Cntents 1. De pilt Drankenkartns... 3 I. Waarm wrdt er een pilt uitgeverd?... 3 II. Wat wil men bereiken met deze pilt?... 3 III. He wrdt er gezrgd vr uitkmsten die bruikbaar zijn... 3 IV. He wrden de uitkmsten van de pilt verder ingezet?... 3 2. De praktische invulling van de pilt... 4 I. Wat vr srt gemeente zekt de pilt?... 4 II. Wat is het selectieprces van gemeenten die zich aanmelden?... 4 III. Wat is de mvang van de pilt?... 5 IV. He kunnen gemeenten zich aanmelden vr deelname aan de pilt?... 5 V. Wanneer is de deadline vr aanmelding vr de pilt?... 5 VI. Wanneer start en stpt de pilt?... 5 VII. Wat is het vervlg van de pilt na 2013?... 6 VIII. He wrdt de cmmunicatie verzrgd richting burgers?... 6 IX. Wat wrdt er verwacht van deelnemende gemeenten?... 6 X. Welke ndersteuning krijgt de gemeente vr de pilt?... 6 XI. Welke vergeding krijgt de gemeente vr deelname aan de pilt?... 7 XII. Waarm zu uw gemeente meeden aan de pilt?... 7 XIII. Welke infrmatiebijeenkmsten vr gemeenten vinden plaats vr de start van de pilt?. 8 3. Overige zaken... 8 I. Welke inzamelsystemen wrden meegenmen in de pilt?... 8 II. Wrden de gemeenten met bestaande inzamelinitiatieven van drankkartns bekeken?... 9 III. Wrdt de PMD zak pgenmen in de pilt?... 9 IV. Waar kan de gemeente de ervaringen kwijt betreffende de inzameling van metalen verpakkingen?... 9 V. Wat gebeurt er na de pilt met de inzameling?... 9 VI. He zit het met de bendigde vergunningen bijv. i.v.m. transprt... 9 VII. He ga ik m met mijn betrkken partners (afvalbedrijven, lgistieke partners, eindverwerkers) in Nederland en internatinaal... 10 4. Welke partijen zijn betrkken bij de pilt en wat den zij:... 10 1
I. Kennisinstituut Duurzaam Verpakken... 10 II. Klankbrdgrep... 10 III. Afvalfnds Verpakkingen... 10 IV. Nedvang... 11 V. Onderzeksbureau vr Kstennderzek... 11 VI. WUR, Onderzeksbureau Milieuprestatie... 11 VII. Ministerie Infrastructuur en Milieu... 11 VIII. VNG... 12 IX. Peer Review team... 12 2
1. De pilt Drankenkartns I. Waarm wrdt er een pilt uitgeverd? In de Raamvereenkmst ver de aanpak van het dssier verpakkingen en zwerfafval vr de jaren 2013 tt en met 2022 begen het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, de VNG en het verpakkende bedrijfsleven invulling te geven aan de verplichtingen uit het Besluit beheer verpakkingen en papier en kartn. In het kader van de Raamvereenkmst dient een pilt drankenkartns te wrden uitgeverd én afgernd in 2013. II. Wat wil men bereiken met deze pilt? De pilt vindt plaats nder tezicht van het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken bij gemeenten en levert geschikte infrmatie p ver: a) de in de praktijk te behalen heveelheid en kwaliteit van ingezamelde en te recyclen drankenkartns; b) de met de in nderdeel a genemde aspecten samenhangende ksten; c) milieuprestaties van de inzameling en recycling, en d) het effect p andere inzamelsystemen III. He wrdt er gezrgd vr uitkmsten die bruikbaar zijn Betruwbare uitkmsten van het nderzek vrmen de basis vr besluitvrming ver hergebruik van drankenkartns. De pilt brgt de betruwbaarheid p drie manieren: 1. De pilt heeft een wetenschappelijke basis vr tetsing van de milieuprestaties. Dit hudt in dat pzet, metingen en analyse aan een peer-review wrden nderwrpen. 2. Daarnaast draagt een gerenmmeerd bureau zrg vr een nafhankelijk kstennderzek van de verschillende inzamelsystemen. De cnclusies van de nderzeken geven inzicht in de effectiviteit (milieuprestatie) en de efficiency (ksten per tn) en draagvlak vr het systeem. Hierbij wrdt rekening gehuden met de verschillende systemen (diftar, haal, breng etc.) in cmbinatie met het type wnmgeving waarin deze systemen wrden tegepast (hg- versus laagbuw). IV. He wrden de uitkmsten van de pilt verder ingezet? Met de aldus verkregen infrmatie van deelnemende gemeenten aan de pilt kan men zich z een beeld vrmen van de zwel de milieuprestatiekant als de kstenkant in verschillende gemeenten. Cnfrm artikel 11, 3e lid van de Raamvereenkmst kan de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu de Tweede Kamer der Staten-Generaal per brief p de hgte stellen van de uitkmst van de tetsing f vldaan is aan de prestatiegaranties, waarnder een pilt uitgeverd vr de inzameling en hergebruik van drankenkartns, zwel in brnscheidende als nascheidende gemeenten. 3
2. De praktische invulling van de pilt I. Wat vr srt gemeente zekt de pilt? De pilt drankenkartns wrdt uitgeverd met een grep inzamelgebieden die een indicatief beeld geven van inzamelmstandigheden in Nederland. Uit recent nderzek blijkt dat de drie parameters met de meest vrspellende waarde vr de inzamelrespns en de inzamelksten van een willekeurige gemeente f inzamelgebied binnen een gemeente zijn: het percentage hgbuw- versus laagbuwwningen; de aanwezigheid van een gedifferentieerde tariefstelling vr restafval (k wel diftar-beleid genemd); de aard van het inzamelsysteem vr drankenkartns; apart, met een drager en nascheiding. De geselecteerde inzamelsystemen sluiten aan bij wat gangbaar is: halen en brengen vr zwel separate inzamelsystemen als inzamelsystemen waarbij drankenkartns samen met een andere afvalstrm (met een drager) wrden ingezameld. Krtm, de matrix van bepalende parameters is gekppeld aan verschillende inzamelpties die wij - p grnd van nze kennis ver de inzamelsystemen - uitverbaar en relevant achten. De indeling van wijken in gemeenten p basis van de hiervr aangegeven kenmerken, resulteert in een aantal grepen van wijken in gemeenten die in nderstaande matrix zijn weergegeven: II. Wat is het selectieprces van gemeenten die zich aanmelden? Er zijn drie selectiestappen: Stap 1. Alle gemeenten die zich aanmelden met één f meerdere inzamelgebieden wrden ingedeeld in de waarnemingen-matrix zals hierbven gepresenteerd. Op basis van de ttale heveelheid bendigd pilt-materiaal, een inschatting van de respns en een wenselijke verdeling wrdt uitgerekend heveel inwners er ndig zijn per inzamelvariant. Stap 2. In het geval er van één srt inzamelvariant veel aanmeldingen zijn, wrdt er gekzen p grnd van ervaring en verwachte inveringsduur. Dit wil zeggen dat: 4
- gemeenten die al een functinerend inzamelsysteem hebben vr drankenkartns, krijgen vrrang - bven gemeenten die dit binnen één maand kunnen inveren; en deze krijgen weer vrrang - bven gemeenten waar invering langer dan 1 maand zal duren. Stap 3. In het geval er van een srt inzamelvariant (cel in de matrix) te weinig aanmeldingen zijn, wrdt er eerst gekeken f er binnen de aangemelde gemeenten geschikte kandidaten zuden zijn, en wrdt hier cntact meegezcht m de variant nader uit te werken. Pas daarna wrdt er gezcht buiten de gemeenten die zich hebben aangemeld. NB. In het geval er geen keuze kan wrden gemaakt tussen gemeenten p grnd van bvenstaande criteria, wrdt reginale spreiding als keuze criterium gehanteerd; aangemelde gemeente die dan in een landsdeel liggen dat relatief ndervertegenwrdigd is, zullen dan wrden gekzen. In het geval dit k niet tt een bjectiveerbare keuze leidt, zal er vlledig willekeurig wrden geselecteerd. We verwegen daarbij een ntaris in te schakelen. III. Wat is de mvang van de pilt? Een eerste indicatie leidt tt een geraamde piltmvang van 15 tt 30 gemeenten (mgelijk met meerdere wijken en dus waarnemingen per gemeente) en tussen de 300.000 en 500.000 inwners in ttaal van de verschillende wijken bij elkaar pgeteld vr brnscheiding. Vr nascheiding zal het verzrgingsgebied van de gekzen installatie gelden. IV. He kunnen gemeenten zich aanmelden vr deelname aan de pilt? Gemeenten kunnen zich aanmelden via het antwrdfrmulier die meegeznden is bij de VNGledenbrief van 18 maart 2013. Deze is k hier http://www.vng.nl/nderwerpenindex/milieu-enmbiliteit/afval/nieuws/gezcht-gemeenten-vr-pilt-inzamelen-drankenkartns te vinden. De deadline van aanmelding is 10 april 2013. De aanmelding kan verznden wrden naar: Kennisinstituut Duurzaam Verpakken T.a.v. Dhr. Peter Blk (PL) Overg 13 2266 JZ Leidschendam Of per mail naar: piltdrankenkartns@kidv.nl V. Wanneer is de deadline vr aanmelding vr de pilt? Aanmeldingen kunnen tt en met 10 april 2013 bij het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken wrden aangeleverd. VI. Wanneer start en stpt de pilt? De pilt wrdt uitgeverd in 2013. Per 1 mei 2013 start de eigenlijke pilt (het meten) en deze stpt p 31 ktber. In de gehele peride zijn drie fases te nderscheiden: 5
Fase 1: februari t/m april Vrbereiding van de pilts Fase 2: peride mei t/m ktber Uitvering pilts Mnitring en begeleiding pilts Fase 3: nvember & december Stp daadwerkelijke pilt Analyse van data en pstellen rapprtage Aanbieding resultaten Bestuur Kennisinstituut VII. Wat is het vervlg van de pilt na 2013? De uitkmsten van de pilt vrmen de basis vr de besluitvrming. Het vervlg van de pilt na 2013 is afhankelijk van deze besluitvrming en is m die reden ng nader te bepalen. VIII. He wrdt de cmmunicatie verzrgd richting burgers? Cmmunicatie is de sleutel m burgers actief te betrekken bij de pilt. Het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken faciliteert: De cmmunicatiestrategie (cmmunicatie-paraplu), uitgewerkt naar een basispakket m burgers te infrmeren en te activeren. Dit basispakket kan ingezet wrden dr alle deelnemende gemeenten aan de pilt; - Cmmunicatie-peratie: campagne vr de deelnemende gemeenten (steden en drpen). In samenwerking met medewerkers van de gemeente. IX. Wat wrdt er verwacht van deelnemende gemeenten? De randvrwaarden die het Kennisinstituut pstelt vr deelname zijn dat deelnemende gemeenten: bereid zijn m een vereenkmst af te sluiten waarin de belangrijkste nderdelen van de pilt zijn geregeld, waarnder infrmatieverstrekking, persnele bezetting en vergedingen; in staat zijn de pilt in de peride mei t/m ktber 2013 uit te veren; een actieve psitie innemen m de pilt tt een succes te maken; maximale bereidheid tnen m deel te nemen aan en de infrmatie te delen met het Kennisinstituut & nderzekers; bereid zijn gegevens ver de afvalstrmen (mvang, ksten) beschikbaar te stellen; bereid zijn deel te nemen aan een Cmmunity f Practice waar gemeenten hun ervaringen kunnen delen, nderling en met het prjectteam; bereid zijn in reginaal gerganiseerde bijeenkmsten nderling van gedachte wisselen; bereid zijn een vast aanspreekpunt te benemen verantwrdelijk vr de pilt. X. Welke ndersteuning krijgt de gemeente vr de pilt? Per deelnemende gemeente stelt het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken een draaibek p vr de pilt. In de pilt zal het prjectteam van het Kennisinstituut nauw samenwerken met de deelnemende gemeenten, zwel bestuurlijk als ambtelijk. Het prjectteam zal de gemeenten vrafgaand aan de pilt in reginale bijeenkmsten inlichten ver de rganisatie van de pilt en ver wat er van de gemeenten wrdt verlangd. Het Kennisinstituut ndersteunt de gemeenten bij het infrmeren en betrekken van de 6
inwners van de gemeenten bij de pilt dr middel van een basispakket cmmunicatiemiddelen. Een Cmmunity f Practice wrdt ingesteld waar deelnemende gemeenten hun ervaringen kunnen delen en deelnemende gemeenten wisselen in reginaal gerganiseerde bijeenkmsten nderling van gedachten. XI. Welke vergeding krijgt de gemeente vr deelname aan de pilt? De gemeenten ntvangen een vergeding uit het Afvalfnds m te participeren in de pilt drankenkartns. Deze vergeding vindt plaats p basis van de werkelijk gemaakte ksten met afrekening achteraf. Dit geldt zwel vr gemeenten met een bestaand inzamelsysteem als vr gemeenten die starten met de inzameling van drankenkartns. De deelnemende gemeenten dienen vr aanvang van de pilt, uiterlijk p vrijdag 26 april, een begrting van de ksten vr inzameling van drankenkartns aan te leveren bij het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken via piltdrankenkartns@kidv.nl. Nedvang zal de begrting tetsen en achteraf p basis van verlegde nta s de werkelijk gemaakte ksten uitkeren uit het Afvalfnds. De begrting en dus de vergeding bestaat uit drie cmpnenten: 1. Lgistiek van inzamelen. Deze pst mvat de ksten verbnden aan de inzamelrute vr drankenkartns. In het geval van een drager (kunststf f papier) gaat het hier m de extra ksten vr de inzameling van de drankenkartns. De ksten vr de lgistiek gelden tt aanleveren bij een p- f verslaglcatie. 2. Infrastructuur vr inzamelen. Deze pst mvat de ksten vr de infrastructuur (cntainers, inzamelzakken, etc) vr de duur van de pilt, te weten 6 maanden. Dit betreft dus huur- f leaseksten danwel afschrijvingsksten van de infrastructuur. 3. Pst-cllectin-ksten. De pst cllectin-ksten wrden gedekt dr de pilt drankenkartns. Vr gemeenten met een bestaand inzamelsysteem vergedt de pilt gedurende 6 maanden de ksten van de bestaande pst-cllectin-cntracten. Andere kstenpsten, zals persneel en cmmunicatie, kmen niet vr vergeding in aanmerking. Specifiek vr cmmunicatie geldt dat het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken de gemeenten ndersteunt via cmmunicatiemiddelen in een tlkit (zie Frequently Asked Questins He wrdt de cmmunicatie verzrgd richting burgers ). Na aflp van de pilt verlegt de gemeente de nta s van de werkelijk gemaakte ksten aan Nedvang. Zndig vert Nedvang checks uit. Nedvang zrgt vervlgens vr het uitkeren van de vergeding uit het Afvalfnds. XII. Waarm zu uw gemeente meeden aan de pilt? Deelname aan de pilt betekent dat uw gemeente een vrbeeldrl vervult waar het gaat m de verduurzamingsagenda verpakkingen. Om een juiste beslissing te nemen ver hergebruik van drankenkartns is het van belang dat gemeenten willen meeden aan deze pilt. 7
XIII. Welke infrmatiebijeenkmsten vr gemeenten vinden plaats vr de start van de pilt? Vr de start van de pilt rganiseert het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken drie infrmatiebijeenkmsten: 1. Oplp vr gemeenten na aflp van Gemeentelijk Afvalcngres 2013 a. Delgrep: Alle gemeenten die zich hebben ingeschreven vr de pilt. Ok gemeenten die niet ingeschreven zijn vr het gemeentelijk afvalcngres, kunnen hier kstels bij aanwezig zijn. b. Onderwerp: Inhud pilt, traject tt start pilt, gelegenheid vr vragen c. Datum & tijd: 11 april 17:00-19:00 d. Lcatie: De Rijtuigenlds, Piet Mndriaanplein 61, 3812 GZ in Amersfrt 2. Reginale bijeenkmst Zuid in Breda a. Delgrep: Alle gemeenten in de regi Zuid, die deelnemen aan de pilt b. Onderwerp: Telichting rganisatie pilt, kstennderzek en kwaliteitsnderzek c. Datum & tijd: 23 april 10:00-12:00 (inclusief lunch) d. Lcatie: Kantr PwC, Rat Verleghstraat 3, 4815 NZ in Breda 3. Reginale bijeenkmst Nrd in Zwlle a. Delgrep: Alle gemeenten in de regi Nrd, die deelnemen aan de pilt b. Onderwerp: Telichting rganisatie pilt, kstennderzek en kwaliteitsnderzek c. Datum & tijd: 25 april 13:30-15:30 d. Lcatie: Kantr PwC, Zuiderzeelaan 53, 8017 JV in Zwlle 3. Overige zaken I. Welke inzamelsystemen wrden meegenmen in de pilt? De pilt bekijkt de vlgende inzamelsystemen (cncept; wrdt mgelijk ng aangepast) 8
II. Wrden de gemeenten met bestaande inzamelinitiatieven van drankkartns bekeken? Ja, de gemeenten die al een actief inzamelsysteem vr drankenkartns hebben f p het punt staan te starten met inzameling van drankkartns hebben waardevlle kennis. In de pilt wrdt van deze kennis zveel mgelijk gebruik gemaakt. We hpen dan k dat deze gemeenten zich aanmelden. III. Wrdt de PMD zak pgenmen in de pilt? De PMD-zak, nch andere systemen waar metalen verpakkingen nderdeel van uitmaken wrden pgenmen in de pilt. Om de pilt beheersbaar te huden is dr wetenschappers geadviseerd (zie matrix in mem WUR; 18 maart 2013) alleen naar gangbare systemen te kijken; de pmd-zak is dat (ng) niet. Het bestuur van het Kennisinstituut heeft dit standpunt p de vergadering van 2 april bevestigd. Dit betekent dat aangemelde inzamelsystemen gecmbineerd met metalen verpakkingen, niet in de pilt drankenkartns wrden pgenmen. Dat geldt uiteraard niet vr het systeem nascheiding. IV. Waar kan de gemeente de ervaringen kwijt betreffende de inzameling van metalen verpakkingen? Zals aangegeven in de VNG brief kunnen ervaringen met de inzameling van metalen verpakkingen gestuurd wrden aan het Kennisinsituut, zdat deze kennis kan wrden meegenmen bij het pzetten van verduurzamingsagenda; dat gaat dan via Nedvang (het drgeven van infrmatie is een ptie in de nieuwe vereenkmsten). V. Wat gebeurt er na de pilt met de inzameling? Dat is p dit mment ng niet te zeggen. Denkbaar is dat gemeenten drgaan met de inzameling. Dat kan in ieder geval gelden vr de gemeenten die nu al in de praktijk bezig zijn met de inzameling. Die keuzevrijheid ligt bij de gemeente. De piltvergeding vanuit het Afvalfnds kmt wel te vervallen. VI. He zit het met de bendigde vergunningen bijv. i.v.m. transprt In verleg met bevegde instanties zal wrden nagegaan he de bendigde vergunningen kunnen wrden verkregen. Te meer daar bekend is dat de ingezamelde drankenkartns waarschijnlijk in het buitenland meten wrden verwerkt tt een f meer recyclaten c.q. materiaalstrmen die pnieuw kunnen wrden ingezet in de papierindustrie. De pilt betreft namelijk de keten van drankenkartns van inzameling tt hergebruik in nieuwe prducten. 9
VII. He ga ik m met mijn betrkken partners (afvalbedrijven, lgistieke partners, eindverwerkers) in Nederland en internatinaal Partners in de keten dienen te wrden betrkken bij de pilts, alleen al mdat het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken niet wil interveniëren in bestaande afspraken. Daarnaast kunnen deze partners een belangrijke rl vervullen in de uitvering van de pilt in de betreffende gemeente en het aanreiken van peratinele en inhudelijke kennis. 4. Welke partijen zijn betrkken bij de pilt en wat den zij: I. Kennisinstituut Duurzaam Verpakken Het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken is per januari 2013 pgericht. De uitgangspunten van het Kennisinstituut zijn: het terugbrengen van de milieudruk van verpakkingen/prduct cmbinatie; het beperken van het grndstffengebruik; en het ecnmisch sluiten van ketens: afval is grndstf. Bestuurders van het Kennisinstituut zijn: - Vertegenwrdigers Bedrijfsleven - Vertegenwrdigers Nederlandse Gemeenten - Vertegenwrdigers van het Rijk - Onafhankelijk vrzitter Rl in de pilt: Het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken is pdrachtgever van de pilt drankenkartns en verantwrdelijk vr het prjectmanagement van de pilt. De resultaten wrden via het bestuur van het Kennisinstituut aangebden aan de verantwrdelijk bestuurders/bewindspersnen. II. Klankbrdgrep De klankbrdgrep bestaat uit vertegenwrdigers uit de gehele keten van prductie en hergebruik van verpakkingen: afvalmanagement- en reinigingsbedrijven, de vedingsmiddelenindustrie, de handel en verpakkende bedrijfsleven. Rl in de pilt: De klankbrdgrep geeft advies ver de pzet, de vrtgang en afrnding van de pilt. Zij ndersteunen p inhudelijk vlak de pilt. III. Afvalfnds Verpakkingen Het Afvalfnds Verpakkingen is pgericht m vanaf 1 januari 2013 cllectief uitvering te geven aan de verplichtingen die prducenten en imprteurs hebben nder het Besluit verpakkingen. De verantwrdelijkheden die hieruit vlgen, hebben prducenten en imprteurs samen met de 10
rijksverheid uitgewerkt in de Raamvereenkmst 2013-2022. Het Afvalfnds vert een deel van deze verantwrdelijkheden uit. Rl in de pilt: Bepaalt in samenspraak met Nedvang de hgte van de vergeding vr de deelnemende gemeenten en keert deze vergeding uit. IV. Nedvang Nedvang staat vr: Nederland Van Afval Naar Grndstf. Nedvang heeft als missie: verpakkingsafval een nieuw leven geven. Z draagt Nedvang bij aan een duurzaam Nederland. Rl in de pilt: Nedvang kmt met het Afvalfnds tt het vaststellen van een redelijke vergeding vr de ingezamelde drankenkartns in de pilt. Deze vergeding geldt alleen en uitsluitend vr de piltfase, d.w.z. vr de peride waarin daadwerkelijk wrdt ingezameld en verwerkt (tenzij anders vereengekmen, van mei t/m ktber 2013). V. Onderzeksbureau vr Kstennderzek Rl in de pilt: Het gerenmmeerde bureau PWC vert het kstennderzek uit. Dit hudt in dat zij inzichtelijk maken wat vr de verschillende inzamelsystemen de ksten en de vermeden ksten p verige strmen zijn. VI. WUR, Onderzeksbureau Milieuprestatie Wageningen University maakt deel uit van Wageningen UR (University & Research centre). Daardr werkt de universiteit samen met de nderzeksinstituten en met Hgeschl Van Hall Larenstein die eveneens nderdeel zijn van Wageningen UR. Wageningen UR heeft vestigingen verspreid ver heel Nederland. Rl in de pilt: In samenwerking met Aachen en Universiteit van Utrecht vert Wageningen Universiteit het nderzek Milieuprestatie uit (kwaliteit- en kwantiteit ingezamelde drankenkartns). Zij zijn verantwrdelijk vr methdlgie van de pilt: aard te nderzek systemen in cmbinatie met stedelijkheidsklassen en al f niet Diftar, en vr het meten van de kwantiteit en de kwaliteit van de teruggewnnen drankkartns. WUR bepaalt samen met de partners de pzet van het nderzek, selecteert de deelnemende gemeenten, det metingen m kwantiteit en de kwaliteit van de teruggewnnen drankkartns te testen en de daaruit vrtvleiende Milieuprestatie (bijvrbeeld vermeden CO2) te berekenen. VII. Ministerie Infrastructuur en Milieu Het ministerie van Infrastructuur en Milieu zet in p leefbaarheid en bereikbaarheid, met een vltte drstrming in een ged ingerichte, schne en veilige mgeving. Een vertegenwrdiger van het ministerie heeft zitting in het bestuur van het Kennisinstituut. Rl in de pilt: Vanuit het Ministerie wrdt inhudelijke en beleidskennis ingezet vanuit de afval- en recyclingsexperts. 11
VIII. VNG De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft de Raamvereenkmst Verpakkingen 2013 2022 ndertekend en is nauw betrkken bij de uitwerking en implementatie hiervan. Namens VNG zitten er twee vertegenwrdigers in het bestuur van het Kennisinstituut. Rl in de pilt: VNG ndersteunt het Kennisinstituut bij de pilt Drankenkartns,.a. bij het mbiliseren van de gemeenten m te participeren in de pilt. IX. Peer Review team Rl in de pilt: team van (internatinale) wetenschappers die een nafhankelijk rdeel vrmt ver de gehanteerde methdlgie en de analyse van de resultaten. 12