Brabantse Bestuursscan Gemeente Gilze en Rijen

Transcriptie

1 Brabantse Bestuursscan Gemeente Gilze en Rijen Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant 21 november 2012

2 Inleiding Het gemeentebestuur heeft in het kader van het project Krachtig Bestuur in Brabant gebruikgemaakt van het aanbod van de provincie Noord-Brabant, in met de Vereniging van Brabantse Gemeenten, tot deelname aan de door BMC ontwikkelde Brabantse Bestuursscan. De resultaten van de scan zijn een spreekwoordelijke portretfoto (of: spiegelbeeld) van de gemeente om de eigen discussie en die met andere gemeenten en partners te stimuleren over de toekomstbestendigheid van de gemeente. Methodiek Hieronder de schematische weergave van de Brabantse Bestuursscan. Interactie met Gezonde financiële positie Samenwerking Samenwerking 3 O s sverbanden Decentralisatieopgaven Werken naar vermogen Uitvoering: Opdrachtgevers: De kern van het bestuurlijk profiel van de gemeente bestaat uit het fundament van een goed functionerende gemeente, hetgeen blijkt uit een stabiel bestuur, een organisatie die op orde is en een gezonde financiële positie. De bestuurlijke kent diverse vormen, variërend van het uitvoeren van een incidenteel intergemeentelijk project tot clustering van buurgemeenten tot een gemeenschappelijke organisatie. Dit veld is in het rechterdeel van het schema uiteengezet. De informatie is via zelfanalyse met vragenlijsten voor gemeenten (inventarisatie meningen) en deskresearch (inventarisatie feiten) verzameld. Vervolgens heeft een gesprek tussen gemeentebestuurders en enkele leden van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant plaatsgevonden. Dit alles leidt tot een zgn. SWOT-analyse van sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen. De gegevens uit de deskresearch en de SWOT-analyse zijn in dit document opgenomen. 2 Gemeente Gilze en Rijen Gemeente Gilze en Rijen 3

3 De gemeente Gilze en Rijen is een uitgestrekte gemeente ten zuidwesten van Tilburg in de provincie Noord-Brabant. Gilze en Rijen grenst aan de gemeenten Dongen, Tilburg, Goirle, Oosterhout, Breda en Alphen-Chaam. De gemeente bestaat uit de kernen Gilze, Hulten, Molenschot en Rijen. Bevolking: bewoners (per ) waarvan de verdeling mannen en vrouwen ongeveer gelijk is. 84,8% is autochtoon (ref. 84% in Noord-Brabant), tegenover 15,2% allochtoon (ref. 16% in Noord-Brabant). Gilze en Rijen kent een bevolkingsgroei van -0,42% (ref. 0,38% in Noord-Brabant). Dit komt voort uit een geboorteoverschot van 0,26% (ref. 0,21% in Noord-Brabant) en een migratieoverschot van -0,69% (ref. 0,17% in Noord-Brabant). De groene druk (jonger dan 19 jaar) bedraagt 39,5% (38,5% gem. in Noord-Brabant) en de grijze druk (65 jaar of ouder) bedraagt 24,9% (25,7% gem. in Noord-Brabant). Beroepsbevolking: Gilze en Rijen heeft micro, kleine, middelgrote en grote ondernemingen in haar gemeente. Het percentage grote ondernemingen (28%) ligt opvallend genoeg voor een kleine gemeente, hoger dan het regionaal en landelijk gemiddelde (deze liggen zowel regionaal als landelijk op 20%). Oorzaak is waarschijnlijk de vliegbasis Gilze-Rijen. De gemeente kent een positief oprichtingssaldo in de sectoren nijverheid, groothandel, dienstverlening en detailhandel. Woningen: Gilze en Rijen heeft woningen (t.o.v in heel Noord-Brabant) en een woningtoename van 0,46%. De gemiddelde woningwaarde is ,- en ligt daarmee net onder het Brabants gemiddelde (ref ,- in Noord-Brabant). Inkomen: het gemiddeld persoonlijk inkomen ligt op ,-. Dit blijft iets achter op het regionale gemiddelde van ,- in Noord-Brabant burgers ontvangen een uitkering. Van de personen met een uitkering heeft 58% een AO-uitkering, 23% een WW-uitkering en 19% een WWBuitkering. Er zijn minder AO-uitkeringen en minder WW- en WWB-uitkeringen dan gemiddeld in Noord-Brabant en Nederland. Gemeenteraad Kern 75: PvdA: Gemeentebelang: VVD: CDA: 7 zetels 5 zetels 3 zetels 3 zetels 3 zetels College van burgemeester en wethouders A.J.W. Boelhouwer burgemeester (PvdA) W.H. Starreveld wethouder (Kern 75) L.C. Lavooij wethouder (PvdA) R.W.F. Dols wethouder (CDA) G.J.F.M. Vlekke gemeentesecretaris Organisatiemodel Gilze en Rijen heeft een niet-gekanteld afdelingenmodel. Onder de directie vallen tien afdelingen. De afdelingen zijn: Ruimtelijke Ontwikkeling, Ingenieursbureau, Veiligheid, Vergunningen en Handhaving, Beheer Openbare Ruimte, Sociale Zaken, Welzijn, Sport en Onderwijs, Bedrijfsondersteuning, Facilitaire Zaken, Financiën, Planning en Control en Prisma. 4 Gemeente Gilze en Rijen Gemeente Gilze en Rijen 5

4 Interactie met Interactie met Gezonde financiële positie Gezonde financiële positie Financiën op orde: de gemeente Gilze en Rijen valt in het begrotingsjaar 2012 onder het zogenoemde repressief toezicht. De begroting 2012 van de gemeente Gilze en Rijen is sluitend. De gemeente heeft de risico s in beeld. Het weerstandsvermogen is voldoende om de risico s af te dekken. Grondbeleid: de grondexploitaties zijn actueel. De weerstandscapaciteit voor de grondexploitaties overtreft de berekende risico s. : in de managementletter 2011 is ook gerapporteerd over de interne beheersing (van de bedrijfsprocessen). Hieruit blijken nog enkele verbeteringen nodig, waaronder op het gebied van grondexploitaties (bijvoorbeeld scenariovorming in resultaatontwikkelingen Midden-Brabant Poort en scenario s voor grondexploitatie in het algemeen). In 2010 heeft de invoering van de nieuwe organisatie- en managementstructuur plaatsgevonden. Op basis van de onlangs vastgestelde toekomstvisie onderzoekt de gemeente in hoeverre zij in personeelsopzicht klaar is voor de toekomst, zowel in kwalitatief als in kwantitatief opzicht. Op basis van de resultaten van dit onderzoek zet zij nadere acties uit, bijvoorbeeld op het gebied van bijscholing en competentieontwikkeling. Via niet-gedwongen ontslag, tracht de gemeente daarnaast voor 2015 een bezuinigingsdoelstelling van 10% op de personeelskosten te realiseren. Samenwerking: Gilze en Rijen benadrukt in haar toekomstvisie dat zij een zelfstandige gemeente blijft. Vanuit die positie wil zij nadrukkelijk langdurige en vaste sverbanden aangaan. Onderscheid wordt gemaakt tussen het strategisch/bestuurlijk niveau en het ambtelijk niveau. Ook in het coalitieprogramma wordt de positieve houding ten aanzien van samenwerken benadrukt, al wordt tevens de kanttekening gemaakt stil te staan bij valkuilen, zoals de neiging tot bureaucratie, bestuurlijke drukte en kostenverhoging. Strategisch: Gilze en Rijen maakt deel uit van de ROM-gemeenten, welke op verschillende beleidsterreinen samenwerken. De volgende gemeenten participeren hier ook in: Dongen, Goirle, Hilvarenbeek, Loon op Zand, Oisterwijk, Tilburg en Waalwijk. In de met de ROM is eind 2009 de intentie uitgesproken te komen tot een strategische agenda voor Midden-Brabant. In 2010 is deze agenda uitgewerkt in een vijftal thema s waarbij social innovation het verbindende element is. Er vindt regionale afstemming plaats op gebieden als sociale zaken, huisvesting, bedrijfsterreinen, toerisme en recreatie, ruimtelijke ontwikkeling, milieu, Wmo en jeugd. Onder andere in dit verband wil Gilze en Rijen werken aan verbindend bestuur en een voortrekker zijn in de met buurgemeenten in het groene buffergebied tussen Breda en Tilburg. Binnen het ROM-verband heeft zij een trekkende rol in de transitie jeugdzorg. Ambtelijk: om de kwaliteit en efficiency van de bedrijfsvoering en dienstverlening te vergroten en de kwetsbaarheid van de organisatie te verminderen, werkt de gemeente samen met buurgemeenten. Daarbij geeft Gilze en Rijen aan dat zij voorziet dat ambtelijke diensten van de gemeente met die van buurgemeenten op onderdelen samengaan. Gilze en Rijen zet hierbij in op intensieve met Goirle, Alphen- Chaam en Baarle-Nassau. Daarnaast is zij voornemens met Dongen in gesprek te blijven over op onderdelen van het gemeentelijk beleid (toekomstvisie 2025). In een zeer recent nieuwsbericht van 12 juni 2012 lieten de colleges van de betreffende gemeenten Goirle, Alphen-Chaam en Baarle-Nassau gezamenlijk in een persverklaring echter weten dat de grote inspanningen die het afgelopen jaar geleverd zijn niet tot resultaat kunnen leiden. Daarmee is, volgens het persbericht, de verregaande tussen Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Gilze en Rijen en Goirle van de baan. 6 Gemeente Gilze en Rijen Gemeente Gilze en Rijen 7

5 Interactie met Interactie met Gezonde financiële positie Gezonde financiële positie April 2012 is de toekomstvisie Wij zijn Gilze en Rijen vastgesteld. De toekomstvisie is nadrukkelijk bedoeld als sturingselement. Het is een richtsnoer voor het toekomstig handelen van de gemeente en biedt een afwegingskader voor het maken van toekomstige richtinggevende keuzes over taak- en rolopvatting op verschillende beleidsterreinen, binnen de financiële mogelijkheden. De pijlers richten zich op de volgende thema s: dorpen in het groen tussen twee steden, wonen en leven met oog voor elkaar, ruimte voor bedrijvigheid, een mooi en duurzaam buitengebied en verbindend bestuur dicht bij de inwoners. De burger heeft ook meegewerkt aan de toekomstvisie door middel van gesprekken. Dit heeft geleid tot 22 nieuwe inzichten voor de toekomstvisie. Zo is in de conceptvisie nu bijvoorbeeld nadrukkelijk opgenomen dat de gemeente bij nieuwe ontwikkelingen rekening houdt met de positionering van de vliegbasis (bron: website gemeente Gilze en Rijen). In de betreffende toekomstvisie wordt benadrukt dat de nieuwe ambtenaar ontvankelijk is voor de inbreng van de burger. Zij hebben niet alleen bestuurlijk invoelingsvermogen, maar ook een invoelingsvermogen voor wat de burger beweegt en wat hem raakt en hoe hij wel en niet wil worden bediend. Bezoekers van de publieksbalie in Gilze en Rijen beoordelen de dienstverlening in 2008 met een 7,2. Dit is iets lager dan de waardering voor de gemiddelde gemeente in dezelfde grootteklasse (gem. 7,7). In 2010 heeft Gilze en Rijen opnieuw meegedaan aan het onderzoek. Van de 68 rapportcijfers is er slechts 1 onvoldoende. Ten opzichte van het vorige onderzoek in 2008 liggen de scores in 2010 gemiddeld gezien hoger. Onlangs heeft de gemeente Gilze en Rijen een Klantcontactcentrum ingericht. De gemeentebalie in Gilze is gesloten, hetgeen bezuinigingsvoordelen oplevert. In 2010 heeft de gemeente ook deelgenomen aan het onderzoek naar burgerrollen, zogeheten waar staat je gemeente. In de verschillende rollen krijgt de gemeente voornamelijk een gemiddelde waardering op een 10-puntsschaal: als kiezer (6), als klant (7,7), als onderdaan (6,3), als partner (6) en als wijkbewoner (6,8). 8 Gemeente Gilze en Rijen Gemeente Gilze en Rijen 9

6 Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Werken naar vermogen sverbanden sverbanden De gemeente werkt aan de economische ontwikkeling van de regio in het Midpoint Brabant. Dit is een van overheden, ondernemers en - en onderzoeksinstellingen. Midpoint concentreert zich op het realiseren van innovatieve verbindingen in vier sectoren: logistiek, toerisme & recreatie, zorg & wellness en luchtvaart & industrieel onderhoud. Gilze en Rijen volgt het principe dat een sterke omgeving ook de gemeente sterker maakt. In 2010 is de gemeente met haar spartner de planuitvoering gestart van Bedrijvenpark Midden-Brabant Poort (fase 1). Midden-Brabant Poort bestaat uit een bedrijvenpark van 26 hectare, waar Gilze en Rijen er 16 hectare van uitgeeft. De gemeente telt tien basisscholen. Voortgezet genieten de scholieren uit Gilze en Rijen voornamelijk in Dongen, Tilburg en Breda. In de regio Midden-Brabant worden de drie decentralisatiethema s zo veel mogelijk gezamenlijk opgepakt. Initiatiefnemers hierin zijn de ROM (Regionaal Overleg Midden-Brabant)-gemeenten. De volgende gemeenten participeren in dit overleg: Dongen, Gilze en Rijen, Goirle, Hilvarenbeek, Loon op Zand, Oisterwijk, Tilburg en Waalwijk. Heusden sluit alleen aan waar het gaat om de transitie Wet werken naar vermogen (Wwnv). Uitgangspunt in de regionale is Lokaal, tenzij, hetgeen aangeeft dat er in de voorbereiding regionaal wordt samengewerkt, maar het primaat blijft een lokale aangelegenheid. De koers is op de verschillende domeinen bepaald. Ook het kwartiermakerschap is belegd en de projectgroepen zijn ingericht. De volgende stap is de inrichting van de overlegstructuur. Momenteel wordt er een keuzenota voorbereid waarin de toegang, arrangementen, contracten (met afnemers) en verantwoording zijn geregeld. Op de drie transitiethema s heeft Gilze en Rijen tevens een lokaal projectplan gereed waarin het beleidsmatige en financieringsvraagstuk worden behandeld. Jeugdzorg: de jeugdzorg wordt vanaf 1 januari 2015 van het Rijk overgeheveld naar de gemeenten. In december 2011 is een regionaal transitieplan Jeugd voor de regio Midden-Brabant opgeleverd. De uitvoeringsorganisatie wordt opgezet volgens de principes van programmasturing en projectmatig werken. De bestuurders binnen het portefeuillehoudersoverleg hebben uit hun midden drie wethouders (Tilburg, Waalwijk en Gilze en Rijen) aangewezen als kartrekker. De wethouder van Tilburg, tevens voorzitter van het portefeuillehoudersoverleg is ook voorzitter van de kartrekkers. Ook het regionale aanjaagteam van deze transitie wordt ingevuld door deze drie gemeenten. De ambtelijke programmasturing wordt geleverd door de machinekamer, waarin de gemeenten Tilburg, Waalwijk, Gilze en Rijen, Goirle, de provincie en de coördinator CJG centraal deel van uit maken. AWBZ/Wmo: de acht gemeenten betrekken vanuit de decentralisatie AWBZ ook de twee andere decentralisaties. Er zijn verschillende scenario s geschetst voor passende arrangementen. RUD: de regio Midden (acht gemeenten) heeft aangegeven te willen samenwerken met de regio West (achttien gemeenten) en zo samen één RUD West- en Midden-Brabant te vormen. De 26 gemeenten en de provincie hebben een intentieverklaring ondertekend. Het werkgebied is daarmee gelijk aan de Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant. Hiermee is de inrichting van de RUD begonnen. Het doel is om naast het landelijke basispakket, ook de milieutaken onder te brengen bij de RUD. In de provinciaal bestuurlijke regiegroep van 25 januari 2012 is besloten dat de BRZO-omgevingsdienst van Noord-Brabant de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant wordt. Een volledig bedrijfsplan van de nieuwe omgevingsdienst Midden- en West-Brabant is vastgesteld. De RUD zal worden opgericht als openbaar lichaam onder een functionele gemeenschappelijke regeling, die wordt aangestuurd door de colleges van de gemeenten en Gedeputeerde Staten van de provincie. Werken naar vermogen: op regionaal niveau wordt er tussen de acht gemeenten naar gezocht, die tevens aanhaakt bij de andere twee transities. 10 Gemeente Gilze en Rijen Gemeente Gilze en Rijen 11

7 Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Werken naar vermogen sverbanden sverbanden sverbanden: de gemeente is in de volgende sverbanden actief: Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant, regeling Regionaal Overleg Midden-Brabant, GGD Hart voor Brabant, Politie Regio Midden en West-Brabant, RAV en NV Brabant Water, Samenwerking Water West-Brabant (SWWB), Stichting Inkoopbureau West-Brabant, Midpoint Brabant en de Diamantgroep (Wsw). Deze lijst is uiteraard niet uitputtend. Zo werkt Gilze en Rijen daarnaast ook nog actief samen met partners uit de keten. : vanaf de zomer 2011 is de gemeente Gilze en Rijen aangesloten bij het sverband Dimpact (midoffice-systemen). Dat zorgt voor de inrichting van een Klant Contact Centrum (KCC). In 2012 heeft de gemeente zichzelf de opdracht gegeven om op alle gemeentelijke taakvelden te bezien of er mogelijkheden zijn om via efficiency, ICT-oplossingen, uitbesteding of de doeltreffendheid en/of doelmatigheid te verbeteren. Een verdergaande ambtelijke met Goirle, Baarle-Nassau en Alphen-Chaam is vooralsnog niet geslaagd. 12 Gemeente Gilze en Rijen Gemeente Gilze en Rijen 13

8 Verslag SWOT-gesprek gemeente Gilze en Rijen 26 juni 2012 Algemeen Dit verslag is een verkorte weergave van de opgedane resultaten en indrukken tijdens de gesprekken van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant met het college van burgemeester en wethouders en een delegatie uit de raad van de gemeente Gilze en Rijen. De gesprekken zijn gevoerd aan de hand van onder meer de beschreven situatie in de deskresearch en de antwoorden in de vragenlijst. De deskresearch maakt integraal onderdeel uit van dit verslag. De focus ligt op een aantal gezichtspunten, te weten: en gezonde financiële positie. Robuust en veerkrachtig bestuur dat ook onder minder gunstige omstandigheden effectief is en adequaat functioneert. Vermogen om opgaven en ambities te definiëren en om te zetten in uitvoering; gereed voor de uitvoering van de decentralisatieopgaven. Visie op ; sbereidheid, bijvoorbeeld strategische opgaven in de regio; prioritering conform opgaven Agenda van Brabant. Kennis en vermogen om te verbinden tussen inwoners, maatschappelijke en bestuurlijke partners. 14 Gemeente Gilze en Rijen Gemeente Gilze en Rijen 15

9 Interactie met Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Gezonde financiële positie sverbanden Sterk De gemeente is financieel gezond; de risico s zijn goed in beeld. De gemeentelijke organisatie is goed op orde. De gemeente is actief in de in ROM-verband. De relatie met Tilburg op strategische sonderwerpen zoals en aerospace/maintenance. Strategische visie op toekomst aerospace/maintenance in met Amsterdam, Woensdrecht en Maastricht. De gemeente beschikt over loyale hardwerkende ambtenaren. Zwak De Agenda voor Brabant is niet bekend en staat niet op de agenda; op onderdelen worden wel activiteiten uitgevoerd die zouden passen binnen de Agenda. De raad is nog onvoldoende betrokken bij de toekomst van de gemeentelijke organisatie en. Social innovation, het thema van de regio, is een lege huls, aangezien een heldere definitie ontbreekt en er ook nog geen concrete uitwerking plaatsvindt. Kansen De op het operationele vlak met Dongen, Alphen-Chaam en Baarle-Nassau biedt mogelijkheden. Gezamenlijke regionale aanpak naast revitalisering. Ondersteuning vanuit de provincie voor het stimuleren en het faciliteren van de kan tot versnelling en verbetering leiden. Intensieve tussen de gemeenten kan leiden tot een groene buffer tussen Breda en Tilburg. Het stellen van prioriteiten op basis van de visie 2025 biedt kansen. De gemeente heeft nog voldoende ruimte binnen haar belastinggebied. De op diverse terreinen, maar ook de overlap in bepaalde thema s, kan de formele grenzen tussen Midden- en West-Brabant opheffen. Actievere deelname aan de uitwerking van de Agenda van Brabant biedt kansen (Midpoint, Gate 2). Bedreigingen De gemeente ziet in dat het noodzakelijk is om op onderdelen schaalvergroting te zoeken om komende kwetsbaarheid te voorkomen. Het mislukken van de tussen Goirle, Baarle-Nassau, Alphen-Chaam en Gilze en Rijen. Het bouwen van woningen ondergaat vertraging ten gevolge van de economische crisis. De discussie omtrent de spoorzone en infrastructuur wordt onvoldoende gezamenlijk op de agenda gezet door de B5 en gemeenten die knelpunten ondervinden als gevolg van diezelfde infrastructuur. Er is geen gezamenlijke agendering en voor gemeenten die niet tot de B5 behoren is het zeer moeilijk om zaken gedaan te krijgen. Het vet is van de botten; er is stevig bezuinigd en de voorzieningen zijn goed. Nieuwe taken en/ of kortingen leiden dus tot ingrepen in voorzieningen en/of belastingverhoging. De inzet van Tilburg in de wordt zeer gewaardeerd, maar de insteek van Tilburg bij bepaalde dossiers als jeugdzorg is te veel gericht op de eigen stedelijke aanpak. 16 Gemeente Gilze en Rijen Gemeente Gilze en Rijen 17

10