Brabantse Bestuursscan Gemeente Valkenswaard

Transcriptie

1 Brabantse Bestuursscan Gemeente Valkenswaard Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant 15 mei 2013

2 Inleiding Het gemeentebestuur heeft in het kader van het project Krachtig Bestuur in Brabant gebruik gemaakt van het aanbod van de provincie Noord-Brabant, in met de Vereniging van Brabantse Gemeenten, tot deelname aan de door BMC ontwikkelde Brabantse Bestuursscan. De resultaten van de scan zijn een spreekwoordelijke portretfoto (of: spiegelbeeld) van de gemeente om de eigen discussie en die met andere gemeenten en partners te stimuleren over de toekomstbestendigheid van de gemeente. Methodiek Hieronder de schematische weergave van de Brabantse Bestuursscan. Interactie met Gezonde financiële positie Samenwerking Samenwerking 3 O s sverbanden Decentralisatieopgaven Werken naar vermogen Uitvoering: Opdrachtgevers: De kern van het bestuurlijk profiel van de gemeente bestaat uit het fundament van een goed functionerende gemeente, hetgeen blijkt uit een stabiel bestuur, een organisatie die op orde is en een gezonde financiële positie. De bestuurlijke kent diverse vormen, variërend van het uitvoeren van een incidenteel intergemeentelijk project tot clustering van buurgemeenten tot een gemeenschappelijke organisatie. Dit veld is in het rechterdeel van het schema uiteengezet. De informatie is via zelfanalyse met vragenlijsten voor gemeenten (inventarisatie meningen) en deskresearch (inventarisatie feiten) verzameld. Vervolgens heeft een gesprek tussen gemeentebestuurders en enkele leden van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant plaatsgevonden. Dit alles leidt tot een zgn. SWOT-analyse van sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen. De gegevens uit de deskresearch en de SWOT-analyse zijn in dit document opgenomen. 2 Gemeente Valkenswaard Gemeente Valkenswaard 3

3 De gemeente Valkenswaard grenst aan de gemeenten Waalre, Bergeijk en Heeze-Leende. De gemeente bestaat uit de kernen Valkenswaard, Dommelen en Borkel en Schaft. Bevolking: Valkenswaard heeft inwoners (per ), waarvan iets meer vrouwen. 87% is autochtoon (ref. 84% in Noord-Brabant), tegenover 13% allochtoon (ref. 16% in Noord-Brabant). Valkenswaard kent een bevolkingsgroei van 0,15% (ref. 0,38% in Noord-Brabant). Dit komt voort uit een geboortetekort van 0,38% (ref. 0,21% in Noord-Brabant) en een migratieoverschot van 0,85 (ref. 0,17% in Noord-Brabant). De groene druk (jonger dan 19 jaar) bedraagt 36,2% (38,5% gem. in Noord- Brabant) en de grijze druk (65 jaar of ouder) bedraagt 32,9.% (25,7 % gem. in Noord-Brabant). Gemeenteraad CDA: 6 zetels Valkenswaard Lokaal: 6 zetels Helder & Gedreven: 5 zetels PvdA: 4 zetels VVD: 1 zetel D66: 1 zetel Beroepsbevolking: Valkenswaard heeft een totale beroepsbevolking van mensen, van wie er werkzaam zijn. Valkenswaard heeft micro-, kleine, middelgrote en grote ondernemingen in haar gemeente. Het percentage banen in de grote ondernemingen (14%) ligt lager dan het regionaal en landelijk gemiddelde (dit percentage ligt, zowel regionaal als landelijk, op 20%). Valkenswaard kent een positief oprichtingssaldo in de sectoren landbouw, dienstverlening en detailhandel. Woningen: Valkenswaard heeft woningen (t.o.v in heel Noord-Brabant) en een woningtoename van 0,36%. De gemiddelde woningwaarde is ,- en ligt daarmee net boven het Brabants gemiddelde (ref ,- in Noord-Brabant). College van burgemeester en wethouders A.B.A.M. Ederveen M.T.G.M. Wijnen E.H. Buiter M.J.A. Bax R.F.W. van Eijck burgemeester (CDA) wethouder (CDA) wethouder (PvdA) wethouder (Helder & Gedreven) gemeentesecretaris Inkomen: het gemiddeld persoonlijk inkomen ligt op ,-. Dit blijft iets achter bij het regionale gemiddelde van ,- in Noord-Brabant burgers ontvangen een uitkering. Van de personen met een uitkering heeft 54% een AO-uitkering, 23% een WW-uitkering en 23% een WWB-uitkering. Er zijn minder AO-uitkeringen dan gemiddeld in Noord-Brabant en Nederland. Organisatiemodel De werkwijze bij de gemeente wordt gekenmerkt door klant- en vraaggerichtheid. Het betekent dat de gemeente handelt vanuit de behoefte van de burgers en niet vanuit het aanbod (de producten) van de gemeente zelf. Er is een directeur en een adjunct-directeur. Deze hebben in totaal negen afdelingen onder zich, een sverband, een muziekcentrum en de brandweer. 4 Gemeente Valkenswaard Gemeente Valkenswaard 5

4 Interactie met Interactie met Gezonde financiële positie Gezonde financiële positie Financiën op orde: de gemeente Valkenswaard valt voor het begrotingsjaar 2012 onder het gebruikelijke repressief toezicht. De begroting 2012 is sluitend ingediend. De meerjarenraming vertoonde oplopende tekorten. In de (meerjaren)begroting 2012(-2015) heeft de gemeente een omvangrijk pakket bezuinigingsmaatregelen opgenomen. De gemeente Valkenswaard heeft een nota Weerstandsvermogen en risicomanagement, welke eind 2007 door de raad is vastgesteld. Hierin is een beleidslijn geformuleerd over de in de organisatie noodzakelijk geachte weerstandscapaciteit in relatie tot de risico s en het risicomanagement. Naar huidig inzicht lijkt het weerstandsvermogen voldoende te zijn om de berekende risico s af te dekken. Echter, om een betrouwbaardere uitspraak te kunnen doen moet de gemeente het risicomanagement verder ontwikkelen/implementeren. Grondexploitatie: bij de in de begroting 2012 gehanteerde uitgangspunten is nog geen rekening gehouden met de mogelijke effecten van de economische teruggang op de grondexploitatie. Omdat nagenoeg alle lopende bouwgrondexploitaties in uitvoering zijn of net geactualiseerd (Lage Heide), zijn naar verwachting de effecten van beperkte omvang voor Valkenswaard. De gemeente heeft voor complexen waarvoor een nadelig resultaat wordt verwacht voorzieningen gevormd. De jaarrekening 2011 sluit met een voordelig resultaat van (afgerond) ,- na bestemming; dit wordt in de algemene reserve gestort. De jaarrekening is voorzien van een goedkeurende controleverklaring voor zowel de getrouwheid als de rechtmatigheid. In de zomer 2012 is de Nota Kaders Begroting in de raad aan de orde geweest. : vanaf 2010 heeft Valkenswaard nadrukkelijk gewerkt aan haar organisatie ontwikkeling. Hierbij is voornamelijk aandacht besteed aan de ontwikkeling op de drie onderkende sporen: beheer (verder) op orde, intern en extern verbinden en de ontwikkeling van de dienstverlening aan burgers. In 2011 is opnieuw een medewerkertevredenheidsonderzoek uitgevoerd (en vergeleken met het voorgaande onderzoek uit 2006). Over het algemeen zijn de medewerkers zeer tevreden en scoort de gemeente gemiddeld hoger dan het benchmarkgemiddelde. De medewerkers geven de gemeente voornamelijk het rapportcijfer 7 (39%) of 8 (31%). Qua klantgerichtheid geven de medewerkers gemiddeld een score van 3,4 (op een 5-puntsschaal). Zo geven zij ook dezelfde waardering aan de met de A2- gemeenten. Samenwerking: door haar ligging voelt Valkenswaard zich zowel verbonden met de landelijke streek De Kempen (gemeenten: Bergeijk, Bladel, Reusel-de Mierden en Eersel) als met het stedelijke omliggende gebied. Zij werkt vanaf 2004 op operationeel niveau samen met de twee andere A2-gemeenten (Heeze-Leende en Cranendonck) en Waalre. In 2009 is de herbevestigd en verdiept. Vanaf dat jaar is de term van niet-vrijblijvende nadrukkelijker in beeld gekomen. Om de kwetsbaarheid te verkleinen, de kosten te beperken en de kwaliteit te borgen, hebben de vier gemeenten onderzocht hoe zij in de toekomst kunnen blijven samenwerken. Uitkomst van het onderzoek (uit 2010) is dat men op een aantal taakgebieden een verdergaande wil inzetten met behulp van een passend en eigen bestuursmodel. De gemeenten Heeze-Leende, Cranendonck en Valkenswaard zijn gekomen tot een gemeenschappelijke regeling, waarbij de gemeente Waalre niet aansluit. Een verdergaande vorm van samenwerken is ook op papier gezet, maar dit wordt nog niet door alle besturen omarmd, zo blijkt uit recente nieuwsberichten. Daarnaast werkt de gemeente Valkenswaard, net als de overige 20 gemeenten uit Zuidoost- Brabant, samen in SRE-verband. Het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven staat ten dienste van de 21 gemeenten. Dit geeft vorm aan de bestuurlijke van de 21 gemeenten en ondersteunt deze gemeenten bij de uitoefening van een aantal van hun taken. De kent in haar organisatiestructuur een regioraad, een dagelijks bestuur en een portefeuillehoudersoverleg. Op de volgende thema s stemt de SRE in ieder geval het beleid af: economie, milieu,, ruimte en wonen, recreatie en toerisme, zorg en welzijn, plattelandsontwikkeling, stedelijk gebied Eindhoven en cultuurhistorie. Qua ligging maakt Valkenswaard ook deel uit van de Brainportregio. In Eindhoven en omgeving wordt gezamenlijk geïnvesteerd in de markten: High Tech System & Materials, Food & Technology, Automotive, Lifetec & Health en Design. 6 Gemeente Valkenswaard Gemeente Valkenswaard 7

5 Interactie met Interactie met Gezonde financiële positie Gezonde financiële positie In haar toekomstvisie (Valkenswaard 2030) schetst de gemeente zichzelf als een compleet dorp met een goed leefklimaat en een veelzijdigheid aan voorzieningen. De uitdagingen zijn gelegen in het hoofd bieden aan de vergrijzing, borging van de sociale cohesie, behoud van een interessant vestigingsklimaat en het op peil houden van de voorzieningen. In 2011 heeft de ambtelijke organisatie een interne ontwikkeling ingezet. Kernbegrippen bij de inrichting zijn: professioneel, betrouwbaar en klant- en omgevingsgericht. Op basis van een interne analyse heeft de organisatie zichzelf drie doelstellingen opgelegd: (1) beheer op orde, (2) één organisatie met verbindingen tussen teams en afdelingen en (3) invoering van het dienstverleningsconcept en digitalisering van de producten en werkprocessen. Deze economisch moeilijke tijd vraagt ook om bezuinigingen bij de gemeente Valkenswaard. De titel van het coalitieprogramma vat de gedachte samen: Zonder snoei, geen bloei. Er zijn vier bezuinigingstaken doorgevoerd. Een bezuiniging op subsidies, op het onderhoud van wegen, op het onderhoud van gebouwen en op de inzet van personeel. Aan de hand van een meerjarenkeuzenota heeft de organisatie per beleidsterrein de verder noodzakelijke bezuinigingen in beeld gebracht. In de toekomstvisie van de gemeente wordt de ambitie gekoppeld aan de veranderende verhouding tussen burger en gemeente. Zij realiseert zich dat de actieve en participerende houding die gevraagd wordt van de burger ook een verandering verlangt van de gemeente. Een open houding met kernwaarden als vertrouwen en coöperatie maken hier deel van uit. Ook in het coalitieakkoord is als belangrijk punt genoemd burgers te betrekken bij de beleidsontwikkeling en uitvoering. Uit de managementletter van 2011 blijkt dat de gemeente er grotendeels in is geslaagd om de voorgenomen ontwikkelingen in te zetten. Het accountantskantoor dat de interim-controle heeft uitgevoerd, adviseert daarnaast om procesbeschrijvingen en risicoanalyses op te stellen en uit te voeren ten behoeve van de interne planning en control en om periodieke afstemming te organiseren van de diverse subadministraties met de financiële administratie van de gemeente Valkenswaard. In 2010 heeft de gemeente deelgenomen aan het onderzoek naar burgerrollen, getiteld Waar staat je gemeente. In de verschillende rollen krijgt de gemeente voornamelijk een gemiddelde waardering op een 10-puntsschaal: als kiezer (5,7), als klant (7,6), als onderdaan (6,1), als partner (5,5), als wijkbewoner (7). Dit laat een gemiddeld beeld zien ten opzichte van een gemeente van dezelfde gemeentegrootteklasse. 8 Gemeente Valkenswaard Gemeente Valkenswaard 9

6 Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Werken naar vermogen sverbanden sverbanden De gemeente Valkenswaard telt dertien basisscholen. Daarnaast is er één scholengemeenschap voor voortgezet (vmbo, havo, atheneum en gymnasium). Valkenswaard maakt deel uit van de Brainportregio. Dat biedt economische kansen, maar vraagt ook om investeringen. Zo schreeuwt de regio om vakkundig technisch personeel. In Valkenswaard wordt er daarom in het voortgezet extra aandacht besteed aan techniek. Daarnaast onderzoekt de gemeente de mogelijkheid om een techno-mavo of een technasium in te richten. Om de economische bedrijvigheid te stimuleren, werkt de gemeente nauw samen met lokale en regionale partners. Voorbeelden van met het bedrijfsleven zijn: Vereniging Industrieel Contact Valkenswaard (VICV) en de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij (BOM). Daarnaast zijn enkele bouwprojecten (waaronder het resultaat van een succesvolle met lokale en regionale partners. Een ander noemenswaardig project is Groote Heide, waarin Valkenswaard gezamenlijk met omliggende gemeenten, Staatsbosbeheer en agrariërs de natuur versterkt. In de regio Zuidoost-Brabant worden de decentralisatieopgaven in een wisselende samenstelling gezamenlijk opgepakt. Initiatiefnemers voor deze zijn de 21 gemeenten, daarbij ondersteund door het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven (SRE). Onder andere op het gebied van Zorg en Welzijn stemmen de 21 gemeenten in dit verband het beleid af. Jeugdzorg: in opdracht van het portefeuillehoudersoverleg Zorg en Welzijn (SRE) wordt de informatie regionaal gestroomlijnd en formuleren de 21 SRE-gemeenten een transitieagenda Jeugd. Hierin staan de ambities en randvoorwaarden om lokaal/subregionaal en regionaal te komen tot een goede transitie in de jeugdzorg. AWBZ/Wmo: de A2-gemeenten (Heeze-Leende, Cranendonk en Valkenswaard) hebben de krachten gebundeld om de transitie AWBZ te verwezenlijken. In februari 2012 is het projectplan voor de eerste fase vastgesteld, met behoud van de vrijheid van de gemeenten om hun eigen keuzes te maken. Daarbij hebben zij tevens de voorkeur uitgesproken voor een beleidsneutrale invoering, waarbij het beleid het geld volgt. Verwacht wordt dat winst te behalen is in het efficiënt maken van het proces bij en met zorgaanbieders. Het doel is dat vanaf 2013 de nieuwe instroom van de doelgroep (burgers met een matige of zware beperking) ondersteuning bij de drie gemeenten kunnen aanvragen (inclusief aanvraag herindicatie). Met ingang van 2014 moet dit voor alle inwoners met een ondersteuningsvraag van de A2-gemeenten mogelijk zijn. In 2013 is er dus sprake van een ingroeisituatie. Werken naar vermogen: de volgende gemeenten bundelen de krachten om de Wwnv te implementeren: De Kempen (Bergeijk, Oirschot, Bladel, Reusel-de Mierden en Eersel), de A2- gemeenten (Heeze-Leende, Cranendonck en Valkenswaard), Best, Nuenen c.a., Son en Breugel en Eindhoven. Helmond zal nog aangeven op welke wijze zij de wil inzetten. De huidige twaalf samenwerkende gemeenten hebben een plan van aanpak opgemaakt. De implementatie wordt als een project gerealiseerd. De projectgroep wordt aangestuurd door een bestuurlijke klankbordgroep (wethouders deelnemende gemeenten). Er zijn zeven deelprojecten geformeerd, waarmee een beleidsinhoudelijke en ondersteunende taakverdeling is gemaakt. De besluitvorming zal nog steeds plaatsvinden op lokaal niveau. De projectorganisatie verwacht hier wel eenduidigheid te kunnen aanbrengen in de verordeningen. De activiteiten in het projectplan zijn zodanig gepland dat men vanaf het eerste kwartaal van 2012 zou kunnen starten. Naast de drie genoemde decentralisaties hebben de gemeenten van Zuidoost-Brabant ook aandacht voor de transitie van het passend. De gemeenten streven onder andere naar een centraal loket, dat in overleg met de ouders van het kind kan bepalen wat het kind nodig heeft aan. RUD: in Zuidoost Brabant werken de 21 gemeenten, de provincie en de SRE Milieudienst toe naar een gemeenschappelijke regeling voor de RUD. Momenteel geeft een stuurgroep nog richting aan de inrichtingsfase. 10 Gemeente Valkenswaard Gemeente Valkenswaard 11

7 Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Werken naar vermogen sverbanden sverbanden sverbanden: uit de begroting 2012 blijkt dat Valkenswaard onder andere in de volgende bestaande en participeert: SRE, GGD, Veiligheidsregio Zuidoost-Brabant, werkvoorzieningschap Regio Eindhoven (Ergon). Daarnaast investeert de gemeente in internationale, met name in aansluiting op de technologische driehoek Eindhoven, Leuven en Aken. De gemeente Valkenswaard heeft hiervoor de eerste contacten gelegd met Tienen (jumelagepartner), Hamont-Achel, Neerpelt en Lommel. : sinds 2004 werken de gemeenten Cranendonck, Heeze-Leende en Valkenswaard op operationeel niveau met elkaar samen. Buurgemeente Waalre deed aanvankelijk ook mee. Zo is er in 2009 een I-visie vastgesteld om te komen tot één centrale I&A-organisatie, die vanuit één centraal punt diensten levert aan de vier gemeenten. Daarnaast werken de gemeenten samen op het gebied van juridische zaken, inkoop en administratie (gemeentelijke uitvoeringsregelingen en belastingen). 12 Gemeente Valkenswaard Gemeente Valkenswaard 13

8 Verslag SWOT-gesprek gemeente Valkenswaard 4 september 2012 Algemeen Dit verslag is een verkorte weergave van de opgedane resultaten en indrukken tijdens de gesprekken van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant met het college van burgemeester en wethouders en een delegatie van de raad van de gemeente Valkenswaard. De gesprekken zijn gevoerd aan de hand van onder meer de beschreven situatie in de deskresearch en de antwoorden in de vragenlijst. De deskresearch maakt integraal onderdeel uit van dit verslag. De focus ligt op een aantal gezichtspunten, te weten: en gezonde financiële positie. Robuust en veerkrachtig bestuur dat ook onder minder gunstige omstandigheden effectief is en adequaat functioneert. Vermogen om opgaven en ambities te definiëren en om te zetten in uitvoering; gereed voor de uitvoering van de decentralisatieopgaven. Visie op ; sbereidheid, bijvoorbeeld strategische opgaven in de regio; prioritering conform opgaven Agenda van Brabant. Kennis en vermogen om te verbinden tussen inwoners, maatschappelijke en bestuurlijke partners. 14 Gemeente Valkenswaard Gemeente Valkenswaard 15

9 Interactie met Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Gezonde financiële positie sverbanden Sterk Het uitgavenniveau is tijdig aangepast aan de nieuwe werkelijkheid; daarvoor is er een toekomstvisie en een meerjarenkeuzenota opgesteld; er is een sluitende begroting tot 2016; de bezuinigingen komen met name uit efficiency en innovaties. De raadsleden zijn van mening dat het werken met de meerjarenkeuzenota tot zorgvuldige besluitvorming heeft geleid. Uitgaven voor Wmo vallen ,- mee; het principe van eigen kracht werkt al in Valkenswaard. De gemeentelijke organisatie functioneert naar behoren. Er is een goed gespreide bedrijvigheid en veel recreatie en toerisme. Met het bedrijf VDL wordt gesproken over de lange termijn (2030). In het voorjaar is de governance van de gemeenschappelijke regeling A2 geformaliseerd. Op het schaalniveau van het Ergon-gebied lijkt de in de voorbereiding voor de Wet werken naar vermogen succesvol te worden. De openheid van de politiek naar inwoners is in de afgelopen jaren enorm toegenomen. Zwak De raad is veel op de details gericht. De kunst van het loslaten is in ontwikkeling. Lange termijn perspectief voor A2-gemeenten is met de drie gemeenten niet bespreekbaar. In België zijn de provincies meer leidend dan gemeenten. De verschillen in cultuur belemmeren de grensoverschrijdende. Feitelijk komt de over de grens niet tot stand. Alhoewel de risico s in de grondexploitatie beheersbaar lijken, is het risicomanagement naar het oordeel van enkele raadsleden een zwak punt. Ondertussen is er een risicoparagraaf in de vorm van het weerstandsvermogen opgenomen in de begroting en is er een conceptnota beschikbaar gekomen over de strategische risico s. De Agenda van Brabant leeft niet bij de raadsleden. Wel is er zorg over de N69 die een hoge prioriteit heeft. Er heeft geen debat in de gemeenteraad plaatsgevonden over de decentralisatieoperaties. De raadsleden zien geen meerwaarde in een meer sturende of faciliterende rol van de provincie op het gebied van. Kansen De huidige situatie van de organisatie is op orde, maar voor de backoffice wordt gezocht naar schaalvergroting. De kleinere gemeenten zitten steeds meer gelijkwaardig aan tafel in SRE-verband. Alle betrokken 21 gemeenten zien het belang van in SRE-verband. De bestuurscultuur van Valkenswaard was niet goed, maar inmiddels is sinds 2000 de opgaande lijn aanwezig. Het is een goede zaak dat de aandacht van het college en de raad voor zorg door de transities toeneemt. A2 is een heldere subregio. De betekenis van het SRE voor de grote strategische onderwerpen zal positief gaan werken. De sluitende begroting maakt dat er nog geen pijnlijke keuzes noodzakelijk zijn. Bedreigingen De schaal van de A2-gemeenten is met inwoners te klein. Met name voor de bedrijfs voering is een grotere schaal noodzakelijk. Waalre wil zich (nog) niet committeren aan de A2-. Het onderwerp bestuurlijke legitimatie is nog te weinig onderwerp van gesprek in de gemeenteraad. In de discussie over de visie voor SRE is de raad onvoldoende aanwezig. Ook de raadsleden vinden dat ze nauwelijks invloed hebben op het beleid van het SRE. De raadsleden vinden dat in de volle breedte onderwerpen met betrekking tot regionale te weinig aandacht krijgen; Het overkomt ons en is vooral een zaak van bestuurders. De legitimiteit kan daardoor in gevaar komen. Vanwege de crisis staat de continuïteit van de winkelvoorzieningen onder druk. 16 Gemeente Valkenswaard Gemeente Valkenswaard 17

10