Brabantse Bestuursscan Gemeente Waalwijk

Transcriptie

1 Brabantse Bestuursscan Gemeente Waalwijk Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant 21 november 2012

2 Inleiding Het gemeentebestuur heeft in het kader van het project Krachtig Bestuur in Brabant gebruikgemaakt van het aanbod van de provincie Noord-Brabant, in met de Vereniging van Brabantse Gemeenten, tot deelname aan de door BMC ontwikkelde Brabantse Bestuursscan. De resultaten van de scan zijn een spreekwoordelijke portretfoto (of: spiegelbeeld) van de gemeente om de eigen discussie en die met andere gemeenten en partners te stimuleren over de toekomstbestendigheid van de gemeente. Methodiek Hieronder de schematische weergave van de Brabantse Bestuursscan. Interactie met Gezonde financiële positie Samenwerking Samenwerking 3 O s sverbanden Decentralisatieopgaven Werken naar vermogen Uitvoering: Opdrachtgevers: De kern van het bestuurlijk profiel van de gemeente bestaat uit het fundament van een goed functionerende gemeente, hetgeen blijkt uit een stabiel bestuur, een organisatie die op orde is en een gezonde financiële positie. De bestuurlijke kent diverse vormen, variërend van het uitvoeren van een incidenteel intergemeentelijk project tot clustering van buurgemeenten tot een gemeenschappelijke organisatie. Dit veld is in het rechterdeel van het schema uiteengezet. De informatie is via zelfanalyse met vragenlijsten voor gemeenten (inventarisatie meningen) en deskresearch (inventarisatie feiten) verzameld. Vervolgens heeft een gesprek tussen gemeentebestuurders en enkele leden van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant plaatsgevonden. Dit alles leidt tot een zgn. SWOT-analyse van sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen. De gegevens uit de deskresearch en de SWOT-analyse zijn in dit document opgenomen. 2 Gemeente Waalwijk Gemeente Waalwijk 3

3 De gemeente Waalwijk maakt deel uit van de Langstraat en grenst aan de gemeenten Heusden, Loon op Zand, Dongen, Werkendam, Aalburg en Geertruidenberg. De gemeente bestaat uit de kernen Waalwijk, Sprang, s Grevelduin-Capelle, Vrijhoeve-Capelle en Waspik. Bevolking: bewoners (per ) waarvan de verdeling mannen en vrouwen ongeveer gelijk is. 86% is autochtoon (ref. 84% in Noord-Brabant), tegenover 14% allochtoon (ref. 16% in Noord-Brabant). Waalwijk kent een bevolkingsgroei van 0,39% (ref. 0,38% in Noord-Brabant). Dit komt voort uit een geboorteoverschot van 0,13% (ref. 0,21% in Noord-Brabant) en een migratieoverschot van 0,26% (ref. 0,17% in Noord-Brabant). De groene druk (jonger dan 19 jaar) bedraagt 37,4% (38,5% gem. in Noord-Brabant) en de grijze druk (65 jaar of ouder) bedraagt 27,1% (25,7% gem. in Noord-Brabant). Beroepsbevolking: Waalwijk heeft een totale beroepsbevolking van mensen. Waalwijk heeft micro, kleine, middelgrote en grote ondernemingen in haar gemeente. Het percentage banen in kleine ondernemingen (32%) ligt hoger dan het regionale en landelijke gemiddelde (deze liggen zowel regionaal als landelijk op 22%). Waalwijk kent een positief oprichtingssaldo in de sectoren nijverheid, groothandel, dienstverlening en detailhandel. Woningen: Waalwijk heeft woningen (t.o.v in heel Noord-Brabant) en een woningtoename van 0,65% (ref. 0,65% in Nederland). De gemiddelde woningwaarde is ,- en ligt daarmee bijna gelijk met het Brabants gemiddelde (ref ,- in Noord-Brabant). Inkomen: het gemiddeld persoonlijk inkomen ligt op ,-. Dit blijft iets achter op het regionale gemiddelde van ,- in Noord-Brabant burgers ontvangen een uitkering. Van de personen met een uitkering heeft 56% een AO-uitkering, 25% een WW- en 19% een WWB-uitkering. Er zijn minder AO-uitkeringen en minder WWB-uitkeringen dan gemiddeld in Noord-Brabant en Nederland. Gemeenteraad Lokaal Belang: 7 zetels ChristenUnie: 2 zetels VVD: 6 zetels GroenLinks: 2 zetels CDA: 4 zetels D66: 2 zetels PvdA: 3 zetels SGP: 1 zetel Werknemers Belang: 2 zetels College van burgemeester en wethouders drs. A.M.P. Kleijngeld burgemeester (PvdA) mr. M. van Dongen wethouder (CDA) J.H.H. Heuverling wethouder (Lokaal Belang) drs. J. van Groos wethouder (ChristenUnie) mr. S.C.C.M. Potters wethouder (VVD) drs. A. de Wit gemeentesecretaris Organisatiemodel De gemeente Waalwijk wil graag vraaggericht, klantgericht, gebiedsgericht, samen met partners, transparant en efficiënt en met één loket werken. De gemeente bestaat uit zeven afdelingen die direct onder de directie vallen. De directie bestaat uit een algemeen directeur en een directeur Bedrijfsvoering. De directie wordt ondersteund door een concernstaf. 4 Gemeente Waalwijk Gemeente Waalwijk 5

4 Interactie met Interactie met Gezonde financiële positie Gezonde financiële positie Financiën op orde: de gemeente Waalwijk valt in het begrotingsjaar 2012 onder het zogenoemd repressief toezicht. De begroting 2012 van de gemeente Waalwijk is sluitend. De gemeente heeft haar risico s in beeld en hanteert een risicomatrix. Bij de begroting 2012 heeft de provincie geconcludeerd dat het weerstandsvermogen minimaal van omvang is, en vooral bestaat uit stille reserves en onbenutte belastingcapaciteit. Uit de meest recente informatie (jaarrekening 2011) blijkt dat de gemeente (inmiddels) wel voldoet aan haar eigen norm voor de weerstandscapaciteit. Bij de begroting 2012 heeft de provincie verder geconstateerd dat de beheerplannen voor wegen en gemeentelijke gebouwen niet actueel zijn. Dit kan risico s met zich meebrengen. Uit nadere informatie van de gemeente is gebleken dat de gemeente inmiddels bezig is de beheerplannen te actualiseren. Grondbeleid: de grondexploitaties zijn actueel en omvangrijk. De accountant heeft de gemeente Waalwijk geadviseerd de resultaatverwachtingen aandachtig te monitoren op realiteit. De gemeente heeft haar prognoses naar beneden bijgesteld. Bij de begroting 2012 heeft de provincie geconcludeerd dat de algemene reserve grondexploitatie ver onder de, door de raad, vastgestelde norm ligt en geldt als onvoldoende in relatie tot de berekende risico s. De combinatie van hoge boekwaarden en een economische crisis vormen een belangrijk risico. Inmiddels is uit de vastgestelde Nota grondexploitatie 2012 en de jaarrekening 2011 gebleken dat door de vorming van additionele voorzieningen het risico binnen de grondexploitatie verder is afgedekt (met name risico s binnen de centrumontwikkelingen in de kern Waalwijk). Bovendien is de algemene reserve grondexploitatie op het door de raad vastgestelde niveau van 5 miljoen gebracht. : de gemeente Waalwijk heeft een organisatieverordening 2012, waarin de inrichting van de ambtelijke organisatie, het samenspel en de taken en bevoegdheden van directie, management en teamleiders is geregeld. In 2009 heeft de gemeente een MTO laten uitvoeren, met als resultaat onder andere een algemeen indexcijfer van 74 (t.o.v. het landelijk gemiddelde van 72). Men is zeer tevreden over de baaninhoudelijke aspecten van het werk. Samenwerking: Waalwijk maakt deel uit van het Regionaal Overleg Midden-Brabant (ROM)- gemeenten, welke op verschillende beleidsterreinen samenwerken. De volgende gemeenten participeren hier ook in: Dongen, Gilze en Rijen, Goirle, Hilvarenbeek, Loon op Zand, Oisterwijk, Tilburg. In de met de ROM is eind 2009 de intentie uitgesproken te komen tot een strategische agenda voor Midden-Brabant, welke in 2010 is uitgewerkt op vijf thema s met social innovation als verbindend element. In het coalitieprogramma zijn de uitgangspunten en intenties van deze al meegenomen. Ook in de Nota verslaglegging 2010 zijn de uitgangspunten voor met andere gemeenten opgenomen: (1) onderscheid tussen strategische en operationele, (2) op strategisch niveau kiest Waalwijk voor een met een grotere stad, welke in eerste instantie Tilburg is, (3) in de operationele uitvoering gaat Waalwijk uit van haar eigen kracht en is zij in staat veel taken zelfstandig uit te voeren, maar staat zij open voor intergemeentelijke op kleine schaal binnen de Langstraat (bestaande uit Heusden, Loon op Zand en Waalwijk). Op verschillende terreinen werken de gemeente Loon op Zand en Waalwijk al samen. Door het opstellen van een gezamenlijke strategische visie, heeft de ook richting gekregen voor de langere termijn. De gemeenten willen de kwaliteit van de dienstverlening vergroten, kwetsbaarheid verminderen en waar mogelijk de kosten verlagen door meer samen te gaan werken. Uitgangspunt blijft daarbij dat Loon op Zand en Waalwijk beide zelfstandige gemeenten blijven. Ook hebben beide gemeenten het doel de gemeentelijke organisatie tot één gemeentelijke dienst (backoffice) samen te voegen. Deze operationele wordt momenteel verder uitgerold. In de media wordt bericht: vergaande splannen tussen Loon op Zand en Waalwijk zijn nog zeker geen gelopen koers. Onder andere hoge voorbereidingskosten hebben tot twijfels geleid. Adviesbureau Berenschot zal nader onderzoek verrichten (27 maart 2012). Door haar ervaring in publiek-private is de gemeente Waalwijk rijker geworden aan kennis en sturingsprincipes in dergelijke constructies. Begin dit jaar is een rapport opgeleverd waarin de binnen parkmanagement is geëvalueerd. Op basis hiervan zijn er aanbevelingen gedaan over de manier van sturen (in het openbaar bestuur). Deze uitgangspunten kunnen ook voor andere svormen die Waalwijk in de toekomst aangaat gelden: onder andere (1) helder protocol waarin staat hoe Waalwijk deelneemt en zich laat vertegenwoordigen in PPS-constructies, (2) maak het controleerbaar, transparant en zorg dat verantwoording wordt afgelegd, (3) politiek en ambtelijk verantwoordelijke functionarissen krijgen geen vertegenwoordigende rol en (4) in de benoemingsprocedure van vertegenwoordigde functionarissen krijgt de raad een actieve rol. 6 Gemeente Waalwijk Gemeente Waalwijk 7

5 Interactie met Interactie met Gezonde financiële positie Gezonde financiële positie Voortbordurend op de tussen de ROM-gemeenten, zijn in het Coalitieakkoord de basiselementen voor de benoemd. Tevens spreken via datzelfde document de coalitiepartijen de wil uit om in de huidige bestuursperiode in te zetten op het verstevigen van de regionale zowel op het terrein van dienstverlening als op het gebied van beleid en strategie. In 2010 heeft de gemeente Waalwijk een toekomstvisie opgesteld, waarin is verwoord dat Waalwijk wil blijven werken aan haar kwaliteiten onder de volgende missie: Waalwijk is een stedelijk knooppunt dat met zijn krachtige economische functie en karakteristieke kernen en omgeving een vitale schakel is in de regionale netwerken van Midden-Brabant. Ook in deze missie is de sbereidheid te lezen. De missie is vertaald naar de volgende ambities: stedelijk knooppunt in Midden-Brabant, vitaal door ondernemende gemeenschappen in kernen en wijken, duurzaam regionaal werkgelegenheidscentrum, toegevoegde waarde in de Leisure regio en regieen servicegerichte organisatie en bestuur. Uit de Nota verslaglegging 2010 blijkt dat de raad de ruimte biedt aan inwoners voor inbreng. De prestatie-indicator laat echter zien dat er in plaats van de voorgenomen vijftien bijeenkomsten per jaar waarin de burgers worden betrokken, er slechts drie zijn georganiseerd in 2010 (dit kwam onder andere door de verkiezingen in dat jaar). In het najaar van 2010 heeft de gemeente deelgenomen aan het onderzoek naar burgerrollen, genaamd waar staat je gemeente. In de verschillende rollen krijgt de gemeente een gemiddeld hogere waardering op een 10-puntsschaal dan het benchmarkgemiddelde van gemeente met een schaalgrootte van inwoners: als kiezer (5,6), als klant (7,5), als onderdaan (6,1), als partner (5,5) en als wijkbewoner (6,7). In de benchmark Publiekszaken scoort de gemeente in 2011 een totaalbeoordeling van 7,9 voor de dienstverlening aan de publieksbalie (benchmarkgemiddelde: 7,8). 8 Gemeente Waalwijk Gemeente Waalwijk 9

6 Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Werken naar vermogen sverbanden sverbanden Waalwijk telt dertien basisscholen en vijf scholen in het voortgezet. Daarnaast heeft ROC Tilburg een locatie in Waalwijk. In de Programmabegroting 2011 geeft de gemeente aan dat het zeer belangrijk is dat in Waalwijk het middelbaar beroeps (mbo) beschikbaar is en blijft. Er zullen met het ROC hierover duidelijke afspraken worden gemaakt. Zoals in de toekomstvisie van Waalwijk 2020 verwoord, vormen de Brabantse steden in de toekomst een markt voor werkgelegenheid, huisvesting en voorzieningen. De Brabantse gemeenten kunnen hierin worden versterkt door de centrale positie en de hoogontwikkelde afzeten productiegebied van Eurodelta door de goede verbinding via weg, water, spoor en lucht. Over de visie van en naar bedrijven schrijft de gemeente zich te willen richten op de regionale in Midden-Brabant in plaats van Waalboss (programmabegroting 2011). In de regio Midden-Brabant worden de drie decentralisatiethema s zo veel mogelijk gezamenlijk opgepakt. Initiatiefnemers hierin zijn de ROM-gemeenten. De volgende gemeenten participeren in dit overleg: Dongen, Gilze en Rijen, Goirle, Hilvarenbeek, Loon op Zand, Oisterwijk, Tilburg, Waalwijk. Heusden sluit alleen aan waar het gaat om de transitie Wet werken naar vermogen (Wwnv). Uitgangspunt in de regionale is Lokaal, tenzij, hetgeen aangeeft dat er in de voorbereiding regionaal wordt samengewerkt, maar het primaat blijft een lokale aangelegenheid. De koers is op de verschillende domeinen bepaald. Ook het kwartiermakerschap is belegd en de projectgroepen zijn ingericht. De volgende stap is de inrichting van de overlegstructuur. Momenteel wordt er een keuzenota voorbereid waarin de toegang, arrangementen, contracten (met afnemers) en verantwoording zijn geregeld. Op de drie transitiethema s heeft Waalwijk tevens een lokaal projectplan gereed waarin het beleidsmatige en financieringsvraagstuk worden behandeld. De afdeling Ruimtelijke & Sociale Ontwikkeling is op verzoek van het college versterkt met programmamanagement Transities. Het betreft hier het inhoudelijk programmamanagement. Jeugdzorg: de jeugdzorg wordt vanaf 1 januari 2015 van het Rijk overgeheveld naar de gemeenten. In december 2011 is een regionaal transitieplan Jeugd voor de regio Midden-Brabant opgeleverd. De uitvoeringsorganisatie wordt opgezet volgens de principes van programmasturing en projectmatig werken. De bestuurders binnen het portefeuillehoudersoverleg hebben uit hun midden drie wethouders (Tilburg, Waalwijk en Gilze en Rijen) aangewezen als kartrekker. De wethouder van Tilburg, tevens voorzitter van het portefeuillehoudersoverleg, is ook voorzitter van de kartrekkers. Ook het regionale aanjaagteam van deze transitie wordt ingevuld door deze drie gemeenten. De ambtelijke programmasturing wordt geleverd door de machinekamer, waarin de gemeenten Tilburg, Waalwijk, Gilze en Rijen, Goirle, de provincie en de coördinator CJG centraal deel van uit maken. AWBZ/Wmo: de acht gemeenten betrekken vanuit de decentralisatie AWBZ, ook de twee andere decentralisaties. Er zijn verschillende scenario s geschetst voor passende arrangementen. Werken naar vermogen: op regionaal niveau wordt er tussen de acht gemeenten naar gezocht, die tevens aanhaakt bij de andere twee transities. RUD: De regio Midden (acht gemeenten) heeft aangegeven te willen samenwerken met de regio West (achttien gemeenten) en zo samen een RUD West- en Midden-Brabant te vormen. De 26 gemeenten en de provincie hebben een intentieverklaring ondertekend. Het werkgebied is daarmee gelijk aan de Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant. Hiermee is de inrichting van de RUD begonnen. Het doel is om naast het landelijke basispakket, ook de milieutaken onder te brengen bij de RUD. In de provinciaal bestuurlijke regiegroep van 25 januari 2012 is besloten dat de BRZO-Omgevingsdienst van Noord-Brabant de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant wordt. Een volledig bedrijfsplan van de nieuwe omgevingsdienst Midden- en West-Brabant is vastgesteld. De RUD zal worden opgericht als Openbaar lichaam onder een functionele gemeenschappelijke regeling, die wordt aangestuurd door de colleges van de gemeenten en Gedeputeerde Staten van de provincie. 10 Gemeente Waalwijk Gemeente Waalwijk 11

7 Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Werken naar vermogen sverbanden sverbanden sverbanden: De gemeente is in de volgende sverbanden actief: Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant, regeling Regionaal Overleg Midden-Brabant, GGD Hart voor Brabant, Politie Regio Midden en West-Brabant, RAV en NV Brabant Water. Deze lijst is uiteraard niet uitputtend. Zo werkt Waalwijk daarnaast ook nog actief samen met partners uit de keten. : Uitgangspunt bij met betrekking tot ondersteunende en uitvoerende taken is het principe van de vermindering van kwetsbaarheid, verhoging van de kwaliteit en vermindering van kosten. In de huidige bestuursperiode hebben de coalitiepartijen aangegeven dat de operationele met andere gemeenten wordt geïntensiveerd, in ieder geval met de gemeenten Loon op Zand en Heusden. Vanaf 2010 is de inkoop en subsidieverwerving gezamenlijk geregeld. In dat jaar zijn ook de overige PIJOFACH-taken uitgewerkt. De implementatie volgt. De uitvoering van de gemeentelijke taken op het gebied van de sociale werkvoorzieningen is ondergebracht bij Werkvoorzieningschap Midden-Langstraat (WML). Dit geldt tevens voor de uitvoering van de taken in het kader van de uitvoering van de gebundelde uitkeringen (WWB, WIJ, Ioaw, Ioaz, Bbz) en het Participatiebudget welke zijn ondergebracht bij de ISD Midden-Langstraat (ISD). De twee laatstgenoemde organisaties worden in het kader van WwnV in 2013 samengevoegd. 12 Gemeente Waalwijk Gemeente Waalwijk 13

8 Verslag SWOT-gesprek gemeente Waalwijk 19 juni 2012 Algemeen Dit verslag is een verkorte weergave van de opgedane resultaten en indrukken tijdens de gesprekken van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant met het college van burgemeester en wethouders en een delegatie uit de raad van de gemeente Waalwijk. De gesprekken zijn gevoerd aan de hand van onder meer de beschreven situatie in de deskresearch en de antwoorden in de vragenlijst. De deskresearch maakt integraal onderdeel uit van dit verslag. De focus ligt op een aantal gezichtspunten, te weten: en gezonde financiële positie. Robuust en veerkrachtig bestuur dat ook onder minder gunstige omstandigheden effectief is en adequaat functioneert. Vermogen om opgaven en ambities te definiëren en om te zetten in uitvoering; gereed voor de uitvoering van de decentralisatieopgaven. Visie op ; sbereidheid, bijvoorbeeld strategische opgaven in de regio; prioritering conform opgaven Agenda van Brabant. Kennis en vermogen om te verbinden tussen inwoners, maatschappelijke en bestuurlijke partners. 14 Gemeente Waalwijk Gemeente Waalwijk 15

9 Interactie met Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Gezonde financiële positie sverbanden Sterk De gemeente is door de provincie erkend als stedelijk knooppunt. De gemeente is financieel op orde en voert risicomanagement uit. De gemeente kent een professionele organisatie. De gemeente is ambitieus, heeft visie op de toekomst en neemt ook initiatieven in regionaal verband (i.c. Hart van Brabant en de Langstraat). De op het terrein van de drie decentralisaties loopt voorspoedig. Met de integratie van WML/ISD loopt de Langstraat voorop in Nederland. Er is een besef dat op de operationele taken schaalvoordelen biedt en Waalwijk wil een met Loon op Zand zo mogelijk uitbreiden met Heusden. Er is besef dat Waalwijk voor grotere projecten afhankelijk is van participatie door andere partijen (overheden, en bedrijfsleven). Het beheer en de dienstverlening zijn goed op orde. In het recente verleden zijn er flinke investeringen geweest. De voorzieningen zijn bij de tijd. Zwak Een deel van de bevolking van Waalwijk is georiënteerd op s-hertogenbosch en in beginsel zou Waalboss voordelen kunnen bieden. Bestuurlijk partnerschap met s-hertogenbosch verloopt echter moeizaam. De raad ervaart een democratisch gat bij regionale bestuurlijke (onvoldoende zeggenschap en controle). Het tempo van wordt uiteindelijk bepaald door de gemeenteraden. Bestuurlijke drukte van veel sverbanden (lappendeken). De grootschaligheid van de regionale sverbanden, zoals de RUD zet de invloed van Waalwijk te ver terug. Klantgerichtheid in contacten met burgers blijft een permanent aandachtspunt. Kansen De op bestuurlijk niveau binnen de Langstraat wordt steeds sterker en op economisch en sociaal terrein biedt dit schaalvoordelen. Het merk Langstraat is onderscheidend. De agenda van Regio Hart van Brabant heeft in de regio warme steun en daar profiteert de hele regio van. Gebiedsontwikkeling Oostelijke Langstraat en de havenontwikkeling kunnen positieve impulsen geven en geeft stevige banden met externe partijen. Leisure blijft een groeimarkt en Waalwijk ligt gunstig. Bedreigingen Rigiditeit bij de provincie bij het vasthouden aan regiogrenzen staat de ontwikkeling van de Langstraat in de weg. Het uiteenvallen van de met Loon op Zand. De verdeeldheid binnen Regio Hart van Brabant. Het shopgedrag bij de keuze van spartners geeft bestuurlijke verrommeling. Er is ordening nodig omdat steeds meer zaken op regionaal niveau komen te liggen. De ontwikkeling geeft op termijn of een vierde bestuurslaag (middenbestuur) of het leidt tot gemeentelijke herindeling (schaalvergroting) als een dergelijke middenlaag in het openbaar bestuur taboe blijft. De bedreiging zit in de verrommeling die de geloofwaardigheid van het openbaar bestuur ondermijnt. Forse bezuinigingen op het gemeentefonds geven hernieuwde kerntakendiscussies, zetten druk op bestaande voorzieningen en bestaand beleid en slaan de energie naar binnen. 16 Gemeente Waalwijk Gemeente Waalwijk 17

10