Brabantse Bestuursscan Gemeente Hilvarenbeek

Transcriptie

1 Brabantse Bestuursscan Gemeente Hilvarenbeek Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant 21 november 2012

2 Inleiding Het gemeentebestuur heeft in het kader van het project Krachtig Bestuur in Brabant gebruikgemaakt van het aanbod van de provincie Noord-Brabant, in met de Vereniging van Brabantse Gemeenten, tot deelname aan de door BMC ontwikkelde Brabantse Bestuursscan. De resultaten van de scan zijn een spreekwoordelijke portretfoto (of: spiegelbeeld) van de gemeente om de eigen discussie en die met andere gemeenten en partners te stimuleren over de toekomstbestendigheid van de gemeente. Methodiek Hieronder de schematische weergave van de Brabantse Bestuursscan. Interactie met Gezonde financiële positie Samenwerking Samenwerking 3 O s sverbanden Decentralisatieopgaven Werken naar vermogen Uitvoering: Opdrachtgevers: De kern van het bestuurlijk profiel van de gemeente bestaat uit het fundament van een goed functionerende gemeente, hetgeen blijkt uit een stabiel bestuur, een organisatie die op orde is en een gezonde financiële positie. De bestuurlijke kent diverse vormen, variërend van het uitvoeren van een incidenteel intergemeentelijk project tot clustering van buurgemeenten tot een gemeenschappelijke organisatie. Dit veld is in het rechterdeel van het schema uiteengezet. De informatie is via zelfanalyse met vragenlijsten voor gemeenten (inventarisatie meningen) en deskresearch (inventarisatie feiten) verzameld. Vervolgens heeft een gesprek tussen gemeentebestuurders en enkele leden van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant plaatsgevonden. Dit alles leidt tot een zgn. SWOT-analyse van sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen. De gegevens uit de deskresearch en de SWOT-analyse zijn in dit document opgenomen. 2 Gemeente Hilvarenbeek Gemeente Hilvarenbeek 3

3 De gemeente Hilvarenbeek is per 1 januari 1997 gefuseerd met de gemeente Diessen. De gemeente Hilvarenbeek grenst aan de gemeenten Goirle, Tilburg, Oisterwijk, Oirschot, Bladel en Reuselde Mierden en aan de Belgische grens. De gemeente bestaat uit de kernen Hilvarenbeek, Baarschot, Biest-Houtakker, Diessen, Esbeek en Haghorst. Bevolking: bewoners (per ) waarvan de verdeling mannen en vrouwen bijna gelijk is. 94% is autochtoon (ref. 84% in Noord-Brabant), tegenover 6% allochtoon (ref. 16% in Noord-Brabant). Hilvarenbeek kent een bevolkingsgroei van 0,08% (ref. 0,38% in Noord-Brabant). Dit komt voort uit een geboorteteoverschot van 0,07% (ref. 0,21% in Noord-Brabant) en een migratieoverschot van 0,01% (ref. 0,17% in Noord-Brabant). De groene druk (jonger dan 19 jaar) bedraagt 43,5% (38,5% gem. in Noord-Brabant) en de grijze druk (65 jaar of ouder) bedraagt 27,1% (25,7% gem. in Noord-Brabant). Beroepsbevolking: Hilvarenbeek heeft een totale beroepsbevolking van mensen. Hilvarenbeek heeft micro, kleine, middelgrote en grote ondernemingen in haar gemeente. Hilvarenbeek kent een positief oprichtingssaldo in de sectoren nijverheid, dienstverlening en detailhandel. Woningen: Hilvarenbeek heeft woningen (t.o.v in heel Noord-Brabant) en een woningtoename van 0,13%. De gemiddelde woningwaarde is ,- en ligt daarmee boven het Brabants gemiddelde (ref ,- in Noord-Brabant). Inkomen: het gemiddeld persoonlijk inkomen ligt op , burgers ontvangen een uitkering. Van de personen met een uitkering heeft 68% een AO-uitkering, 22% een WW-uitkering en 10% een WWB-uitkering. Er zijn significant minder AO-, WW- en WWB-uitkeringen dan gemiddeld in Noord-Brabant en Nederland. Gemeenteraad Gemeenschapslijst: 6 zetels CDA: 2 zetels PvdA: 2 zetels 6 Kernen Belang: 2 zetels VVD: 2 zetels HOI: 3 zetels College van burgemeester en wethouders drs. R.F.I. Palmen burgemeester (VVD) P.J.M. Hesselmans wethouder (Gemeenschapslijst) J.A. Dierckx wethouder (HOI) drs. B.J.A. Roks wethouder (VVD) drs. M.J. Horeman gemeentesecretaris Organisatiemodel Sinds 1 juni 2009 is de nieuwe organisatiestructuur voor de gemeente Hilvarenbeek van kracht. Oude (staf)afdelingen en sectoren zijn verdwenen. Met als doel de horizontale en verticale lijnen kort te houden en zo min mogelijk zelfstandige organisatorische eenheden en eilanden te creëren, bestaat de nieuwe structuur uit de vier afdelingen Bedrijfsvoering, Ontwikkeling, Beheer en realisatie en Gemeentewinkel. 4 Gemeente Hilvarenbeek Gemeente Hilvarenbeek 5

4 Interactie met Interactie met Gezonde financiële positie Gezonde financiële positie Financiën op orde: de gemeente Hilvarenbeek valt in het begrotingsjaar 2012 onder het zogeheten repressief toezicht. Zowel de begroting als de meerjarenraming zijn structureel sluitend. De gemeente hanteert nog geen risicomanagement. In 2012 zal een begin worden gemaakt met de invoering hiervan. Als norm voor het weerstandsvermogen hanteert men de oude provinciale norm. Het weerstandsvermogen bevindt zich binnen deze norm. Grondbeleid: de grondexploitaties zijn actueel. Ook bij de grondexploitaties heeft de gemeente nog geen risicobeleid. Hierbij geldt eveneens de oude provinciale norm, waar het weerstandsvermogen ruimschoots binnen blijft. In het rapport van de accountantscontrole wordt de situatie van grondexploitatie in Hilvarenbeek (2010) nog nader toegelicht. De grondexploitatie in Hilvarenbeek kenmerkt zich door een beperkt aantal in exploitatie zijnde bestemmingsplannen en een vaste ontwikkeling. Er is een viertal complexen voor woningbouw in ontwikkeling (in 2010). In 2010 is één complex afgesloten en financieel afgewikkeld. De calculaties sluiten naar verwachting met een fors positief resultaat. : de gemeente Hilvarenbeek beschikt over een organisatiebesluit (2011) waarin de taken, verantwoordelijkheden en structuur voor het college en het management zijn geregeld. In juni 2009 heeft de organisatie een nieuwe organisatiestructuur geadopteerd, die een kanteling (naar de burger toe) teweeg heeft gebracht. Uit de accountantscontrole (Deloitte, 2010) blijkt dat de inrichting van de financiële administratie capabel wordt geacht om getrouwe en rechtmatige verantwoording mogelijk te maken. In 2007 heeft de gemeente voor het laatst een medewerkerstevredenheidsonderzoek gedaan. De overall tevredenheid van de medewerkers van de gemeente Hilvarenbeek als werkgever is gelijk aan het benchmarkgemiddelde. De mate van plezier in het werk is hoog en de mate waarin men de gemeente aan anderen zou aanbevelen als werkgever is iets gunstiger dan gemiddeld. Samenwerking: in het raadsprogramma Samen aan de slag is de intentie opgenomen te komen tot meer met andere gemeenten bij de uitvoering van publieke zaken om de gewenste dienstverlening te kunnen geven en om als zelfstandige gemeente te kunnen blijven opereren. In 2011 is de toekomstvisie opgesteld. De svisie die hierin is opgenomen, richt zich met name op het lokale niveau. Daarnaast maakt Hilvarenbeek deel uit van de ROM-gemeenten, welke op verschillende beleidsterreinen samenwerken. De volgende gemeenten participeren hierin: Dongen, Gilze en Rijen, Goirle, Hilvarenbeek, Loon op Zand, Oisterwijk, Tilburg en Waalwijk. In de met de ROM is eind 2009 de intentie uitgesproken te komen tot een strategische agenda voor Midden-Brabant. In 2010 is deze agenda uitgewerkt in een vijftal thema s waarbij social innovation het verbindende element is. Er vindt regionale afstemming plaats op gebieden als sociale zaken, huisvesting, bedrijfsterreinen, toerisme en recreatie, ruimtelijke ontwikkeling, milieu, Wmo en jeugd. 6 Gemeente Hilvarenbeek Gemeente Hilvarenbeek 7

5 Interactie met Interactie met Gezonde financiële positie Gezonde financiële positie Eind 2010 is een traject gestart voor het opstellen van een toekomstvisie voor de gemeente Hilvarenbeek. Het opstellen van een toekomstvisie voor de gemeente Hilvarenbeek komt voort uit de behoefte aan bouwstenen voor langetermijnbeleid. Een toekomstvisie kan hierbij gezien worden als een kompas dat bij het maken van keuzes richting geeft. Hiernaast wordt de toekomstvisie gezien als kans om de betrouwbaarheid van de gemeente naar de inwoners toe te vergroten, en door de verwachtingen over en weer duidelijk in beeld te brengen (Voorjaarsnota plus, 2011). In 2011 is er geen aparte kadernota opgesteld, omdat in datzelfde jaar de strategische toekomstvisie is opgesteld en de uitkomsten daarvan de basis vormen voor het beleid van de komende jaren. In de toekomstvisie van de gemeente (2011) zijn de volgende vijf pijlers opgenomen: kwaliteit,, verantwoordelijkheid, gemeenschapszin en kleinschaligheid. Op het gebied van gelden onder andere de volgende uitgangspunten: (1) Op het gebied van zorg en welzijn regelen we lokaal wat mogelijk is en regionaal wat nodig is, (2) Professionele organisaties en vrijwilligersorganisaties werken samen, (3) Inwoners organiseren zelf collectieve woningbouwprojecten. Ze werken samen met professionele partners, (4) De gemeente, de inwoners en de bedrijven van Hilvarenbeek zetten zich samen in om maatschappelijke doelen te realiseren en de bijzondere kwaliteiten van Hilvarenbeek te behouden. Dit is mogelijk door de hechte en warme gemeenschap binnen de zes unieke dorpen. In 2008 heeft de gemeente deelgenomen aan het onderzoek naar burgerrollen, genaamd waar staat je gemeente. In de verschillende rollen krijgt de gemeente voornamelijk een gemiddelde waardering op een 10-puntsschaal: als kiezer (5,3), als klant (7,4), als onderdaan (5,7), als partner (5,1), als wijkbewoner (6,5) en als belastingbetaler (5,4). De burger als partner laat een laag rapportcijfer zien van 5,1, maar is nog steeds gelijk aan het landelijk gemiddelde van kleine gemeenten (< inwoners). De toekomstvisie 2030 (opgemaakt in 2011) is bewust in interactie met de maatschappij opgesteld. Op de volgende website is het resultaat van de toekomstvisie voor iedereen inzichtelijk: Ook de website zelf is interactief ingestoken; een verbinding met social media, filmfragmenten en contactinformatie maken onderdeel uit van de website. Een ansichtkaartenactie (waarin burgers de toekomstwens konden opgeven) en vier interactieve bijeenkomsten voor bewoners en (maatschappelijke) organisaties lagen ten grondslag aan de toekomstvisie. 8 Gemeente Hilvarenbeek Gemeente Hilvarenbeek 9

6 Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Werken naar vermogen sverbanden sverbanden De gemeente Hilvarenbeek telt acht basisscholen, verdeeld over de verschillende dorpskernen. In de gemeente Hilvarenbeek zijn geen scholen voor voortgezet. De meeste kinderen uit de gemeente gaan naar scholen in Tilburg, Goirle en Bladel. Per 1 augustus 2011 moeten alle delen van de Wet Oke (ontwikkelingskansen door kwaliteit en educatie) zijn ingevoerd. Het doel van de wet is de taalontwikkeling bij jonge kinderen te stimuleren en de kwaliteitseisen van de peuterspeelzalen te verbeteren. De wet- en regelgeving voor de kwaliteit van peuterspeelzalen is in lijn gebracht met die van de kinderopvang (voorjaarsnota plus, 2011). In de Samenwijsvisie heeft de gemeente een beleidskader geschetst voor de (verdere) ontwikkeling van brede scholen in de gemeente (2007). Op basis van deze visie zijn de Samenwijsaccommodaties (Schoolstraat en Gelderakkers) in de kern Hilvarenbeek ontwikkeld. Met de Samenwijsvisie als basis wordt hiernaast gestreefd naar de ontwikkeling van Samenwijs in alle kernen van de gemeente Hilvarenbeek. In de regio Midden-Brabant worden de drie decentralisatiethema s zoveel mogelijk gezamenlijk opgepakt. Initiatiefnemers hierin zijn de ROM (Regionaal Overleg Midden-Brabant)-gemeenten. De volgende gemeenten participeren in dit overleg: Dongen, Gilze en Rijen, Goirle, Hilvarenbeek, Loon op Zand, Oisterwijk, Tilburg en Waalwijk. Heusden sluit alleen aan waar het gaat om de transitie Wet werken naar vermogen (Wwnv). Uitgangspunt in de regionale is Lokaal, tenzij, hetgeen aangeeft dat er in de voorbereiding regionaal wordt samengewerkt, maar het primaat blijft een lokale aangelegenheid. De koers is op de verschillende domeinen bepaald. Ook het kwartiermakerschap is belegd en de projectgroepen zijn ingericht. De volgende stap is de inrichting van de overlegstructuur. Momenteel wordt er een keuzenota voorbereid waarin de toegang, arrangementen, contracten (met afnemers) en verantwoording zijn geregeld. Jeugdzorg: de jeugdzorg wordt vanaf 1 januari 2015 van het Rijk overgeheveld naar de gemeenten. In december 2011 is een regionaal transitieplan Jeugd voor de regio Midden-Brabant opgeleverd. De uitvoeringsorganisatie wordt opgezet volgens de principes van programmasturing en projectmatig werken. De bestuurders binnen het portefeuillehoudersoverleg hebben uit hun midden drie wethouders (Tilburg, Waalwijk en Gilze en Rijen) aangewezen als kartrekker. De wethouder van Tilburg, tevens voorzitter van het portefeuillehoudersoverleg, is ook voorzitter van de kartrekkers. Ook het regionale aanjaagteam van deze transitie wordt ingevuld door deze drie gemeenten. De ambtelijke programmasturing wordt geleverd door de machinekamer, waarin de gemeenten Tilburg, Waalwijk, Gilze en Rijen, Goirle, de provincie en de coördinator CJG centraal deel van uit maken. AWBZ/Wmo: de acht gemeenten betrekken vanuit de decentralisatie AWBZ ook de twee andere decentralisaties. Er zijn verschillende scenario s geschetst voor passende arrangementen. RUD: De regio Midden (acht gemeenten) heeft aangegeven te willen samenwerken met de regio West (achttien gemeenten) en zo samen één RUD West- en Midden-Brabant te vormen. De 26 gemeenten en de provincie hebben een intentieverklaring ondertekend. Het werkgebied is daarmee gelijk aan de Veiligheidsregio Midden- en West Brabant. Hiermee is de inrichting van de RUD begonnen. Het doel is om naast het landelijke basispakket, ook de milieutaken onder te brengen bij de RUD. In de provinciaal bestuurlijke regiegroep van 25 januari 2012 is besloten dat de BRZO-Omgevingsdienst van Noord-Brabant de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant wordt. Een volledig bedrijfsplan van de nieuwe omgevingsdienst Midden- en West-Brabant is vastgesteld. De RUD zal worden opgericht als openbaar lichaam onder een functionele gemeenschappelijke regeling, die wordt aangestuurd door de colleges van de gemeenten en Gedeputeerde Staten van de provincie. Werken naar vermogen: op regionaal niveau wordt tussen de acht gemeenten naar gezocht, die tevens aanhaakt bij de andere twee transities. 10 Gemeente Hilvarenbeek Gemeente Hilvarenbeek 11

7 Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Werken naar vermogen sverbanden sverbanden sverbanden: in de programmabegroting 2011 zijn de verbonden partijen (rechtspersonen waarin de gemeente een bestuurlijk en financieel belang heeft) opgenomen. Het betreft onder andere de volgende svormen: GGD Hart voor Brabant wordt (29 gemeenten), Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant (gem. reg.), Regionaal Overleg Midden- Brabant (gem. reg.), Regionaal Ambulance Voorziening Brabant Midden-West- Noord (gem. reg.) en Diamantgroep (SW-bedrijf). Deze lijst is uiteraard niet uitputtend. Hilvarenbeek werkt daarnaast ook nog actief samen met partners uit de keten. : in ROM-verband is afgesproken dat voor de inkoop wordt samengewerkt op programmagebied. Vanaf 2010 wordt het inkoop- en aanbestedingsbeleid gezamenlijk met de gemeente Oisterwijk ingevuld. Voor de backoffice Sociale Zaken en de uitvoering van de heffing en inning van de gemeentelijke belastingen wordt samengewerkt met de gemeente Tilburg. De automatisering heeft de gemeente Hilvarenbeek uitbesteed aan de gemeente Oosterhout. Ook op programmaniveau wordt met de gemeente Tilburg samengewerkt in bijvoorbeeld de regionale aanpak van de hennepteelt op basis van een dienstverleningsovereenkomst met het programma Handhaving van de gemeente Tilburg. 12 Gemeente Hilvarenbeek Gemeente Hilvarenbeek 13

8 Verslag SWOT-gesprek gemeente Hilvarenbeek 19 juni 2012 Algemeen Dit verslag is een verkorte weergave van de opgedane resultaten en indrukken tijdens de gesprekken van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant met het college van burgemeester en wethouders en een delegatie uit de raad van de gemeente Hilvarenbeek. De gesprekken zijn gevoerd aan de hand van onder meer de beschreven situatie in de deskresearch en de antwoorden in de vragenlijst. De deskresearch maakt integraal onderdeel uit van dit verslag. De focus ligt op een aantal gezichtspunten, te weten: en gezonde financiële positie. Robuust en veerkrachtig bestuur dat ook onder minder gunstige omstandigheden effectief is en adequaat functioneert. Vermogen om opgaven en ambities te definiëren en om te zetten in uitvoering; gereed voor de uitvoering van de decentralisatieopgaven. Visie op ; sbereidheid, bijvoorbeeld strategische opgaven in de regio; prioritering conform opgaven Agenda van Brabant. Kennis en vermogen om te verbinden tussen inwoners, maatschappelijke en bestuurlijke partners. 14 Gemeente Hilvarenbeek Gemeente Hilvarenbeek 15

9 Interactie met Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Gezonde financiële positie sverbanden Sterk Er is een actieve samenleving waar de bevolking veel zelf regelt. De 3D-voorbereiding wordt zonder discussie door de ROM-gemeenten gezamenlijk opgepakt. Pragmatisme is het sleutelwoord in Hilvarenbeek. Problemen worden snel opgepakt en ad hoc is er veel kracht om actuele knelpunten aan te pakken. Zo zijn de belastingen uitbesteed aan Tilburg en springt deze gemeente ook nog bij als er knelpunten op dit gebied zijn. Er is een goed collegeprogramma en een midterm review. De top drie van actuele vraagstukken is helder, namelijk: het multicultureel centrum, de brede school en 3D. De begroting sluit in de plus, zij het dat er nog wel enkele taakstellingen moeten worden ingevuld. De vertegenwoordigers van de raad zijn zeer open in het bespreken van de actuele knelpunten. Het raadsinitiatief inzake de verkenning regionale waarbij in eerste instantie wordt gekeken naar Oisterwijk en Oirschot. Zwak De van Hilvarenbeek met andere gemeenten is diffuus. Voor de rode onderwerpen ligt de bij de ROM. Voor de groene onderwerpen wordt door de collegeleden nagestreefd met de Kempengemeenten. Hilvarenbeek heeft daarmee nog geen eenduidige keuze gemaakt en het gevaar bestaat dat de gemeente de aansluiting mist bij én de Kempen én bij de gemeenten in het ROM-gebied. Samenwerken met Tilburg heeft weliswaar niet de voorkeur, maar dienstverleningsovereenkomsten met Tilburg zijn bespreekbaar en gangbaar. Hilvarenbeek is van mening dat het toegroeien naar één ambtelijke organisatie met Tilburg of Goirle niet wenselijk is, vanwege de ongelijkwaardige positie. Kansen In de verkiezingstijd is het multicultureel centrum een belangrijk item met veel dynamiek geweest. Uiteindelijk is het politiek bestuur er sterker uitgekomen. Tilburg wil voorkomen te dominant over te komen en is daarom niet leidend op alle terreinen. Er is een gezonde taakverdeling. De knelpunten in het functioneren van de organisatie zijn bekend en bespreekbaar. Het verbeterplan is in uitvoering, de kwetsbaarheid is verminderd, maar de organisatie is er nog niet. Hilvarenbeek heeft als beeld over de eigen positie; een plattelandsgemeente die wil samenwerken met andere vergelijkbare gemeenten. De eerste oriëntatie is op Oirschot en Oisterwijk. Als dat niet lukt, vinden de aanwezige raadsleden dat De Kempen een geschikte partij is voor. Het besef is aanwezig dat er een visie op moet gaan komen. Bedreigingen De sfeer rondom de kwaliteit van de ambtelijke organisatie is, ondanks het verbeterprogramma, nog negatief (raad). Hilvarenbeek ervaart de RUD-vorming als weinig effectief. Structuurvorming vraagt veel aandacht en inhoudelijke verbeterpunten raken naar de achtergrond. Het profiel van ROM (Regio Hart van Brabant) is als zodanig scherp, maar social innovation is nog geen levend begrip. Naar de mening van Hilvarenbeek is het profiel van Midden-Brabant toch vooral toerisme/beekse Bergen/Efteling. De raad staat wel vaak op grote afstand van de profileringdiscussies van Midden-Brabant. Door ziekte zijn er te veel wisselingen in het college geweest. 16 Gemeente Hilvarenbeek Gemeente Hilvarenbeek 17

10