Brabantse Bestuursscan Gemeente Bernheze

Transcriptie

1 Brabantse Bestuursscan Gemeente Bernheze Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant 28 augustus 2012

2 Inleiding Het gemeentebestuur heeft in het kader van het project Krachtig Bestuur in Brabant gebruik- gemaakt van het aanbod van de provincie Noord-Brabant, in met de Vereniging Methodiek Hieronder de schematische weergave van de Brabantse Bestuursscan. van Brabantse Gemeenten, tot deelname aan de door BMC ontwikkelde Brabantse Bestuursscan. De resultaten van de scan zijn een spreekwoordelijke portretfoto (of: spiegelbeeld) van de gemeente om de eigen discussie en die met andere gemeenten en partners te stimuleren over de toekomstbestendigheid van de gemeente. Interactie met Gezonde financiële positie Samenwerking Samenwerking 3 O s sverbanden Decentralisatieopgaven Werken naar vermogen Uitvoering: Opdrachtgevers: De kern van het bestuurlijk profiel van de gemeente bestaat uit het fundament van een goed functionerende gemeente, hetgeen blijkt uit een stabiel bestuur, een organisatie die op orde is en een gezonde financiële positie. De bestuurlijke kent diverse vormen, variërend van het uitvoeren van een incidenteel intergemeentelijk project tot clustering van buurgemeenten tot een gemeenschappelijke organisatie. Dit veld is in het rechterdeel van het schema uiteengezet. De informatie is via zelfanalyse met vragenlijsten voor gemeenten (inventarisatie meningen) en deskresearch (inventarisatie feiten) verzameld. Vervolgens heeft een gesprek tussen gemeentebestuurders en enkele leden van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant plaatsgevonden. Dit alles leidt tot een zgn. SWOT-analyse van sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen. De gegevens uit de deskresearch en de SWOT-analyse zijn in dit document opgenomen. 2 Gemeente Bernheze Gemeente Bernheze 3

3 Bernheze is de naam voor de gemeente die is ontstaan in 1994 na een herindeling. De gemeente bestaat uit vijf verschillende plaatsen: Heesch, Nistelrode, Vorstenbosch, Heeswijk-Dinther en Loosbroek. Bevolking: inwoners, waarvan de verdeling mannen en vrouwen ongeveer gelijk is. 93,5% is autochtoon (ref. 84% in Noord-Brabant), tegenover 6,5% allochtoon (ref. 16% in Noord-Brabant). Bernheze kent een bevolkingsgroei van 0,10% (ref. 0,28% in Noordoost-Brabant). Dit komt voort uit een natuurlijke aanwas van 83 personen en een negatief migratiesaldo van -53. De groene druk (jonger dan 19 jaar) bedraagt 44,4% (38,5 gem. in Noord-Brabant) en de grijze druk (65 jaar of ouder) bedraagt 25,8% (25,7 gem. in Noord-Brabant). Uit onderzoek (CBS, 2011) blijkt dat de gemeente Bernheze de laagste lokale belastingen en heffingen voor huurders kent. Beroepsbevolking: Bernheze heeft arbeidsparticipanten en een gemiddeld percentage werkzoekenden van 2,6% (ref. gem. 5% in Nederland, CBS). Bernheze biedt werkgelegenheid in micro, kleine en middelgrote vestigingen. Het aandeel microvestigingen is 20% hoger dan het gemiddelde van Noord-Brabant. Daar staat tegenover dat de gemeente in Brabant gemiddeld nog 20% grote vestigingen kent, welke niet in Bernheze zijn gevestigd. In de groothandel en dienstverlening is een positief oprichtingssaldo van bedrijven, resp. 3,6% (ref. 0,8% in Noord-Brabant) en 4,8% (ref. 3,9% in Noord-Brabant). Woningen: Bernheze heeft woningen (t.o.v in heel Noord-Brabant). De gemiddelde woningwaarde is ,- (ref in,- Noord-Brabant). Dit is fors hoger dan het gemiddelde. Inkomen: Het gemiddelde persoonlijke inkomen ligt op ,- in Bernheze. Dit blijft iets achter op het regionale gemiddelde van ,- in Noord-Brabant burgers ontvangen een uitkering. Van de personen met een uitkering heeft 68% een AO-uitkering, 21% een WW-uitkering en 11% een Wwb-uitkering. Met uitzondering van de Wwb-uitkering (ref. 27% in Noord-Brabant) sluit dit aan bij het regionale en landelijke beeld. Gemeenteraad CDA Progressief Bernheze SP Bernheze Solidair OPG ABB VVD 6 zetels 3 zetels 3 zetels 3 zetels 3 zetels 2 zetels 1 zetel (CDA grootste partij, maar maakt geen onderdeel uit van de coalitie) College van burgemeester en wethouders dr. A.J.W. Boelhouwer burgemeester (waarnemend) M.A.W.J.M. Wijdeven wethouder (Bernheze solidair) A.J.M. Donkers wethouder (Onafhankelijk Politiek Groepering) J.A. van der Pas wethouder (Progressief Bernheze) R.E.S. van Moorselaar wethouder (SP) A.J.G. Bex MLD gemeentesecretaris Organisatiemodel Bernheze heeft een niet gekanteld afdelingenmodel en heeft acht afdelingen: 1 Facilitaire Dienstverlening, 2 Civiel en Cultuur en Techniek, Volkshuisvesting 3 Ruimtelijke Ordening en Grondzaken 4 Financiën, Belasting en Informatievoorziening 5 Milieu en Bouw 6 Publiekszaken 7 Bestuur, Personeel en Organisatie en 8 Welzijn en Onderwijs. 4 Gemeente Bernheze Gemeente Bernheze 5

4 Interactie met Interactie met Gezonde financiële positie Gezonde financiële positie De gemeente Bernheze valt in het begrotingsjaar 2012 onder het zogenoemde repressief toezicht. Uit het begrotingsonderzoek blijkt dat de begroting 2012, ook na het toepassen van een aantal correcties door de toezichthouder, niet structureel in evenwicht is. In de periode van de meerjarenraming wordt dit evenwicht wel bereikt. Daarbij is het nieuwe beleid uit de meerjarenraming gezuiverd. Tot dit beleid is, door het voor kennisgeving aannemen van de meerjarenraming, immers nog niet besloten. De gemeente Bernheze is voornemens te gaan herindelen met de gemeente Maasdonk. De gemeente Bernheze beschikt over voldoende weerstandsvermogen in relatie tot de vastgestelde risico s. Bij de berekening van het weerstandsvermogen laat de gemeente een forse post, de (geblokkeerde) algemene reserve, buiten beschouwing. Mede rekening houdend met deze post kan de conclusie van de gemeente, dat sprake is van een voldoende weerstandscapaciteit, worden onderschreven. De gemeente heeft een actief grondbeleid. Op basis van actuele exploitaties is sprake van een positief verwacht resultaat op de totale portefeuille. Voor een drietal verliesgevende projecten is een adequate voorziening getroffen. Aandachtspunt vormen de nog niet in exploitatie genomen complexen. Deze vormen bijna de helft van de totale waarde van de grondexploitaties. Van deze complexen heeft veruit het grootste deel betrekking op het bedrijventerrein Heesch-West. De gemeente heeft een aandeel van 12% in dit project en draagt voor dat deel bij aan de voorfinanciering. Het weerstandsvermogen voor de grondexploitaties is voldoende in relatie tot de ingeschatte risico s. In de uiteindelijke svorm behouden de beide grondgebiedgemeenten Maasdonk en Bernheze in samenspraak met s-hertogenbosch en Oss de regie (bestuursprogramma 2010, 2014). In 2011 heeft de gemeente op basis van het bestuursprogramma Bernheze, Gedreven en Gedragen twee werkbijeenkomsten met de raad georganiseerd. Uitgangspunt was het behoud van de afspraken in het collegeprogramma en de realisatie van de doelen. Tegelijkertijd zijn er mogelijkheden van besparingen besproken en samengevat in de perspectiefnota De nota laat zien dat de gemeente de mogelijkheid ziet om in 2012 ruim , aan bezuinigingen door te voeren. Op 28 september 2011 hebben de gemeenteraden van Bernheze en Maasdonk besloten tot een gemeentelijke herindeling/bestuurlijke fusie. In Bernheze is het voorstel aangenomen met 14 stemmen voor en 6 tegen. Belangstellenden worden via de website op de hoogte gehouden. Dit platform biedt ruimte om initiatieven te plaatsen, te discussiëren op een forum en om de laatste informatie en veel gestelde vragen te lezen. Deze meerwaarde van de herindeling bestaat uit met name kwalitatief betere dienstverlening, financiële voordelen en een betere strategische positie in de regio voor beide gemeenten. Daarnaast schetst de gemeente een beeld open te staan voor andere allianties en svormen met overheden (collegeprogramma, 2010). Zo werkt Bernheze ook op wat grotere schaal samen met andere gemeenten in de regio. Bernheze heeft uitgesproken als volwaardig partner deel te nemen aan de As- 50 met de gemeenten Oss, Uden en Veghel. Daarnaast draagt Bernheze bij aan de in Noordoost-Brabant. Voor beide sverbanden zijn thema s als hoogwaardig openbaar vervoer, de leefbaarheid in dorpen, een duurzame agrarische sector en het opwekken van duurzame energie belangrijke items. Een concreet voorbeeld: de gemeente werkt, op basis van afspraken met de provincie, samen met s-hertogenbosch, Oss en Maasdonk aan de planontwikkeling van een bedrijventerrein, Heesch-West. 6 Gemeente Bernheze Gemeente Bernheze 7

5 Interactie met Interactie met Gezonde financiële positie Gezonde financiële positie In 2010 heeft Bernheze ter voorbereiding op een mogelijke met de gemeente Maasdonk een onderzoek naar de positiebepaling laten uitvoeren. Uit dit onderzoek (BMC, 2010; beschikbaar op website blijkt dat Bernheze in de breedte over voldoende operationele bestuurskracht beschikt, maar versterking behoeft op het onderdeel strategisch vermogen om aan een regiefunctie invulling te geven. Het advies is om ontwikkelkracht te vinden in svormen om de bestuurskracht te behouden. In de periode november 2010 tot juli 2011 is allereerst de geïntensiveerd. Na evaluatie hebben beide gemeenteraden besloten tot herindeling. Uit evaluatie werd onder andere het volgende duidelijk: voor Maasdonk is er met name sprake van meerwaarde op de primaire gemeentelijke processen. Bernheze ervaart op een aantal terreinen meerwaarde, die onder andere tot uiting komt in de regionale context. Een financiële doorrekening is ook gemaakt, hierin zijn de financiële voor- en nadelen bij een fusie doorgerekend. Decentralisaties, het economische klimaat, vergrijzing en ontgroening noodzaken Bernheze in de toekomst tot meer dan een vergaande met andere partijen (toekomstvisie, 2011). Natuur en recreatie is het handelsmerk van Bernheze. Met een gemeentelijke herindeling tussen Bernheze en Maasdonk ontstaat een grote, landelijke gemeente tussen de stedelijke gebieden van s-hertogenbosch, Oss en Uden- Veghel. Een plattelandsgemeente die gelet op haar omvang en mogelijkheden (bestuurlijk, organisatorisch, financieel) in staat moet worden geacht om haar huidige en toekomstige, lokale en regionale opgaven, naar behoren te verrichten (BMC, 2010; beschikbaar op website Voor de dorpen Loosbroek en Vorstenbosch zijn in 2009 integrale dorpsontwikkelingsplannen (IDOP) gemaakt in samenspraak met de burgers. Een IDOP is een toekomstscenario voor kleine kernen. De IDOP Heeswijk-Dinther is in ontwikkeling. Met de IDOP voor Nistelrode wordt gestart (de provinciale subsidie is inmiddels niet meer mogelijk). In 2010 heeft de gemeente de interactie met de burgers, op basis van de burgerrollen, geïnventariseerd (waarstaatjegemeente.nl). In de verschillende rollen krijgt de gemeente een gemiddelde waardering op een 10-puntsschaal: als kiezer (5,9), als klant (7,6), als onderdaan (6,2), als partner (5,6) en als wijkbewoner (6,9). De sociale structuur in de gemeente wordt als goed beschouwd. In de programmabegroting 2011 is het voornemen opgenomen om de burgerparticipatie verder in te richten, om inwoners te betrekken bij het maken van beleid. Hiervoor gaat de gemeente de spelregels voor burgerparticipatie van de Nationale Ombudsman toepassen (participatiewijzer: heldere keuze vooraf, constructieve houding, informatieverstrekking). 8 Gemeente Bernheze Gemeente Bernheze 9

6 Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Werken naar vermogen sverbanden sverbanden De gemeente Bernheze heeft elf basisscholen. Gezien de noodzaak van bezuinigingsmaatregelen en de terugloop van de leerlingenprognoses zet de gemeente de middelen voor de nieuwbouw zo efficiënt mogelijk in. Men heeft een voorgenomen investering in nieuwbouw voor basisschool Beekgraaf te Nistelrode en basisschool Emmaus te Heesch. Bernheze heeft in het voortgezet : Bernrode (gymnasium) en Het Hooghuis (theoretische en gemengde leerweg). Daarnaast gaan leerlingen uit Bernheze naar Oss, Veghel en Uden. Een van de pijlers van de toekomstvisie (uit 2011) is Groei met behoud van het goede. Vooralsnog ziet de gemeente Bernheze geen krimp. Zelfs als op termijn krimp onvermijdelijk is, wil het bestuur dit in ieder geval zo lang en zo veel mogelijk voorkomen. De gemeente creëert mogelijkheden om de jongeren binnen te houden. Zo is er ruimte voor groei, met behoud van het goede (toekomstvisie 2020). In het sverband tussen de gemeente Bernheze en de Samenwerkingwerkende Ondernemingsverenigingen Bernheze werkt de gemeente samen met ondernemers uit de regio/gemeenten. De gemeente streeft naar actief economisch beleid ten behoeve van een optimale invulling en versterking van het economisch klimaat, zowel voor de gemeente Bernheze op zich als binnen en met de regio (programmabegroting, 2011). Op de drie decentralisatiethema s heeft de gemeente Bernheze een plan ontwikkeld (of is deze in ontwikkeling). Jeugdzorg (20 gemeenten) en AWBZ (12 gemeenten) wordt in de subregio Maasland (Bernheze, Maasdonk en Oss) binnen de regio Brabant-Noordoost georganiseerd. Voor de transitie Wet werken naar vermogen (Wwnv) zijn (nog) geen subregio s benoemd. Dit thema wordt gezamenlijk opgepakt door twaalf regio s. Jeugdzorg: in aanloop naar een totale transitie van de jeugdzorg, werkt Bernheze mee aan de regionale transitieagenda van Noordoost-Brabant. Het doel is om in 2012 een visie te ontwikkelen en in 2013 de implementatie te starten. Bernheze heeft geen kartrekkers- of aanjagersrol, maar sluit aan vanuit de subregio Maasland (Oss is hierin kartrekker). Bernheze is wel verantwoordelijk voor de bestuurlijke en ambtelijke inbedding van de initiatieven. Een vertaling hiervan is nog niet voorhanden. AWBZ/Wmo: de taken van de AWBZ worden getrapt gedecentraliseerd naar de Wmo. Dit gebeurt vanuit een regionale in Noordoost-Brabant. Ook hier sluit Bernheze aan bij de subregio Maasland. In een plan van aanpak is het tweesporenbeleid toegelicht (functies die overkomen uit de AWBZ en nieuwe functies) en de uitwerking (inzet, financiën, communicatie) voor iedere betrokken gemeente vastgesteld. Uitgangspunt is om in januari 2013 te starten met implementatie. De gemeente Bernheze heeft zelf ook een beleidsplan Wmo om uitvoering te geven aan de prestatievelden in 2012 en Werken naar vermogen: een werkdocument om de implementatie van de Wet werken naar vermogen per 1 januari 2013 in te laten gaan, is gereed. Als uitgangspunt voor regionale wordt uitgegaan van de regio Brabant Noordoost-Oost: Bernheze, Boekel, Boxmeer, Cuijk, Grave, Landerd, Maasdonk, Mill en Sint Hubert, Oss, Sint Anthonis, Uden en Veghel. De regionale richtlijnen en de afstemmingsvorm zijn in het plan uiteengezet. Het is nog niet duidelijk welke rol een individuele gemeente (zoals Bernheze) speelt. Wel is de gemeenteraad reeds geïnformeerd en zal voor de zomer een beleidskader (regionaal) ter vaststelling worden aangeboden. Voor Bernheze betreft het een doelgroep van 688 personen en voor het gehele sverband personen. Brabant Noord is de RUD waar Bernheze in de toekomst onderdeel van zal uitmaken. De RUD sluit aan op de grenzen van de veiligheidsregio. Bernheze heeft al aangegeven aan te sluiten bij het uitvoeringsstation van RMB (zie sverbanden). 10 Gemeente Bernheze Gemeente Bernheze 11

7 Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Werken naar vermogen sverbanden sverbanden Regionaal Milieubedrijf: het RMB is een sverband tussen 13 gemeenten in Noordoost- Brabant. In samenspraak met de betrokken partijen levert het RMB kennis en expertise op het gebied van o.a. milieubeleid, gebiedsontwikkeling en duurzame ontwikkeling. Daarnaast vindt Bernheze binnen de Veiligheidsregio Brabant-Noord (21 gemeenten), Districtelijke driehoek Maasland (Maasdonk, Oss, Bernheze), Regionale ambulancevoorziening (47 gemeenten in Brabant Midden, West- en Noord), Werkvoorzieningsschap Noordoost Brabant (IBN) (Boekel, Boxmeer, Cuijk, Grave, Landerd, Lith, Maasdonk, Mill en Sint Hubert, Oss, Sint Anthonis, Uden, Veghel) en op specifieke terreinen (centrum voor Jeugd en Gezin, GGD, Woningcorporaties). Bestuurlijke en operationele wordt gevonden met Maasdonk. Op 3 en 8 november 2011 hebben de gemeenteraden een plan van aanpak vastgesteld. Het plan van aanpak geeft aan welke stappen de gemeente de komende periode zet. Deze stappen of activiteiten leiden tot een plan voor de nieuwe gemeente (herindelingsontwerp). Hierin staat onder andere de redenen voor de herindeling, de financiële uitgangspunten en hoe de nieuwe gemeente eruit moet zien. De beide gemeenteraden nemen in september 2012 een besluit. 12 Gemeente Bernheze Gemeente Bernheze 13

8 Verslag SWOT-gesprek gemeente Bernheze 17 april 2012 Algemeen Dit verslag is een verkorte weergave van de opgedane resultaten en indrukken tijdens de gesprekken van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant met het college van burgemeester en wethouders en een delegatie uit de raad van de gemeente Bernheze. De gesprekken zijn gevoerd aan de hand van onder meer de beschreven situatie in de deskresearch en de antwoorden in de vragenlijst. De deskresearch maakt integraal onderdeel uit van dit verslag. De focus ligt op een aantal gezichtspunten, te weten: en gezonde financiële positie. Robuust en veerkrachtig bestuur dat ook onder minder gunstige omstandigheden effectief is en adequaat functioneert. Vermogen om opgaven en ambities te definiëren en om te zetten in uitvoering; gereed voor de uitvoering van de decentralisatieopgaven. Visie op ; sbereidheid, bijvoorbeeld strategische opgaven in de regio; prioritering conform opgaven Agenda van Brabant. Kennis en vermogen om te verbinden tussen inwoners, maatschappelijke en bestuurlijke partners. 14 Gemeente Bernheze Gemeente Bernheze 15

9 Interactie met Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Gezonde financiële positie sverbanden Sterk Een herindeling met Maasdonk past goed, omdat beide gemeenten een sterk agrarisch karakter hebben met veel buitengebied. De laatste herindeling heeft wel een positieve uitwerking gehad. Uiteindelijk zijn alle kernen er qua voorzieningenniveau op vooruit gegaan. Dat is ook de opvatting van de bevolking. De eigenheid/identiteit van de kernen verandert niet door een herindeling. Bernheze is van wezenlijk belang voor de food valley, omdat veel grondstoffen komen van het agrarisch gebied in Bernheze. De kracht van Bernheze is onder meer dat de gemeente niet bedreigend is voor andere gemeenten. De raad heeft het college een expliciete opdracht verleend om de in de As50 te zoeken. Zwak Kernen van Maasdonk en Bernheze hebben niet veel gemeen. Uiteindelijk zal een herindeling met Maasdonk niet voldoende zijn. Ook dan is de gemeente te klein voor opgaven voor de lange termijn (tijdshorizon 15 jaar). Uiteindelijk is een As50-gemeente een betere schaal. Voor een succesvolle regionale is het belangrijk dat de partners qua omvang en kracht vergelijkbaar zijn (gelijkwaardigheid). Dat is nu nog onvoldoende het geval. Het is een gemiste kans als ook Berlicum niet bij de herindelingsdiscussie wordt betrokken. Het samenwerken in wisselende coalities wordt niet als een belemmering ervaren. Kansen Aantoonbaar is er de laatste maand veel in beweging gekomen op het terrein van in de regio. De gemeente is sterker geworden door de binnen de As50. Het college van Bernheze is uitgesproken in haar opvatting dat subregionaal alleen kan als het niet vrijblijvend is. Een gemeenschappelijke regeling is de meest voor de hand liggende constructie. Het college ziet een heldere subregionale structuur, namelijk: De Meierij, de As50 en het Land van Cuijk. Of er dan nog toegevoegde waarde is voor de regio Noordoost is de vraag. Het zou goed zijn als de provincie meer faciliterend gaat optreden in het proces van herindeling. Bedreigingen De vorige herindeling heeft een diep wantrouwen opgeleverd in provinciale commissies. De herindeling met Maasdonk is voor Bernheze niet noodzakelijk. De urgentie voor Maasdonk is groter. De kans bestaat dat de herindeling met Maasdonk voor Bernheze financieel onvoordelig kan uitpakken. Het meerderheidsbelang van s-hertogenbosch kan belemmerend zijn voor de bij Heesch-West, als de individuele belangen van s-hertogenbosch te veel de boventoon voeren. s-hertogenbosch stelt zich in de beleving van partners te veel als machtsblok op. 16 Gemeente Bernheze Gemeente Bernheze 17

10