Brabantse Bestuursscan Gemeente Tilburg

Transcriptie

1 Brabantse Bestuursscan Gemeente Tilburg Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant 21 november 2012

2 Inleiding Het gemeentebestuur heeft in het kader van het project Krachtig Bestuur in Brabant gebruikgemaakt van het aanbod van de provincie Noord-Brabant, in met de Vereniging van Brabantse Gemeenten, tot deelname aan de door BMC ontwikkelde Brabantse Bestuursscan. De resultaten van de scan zijn een spreekwoordelijke portretfoto (of: spiegelbeeld) van de gemeente om de eigen discussie en die met andere gemeenten en partners te stimuleren over de toekomstbestendigheid van de gemeente. Methodiek Hieronder de schematische weergave van de Brabantse Bestuursscan. Interactie met Gezonde financiële positie Samenwerking Samenwerking 3 O s sverbanden Decentralisatieopgaven Werken naar vermogen Uitvoering: Opdrachtgevers: De kern van het bestuurlijk profiel van de gemeente bestaat uit het fundament van een goed functionerende gemeente, hetgeen blijkt uit een stabiel bestuur, een organisatie die op orde is en een gezonde financiële positie. De bestuurlijke kent diverse vormen, variërend van het uitvoeren van een incidenteel intergemeentelijk project tot clustering van buurgemeenten tot een gemeenschappelijke organisatie. Dit veld is in het rechterdeel van het schema uiteengezet. De informatie is via zelfanalyse met vragenlijsten voor gemeenten (inventarisatie meningen) en deskresearch (inventarisatie feiten) verzameld. Vervolgens heeft een gesprek tussen gemeentebestuurders en enkele leden van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant plaatsgevonden. Dit alles leidt tot een zgn. SWOT-analyse van sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen. De gegevens uit de deskresearch en de SWOT-analyse zijn in dit document opgenomen. 2 Gemeente Tilburg Gemeente Tilburg 3

3 De gemeente Tilburg ligt in Midden-Brabant en is qua grootte de zesde stad van Nederland. Tilburg grenst aan de gemeenten Gilze en Rijen, Dongen, Loon op Zand, Heusden, Haaren, Oisterwijk, Hilvarenbeek en Goirle. De gemeente bestaat uit de stad Tilburg en haar wijken en uit de dorpen Berkel-Enschot en Udenhout. Bevolking: bewoners (per ) waarvan iets meer vrouwen dan mannen. 77,1% is autochtoon (ref. 84% in Noord-Brabant), tegenover 22,9% allochtoon (ref. 16% in Noord-Brabant). Tilburg kent een bevolkingsgroei van 0,61% (ref. 0,38% in Noord-Brabant). Dit komt voort uit een geboorteoverschot van 0,29% (ref. 0,21% in Noord-Brabant) en een migratieoverschot van 0,32% (ref. 0,17% in Noord-Brabant). De groene druk (jonger dan 19 jaar) bedraagt 35,6% (38,5% gem. in Noord- Brabant) en de grijze druk (65 jaar of ouder) bedraagt 21,5% (25,7% gem. in Noord-Brabant). Beroepsbevolking: Tilburg heeft een totale beroepsbevolking van mensen, waarvan niet-werkenden. De gemeente heeft micro-, kleine, middelgrote en grote ondernemingen in haar gemeente. Het percentage micro-ondernemingen (25%) ligt lager dan het regionaal en landelijk gemiddelde (beiden 20%). Het percentage grote ondernemingen (30%) ligt juist hoger dan het regionaal en landelijk gemiddelde (deze liggen zowel regionaal als landelijk op 20%). Tilburg kent een positief oprichtingssaldo in de sectoren groothandel, dienstverlening en detailhandel. Woningen: Tilburg heeft woningen (t.o.v in heel Noord-Brabant) en een woningtoename van 0,25%. De gemiddelde woningwaarde is ,- en ligt daarmee ver onder het Brabants gemiddelde (ref ,- in Noord-Brabant). Inkomen: het gemiddeld persoonlijk inkomen ligt op ,-. Dit blijft iets achter op het regionale gemiddelde van ,- in Noord-Brabant burgers ontvangen een uitkering. Van de personen met een uitkering heeft 47% een AO-uitkering, 21% een WW- en 32% een WWB-uitkering. Er zijn iets minder AO-uitkeringen en meer WW- en WWB-uitkeringen dan gemiddeld in Noord-Brabant en Nederland. Gemeenteraad PvdA: 11 zetels VVD: 7 zetels CDA: 5 zetels D 66: 5 zetels SP: 4 zetels College van burgemeester en wethouders mr. P.G.A. Noordanus burgemeester (PvdA) A. Blaauwbroek wethouder (PvdA) Mw. M. Moorman wethouder (PvdA) J.H. Möller wethouder (VVD) mr. dr. R.G.J. Lauwerier wethouder (VVD) drs E. de Ridder wethouder (CDA) B. de Vries wethouder (D 66) Mw. M. Frenk wethouder (GroenLinks) Mw. G. Haanen gemeentesecretaris TROTS: 3 zetels Tilburgse Volkspartij: 3 zetels Verenigde Seniorenpartij: 1 zetel Partij voor Tilburg: 1 zetel Democratisch Actief Tilburg: 1 zetel GroenLinks: 4 zetels Organisatiemodel De ambtelijke organisatie heeft sinds begin 2012 geen diensten meer. Tilburg heeft een netwerkorganisatie met twintig verschillende afdelingen en één directie, die verantwoordelijk is voor de aansturing van alle afdelingen. De directie bestaat uit vier directeuren inclusief de algemeen directeur. De verschillende afdelingen zijn onderverdeeld in primaire afdelingen (beleid en regie op de uitvoering en strategie & control), de ondersteunende afdelingen (communicatie, P&O et cetera) en de bedrijfsmatige afdelingen (afdelingen die meer op afstand zijn gezet zoals het sportbedrijf en Werk & Inkomen). 4 Gemeente Tilburg Gemeente Tilburg 5

4 Interactie met Interactie met Gezonde financiële positie Gezonde financiële positie Financiën op orde: de gemeente Tilburg valt in het begrotingsjaar 2012 onder het zogenoemde repressief toezicht. De begroting 2012 van de gemeente Tilburg is sluitend. De meerjarenraming vertoont oplopende structurele tekorten. De gemeente ziet zich de komende jaren opnieuw geconfronteerd met een forse ombuigingsoperatie. De gemeente heeft zijn algemene risico s in beeld. Het weerstandsvermogen is voldoende in relatie tot deze risico s. Op dit moment wordt achterstallig onderhoud op het wegenareaal ingelopen. Als bezuinigingsopgave (begroting 2012) is een verlaging van de kwaliteitsambities van het plan Tilburg op Weg meegenomen, dit betreft het onderhoudsniveau van de wegen. Grondbeleid: de grondexploitaties zijn actueel. Bij het actualiseren van de diverse grondexploitatieprojecten heeft de gemeente gekozen voor een voorzichtigere methode van winstneming. Er heeft, naar aanleiding van een taxatie door een externe partij, een afwaardering plaatsgevonden van de nog niet in exploitatie genomen gronden. Risicomanagement in de grondexploitatie doet zich voor op het niveau van de afzonderlijke projecten en op het niveau van de portefeuille. Uit de stukken van afgelopen jaren blijkt dat het weerstandsvermogen van de grondexploitatie onvoldoende is in relatie tot de verwachte verliezen en risico s. Grotere risicoreserveringen worden aangehouden en verliezen worden eerder genomen. Hoewel met deze verplichtingen wordt beoogd de grondexploitatie gezond te krijgen, heeft het als effect dat er meer geld opzij gelegd moet worden (en er vanuit algemene middelen bij moet worden gestort). Dit heeft de gemeente dan ook gedaan. Reeds bij de Programmabegroting 2012 en het Eindejaarsbericht 2011 nam de raad het advies aan om eenmalige meevallers (Essent, voordeel tussentijdse berichten) te reserveren voor slechtere tijden. Dit heeft de gemeente een behoorlijke extra buffer in de Reserve Grootschalige Investeringswerken (RGI) opgeleverd. Deze buffer is nu nodig om eerst het grondbedrijf financieel toekomstbestendig te maken. Daarnaast verwacht de gemeente met haar toekomstbestendig grondbeleid de ambities overeind te houden. : in het organisatiereglement (2010) zijn de inrichting van de ambtelijke organisatie, het samenspel en de taken en bevoegdheden van directie geregeld. Het reglement is nog niet aangepast aan de laatste organisatieverandering (2012). De organisatie is nog volop in beweging, hetgeen onder andere blijkt uit de perspectiefnota 2013, genaamd Doorpakken. De nota vormt de aftrap van een vernieuwde planning- en controlcyclus. Uit een zeer recent medewerkertevredenheidsonderzoek blijkt dat medewerkers over het algemeen tevreden zijn. Slechts voor het onderdeel werkdruk scoren de afdelingshoofden fors lager dan het benchmarkgemiddelde. Daarentegen zijn de afdelingshoofden zeer tevreden over de inhoud van het werk en de onderlinge. De resultaten onder alle medewerkers wijzen uit dat er meer aandacht mag uitgaan naar de gezondheid van het personeel en ergonomie. Samenwerking: Tilburg maakt deel uit van de ROM-gemeenten, welke op verschillende beleidsterreinen samenwerken. De volgende gemeenten participeren hier ook in: Gilze en Rijen, Dongen, Goirle, Hilvarenbeek, Loon op Zand, Oisterwijk en Waalwijk. In de met de ROM is eind 2009 de intentie uitgesproken te komen tot een strategische agenda voor Midden-Brabant. In 2010 is deze agenda uitgewerkt in een vijftal thema s waarbij social innovation het verbindende element is. Dit omvat het gezamenlijk scheppen van nieuwe zakenmodellen en marktmechanismen door uiteenlopende belanghebbenden voor de realisering van maatschappelijke waarde. Kortom: het nieuwe samenwerken in zorg- en diensteneconomie. Met de inwerkingtreding van de nieuwe gemeenschappelijke regeling dit najaar zal de naam ROM definitief vervangen worden door Regio Hart van Brabant. Samenwerking betekent voor Tilburg als centrumgemeente ook dat zij dienstverlenende taken in de middelenfuncties voor omliggende kleine gemeenten uitvoert. De gemeente hanteert hierin de strategie van Zwaan kleef aan, oftewel een geleidelijke weg van kleine successen in schaalvergroting op verzoek van de individuele gemeente en op basis van bilaterale afspraken met de betreffende gemeente. Een collectieve ontwikkeling regiobreed voor de middelenfunctie, waarin Tilburg de trekkersrol vervult, blijkt niet (te langzaam) zijn vruchten af te werpen. Als een svraag van een gemeente binnenkomt, worden de volgende uitgangspunten gebruikt voor de uitvoering: (1) het betreft een bijdrage aan een sterke regio Midden-Brabant, (2) kostendekkend, (3) de overname van taken wordt gerealiseerd binnen acceptabele investeringen en organisatorische en/of personele effecten, (4) geen ondernemersrisico en (5) commitment wordt geborgd alvorens verder te investeren. 6 Gemeente Tilburg Gemeente Tilburg 7

5 Interactie met Interactie met Gezonde financiële positie Gezonde financiële positie Onlangs heeft de gemeente Tilburg een organisatieverandering afgerond. Tevens heeft zij interactief, met bewoners, medewerkers en partners, gewerkt aan de toekomstvisie. Deze visie is zeer recent vastgesteld. De belangrijkste ontwikkellijnen zijn: Ondernemende stad in een ondernemende regio: proactieve en innovatieve arbeidsmarktaanpak, arbeidsmigratie en nieuw vakmanschap; Geborgen én mondiale stad: homogene buurten in heterogene wijken, ontwikkeling binnenstad (winkelen, uitgaan, culturele voorzieningen, studenten en wonen in het centrum); Symbiose tussen stad en platteland: regionale stad (social innovation complementair aan Brainport, Culturele Hoofdstad 2018, Oost-West-verbindingen en multimodaliteit), groene stad (wonen, kijkgroen en beleefbare natuur, nieuwe groene verbindingen: landschappen van allure, greendeals); Stad van experimenten: aansluitend bij de boodschap vanuit de stad: geef ons de ruimte en we pakken het op. Deze ontwikkellijnen vormen de agenda van de stad. Recent hebben partners en gemeente de eerste vervolgacties vastgesteld. In 2013 meten zij de voortgang en actualiseren ontwikkellijnen waar nodig. De toekomstvisie is interactief met burgers en partners tot stand gekomen. Daarnaast maakt de gemeente Tilburg in haar perspectiefnota 2013 duidelijk dat zij extra wil investeren in de maatschappelijke participatie om daarmee de interactie van de gemeente met te versterken en te benutten. De gemeente merkt dat uit diverse invalshoeken inwoners kansen aanreiken voor participatie: cultuur, sport, welzijn en vrijwilligerswerk. Hierin wil de gemeente meer samenhang. Daarom werkt zij aan een samenhangende visie voor de versterking van de civil society en de wijze waarop dit samen met partners en aanbieders in de stad vormgegeven kan worden. Daarnaast besteedt de gemeente veel aandacht aan modern bestuur. Digitale vormen van maatschappelijk debat, kennisontwikkeling, oordeelvorming, mobilisatie van mensen en social media maken hier onderdeel van uit. Interactie met bewoners vindt daarnaast ook veelvuldig plaats aan de publieksbalie en via de website. In 2010 heeft de gemeente onderzoek laten doen naar de tevredenheid hierover. Gemiddeld geeft de inwoner een 7,8 voor de totale dienstverlening (ter referentie: benchmarkgemiddelde: 7,7). Tilburg scoort op landelijk niveau hoog op de beschikbaarheid van diensten en producten langs verschillende kanalen (online en balie). 8 Gemeente Tilburg Gemeente Tilburg 9

6 Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Werken naar vermogen sverbanden sverbanden Midpoint Brabant is een tussen de ondernemers, overheid en - en kennisinstellingen in Midden-Brabant. Het richt zich op de economische uitdagingen van de regio. Aansluitend op de agenda van Midpoint Brabant, is binnen ROM-verband een werkagenda opgesteld, met daarin de volgende elementen: verbetering wegen (A58 en A59) en infrastructuur, verbeteren ontsluiting Leisure- Boulevard(N261), gezamenlijke regiomarketing en acquisitie, de inrichting van een Leisure-loket en het realiseren van een Aerospace & Maintenance Campus in Rijen. Ook in financiële zin wordt er vanuit de verschillende gemeenten een bijdrage geleverd, waarbij de gemeente Tilburg in extra co-financiering op de verschillende subsidieprogramma s voorziet. In de regio Midden-Brabant worden de drie decentralisatiethema s zo veel mogelijk gezamenlijk opgepakt. Initiatiefnemers hierin zijn de ROM-gemeenten. De volgende gemeenten participeren in dit overleg: Dongen, Gilze en Rijen, Goirle, Hilvarenbeek, Loon op Zand, Oisterwijk, Tilburg en Waalwijk. Heusden sluit alleen aan waar het gaat om de transitie Wet werken naar vermogen (Wwnv). Uitgangspunt in de regionale is Lokaal, tenzij, hetgeen aangeeft dat er in de voorbereiding regionaal wordt samengewerkt, maar het primaat blijft een lokale aangelegenheid. De koers is op de verschillende domeinen bepaald. Ook het kwartiermakerschap is belegd en de projectgroepen zijn ingericht. De gemeente Tilburg is ruimschoots vertegenwoordigd in de verschillende projectgroepen. De volgende stap is de inrichting van de overlegstructuur. Momenteel wordt er een keuzenota voorbereid waarin de toegang, arrangementen, contracten (met afnemers) en verantwoording zijn geregeld. Voor de drie decentralisatieoperaties is de hoogte van het macrobudget nog niet vastgesteld, evenals de verdeelmodellen tussen de gemeenten. Jeugdzorg: de jeugdzorg wordt vanaf 1 januari 2015 van het Rijk overgeheveld naar de gemeenten. In december 2011 is een regionaal transitieplan Jeugd voor de regio Midden-Brabant opgeleverd. De uitvoeringsorganisatie wordt opgezet volgens de principes van programmasturing en projectmatig werken. De bestuurders binnen het portefeuillehoudersoverleg hebben uit hun midden drie wethouders (Tilburg, Waalwijk en Gilze en Rijen) aangewezen als kartrekker. De wethouder van Tilburg, tevens voorzitter van het portefeuillehoudersoverleg, is ook voorzitter van de kartrekkers. Ook het regionale aanjaagteam van deze transitie wordt ingevuld door deze drie gemeenten. De ambtelijke programmasturing wordt geleverd door de machinekamer, waarin de gemeenten Tilburg, Waalwijk, Gilze en Rijen, Goirle, de provincie en de coördinator CJG centraal deel van uit maken. AWBZ/Wmo: de acht gemeenten betrekken vanuit de decentralisatie AWBZ ook de twee andere decentralisaties. Er zijn verschillende scenario s geschetst voor passende arrangementen. Werken naar vermogen: op regionaal niveau wordt er tussen de acht gemeenten naar gezocht, die tevens aanhaakt bij de andere twee transities. RUD: de regio Midden-Brabant (acht gemeenten) heeft aangegeven te willen samenwerken met de regio West-Brabant (achttien gemeenten) om zo samen een RUD West- en Midden- Brabant te vormen. De 26 gemeenten en de provincie hebben een intentieverklaring ondertekend. Het werkgebied is daarmee gelijk aan de Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant. Hiermee is de inrichting van de RUD begonnen. Het doel is om naast het landelijk basispakket, ook de milieutaken onder te brengen bij de RUD. In de provinciaal bestuurlijke regiegroep van 25 januari 2012 is besloten dat de BRZO-omgevingsdienst van Noord-Brabant de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant wordt. Een volledig bedrijfsplan van de nieuwe omgevingsdienst Midden- en West-Brabant is vastgesteld. De RUD zal worden opgericht als openbaar lichaam onder een functionele gemeenschappelijke regeling, die wordt aangestuurd door de colleges van de gemeenten en Gedeputeerde Staten van de provincie. De huidige Tilburgse formatie die momenteel de taken uitvoert, wordt straks ondergebracht bij de RUD. 10 Gemeente Tilburg Gemeente Tilburg 11

7 Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Werken naar vermogen sverbanden sverbanden sverbanden: de gemeente Tilburg is in de volgende sverbanden actief: Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant, regeling Regionaal Overleg Midden- Brabant, GGD Hart voor Brabant, Politie Regio Midden- en West-Brabant, RAV en NV Brabant Water, Belgisch Nederlands Grensoverleg (BENEGO), Distributiedienst Kringnummer 27 en Midpoint Brabant. Ook werkt Tilburg samen in BrabantStad, bestaande uit de vijf grootste steden. Deze lijst is uiteraard niet uitputtend. Zo werkt de gemeente Tilburg daarnaast ook nog actief samen met partners uit de keten en heeft zij meerdere srelaties met private partijen, bijvoorbeeld ten behoeve van ontwikkeling van winkelgebied. : zoals eerder aangegeven heeft de gemeente Tilburg duidelijke richtlijnen voor de uitvoering van middelenfuncties voor omliggende gemeenten. Tilburg wacht als centrumgemeente de vraag af. Op dit moment ondersteunt Tilburg onder andere de volgende gemeenten: op het gebied van gemeentelijke belastingen: Oisterwijk en Hilvarenbeek; op het gebied van integratie, participatie en bijstand: Dongen; handhaving hennepteelt: Hilvarenbeek. De wordt ingericht op basis van een Lichte Gemeenteschappelijke Regeling. 12 Gemeente Tilburg Gemeente Tilburg 13

8 Verslag SWOT-gesprek gemeente Tilburg 26 juni 2012 Algemeen Dit verslag is een verkorte weergave van de opgedane resultaten en indrukken tijdens de gesprekken van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant met het college van burgemeester en wethouders en een delegatie uit de raad van de gemeente Tilburg. De gesprekken zijn gevoerd aan de hand van onder meer de beschreven situatie in de deskresearch en de antwoorden in de vragenlijst. De deskresearch maakt integraal onderdeel uit van dit verslag. De focus ligt op een aantal gezichtspunten, te weten: en gezonde financiële positie. Robuust en veerkrachtig bestuur dat ook onder minder gunstige omstandigheden effectief is en adequaat functioneert. Vermogen om opgaven en ambities te definiëren en om te zetten in uitvoering; gereed voor de uitvoering van de decentralisatieopgaven. Visie op ; sbereidheid, bijvoorbeeld strategische opgaven in de regio; prioritering conform opgaven Agenda van Brabant. Kennis en vermogen om te verbinden tussen inwoners, maatschappelijke en bestuurlijke partners. 14 Gemeente Tilburg Gemeente Tilburg 15

9 Interactie met Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Gezonde financiële positie sverbanden Sterk Er is een heldere visie over regionale vastgelegd in de Werkagenda van Regio Hart van Brabant. De structuur is scherp: met gemeenten in Regio Hart van Brabant; met de drie O s in Midpoint Brabant. Daarop aanvullend functioneert B5 als netwerkstad. De B5-acties komen altijd terug op de agenda van de regio. Ook werkt Tilburg samen met partners buiten de regio als complement. De Triple Helix/Midpoint Brabant is operationeel en effectief. Tilburg is de duidelijke centrumgemeente die vanuit betrokkenheid aanbiedt, en niet opdringt. Planning voor vindt regionaal in goed overleg plaats. Het politiek bestuur is naar de mening van raadsleden en college stabiel (geworden); er is een brede evenwichtige coalitie. Financieel is de gemeente op orde. De grip op het grondbedrijf is verbeterd, maar blijft kwetsbaar. Zwak De betrokkenheid van de raad bij BrabantStad is beperkt. Dat geldt zeker voor de discussies over de positie van Tilburg in het gebied: Rotterdam, Tilburg, Venlo, Duisburg en Düsseldorf. De betrokkenheid van de raad bij de Agenda voor Brabant is beperkt. Wel komen voor Tilburg relevante onderwerpen aan de orde in de raadsvergadering. De raadsleden zijn verdeeld over het resultaat van de in de B5. Tilburg moet er meer uit kunnen halen. De positionering van Tilburg op het terrein van zorg en gezondheid verdient aandacht. Kansen Het zou goed zijn als de provincie over de infrastructuur, economie en regio-overstijgende zaken alleen Midpoint Brabant en Regio Hart van Brabant als gesprekspartners gebruikt en niet ook de individuele gemeenten. De organisatie heeft de afgelopen jaren een verbeterslag uitgevoerd. Met name het strategisch vermogen verdient verbetering, maar er is sprake van een opgaande lijn. Regio Hart van Brabant en Brainport kunnen elkaar versterken indien ze op dossiers zoeken (bijvoorbeeld logistiek en maintenance). Over het uitvoeren van operationele taken voor anderen heeft Tilburg als vastgesteld beleid, dat zij desgewenst bereid is tot het uitvoeren van bedrijfsvoeringstaken voor regiogemeenten. Bedreigingen Ad hoc (gelegenheids)coalities tussen enkele gemeenten van Midden-Brabant kunnen contraproductief werken. Het is van belang dat de regio zoveel als mogelijk als eenheid naar buiten treedt. Over de landschappelijke waarden lopen de opvattingen in de regio uiteen. Het zou helpen als de provincie daar stelliger in gaat optreden en meer regie neemt. De democratische legitimatie van regionaal werken blijft aandachtspunt. De raadsleden vinden de invloed op de gemeenschappelijke regelingen niet altijd voldoende. 16 Gemeente Tilburg Gemeente Tilburg 17

10