwaardige maakindustrie, automotive, energietransitie en hoogwaardige plattelandsontwikkeling. De regio wordt gekenmerkt door een sterk ondernemende dynamiek, waarbij de nadruk veelal ligt op het toepassen en implementeren van innovaties en in minder mate op fundamentele R&D. Als gevolg hiervan ontwikkelt het gebied zich steeds meer als proeftuin voor de vele innovaties in de regio waarmee bedrijven geholpen worden sneller de weg naar de markt te vinden. De decentralisatie van taken, de transities, wordt voornamelijk gezamenlijk binnen de Peelgemeenten opgepakt. De deelnemende gemeenten zijn Asten, Deurne, Gemert-Bakel, Laarbeek, Helmond en Someren. Voor de uitvoering van de Wet werken naar vermogen (Wwnv) wordt binnen het Werkplein samengewerkt door Laarbeek met Helmond, Asten, Deurne en Geldrop-Mierlo. Binnen de Peelgemeenten ziet men het belang om relaties te leggen tussen de transities. Door deze decentralisaties krijgen gemeenten steeds meer mogelijkheden om op lokaal niveau een samenhangend beleid te voeren, gericht op het vergroten van de participatie van kwetsbare groepen in. Een integrale benadering is daarnaast noodzakelijk om winst te boeken waardoor de beschikbare middelen efficiënt en effectief worden ingezet. Een intentieverklaring van de zes gemeenten vormt de basis voor het vervolg. Jeugdzorg: op het gebied van de Transitie Jeugdzorg hebben de portefeuillehouders van de zes Peelgemeenten uitgesproken gezamenlijk op te willen trekken en opdracht gegeven om - vooruitlopend op de nieuwe wetgeving - alvast richtinggevende uitgangspunten te formuleren voor de gezamenlijke voorbereiding van decentralisatie. In 2012 hebben zij een plan van aanpak opgesteld om de transitie van de jeugdzorg aan te pakken. AWBZ/Wmo: de transitie AWBZ/Wmo wordt ook opgepakt binnen de zes Peelgemeenten. In 2012 is een plan van aanpak opgesteld. Werken naar vermogen: de gemeente Laarbeek werkt in het kader van de transitie Wwnv samen met de Peelgemeenten (Asten, Deurne, Gemert-Bakel, Helmond, Laarbeek en Someren) en Geldrop-Mierlo. Het jaar 2012 wordt door de samenwerkende Peelgemeenten gebruikt om voorbereidingen te treffen. Het ligt in lijn met de verwachting dat de gemeente op grond van de Wwnv wederom nieuwe verordeningen zal moeten vaststellen, alsmede een beleidslijn zal moeten formuleren met betrekking tot de wijze van uitvoering waaronder de inzet van beschikbare middelen. Bij de gezamenlijke voorbereiding hiervan ligt het zwaartepunt. Een met het bedrijfsleven zal cruciaal zijn voor het welslagen van de Wwnv. De samenwerkende Peelgemeenten zetten hier overigens al langer op in. RUD: in Zuidoost-Brabant wordt voor de RUD een nieuwe organisatie gevormd, gebaseerd op een nieuwe gemeenschappelijke regeling, door de 21 gemeenten en de provincie Noord-Brabant. De gemeente Laarbeek zal zich aansluiten bij deze gemeenschappelijke regeling. De RUD Zuidoost-Brabant voert werkzaamheden uit voor de aan de gemeenschappelijke regeling deelnemende overheden. Daarnaast worden werkzaamheden uitgevoerd voor niet aan de gemeenschappelijke regeling deelnemende overheden. Het DB van de RUD Zuidoost- Brabant bepaalt de maximale omzet bij deze overheden. Voor de realisatie van de nieuwe organisatie is een conceptbedrijfsplan opgesteld en vastgesteld. De RUD zal worden opgericht als openbaar lichaam onder een functionele gemeenschappelijke regeling, die wordt aangestuurd door de colleges van de gemeenten en Gedeputeerde Staten van de provincie. Laarbeek draagt de verplichte milieutaken (VHT) over aan de RUD, volgens het principe mens volgt werk. Betreft 2,5 fte (inclusief 0,5 fte ondersteunende diensten). 10 Gemeente Laarbeek Gemeente Laarbeek 11

7 Decentralisatie-opgaven Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Werken naar vermogen sverbanden sverbanden sverbanden: de gemeente Laarbeek kent de volgende sverbanden:, Samenwerkingsverband Regio Eindhoven (SRE), Atlant Groep, GGD Zuidoost-Brabant, Blink, Veiligheidsregio Zuidoost-Brabant, Werkplein Helmond, Stichting Streekontwikkeling De Peel. Zoals aangegeven is de gemeente Laarbeek lid van het SRE. Het SRE heeft als doelstelling op de regio Zuidoost-Brabant voorop te laten lopen in Europa. Op dit moment kan het SRE deze ambitie niet meer waarmaken. Een transitie is nodig naar SRE-nieuwe stijl. Deze transitie is een proces met een tweeledig doel. Op de eerste plaats om bestuurlijke te creëren gericht op het gezamenlijk realiseren van onze regionale ambitie (vastgesteld in de Regionale Agenda ). Op de tweede plaats het organiseren van de bestuurlijke en organisatorische inzet op lokale, subregionale en regionale schaal. Met het Werkprogramma SRE 2012 is een eerste stap gezet in het verschuiven van taken van regionaal naar subregionaal niveau. In de begroting van 2011 is de eerste bezuinigingsopdracht verwerkt en de begroting van 2012 is aangepast aan het vastgestelde werkprogramma, hetgeen een neerwaartse bijstelling heeft ingehouden. : op het gebied van inkoop en aanbesteding is de gemeente Laarbeek aangesloten bij de Stichting Bureau Inkoop en Aanbestedingen Zuidoost-Brabant (BIZOB). Bij deze stichting zijn achttien Brabantse gemeenten aangesloten. Sinds enkele jaren wordt nauw samengewerkt met de gemeente Gemert-Bakel. Met de samenvoeging van de teams op het vlak van financieel beheer en Personeel & Organisatie per 1 januari 2012 is het aantal intergemeentelijke teams flink toegenomen. Al eerder zijn de teams Belastingen, ICT en Juridische Zaken samengevoegd. Ook is er een gezamenlijk korps brandweer. Met de gemeente Gemert-Bakel wordt verder de opgezocht om het beheer van de administratie en onderliggende processen te optimaliseren en om meer efficiëntie voordelen te behalen op het gebied van ICT. Laarbeek sluit aan bij het sverband D!MPACT. In D!MPACT werken gemeenten samen aan oplossingen om de digitale dienstverlening te realiseren en te optimaliseren. 12 Gemeente Laarbeek Gemeente Laarbeek 13

8 Verslag SWOT-gesprek gemeente Laarbeek 31 oktober 2012 Algemeen Dit verslag is een verkorte weergave van de opgedane resultaten en indrukken tijdens de gesprekken van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant met het college van burgemeester en wethouders en een delegatie uit de raad van de gemeente Laarbeek. De gesprekken zijn gevoerd aan de hand van onder meer de beschreven situatie in de deskresearch en de antwoorden in de vragenlijst. De deskresearch maakt integraal onderdeel uit van dit verslag. De focus ligt op een aantal gezichtspunten, te weten: en gezonde financiële positie. Robuust en veerkrachtig bestuur dat ook onder minder gunstige omstandigheden effectief is en adequaat functioneert. Vermogen om opgaven en ambities te definiëren en om te zetten in uitvoering; gereed voor de uitvoering van de decentralisatieopgaven. Visie op ; sbereidheid, bijvoorbeeld strategische opgaven in de regio; prioritering conform opgaven Agenda van Brabant. Kennis en vermogen om te verbinden tussen inwoners, maatschappelijke en bestuurlijke partners. 14 Gemeente Laarbeek Gemeente Laarbeek 15

9 Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Gezonde financiële positie sverbanden Sterk Laarbeek is financieel gezond, heeft een nog redelijk tot goed functionerend grondbedrijf en heeft goede grip op het huishoudboekje. In de gemeente worden nog steeds woningbouwprojecten met positief resultaat gerealiseerd. Er is een prima visie ontwikkeld op met SRE/Brainport, in de Peel en met Gemert-Bakel. Geprognosticeerde projecten worden uitgevoerd, ook de komende jaren. De burgerbetrokkenheid en -participatie in Laarbeek is goed georganiseerd. De kracht van de kleine kernen wordt goed benut. De bestuurlijke verhoudingen in Laarbeek zijn stabiel, ademen een goede sfeer uit, tonen goede werkafspraken en leiden tot goede resultaten. Alle voorzieningen in de kernen zijn de laatste jaren gerealiseerd of worden dat, zodat deze geheel up-to-date zijn. Zwak De leeftijdsopbouw van de organisatie is iets hoger dan het landelijk gemiddelde. De uitstroom gaat geleidelijk zodat er voldoende tijd is om taken over te dragen. Historische kennis zal hiermee wel verdwijnen, inclusief de daarbij behorende braindrain. Het in eerste instantie organiseren van op taken als bedrijfsvoering met Gemert-Bakel is alleen voor de langere termijn een oplossing voor kosten, kwaliteit en kwetsbaarheid. Kansen De in de Peel biedt kansen op het gebied van visie, de decentralisaties, de bedrijfsvoering, maar ook de uitstraling van de regio en de balans in het SRE. De mogelijke versterking van de infrastructuur is een kans om verbeteringen aan te brengen. Niet alleen op het gebied van, maar ook economisch, toeristisch en qua leefbaarheid. De decentralisaties bieden kansen om een goede taakverdeling regionaal en lokaal te maken en een hernieuwde en versterkte inzet van instellingen en burgers te faciliteren. Bedreigingen Het regeerakkoord kan Laarbeek dwingen tot keuzes in projecten en/of de hoogte van de lokale lasten. De ontgroening en vergrijzing vormen een bedreiging voor het behoud van een evenwichtig stelsel van voorzieningen in de kernen. Begin 2013 dient er wel een door alle partijen onderschreven visie voor de Peel te worden vastgelegd. Zo niet, dan komt de totaalvisie van Laarbeek op losse schroeven te staan en kunnen er gaten vallen op het gebied van kwaliteit en uitvoering van bijvoorbeeld de decentralisaties. Een slechte invulling van de infrastructuur heeft een negatief effect op de leefbaarheid. 16 Gemeente Laarbeek Gemeente Laarbeek 17

10