FRISSE WIND DOOR WEST-VLAANDEREN. Instrumenten vr gemeenten m te werken aan meer draagvlak vr windprjecten Vrwrd Geachte lezer, Iedereen wil graag nze huidige levensstandaard behuden en tch in een leefbare en aangename mgeving wnen. Dit kan alleen als we efficiënter met energie mgaan en daarnaast k meer energie uit duurzame energiebrnnen halen. Fssiele brandstffen tasten bij verbranding immers nze atmsfeer aan en verrzaken klimaatveranderingen. Klimaatverandering bedreigt de veiligheid en zelfs het vrtbestaan van mens, dier en ecsystemen. Ze beperken is daarm één van de grtste uitdagingen waar de mensheid mmenteel vr staat. Daar bvenp kmt ng dat de vrraad fssiele brandstffen eindig is, ze daarm k steeds duurder wrdt en we ervr afhankelijk zijn van landen met een vaak nstabiele plitiek. Kernenergie is eveneens uitputbaar en verrzaakt gevaarlijk nucleair afval. Bij gebrek aan eigen energievrraden zu Vlaanderen dus meer dan vele andere landen aan de tp meten staan vr wat betreft het gebruik van natuurlijke energiebrnnen. Vr het benutten van waterkracht is ns vlakke land minder ged geplaatst en znnetechnlgie en bimassa zijn ng in vlle ntwikkeling. Het uitsluiten van een schne en vlp beschikbare brandstf als windenergie is dus geen ptie meer. De meeste mensen zijn zich hier bewust van en zijn vrstander van windenergie. Tch zien mwnenden de kmst van een windturbine meestal maar argwanend tegemet. De meeste gemeenten en burgers staan niet te ppelen m een windprject in de achtertuin te krijgen. Uit nderzek is gebleken dat vral een gebrek aan actuele kennis ver.a. de effecten p het landschap, de veiligheidsaspecten en mgelijke geluidshinder aan de basis hiervan ligt. Zwel vr burgers, als vr het bestuurlijk en ambtelijk niveau is er ng te weinig bjectieve en laagdrempelige infrmatie hierver beschikbaar. Een tweede belangrijke reden dat windprjecten vaak niet aan de uitveringsfase te kmen, is het gebrek aan een weldrdacht cmmunicatie- en participatieprces naar mwnenden te. Gemeenten zijn het meest aangewezen bestuurlijke niveau m draagvlak vr een p hun grndgebied gepland windprject te creëren. Mmenteel zijn er in Prvincie West-Vlaanderen verschillende aanvragen vr windprjecten p land in aanvraag f planfase. Met dit in het achterhfd greide het idee m een aantal dcumenten uit te werken, die kunnen bijdragen aan meer geslaagde windprjecten in West-Vlaanderen. Dit resulteerde in 3 nta s nder de titel frisse wind dr West-Vlaanderen. Deze nta s behandelen verschillende deelaspecten van het creëren van meer draagvlak vr wind, nl. : 1. 15 faq s ver windenergie. Dit dcument heeft de bedeling actuele en bjectieve kennis ver windenergie te verschaffen aan het lkale /gemeentelijke bestuurlijke en ambtelijke niveau. Het kan als een p zichzelf staand dcument wrden aangewend bij bijvrbeeld de gemeentelijke standpuntvrming m.b.t. een tekmstig f vrgesteld windprject, het weerleggen van tegenargumenten van mwnenden, enz 2. Instrumenten vr gemeenten m te werken aan meer draagvlak vr windprjecten. Deze nta wil gemeenten aanspren m via een betere cmmunicatie meer werk te maken van maatschappelijk draagvlak vr windprjecten. Bij deze nta hrt k een schematisch vrbeeld van cmmunicatieplan vr gemeenten. 3. Investeren in cmmunicatie lnt vr prjectntwikkelaars. Deze nta wil prjectntwikkelaars van windprjecten aanspren m via een betere cmmunicatie meer werk te maken van maatschappelijk draagvlak vr windprjecten. Bij deze nta hrt k een schematisch vrbeeld van cmmunicatieplan vr prjectntwikkelaars. De West-Vlaamse Milieufederatie vzw schreef de teksten in pdracht van Prvincie West-Vlaanderen. Wij hpen van harte dat dit dcument erte zal bijdragen dat er met meer psitieve energie kan gewerkt wrden aan meer windenergie in nze prvincie en aan geznde leefmstandigheden vr de huidige en tekmstige bewners ervan.
Inleiding Vlaanderen heeft zich als del gesteld tegen 2010 6% van zijn elektriciteitsverbruik uit duurzame energie te laten bestaan. Dit zal deels meten wrden ingevuld dr een pgesteld vermgen aan windenergie p land. Heel wat West-Vlaamse gemeenten kregen de laatste jaren dan k een vrstel vr een windprject in hun gemeente. Dikwijls kmt het echter niet tt realisatie. Onderzek heeft aangetnd dat het NIMBY-syndrm bij windprjecten fel verschat wrdt. Mensen staan wel degelijk pen vr het algemeen belang van ingrepen zals het inplanten van een windmlen. Een gebrek aan actuele kennis ver windenergie m een gefundeerd standpunt in te kunnen nemen en een gebrekkig cmmunicatie- en participatieprces dr prjectntwikkelaars en betrkken verheden zijn de vrnaamste rzaak van weerstand bij mwnenden. Wanneer mensen nvldende geïnfrmeerd en betrkken wrden, greit tegenstand drdat mensen het gevel hebben dat er bven hun hfden wrdt beslist. Een gede cmmunicatiestrategie kan dus veel prblemen vrkmen. Mmenteel wrdt hier ng te weinig p ingezet. Gemeenten hebben, drdat zij het bestuurlijke niveau zijn dat het dichtst bij de burger staat, hierin een belangrijke rl te vervullen. Vr windprjecten tt 5 MW is het k de gemeente die de milieuvergunning verleent. Ze hebben er k, meer dan wat vaak gedacht wrdt, bij te winnen (zie vrdelen vr gemeente). De West-Vlaamse Milieufederatie maakte daarm, in pdracht van Prvincie West-Vlaanderen, deze nta. Wij willen gemeenten hiermee bijstaan bij het creëren van meer maatschappelijk draagvlak vr windprjecten dr een betere cmmunicatie. We halen k enkele vrbeeldprjecten aan, waar men er dr gede cmmunicatie in geslaagd is, de mwnenden psitief t..v. een prject te laten staan. Als bijlagen bij deze nta vindt u k een schematisch cmmunicatieplan vr gemeenten en een infrmerende nta, die als basis kan dienen m de meest vrkmende en hardnekkige tegenargumenten t..v. windprjecten te weerleggen 1. Windenergie p land : een ndzaak? Op 16 februari 2005 trad het Kytprtcl in werking. België met zijn breikasgasemissies verminderen met 7,5% t..v. 1990 tegen 2008-2012. Het engagement van Vlaanderen bedraagt een reductie van 5,2 %, eveneens t..v. 1990. Daarm had men zich als del gesteld m tegen 2005 het niveau van breikasgasemissies van 1990 te bereiken. Dit werd echter niet behaald. Men zat p dat genblik ng 1,9% bven de uitstt van 1990. (brn : Vrtgang Vlaams Klimaatplan 2006-2012. Maart 2007). De tepassing van hernieuwbare energiebrnnen is m deze delstellingen te behalen een must. Vlaanderen heeft zich daarnaast als del gesteld m tegen 2010 6% van zijn elektriciteitsverbruik uit hernieuwbare energiebrnnen te halen. Op krte termijn zal een aanzienlijk gedeelte daarvan uit windenergie gehaald dienen te wrden. Naast het aandeel grene strm, afkmstig van windturbines p zee, zal er m hieraan te vlden k een pstelling van een bijkmend vermgen van 450 MW aan windturbines p land in de peride 2005-2010 ndig zijn. Daarmee zal Vlaanderen ngeveer 900GWh grene strm kunnen prduceren. (Brn : Omzendbrief EME/2006/01-RO/2006/0: Afwegingskader en randvrwaarden vr de inplanting van windturbines). 900 GWh windenergie p land zal een besparing van 0,7 miljen tn CO 2 per jaar pleveren. Daarnaast k 175 tn SO 2 en 350 tn NOx per jaar. De vermindering van externe ksten, d.w.z. ksten dr breikaseffect, grndstffenverbruik, schade aan de vlksgezndheid, aantasting gebuwen, enz dr het vermijden van 1000 GWh energiepwekking d.m.v. fssiele brandstffen wrdt geraamd p 32 miljen eur per jaar. Als we daarnaast k vldende inspanningen den m efficiënter met energie m te gaan, kunnen we nze lucht heel wat zuiverder krijgen en klimaatveranderingen een halt te repen. Ok wrden we dr het investeren in windenergie minder afhankelijk van landen, waaruit de fssiele brandstffen dienen aangeverd te wrden en van prijsschmmelingen. Mmenteel zijn er in Vlaanderen naar schatting 1227 vltijdse equivalenten werkzaam in de hernieuwbare energiesectr. Windenergie neemt hier een belangrijke plaats in. (brn : mzendbrief EME/2006/01-RO/2006/02 : afwegingskader en randvrwaarden vr de inplanting van windturbines). In Eurpa zijn dat er naar schatting z n 70.000 vltijdse equivalenten in de windenergiesectr aan het werk (brn : ODE Vlaanderen ) 2. Stand van zaken Mmenteel bengelt België met minder dan 1% windenergie aan de staart van het Eurpees peltn. Een inhaalbeweging is dus ndig. In mei 2007 stnden in Vlaanderen 117 windturbines pgesteld met een ttaal vermgen van 150 MW (brn : ODE Vlaanderen). In West-Vlaanderen stnd er p dat mment 47,8 MW aan windvermgen, ngeveer 1/3 van het Vlaamse vermgen, pgesteld. Daar West-Vlaanderen de windrijkste prvincie van ns land is, zal hier zeker ng een gedeelte van het streefvermgen gepland wrden.
3. Het belang van windenergie vr gemeenten Milieuwinst Elke KWh windenergie bespaart 0,33 m³ aardgas en daarmee 680 g CO 2 (brn : Wind Service Hlland). Tegenwrdig plaatst men windturbines van 2 MW, die gemiddeld 4,2 miljen kwh per jaar prduceren (brn : ODE). Een gemeente, die 1 windmlen van 2 MW plaatst, bespaart dus jaarlijks 1.386.000 m³ aardgas fwel 2856 tn CO 2. 1 windmlen van 2 MW vrziet 1200 huishudens van strm. Een praktijkvrbeeld : In Ieper wil Aspiravi i.s.m. Electrawinds, Clruyt en SPE pwer bij een industrieterrein 9 windturbines van 2 MW plaatsen. Stad Ieper kan hiermee dus 10800 huishudens, m.a.w. ngeveer 2/3 van zijn huishudens vrzien van strm. Ieper zal daarmee z n 12,5 miljen m³ aardgas en 25.704 tn CO 2 besparen. Een aanzienlijke bijdrage dus vr de luchtkwaliteit en de klimaatverandering Ter inf : Ieper heeft z n 35000 inwners = ca. 14580 huishudens (een gemiddeld Vlaams huishuden bestnd, vlgens het milieurapprt 2005, in 2004 uit 2,4 persnen). Ecnmische versterking Windenergie creëert plaatselijk werkgelegenheid en een innvatieve en ecnmische impuls. Ok vr landbuwers kan het een nevenbrn zijn van inkmsten. In de vrige mzendbrief was dit laatste ng een prbleem, daar de landbuwer zelf de helft van de geprduceerde energie mest gebruiken. Bij de nieuwe mzendbrief van vrjaar 2006 is dit echter aangepast en nu kunnen windprjecten in principe in alle landbuwgebiedendie vlden aan de afwegingsprincipes van de mzendbrief en die ruimtelijk in aanmerking kmen vr de inplanting van windturbines. Gemeenten kunnen de initiatiefnemers/prjectntwikkelaars k wijzen p de mgelijkheid van financiële participatie dr mwnenden (zals in Eekl bij het prject van Ecpwer is gebeurd zie vrbeelden & www.ecpwer.be ). Extra gemeentelijke inkmsten Vr windenergieprjecten is de belangrijkste steunmaatregel de vergeding via grenestrm-certificaten. Dit is een fficieel bewijsstuk, uitgereikt dr de VREG, dat aantnt dat een prducent 1000 kwh grene strm heeft pgewekt en aan het net geleverd. De eigenaar van de windturbine ntvangt deze grene strmcertificaten, die aan een elektriciteitsleverancier kunnen verkcht wrden. Elektriciteitsleveranciers meten k bewijzen dat ze aan de minimumverplichting aandeel in grene strm in hun elektriciteitsleveringen vlden. Vandaar dat deze certificaten pbrengen p de vrije markt. Wanneer gemeenten mede-eigenaar wrden van een windturbine kunnen ze k een deel van de winst van pstrijken. Geschikte inplantingplaatsen vr windturbines zijn gegeerd dr de prjectntwikkelaars. Wanneer een prjectntwikkelaar zich aanbiedt, heeft de gemeente er alle belang bij met de prjectntwikkelaar aan tafel te gaan zitten m k de vrdelen vr de gemeente te bespreken. Wanneer de gemeente een pr-actief beleid vert t..v. windenergie en dus zelf een geschikte lcatie zekt, waar een windprject in hun gemeente kan ingeplant wrden, kan men zelf verschillende mgelijke prjectntwikkelaars aanspreken. In dit geval zijn er ng meer win-win situaties mgelijk. Psitief milieu-imag De realisatie van gede windprjecten heeft een gunstig effect p het milieu-imag van de gemeente. Versterking van het landschap. In smmige gevallen wrden windprjecten erkend als een versterking van het landschap. In Zeebrugge bijvrbeeld zijn de windturbines p de strekdam ndertussen vergreid met het landschap. Ok in Eekl wrden de windturbines niet meer als strend ervaren, maar als een deel van de identiteit van deze stad. 5. Het belang van draagvlak vr windprjecten 5.1. Wat is draagvlak Men dient wel nderscheid te maken tussen bestuurlijk draagvlak en het maatschappelijk draagvlak : - Het bestuurlijke draagvlak, dat ng kan nderverdeeld wrden in het plitieke en ambtelijke draagvlak, is de psitieve f neutrale huding ten pzichte van een bepaald item binnen het beleid. - Het maatschappelijk draagvlak is de psitieve f neutrale huding van betrkken maatschappelijke actren t..v. van een bepaald item. Binnen het maatschappelijk draagvlak kan men k ng nderscheid maken tussen draagvlak bij de bevlking (burgers individueel en publieke pinie) en bij het maatschappelijke middenveld (sciale bewegingen en actiegrepen).
Men maakt k nderscheid in activiteitsgraad van draagvlak (brn : viwta). : - Passief draagvlak : bv. de publieke pinie. Dit is een bestaande, maar niet geuite publieke vrkeur t.a.v. een bepaald thema. 2 zaken zijn hierbij heel belangrijk : kennis van het publiek en huding van het publiek : he belangrijk vindt men het? He staat men er gunstig f ngunstig tegenver? Wat vinden verschillende actren, delgrepen? Wil men er in investeren? Wanneer men meer ver deze 2 aspecten (kennis en huding) weet kan men er p inspelen, dr bv. meer kennis aan te reiken f investeringsmgelijkheden. - Geactiveerd draagvlak : een vrkeur wrdt geuit dr een individuele daad f cllectieve actie, bv. dr een petitie f een prtestactie,.. Op het vlak van windenergie kan dit zijn : kiezen vr grene strm, actiegrep prichten tegen plaatsing turbines, - Institutineel draagvlak : wanneer individueel f cllectief engagement een meer permanent en gerganiseerd karakter krijgt, bv. de prichting van een NGO met een vzw-structuur, die ijvert vr meer windenergie in Vlaanderen Inherent aan een demcratie is dat het maatschappelijk draagvlak kan evlueren tt plitiek draagvlak. Dit kan bttm-up zijn. Bv. cöperatieve van private investeerders willen met participatiemgelijkheid vr mwnenden een windprject pstarten in een bepaalde gemeente. Er is maatschappelijk draagvlak vr in de gemeente. De gemeente wrdt hierdr naar een psitief standpunt t..v. het windprject in haar gemeente gestuwd. Dit gebeurde bv. bij het windprject De Put van Beauvent in Diksmuide. 5.2. Het belang van sensibilisatie, cmmunicatie & participatie vr het creëren van maatschappelijk draagvlak vr windprjecten. Maatschappelijk draagvlak is belangrijke succesfactr vr het beleid. Het betrekken van verschillende betrkken partijen leidt tt breder gedragen beslissingen en gemakkelijker uitverbaar beleid. Als de bevlking en het middenveld het niet ziet zitten, stuit men immers p veel weerstand, wat het bereiken van de delstelling zal bemeilijken. Investeren in draagvlakntwikkeling is daarm van grt belang vr het beleid. Participatie kan hierte bijdragen. Participatie impliceert een interactief beleidsprces. Plitici zijn hier niet altijd even enthusiast ver, want dit is mslachtiger en de uitkmst geeft misschien een ander resultaat dan gewenst. Sms kan participatie k tt plarisatie leiden, waardr het draagvlak eerder afneemt. Uit nderzek is gebleken dat burgers negatiever regeren wanneer ze een gevel van vervreemding hebben t..v. genmen beslissing. Ze willen weten dr wie, waarm en he een beslissing genmen is en welke argumenten drslaggevend waren. Burgers blijken vral een prbleem te hebben met het verdezelen van nzekerheden en met het feit dat er te weinig rekening met hen wrdt gehuden bij het nemen van een beslissing. Ok wat betreft windenergie wrden nzekerheden zelden aangegeven en k wrden er zelden keuzemgelijkheden aan betrkkenen gegeven. In de praktijk is gebleken dat burgers de discussie vaak aangaan vanuit een breder perspectief : welk publiek belang en gedeelde waarden dienen de plannen? Argumenten i.v.m. ged leven en een duurzame tekmst slaan wel degelijk aan. Er met k vertruwen zijn in het participatieprces. Je hebt dan k heel wat verschillende vrmen van participatie. Uit nderzek is gebleken dat infrmeren van de burgers enkel gede resultaten geeft wanneer er vanaf het begin participatie is met reële invled p vrm, inrichting en lcatie. De slaagkans van een windprject is sterk gerelateerd met het maatschappelijke draagvlak f psitieve huding van betrkken maatschappelijke actren ervr. Ervaringen in binnen- en buitenland hebben bewezen dat k vr een geslaagde realisatie van hernieuwbare energieprjecten diverse vrmen van participatie essentieel zijn. Dit zwel vr grtschalige prjecten van prjectntwikkelaars als vr kleine prjecten van cöperatieve venntschappen. (brn : Vlaams Instituut vr Wetenschappelijk en Technisch Aspectennderzek (viwta). Bij de ANRE- enquête van 2003 ver energiezuinig gedrag in huishudens stnd 50% van de respndenten psitief t..v. het plaatsen van windmlens, 19% weet het niet en 33% is tegen het plaatsen van windmlens, waarvan een kleine minderheid 5,3 % vindt dat windprjecten nergens kunnen. 32 % is echter tegen windmlens in de eigen buurt. Er is dus duidelijk sprake van het NIMBY ( nt in my backyard )-effect. Maar zals reeds gezegd, kan een gede cmmunicatie en infrmatie ver een gepland prject, gecmbineerd met participatiemgelijkheden vr de betrkken maatschappelijke actren bij een windprject meer draagvlak scheppen en dit NIMBY-effect minimaliseren. Draagvlak ntstaat echter niet vanzelf. Betrkken partijen bij het prject kunnen het prject negatief waarderen. Bij windprjecten, met tch een aanzienlijke impact p de directe mgeving, is dat niet ngewn. Mensen hebben nvldende kennis m te weten wat de verandering juist zal inhuden en vrezen het ergste. Uit
nderzek is k gebleken dat één van de belangrijkste niet-technlgische belemmeringen vr het succesvl realiseren van geplande windprjecten het gebrek aan delgerichte infrmatie is. Vrrdelen i.v.m. mgelijke hinder kunnen weggenmen wrden dr : Juiste en bjectieve infrmatieverstrekking in een z vreg mgelijk stadium. Het aanbieden van participatiemgelijkheden aan de bevlking. Participatie kan gaan van een symblische deelname (vragen naar de mening van betrkkenen p een uitgewerkt plan en hier dan al dan niet rekening mee huden) tt werkelijke cntrle van de betrkken actren ver de besluitvrming en besteding van de middelen en dit van in een vreg stadium van het prject. Specifiek vr windprjecten zijn er 5 participatieniveau s : (brn viwta) : - Infrmatieverstrekking : inf-avnd, deur-aan-deur-flder, bezek aan een bestaand prject,.. - invitatie, cnsultatie, deliberatie : bv. d.m.v. een enquête cnsulteren ver de keuze van lcatie, zitdagen rganiseren m evt. bezwaren te behandelen, - financiële participatie : bv. een individueel geïnteresseerde kan een directe financiële bijdrage leveren aan een investering in hernieuwbare energieprjecten ; energieleveranciers die via grenfndsen particulieren mgelijkheden bieden m te investeren in wind : bij cöperatieve verenigingen met beperkte aansprakelijkheid kunnen deelnemers aandeelhuders wrden. - partnerschap : mwnenden f grndeigenaren stichten samen met een bank f energiebedrijf een rechtspersn, die het prject pricht. - gemeenschappelijke explitatie : een gemeente kan bv. samen met een prjecteigenaar in een windturbine-prject prichten en expliteren. Een ged cmmunicatieplan, met aandacht vr :. - Systematisch betrekken van àlle delgrepen. Wanneer men delgrepen slechts fragmentair betrekt, kan dit eerder argwaan pleveren. Men krijgt het gevel vr de kar gespannen, gemanipuleerd te wrden. - Transparantie van het prces en integratie in de technische prcedure - Betruwbare en vlledige infrmatieverstrekking - Prfessinele begeleiding en evaluatie d.m.v. indicatren. 5.3. Het belang van plitiek en ambtelijk draagvlak p gemeentelijke niveau. De huding van gemeentelijke administratie en gemeenteraad t..v. van hernieuwbare energie in het algemeen en t..v. windprjecten in hun gemeente in het bijznder, is bepalend vr de investering die een gemeente wil den m er meer maatschappelijke draagvlak vr te krijgen. De gemeente speelt dan k verschillende rllen m.b.t. de realisatie van een windprject. Plitiek draagvlak vr hernieuwbare energie en meer specifiek vr windenergie is er in de meeste plitieke partijen wel. Op gemeentelijk niveau is dit draagvlak echter meestal passief en niet geactiveerd. Het blijft meestal beperkt tt het uitdelen van brchures. 5.3.1. Rllen van de gemeente Het lkaal beleidsniveau staat dichtst bij de burger en is het ideaal niveau vr infrmatiedrstrming en het stimuleren van draagvlak vr windprjecten. Een gemeentebestuur speelt zeker niet alleen een cruciale rl in het welslagen van een windprject. Onder andere k adviesgevende Vlaamse instanties zals het Agentschap vr Natuur en Bs (ANB) en het Vlaams Instituut vr Onrerend Erfged, de beslissing van de gewestelijke stedenbuwkundig ambtenaar en verenigbaarheid met wettelijk kader, bestemmingsplannen en zekznes spelen hier een belangrijke rl.. Maar tch vervullen gemeenten nu vaak ng enkel een passieve rl. Dit is belemmering vr de vruitgang van hernieuwbare energie. Lkaal draagvlak vr windturbines is daarm essentieel. Cmmunicatie en participatie zijn de 2 sleutelbegrippen die dit vergrten. Beleidsmaker : De gemeente treedt p als verheid en neemt in die psitie een huding aan t..v. windmlens in haar gemeente. Bij een cncrete aanvraag is de gemeente verplicht deze rl te vervullen en een standpunt in te nemen t..v. van de aanvraag. Een gemeente kan er k vr kiezen een pr-actief lcatiebeleid te veren vr windprjecten. Ze neemt dan windprjecten p in haar milieubeleidsplannen, gemeentelijke ruimtelijke structuurplannen enz Dit zeken van een geschikte lcatie kan best k samen met buurgemeenten gebeuren, gezien de impact van windmlens en m versnippering tegen te gaan. Bvendien dienen zekznes k afgetetst met hgere verheden. De ambitie m windenergie te creëren wrdt bvendien best k, per regi, vastgelegd in het streekpact. Deze aanpak is te verkiezen bven een ad hc aanpak, wanneer het prbleem zich stelt. De gemeente kan dan dr een pr-actief beleid t..v. windprjecten immers zelf de vrwaarden, waaraan ptentiële prjecten meten vlden, aangeven. De gemeente heeft dan k zelf een tetsingkader vr mgelijke
tekmstige aanvragen van prjectntwikkelaars uitgewerkt. Dit zal k de kwaliteit en het imag van eventueel gerealiseerde prjecten vruithelpen. Ter inf : Veurne bv. heeft reeds gewerkt met een Openbare kandidatuurstelling windenergie : kandidaatuitbuwers van windturbines mesten zelf een plan indienen. Een geschikt lcatie zeken det men, bij vrkeur, in samenspraak met de burgers, bv. d.m.v. een enquête. Ok met de grndeigenaren en andere betrkken partijen kan men reeds pr-actief bekijken he zij tegenver mgelijke windprject-plannen staan. Wanneer er éénmaal een lcatie is met een brede cnsensus, wrdt daar best ver teruggekppeld naar de bevlking. Dit schept duidelijkheid vr alle betrkken van prjectntwikkelaars tt mwnenden. Ok zijn er p die manier minder bezwaarschriften te verwachten. Kstbare tijd kan hierdr wrdt gespaard. Vergunningverlenende instantie. Bij een cncrete aanvraag vr een windprject tt 5 MW is de gemeente verplicht al dan niet een milieuvergunning te verlenen. Men is dan verplicht een standpunt in te nemen t..v. een vrgesteld prject. Wanneer een gemeente een vergunning weigert, kan de aanvrager hiertegen in berep gaan bij de Bestendige Deputatie. Het k de taak van.a. de gemeente m een prjectntwikkelaar te wijzen p wettelijke aspecten, zekznes, haalbaarheid van lcaties. Stimulatr : De gemeente kan ptreden als een stimulatr van windenergie dr zich psitief p te stellen t..v. vrstellen vr windprjecten in haar gemeente. Men wil dan meedenken ver een geschikte lcatie, reageert psitief p de vrstellen van de prjectntwikkelaar f tracht dr sensibilisatie, cmmunicatie en participatie het ndige draagvlak vr het prject te creëren bij de betrkken partijen. Initiatiefnemer : De gemeente kan k zelf initiatiefnemer zijn en er vr zrgen dat er ruimte vrzien is vr mgelijke windprjecten. Ze kan dan prjectntwikkelaars aanspreken m vrstellen een prject te ntwikkelen vr de vrgestelde lcatie. (zie k bij beleidsmaker pr-actief ) Bvenstaande rllen kan men nderverdelen in verplichte en wenselijke rllen van de gemeente ten pzichte van windenergie. Minimaal dient de gemeente, wanneer er dr een prjectntwikkelaar een vrstel wrdt gedaan, vrbereid en geïnfrmeerd te zijn ver vr- en nadelen van windprjecten. Ok dient zij te weten wat hgere verheden p dit vlak van gemeenten verwachten en k he ze deze rl ptimaal kan vervullen. Om in een vaak geladen discussie ver cncrete prjecten zijn mannetje te kunnen staan, ntbreekt het veel gemeenten wel aan de bendigde kennis. Dat blijkt dan vaak een belangrijke belemmering vr de implementatie van windprjecten. Daarnaast zijn er k weinig vrbeeldprjecten, waar de gemeente, p het vlak van manieren m draagvlak te verhgen, inspiratie kan bij pden. Ok vrming f prfessinele begeleiding, specifiek p dit vlak, zijn meilijk te vinden. De nta in bijlage geeft actuele achtergrndinfrmatie ver windenergie, waarmee u de meest vrkmende tegenargumenten kunt weerleggen. Deze nta wil een eerste stap te zijn naar meer actuele kennis ver de impact van windturbines. In Nederland hebben het Rijk, de Prvincies en de gemeenten in 2001 reeds gezamenlijk de Bestuursvereenkmst Landelijke Ontwikkeling Windenergie (BLOW) ndertekend. De bedeling van BLOW is dat al deze verheden zich verbinden m vrwaarden te scheppen en marktpartijen te prikkelen, zdat er finaal meer windenergie gerealiseerd wrdt. Cncreet mest k tegen 2005 1500MW pgenmen zijn in Nederlandse bestemmingsplannen. Eind 2005 stnd in Nederland 1224 MW windvermgen d.m.v. 1709 windturbines pgesteld. In Vlaanderen bestaat een dergelijke vereenkmst niet. Daarm is men hier dikwijls niet geneigd m meer draagvlak vr windprjecten te stimuleren. 5.4. Mgelijke rllen van een gemeente in diverse scenari s Indien er ng geen cncrete aanvraag dr een prjectntwikkelaar is gebeurd, kan de gemeente : Practief lcatiebeleid veren dr een (ruimtelijke) visie t.a.v. windenergie /hernieuwbare energie te ntwikkelen. (zie rllen van de gemeente beleidsmaker). Dan met ze niet ineens halsverkp beginnen cmmuniceren n.a.v. de aanvraag van een prjectntwikkelaar vr een windprject in de gemeente. Bij crisiscmmunicatie zit men immers altijd in het verweer. Als men zelf de eerste is m te cmmuniceren, kan men alles veel meer in eigen hand huden. Hgere verheden zuden k dit participatieprces kunnen stimuleren, dr bv. subsidiemgelijkheid vr gemeenten, die prfessinele begeleiding, cmmunicatieplan f
cmmunicatiemiddelen willen inzetten m draagvlak te creëren. Men zu een cmmunicatieplan k kunnen pleggen via het hernieuwbaar energiebeleid (zie k ver BLOW bij rllen van de gemeente). Indien er wel een vrstel van een prjectntwikkelaar vr een bepaalde gemeente is : Mmenteel wachten prjectntwikkelaars, mwille van de cncurrentie, vaak tt ze pstalrecht hebben vr een bepaalde lcatie, alvrens ze plannen aan de betreffende gemeente bekend maken. Maar zelfs als de bekendmaking van windplannen pas aan de gemeente gebeurt, wanneer er al een cncreet plan is, kunnen gemeenten zich tch ng cöperatief pstellen ten pzichte van de initiatiefnemers. Gemeenten hebben deze veel te bieden. Wanneer zij als beleidsmaker en vergunningverlenende verheid immers psitief staan ten pzichte van de aanvraag heeft een prject veel meer slaagkans. Ze hebben bvendien een niet te nderschatten impact als stimulatr van meer draagkracht bij de betrkken partijen. 6. Aanbevelingen m.b.t. cmmunicatiestrategie. Of de gemeente nu in een pr-actieve fase, d.w.z. als er ng een huding t..v. windprjecten in de gemeente f een mgelijke lcatie ervan gezcht wrdt, f in de fase dat er een cncrete aanvraag is in beide gevallen is cmmuniceren met mgelijke betrkken actren de bdschap. Dit verlpt het best en het effectiefst als er een cmmunicatieplan wrdt pgesteld. Eerste stappen hierbij zijn uiteraard : 1. Onderzeken wie betrkken partijen zijn. Betrkken maatschappelijke actren bij windprjecten zijn meestal : - Overheden : Gemeente, buurgemeenten, prvincie - Investeerders : prjectntwikkelaars, energiedistributiebedrijven, grndeigenaars, individuele investeerders (al dan niet gerganiseerd in een vereniging f cöperatieve) - Lkale betrkken : mwnenden, grndgebruikers, strmafnemers (industrie) - Belangengrepen : n&m-verenigingen, landbuwverenigingen, actiegrepen, enz 2. Onderzeken wat de mgelijke belangen zijn vr de betrkken partijen bij het windprject en dit cmmuniceren. Deze belangen kunnen zijn : - Vr mwnenden - Vr het nabijgelegen industriegebied - Vr de landbuwer, die zijn grnd ter beschikking stelt - Vr de burgers van de gemeente in het algemeen 3. Onderzeken ver welke kennis de betrkken partijen beschikken en welke kennis ntbreekt. Op basis van deze kennis kan men dan inschatten welke mgelijkheden er zijn m bij deze betrkkenen een draagvlak te verkrijgen vr het prject en een cmmunicatieplan pmaken m deze partijen te benaderen. Brede betrkkenheid van in een vreg stadium geeft meer slaagkans vr een prject en het versnelt het hele prces tussen ntwerp en uitvering. Het cmmunicatieplan kan best k vlgende stappen bevatten : Onderzeken he men deze kennis kan aanvullen Infrmeren met bjectieve inf ver vr- en nadelen windprjecten.- eventueel gediversifieerd per delgrep. Lijstje van diverse cmmunicatiemgelijkheden : brchures, inf-avnden, excursies, bepalen wie vr het ntwikkelen van draagvlak gaat zrgen. Dit kan de prjectntwikkelaar, gemeente f een andere instelling, bv. een cmmunicatiebureau f een gespecialiseerde rganisatie als ODE zijn. bepalen p welke wijze en wie wanneer welke actr gaat beïnvleden. Bepalen Welke middelen men zal inzetten en wie welke actren met elkaar in cntact brengt en p welke wijze. Deze zaken wrden samengevat in een cmmunicatieplan. In bijlage zitten enkele schematische vrbeelden: een die ervan uitgaat dat de prjectntwikkelaar de cmmunicatie cördineert en een ander dat er van uitgaat dat de gemeente dit det. Onderzeken he de verhudingen tussen de verschillende betrkken partijen zijn : hebben ze een gemeenschappelijk belang f nadeel, hebben ze tegenstrijdige belangen en dan hier een plssing prberen vr te vinden. Organiseren van Inspraak- en verlegmmenten. Bv. gemeente heeft een aantal mgelijke lcaties vr een windprject geselecteerd en ndervraagt haar burgers d.m.v. een enquête
ver hun vrkeur. Of de gemeente hudt enkele zitdagen, waarp mwnenden van een vrgesteld prject met vragen, twijfels f tegenargumenten kunnen langs kmen. Men kan een referendum rganiseren, enz Inplannen van Terugkppelingsmmenten. Wanneer resultaten van een inspraak- f verlegmment bekend zijn, is het aan te bevelen m deze terug te kppelen aan betrkkenen bv. dr middel van gemeentelijk infblad. Belangrijke elementen m in het g te huden bij de cmmunicatiestrategie zijn : - In het cmmunicatieplan legt men de verschillende cmmunicatiestappen best k vast in tijd. Het is k van belang dat deze stappen dan ingebuwd wrden in de planning van de mensen en diensten, die er zich mee dienen bezig te huden. Een tussentijdse evaluatie en, indien ndig, bijstelling van de cmmunicatiestrategie, kan men best k inplannen. - Een vereiste is alleszins dat er p het bestuurlijke niveau en bij de mwnenden aan een zekere basiskennis gewerkt wrdt. Vr windenergie is dit niet evident. Hernieuwbare energie in het algemeen en windenergie in het bijznder evlueren snel en zijn een cmplexe materie. Er met dan k vldende aandacht gaan naar het laagdrempeligheid van de infrmatie. Opeenvlgende enquêtes kunnen de impact van de infrmatiseringcampagne in kaart brengen. - Waardeer elke betrkken partij : wat is hun belang bij het prject, welke psitieve f negatieve invled kunnen zij er p uitefenen, welke psitieve f negatieve invled kunnen zij ervan ndervinden, is het een sterke f een zwakke kracht, welke ntwikkelingsmgelijkheden zijn er. De belangen van een bepaalde grep kunnen sterker drwegen dan die van een andere grep. Erkenning van het belang van netwerken en sciale scheidingslijnen is een ndzakelijke vrwaarde. - Bepaal duidelijk welke delstellingen je met de diverse delgrepen wil bereiken en het gewenste niveau van participatie. Wees transparant ten pzichte van de betrkkenen ver het gekzen traject. Geef betruwbare, tegankelijke en vlledige infrmatie - Een standaardprcedure maken vr de afhandeling van bezwaren. Bezwaren serieus behandelen en samen met de betreffende persnen prberen kmen tt vrstellen tt verbetering. Tegang tt vlledige en verstaanbare infrmatie. Ok infrmatie p maat en antwrden geven p specifieke vragen. - Kppel resultaten van inspraakmmenten, enquêtes terug naar de relevante actren. Argumenteer waarm men keuzes maakt. Betrkkenen velen zich p die manier gehrd en gerespecteerd. Wanneer men bv. d.m.v. een enquête te weten kmt dat 80 % achter een bepaalde lcatie staat en men kppelt dit terug naar betrkkenen, zullen zij die er niet achterstaan, zich hier beter bij kunnen neerleggen. Tegankelijkheid en penbaarheid van dcumenten is hierbij k aan te bevelen. Het tepassen van cmmunicatieplannen in enkele vrbeeldprjecten, zu er te kunnen bijdragen dat er een srt cde van de gede praktijk zu kunnen ntwikkeld wrden vr het scheppen van draagvlak en participatie bij windprjecten. Deze vrbeelden zuden dan een belangrijke hulp kunnen aan gemeenten, waar tegepaste vrbeelden mmenteel ng niet vr handen zijn. 6.1. Schematisch vrbeelden van cmmunicatieplannen zie bijlages. 7. Rl van de Prvincie De Prvincie heeft milieuvergunningverlenende bevegdheid vr prjecten van meer dan 5 MW. Prvincies dienen k advies te geven ver gemeentelijke prjecten. Er werd een Inpasbaarheidskaart Landschap West- Vlaanderen, pgemaakt dr studiebureau Aelus in pdracht van het tenmalige ANRE (Vlaamse gemeenschap, 2002). Daarnaast is er een ambtelijke discussienta met vrstel tt beleidskader vr windturbines in West-Vlaanderen (Prvinciale dienst Drum, 2004). Het prvinciaal niveau is het ideale bestuursniveau m een aangepast vrmings- en infrmatie-aanbd te vrzien vr gemeentelijke beleidsverders en ambtenaren. Ok deze leidraad m gemeenten aan te zetten tt het creëren van meer draagvlak vr windprjecten en de infrmerende nta, die een actuele stand van zaken geeft ver windenergie wil, zijn gemaakt in pdracht van Prvincie West-Vlaanderen en passen in dit kader. Ze hebben de bedeling een stimulans te zijn vr meer pgesteld vermgen aan windenergie in West-Vlaanderen. 8. He det men het elders? Vrbeelden van instrumenten, die kunnen ingezet wrden vr het verhgen van lkaal draagvlak. - In Nederland heeft het IVAM (= milieukundig advies- en nderzeksbureau van de werkgrep milieukunde van de Universiteit van Amsterdam) een draagvlaktest ntwikkelt m te nderzeken he burgers ver een windenergie en een ptentiële windturbine lcatie berdelen. Deze det dr middel
van een schriftelijke enquête een schriftelijke steekpref. De resultaten vrmen een slide basis vr besluitvrming en pzetten van cmmunicatie met de burgers (www.ivam.nl). - In Nederland heeft het VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) reeds in 2003 een eerste leidraad geschreven ver he gemeenten kunnen werken aan meer het stimuleren van windenergie. Dit dcument is verschenen nder de titel : Gemeenten aan de wind (www.sgb.nl bij dienstverlening, ga dan naar gebiedsntwikkeling). - Cnsulting cmmunities : a renewable energy tlkit, (geschreven in pdracht van het Department Trade en Industry UK gvernment) heeft de ervaring bij de implementatie van een windenergieprject in Wales uitgewerkt tt een algemene leidraad, die k kan tegepast wrden p andere duurzame energieprjecten - Natinaal Park Hge Kempen. Hierbij werd een gebied van 5700 ha als natuurgebied afgebakend. Dit had heel wat cnsequenties vr.a. de bewners, bedrijven en landbuwers van dit gebied landbuwers, die zich dit gebied bevnden. Deze prcedure is ged verlpen dr een drgedreven en ged vrbereide cmmunicatie met alle betrkkenen. Meer inf : Jhan Vandenbsch, prjectleider Natinaal Park Hge Kempen. www.natinaalhgekempen.be. - De Limburgse minigemeente Herstappe (80 inwners) wil dr middel van een windmlen vlledig CO 2 - neutraal wrden. 9. Brnnen - Omzendbrief EME/2006/01-RO/2006/02 : afwegingskader en randvrwaarden vr de inplanting van windturbines - Is er plaats vr hernieuwbare energie in Vlaanderen? Samenvatting van het rapprt van de viwta (Vlaams Instituut vr Wetenschappelijk en Technlgisch Aspectennderzek) 2004 - Energiezuinig gedrag van de Vlaamse huishudens enquête in pdracht van de afdeling Natuurlijke rijkdmmenen en energie van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap-2003. - Vrtgang Vlaams Klimaatplan 2006-2012. Maart 2007. - Windenergie in het Meetjesland. Streekvisie vrstel december 2003 - Gemeenten aan de Wind. Belang en mgelijkheden vr gemeenten m windenergie te stimuleren. - VNG (Vereniging van Nederlandse gemeenten), Den haag 2003. - Alles in de wind-vragen en antwrden ver windenergie ECN, Petten 2004 - Zin tegen nzin ver windenergie - Nieuwsbrief ODE- juli 2006²