Brabantse Bestuursscan Gemeente Baarle-Nassau

Transcriptie

1 Brabantse Bestuursscan Gemeente Baarle-Nassau Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant 20 maart 2013

2 Inleiding Het gemeentebestuur heeft in het kader van het project Krachtig Bestuur in Brabant gebruik gemaakt van het aanbod van de provincie Noord-Brabant, in met de Vereniging van Brabantse Gemeenten, tot deelname aan de door BMC ontwikkelde Brabantse Bestuursscan. De resultaten van de scan zijn een spreekwoordelijke portretfoto (of: spiegelbeeld) van de gemeente om de eigen discussie en die met andere gemeenten en partners te stimuleren over de toekomstbestendigheid van de gemeente. Methodiek Hieronder de schematische weergave van de Brabantse Bestuursscan. Interactie met Gezonde financiële positie Samenwerking Samenwerking 3 O s sverbanden Decentralisatieopgaven Werken naar vermogen Uitvoering: Opdrachtgevers: De kern van het bestuurlijk profiel van de gemeente bestaat uit het fundament van een goed functionerende gemeente, hetgeen blijkt uit een stabiel bestuur, een organisatie die op orde is en een gezonde financiële positie. De bestuurlijke kent diverse vormen, variërend van het uitvoeren van een incidenteel intergemeentelijk project tot clustering van buurgemeenten tot een gemeenschappelijke organisatie. Dit veld is in het rechterdeel van het schema uiteengezet. De informatie is via zelfanalyse met vragenlijsten voor gemeenten (inventarisatie meningen) en deskresearch (inventarisatie feiten) verzameld. Vervolgens heeft een gesprek tussen gemeentebestuurders en enkele leden van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant plaatsgevonden. Dit alles leidt tot een zgn. SWOT-analyse van sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen. De gegevens uit de deskresearch en de SWOT-analyse zijn in dit document opgenomen. 2 Gemeente Baarle-Nassau Gemeente Baarle-Nassau 3

3 De gemeente Baarle-Nassau is een gemeente in de provincie Noord-Brabant en grenst aan België. De gemeente Baarle-Nassau grenst alleen aan de Nederlandse gemeente Alphen-Chaam. De gemeente bestaat uit de kernen Baarle-Nassau, Ulicoten en Castelré. Bevolking: de gemeente Baarle-Nassau heeft inwoners (per ) waarvan iets meer mannen dan vrouwen. 74,7% is autochtoon (ref. 84% in Noord-Brabant), tegenover 25,3% allochtoon (ref. 16% in Noord-Brabant). Dit cijfer is inclusief de dubbele nationaliteit, hetgeen voortvloeit uit de enclavesituatie (Nederland-België). Baarle-Nassau kent een bevolkingsgroei van 0,34% (ref. 0,38% in Noord-Brabant). Dit komt voort uit een geboortetekort van 0,25% (ref. 0,21% in Noord-Brabant) en een migratieoverschot van 0,60% (ref. 0,17% in Noord-Brabant). De groene druk (jonger dan 19 jaar) bedraagt 32,5% (38,5% gem. in Noord-Brabant) en de grijze druk (65 jaar of ouder) bedraagt 35,1% (25,7% gem. in Noord-Brabant). Beroepsbevolking: de gemeente Baarle-Nassau heeft een totale beroepsbevolking van mensen (in 2009). In juli 2009 telde de gemeente Baarle-Nassau 127 niet-werkende werkzoekenden, 4,0% van de totale beroepsbevolking (uit: Sociaal-economische analyse van de gemeente). Baarle- Nassau heeft micro-, kleine, middelgrote en grote ondernemingen in haar gemeente. Het percentage micro-ondernemingen (53%) ligt fors hoger dan het regionaal en landelijk gemiddelde (deze ligt zowel regionaal als landelijk op 32%). Het percentage kleine ondernemingen (28%) ligt iets boven het regionaal en landelijk gemiddelde (deze ligt zowel regionaal als landelijk op 23%). Baarle- Nassau kent een positief oprichtingssaldo in de sectoren landbouw, nijverheid, groothandel en dienstverlening. Woningen: Baarle-Nassau heeft woningen (t.o.v in heel Noord-Brabant) en een woningafname van 0,16%. De gemiddelde woningwaarde bedraagt ,- en ligt daarmee redelijk boven het Brabants gemiddelde (ref ,- in Noord-Brabant). Inkomen: het gemiddeld persoonlijk inkomen ligt op ,-. Dit blijft redelijk achter op het regionale gemiddelde van ,- in Noord-Brabant. 480 burgers ontvangen een uitkering. Van de personen met een uitkering heeft 64,6% een AO-, 18,8% een WW- en 16,7% een Wwb-uitkering. Er zijn nagenoeg evenveel AO- en iets meer WW- en Wwb-uitkeringen dan gemiddeld in Noord- Brabant en Nederland. Gemeenteraad CDA: Keerpunt 98: Vooruitstrevende Partij Baarle: Fractie Ulicoten: VVD: 5 zetels 4 zetels 2 zetels 1 zetel 1 zetel College van burgemeester en wethouders V.T.M. Braam burgemeester (waarnemend) J.J.M. van Tilburg wethouder (Keerpunt 98) J.C.M. Vermeer wethouder (Vooruitstrevende Partij Baarle) P.H.M.J. Antonis wethouder (Fractie Ulicoten) mevr. Y.M.B. Cornelissen gemeentesecretaris Organisatiemodel De ambtelijke organisatie in Baarle-Nassau is ingericht volgens het afdelingenmodel, welke niet is gekanteld. De organisatie telt vier afdelingen met daarbinnen clusters en een stafbureau: Ruimtelijke Zaken (Ruimtelijke Ontwikkeling en Bouwen en Milieu); Openbare Werken (binnendienst en buitendienst); Maatschappelijke Zaken (Burgerzaken, Welzijn, Onderwijs en Sport en Sociale Zaken); Middelen (Financiën, Facilitaire Zaken en Informatievoorziening); Stafbureau (P&O, Communicatie/Kabinetszaken, Juridische Zaken, Veiligheid, Handhaving en Bestuurssecretariaat). 4 Gemeente Baarle-Nassau Gemeente Baarle-Nassau 5

4 Interactie met Interactie met Gezonde financiële positie Gezonde financiële positie Financiën op orde: de gemeente Baarle-Nassau valt voor het begrotingsjaar 2012 onder het gebruikelijke repressief toezicht. De begroting 2012 is sluitend ingediend. Baarle-Nassau neemt in het gemeentefonds een bijzondere positie in. In 2004 heeft de gemeente een afkoopsom ontvangen ter dekking van een fors dalende algemene uitkering. De afkoopsom is opgenomen in een reserve. Jaarlijks wordt vanuit deze reserve de algemene uitkering door de gemeente aangevuld (met een dalend bedrag) om uiteindelijk de daling van de uitkering in te passen in de begroting. De gemeente hanteert een risicosystematiek waarin 55 risico s worden geïdentificeerd. Het weerstandsvermogen, dat op basis hiervan wordt berekend, is ruim voldoende om de berekende risico s op te vangen. Het meerjarenonderhoudsplan voor de wegen was niet voldoende actueel. De gemeente liep op dit punt een risico, omdat dit het onderhoudsniveau van de wegen onder druk zet. Daarop heeft de gemeente in 2012 het meerjarenonderhoudsplan geactualiseerd, waarin de onderhoudsmaatregelen voor de komende tien jaar in beeld zijn gebracht, conform de landelijke systematiek van rationeel wegbeheer. Grondexploitatie: de grondexploitatie is van geringe omvang. De exploitatieberekeningen zijn actueel en laten een positief totaal beeld zien. De algemene reserve grondexploitatie is van voldoende omvang, de gemeente loopt op dit punt geen grote risico s. : de gemeente werkt volgens een organisatieregeling, vastgesteld in Hierin is de structuur, verdeling van de verantwoordelijkheden, taken en bevoegdheden vastgelegd. Samenwerking: in 2011 heeft de gemeenteraad de bestuursopdracht geformuleerd om te onderzoeken op welke wijze versterking van de gemeentelijke bestuurskracht mogelijk is. Allereerst is in het eerste kwartaal van 2011 gestart met gelijkgestemde gemeenten te weten Alphen-Chaam, Gilze en Rijen en Goirle. Een mogelijke tussen de gemeente is verkend en de voorbereiding op een vergaande tussen de vier gemeenten was in een vergevorderd stadium. Medio juni 2012 lieten de betreffende colleges echter in een persverklaring weten dat de grote inspanningen die het afgelopen jaar geleverd zijn niet tot resultaat kunnen leiden. Daarmee is, volgens het persbericht, de verregaande tussen Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Gilze en Rijen en Goirle voorlopig van de baan. Vanaf dat moment tot heden is er nog steeds overleg gevoerd tussen de vier gemeenten. Gezien haar geografische ligging werkt Baarle- Nassau ook veel samen met de Belgische grensgemeente Baarle-Hertog. In 1998 hebben de twee gemeenten het Gemeenschappelijk Orgaan Baarle opgericht. Deze formalisering helpt om op verschillende beleidsterreinen gemakkelijk samen te werken. Te denken valt aan: infrastructuur, cultuur en veiligheid. Ondertussen vordert de in de regio West-Brabant gestaag. De Gemeenschappelijke Regeling van de Regio West-Brabant (RWB) is begin 2011 vastgesteld. Hierin werken de achttien (Aalburg, Alphen-Chaam, Baarle- Nassau, Bergen op Zoom, Breda, Drimmelen, Etten-Leur, Geertruidenberg, Halderberge, Moerdijk, Oosterhout, Roosendaal, Rucphen, Steenbergen, Werkendam, Woudrichem, Woensdrecht en Zundert) West-Brabantse gemeenten en het Zeeuwse Tholen intensiever dan ooit samen. Inmiddels is de Strategische Agenda vastgesteld. Men werkt vanuit de volgende vier principes: (1) duurzame ontwikkeling volgens Telos driehoek People, Profit, Planet, (2) brede maatschappelijke alliantievorming tussen de drie O s, (3) in vier windrichtingen op schaal van de Zuidwestelijke Delta waarin Breda als centrumgemeente de schakel vormt en (4) binnen de regio: voor die opgaven waar tussen alle negentien gemeenten noodzakelijk is, werkt men samen. Daar waar een kleiner schaalniveau voldoende is, wordt de in (sub)regionale allianties vormgegeven. Om gezamenlijk, op intergemeentelijk niveau, de weg te kunnen bepalen, is op regionaal niveau de handreiking lokale visie op regionale opgeleverd. 6 Gemeente Baarle-Nassau Gemeente Baarle-Nassau 7

5 Interactie met Interactie met Gezonde financiële positie Gezonde financiële positie Zoals in de bestuursvisie (2011) is verwoord, werkt de gemeente Baarle-Nassau in toenemende mate samen met onder meer: Baarle-Hertog, Alphen-Chaam, Tilburg, Oosterhout en de West- Brabantse gemeenten. De organisaties worden steeds vaker met elkaar verbonden door uitwisseling van personeel en/of het gezamenlijk oppakken en invullen van taken. In het collegeprogramma wordt onderschreven dat men via vergaande vormen van blijft streven naar adequate en efficiënte dienstverlening. Volgens het collegeprogramma mag voor een verdergaande in eerste instantie gekeken worden naar de buurgemeente Alphen-Chaam, maar zeer zeker ook op grotere schaal, in de regio West-Brabant. Om in de toekomst antwoord te kunnen geven op de vraag naar door omliggende gemeenten, is voor de gemeente Baarle-Nassau eerst een koersbepaling (identiteit) nodig, aldus de bestuursvisie. Om de huidige sverbanden voort te zetten en te verdiepen heeft de gemeenteraad de volgende opdrachten en uitgangspunten geformuleerd: Denk met gelijkgestemde gemeenten na over mogelijkheden om beleid en uitvoering van gemeentelijke taken te versterken. Dit door middel van intensieve en dus verregaande waarbij iedere vorm mogelijk is. Hierbij dienen de hieronder gestelde uitgangspunten gehanteerd te worden: herindelen is zeker nu niet aan de orde; verregaande (zeker ambtelijk) is wel aan de orde; overleg starten met soortgelijke gemeenten in landelijk gebied; samenwerken met als uitgangspunten continuïteit (reduceren kwetsbaarheid), behoud van zelfstandigheid (identiteit), goed kwaliteits- en kostenniveau, bestuurlijke invloed (soms zelfs aan invloed durven inleveren als dit de dienstverlening aan de burger ten goede komt!); sterke beleidsstaf/-medewerkers in eigen gemeente; loketfunctie in eigen gemeente. Ook heeft de gemeente geïnventariseerd welke vormen van passen bij de uitvoering van taken en verantwoordelijkheden. Dit heeft nog niet geleid tot een besluit en/of concrete richtingbepaling. In 2011 heeft de gemeente deelgenomen aan het onderzoek naar burgerrollen, genaamd waar staat je gemeente. In de verschillende rollen krijgt de gemeente voornamelijk een gemiddelde waardering op een 10-puntsschaal: als kiezer (5,8), als klant (7,8), als onderdaan (6,1), als partner (5,7) en als wijkbewoner (6,9). Dit laat een gemiddeld beeld zien ten opzichte van gemeenten van dezelfde gemeentegrootteklasse. In het coalitieprogramma en de programmabegroting staat dat de gemeente de burgers in een vroegtijdig stadium van het proces wil betrekken. Hiervoor wil de gemeente investeren in bijeenkomsten met burgers en informatieverstrekking via media en website. Eind 2011 is de gemeente gestart met het opstellen van een nieuwe dienstverleningsvisie welke eind 2012 gereed zal zijn. In combinatie met het in 2011 vastgestelde kwaliteitshandvest vormt dit de basis om vóór 2015 het KlantContactCentrum in te richten. 8 Gemeente Baarle-Nassau Gemeente Baarle-Nassau 9

6 Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Werken naar vermogen sverbanden sverbanden De gemeente Baarle-Nassau telt drie basisscholen. Daarnaast is in Baarle-Nassau één school voor voortgezet gevestigd, te weten scholengemeenschap De La Salle, welke onderdeel uitmaakt van de Scholengemeenschap Breda (sinds 1999). Op het gebied van economische zaken en cultuur en recreatie heeft de gemeente contact met ondernemersverenigingen. Beide programma s hebben met de betreffende verenigingen en ondernemers in ieder geval halfjaarlijks een overleg. Jeugdzorg: door de achttien gemeenten uit de regio West-Brabant is een gezamenlijke visie op de transformatie van de jeugdzorg opgesteld. Daarin wordt voortgebouwd op de uitgangspunten uit de regionale Visie Jeugd uit De gemeenten hebben hierbij tevens hun voorkeur uitgesproken voor een subregionale indeling. In de uitvoering wordt als basis het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) genomen, welke wordt gevormd door de integrale jeugdgezondheidszorg. Baarle-Nassau heeft gezamenlijk met Alphen-Chaam een CJG. AWBZ/Wmo: het plan van aanpak voor de kanteling van de Wmo is in Baarle-Nassau vastgesteld. Men heeft hierin de regionale notitie (opgesteld door: Alphen-Chaam, Drimmelen, Etten-Leur, Geertruidenberg, Halderberge, Roosendaal, Zundert en Baarle-Nassau) ook meegenomen. Documentatie over de voorbereiding van de transitie AWBZ is niet in de stukken aangetroffen. RUD: de regio Midden (acht gemeenten) heeft aangegeven te willen samenwerken met de regio West (achttien gemeenten) en zo samen één RUD West- en Midden-Brabant te vormen. De 26 gemeenten en de provincie hebben een intentieverklaring ondertekend. Het werkgebied is daarmee gelijk aan de Veiligheidsregio Midden- en West Brabant. Hiermee is de inrichting van de RUD begonnen. Het doel is om naast het landelijke basispakket, ook de milieutaken onder te brengen bij de RUD. In de provinciaal bestuurlijke regiegroep van 25 januari 2012 is besloten dat de BRZO-Omgevingsdienst van Noord-Brabant de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant wordt. Een volledig bedrijfsplan van de nieuwe omgevingsdienst Midden- en West-Brabant is vastgesteld. De RUD zal worden opgericht als openbaar lichaam onder een functionele gemeenschappelijke regeling, die wordt aangestuurd door de colleges van de gemeenten en Gedeputeerde Staten van de provincie. Werken naar vermogen: voor de implementatie van de Wwnv trekt de gemeente Baarle-Nassau in de voorbereiding gezamenlijk op met de gemeente Breda. Zij hebben een herstructureringsfaciliteit aangevraagd om de implementatie ook waar te maken. 10 Gemeente Baarle-Nassau Gemeente Baarle-Nassau 11

7 Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Werken naar vermogen sverbanden sverbanden sverbanden: de GR s en sverbanden, genoemd in de programmabegroting 2012, geven een goed beeld van de voornaamste en: Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant, Regio West-Brabant, bilaterale gemeenschappelijke regeling ICT Oosterhout (Equalit), Openbare Gezondheidszorg West- Brabant (GROGZ/GGD), regionale ambulancevoorziening, Bureau HALT, Stichting Regionaal Inkoopbureau, Dienstverleningsovereenkomst met archief en sociale zaken gemeente Tilburg, gemeenschappelijke milieustraat, Servicepunt milieuwethandhaving provincie Noord-Brabant, sovereenkomst salarisadministratie Oosterhout. Zoals genoemd werkt Baarle-Nassau, gezien haar geografische ligging, samen met de Belgische gemeente Baarle-Hertog via het Gemeenschappelijk Orgaan Baarle. : op operationeel niveau wordt er in verschillende verbanden samengewerkt: Bestuurlijke zaken (Alphen-Chaam) Sociale zaken (Tilburg) Shared Services (Oosterhout, Salarisadministratie en ICT via Equalit) Grensoverschrijdende operationele met Baarle-Hertog op de beleidsterreinen: infrastructuur, cultuur en veiligheid. Centrum voor Jeugd en Gezin (Alphen-Chaam en Breda) Een verdergaande ambtelijke met Goirle, Gilze en Rijen en Alphen-Chaam is vooralsnog niet geslaagd. 12 Gemeente Baarle-Nassau Gemeente Baarle-Nassau 13

8 Verslag SWOT-gesprek gemeente Baarle-Nassau 22 oktober 2012 Algemeen Dit verslag is een verkorte weergave van de opgedane resultaten en indrukken tijdens de gesprekken van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant met het college van burgemeester en wethouders en een delegatie van de raad van de gemeente Baarle-Nassau. De gesprekken zijn gevoerd aan de hand van onder meer de beschreven situatie in de deskresearch en de antwoorden in de vragenlijst. De deskresearch maakt integraal onderdeel uit van dit verslag. De focus ligt op een aantal gezichtspunten, te weten: en gezonde financiële positie. Robuust en veerkrachtig bestuur dat ook onder minder gunstige omstandigheden effectief is en adequaat functioneert. Vermogen om opgaven en ambities te definiëren en om te zetten in uitvoering; gereed voor de uitvoering van de decentralisatieopgaven. Visie op ; sbereidheid, bijvoorbeeld strategische opgaven in de regio; prioritering conform opgaven Agenda van Brabant. Kennis en vermogen om te verbinden tussen inwoners, maatschappelijke en bestuurlijke partners. 14 Gemeente Baarle-Nassau Gemeente Baarle-Nassau 15

9 Interactie met Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Gezonde financiële positie sverbanden Sterk De financiële positie van de gemeente is gezond, de risico s zijn in beeld en er zijn geen risicovolle grondposities. Erkend wordt dat de ambtelijke organisatie kwetsbaar is ten gevolge van eenmansfuncties en dergelijke en dat derhalve noodzakelijk is. Men erkent dat Baarle-Nassau een kleine gemeente is en dat opgaven en ambities dus beperkt dienen te blijven. De met Baarle-Hertog is uniek en levert goede resultaten op, onder andere op de terreinen Cultuur en Veiligheid. De gemeenschapszin en daarmee de betrokkenheid van burgers bij het reilen en zeilen van de gemeente is hoog. Zwak De langdurige oriëntatie met de buurgemeenten op operationele heeft tot op heden niet tot resultaten geleid. Het strategisch vermogen van de gemeente is niet sterk ontwikkeld, getuige het ontberen van een langetermijnvisie op in ofwel West- ofwel Midden-Brabant. De kwetsbaarheid van de organisatie, het aantal eenmansfuncties en daarmee de kwaliteit en slagkracht van de gemeente. Kansen De met ofwel Breda ofwel Tilburg kan kansen bieden voor vermindering van de kwetsbaarheid en vergroting van het strategisch vermogen. Het definitief kiezen voor West- of Midden-Brabant biedt mogelijkheden voor focus op strategische onderwerpen zoals toerisme en plattelandsontwikkeling en daarmee voor versterking van het strategisch vermogen. De enclaveligging biedt kansen voor de ontwikkeling van de eerste daadwerkelijk Europese gemeente. Bedreigingen De versnippering van de betekent een gevaar voor sturing, beheersing en controle van diezelfde. De uitkomst van de operationele met bijvoorbeeld twee buurgemeenten is nog geen garantie voor meer kwaliteit en slagkracht. Ontgroening en vergrijzing kunnen een aantasting van het voorzieningenniveau en dergelijke gaan betekenen. De continu toenemende taken ten gevolge van de decentralisaties kunnen op termijn de zelfstandigheid van de gemeente in gevaar brengen. 16 Gemeente Baarle-Nassau Gemeente Baarle-Nassau 17

10