Het einde kroont het werk? Nut en noodzaak van nabespreken bij klaslokaalexperimenten. Paper 3.

Transcriptie

1 ONTWERPRAPPORT Naam auteur(s) Erwin Udo MSc. Vakgebied Economie Titel Het einde kroont het werk? Nut en noodzaak van nabespreken bij klaslokaalexperimenten. Paper 3. Onderwerp Experimenten Opleiding Interfacultaire Lerarenopleidingen, Universiteit van Amsterdam Doelgroep 3 havo, maar algemeen bruikbaar voor alle economielessen Sleuteltermen Experimenten, klaslokaalexperimenten, instructie, evaluatie Links Bibliografische referentie Udo, E. (2014). Het einde kroont het werk? Nut en noodzaak van nabespreken bij klaslokaalexperimenten. Amsterdam: Instituut voor de Lerarenopleiding UvA. Studentnummer Begeleider(s) M. Min-Lelieveld Beoordelaar(s) indien bekend P.H.M. Uylings P. van der Veen Datum

2 SAMENVATTING PAPER 1 Probleembeschrijving Leerlingen op de havo en het vwo zien niet goed in wat zij van experimenten leren. De bijdrage aan begripsvorming wordt niet goed ingezien. In het nieuwe programma economie moet minstens 10% van alle studielasturen aan klaslokaalexperimenten wordt besteed (Hinloopen, 2009, p.2). Een goede introductie en nabespreking zijn essentieel, omdat anders de leeropbrengsten laag zijn. Ontwerphypothese Als ik een effectieve nabespreking organiseer, waarbij leerlingen op hun hogere-orde cognitieve vaardigheden worden aangesproken en de koppeling aan de relevante lesstof expliciet wordt gemaakt, zal het (ervaren) leereffect en de bijdrage aan begripsvorming (leerresultaat) toenemen. Ontwerpregels 1. Er is voldoende beschikbare tijd; 2. Leerlingen worden op hun hogere-orde cognitieve vaardigheden aangesproken; 3. De koppeling aan de lesstof wordt expliciet gemaakt. Evaluatieplan Om te beoordelen of leerlingen in 3 havo het gewenste leereffect en resultaat behalen, gebruik ik: Tip-/topvragenlijst; Learner report; SO. ONDERZOEKSONTWERP Het onderzoek moet de vraag beantwoorden of een effectieve nabespreking, waarbij leerlingen op hun hogereorde denkvaardigheden worden aangesproken en de koppeling aan de relevante lesstof expliciet wordt gemaakt, bijdraagt aan 1) het ervaren leereffect en 2) het leerresultaat. Er zijn dus twee afhankelijke variabelen. ONDERZOEKSINSTRUMENTEN Ik meet het effect op de afhankelijke variabelen als volgt. Het leereffect is deels subjectief: leerlingen vertellen wat zij hebben geleerd. Het is dus hun perceptie c.q. oordeel. Dat meet ik door middel van een tip-/toplijst en een Learner report (in les 4, na afloop van alle experimenten). In de tip-/toplijst vraag ik leerlingen wat er volgens hen goed ging en wat er beter kan. Het Learner report geeft inzage in wat leerlingen als leeropbrengst ervaren en opgeven. Er is daarbij een belangrijk verschil met het leerresultaat: leerlingen kunnen niet opgeven wat zij wel weten en begrijpen, of iets opgeven dat zij toch niet goed begrijpen. En ik zal (eigen) een inschatting maken van het leereffect door observatie: het letten op lichaamstaal, mondelinge uitingen van leerlingen en het groepsproces:

3 vertonen leerlingen enthousiasme en leergedrag? Observatie is in dit onderzoek geen formeel onderzoeksinstrument (ik heb geen formulier bijgesloten) maar ik gebruik mijn waarnemingen om de onderzoeksresultaten uit de formele instrumenten te staven of discussiepunten aan te geven. Het leerresultaat meet ik zowel formatief als summatief. Na ieder experiment maken leerlingen een verwerkingsopdracht. Daarin meet ik formatief wat het leerresultaat is. In deze toetsing vindt nog begripsvorming plaats (en dus een bijdrage aan de afhankelijke variabele). Het uiteindelijke leerresultaat meet ik summatief en objectief door middel van de SO (hoewel sommige vragen door een subjectieve afweging van een docent worden gescoord, waarbij afwijkingen kunnen ontstaan). Ik verwacht voor de klas die meedoet aan het experiment (zie hierna) een substantieel hoger leerresultaat en een positief subjectief leereffect. Uit hetgeen de leerlingen rapporteren, moet blijken dat zij hebben ervaren te hebben geleerd van het experiment. Naar verwachting komt dat grotendeels overeen met de leerdoelen die ik vooraf heb opgesteld, zie de lesplannen. ONDERZOEKSGROEP EN PROCEDURE Op het Maaswaal College locatie Veenseweg zijn er in totaal vijf 3-havoklassen. Daarvan heb ik er drie en een collega twee. Van mijn klassen heeft maar één klas (3H3) voldoende lessen om alle experimenten uit te voeren. Twee klassen (3H1 en 3H2) volgen twee lessen minder i.v.m. feestdagen en krijgen een regulier programma (opdrachten uit het boek). 3H3 volgt dus een plusprogramma. Er is mogelijk een effect op de afhankelijke variabele leerresultaat doordat 3H3 meer lessen volgt. Bovendien presteert deze klas dit hele jaar gemiddeld al beter dan de andere klassen. Hiermee moet ik rekening houden in de analyse (een voorbehoud plaatsen, zie hierna). Wanneer het haalbaar is, zal mijn collega in één klas wel en in één klas geen experiment uitvoeren, zodat ik enigszins kan filteren op het effect van de docent. Of dat haalbaar is, weet ik op het moment van schrijven nog niet. De experimenten voer ik uit in de reguliere lessen (twee per week). De planning is bijgesloten (bijlage 3). De data verzamel telkens na afloop van het experiment, maar ik zal ook observeren hoe de leerlingen zich tijdens het experiment gedragen. DATA-ANALYSE De data verzamel ik door leerlingen formulieren te laten invullen. De uitkomsten uit de tip-/toplijst en het Learner report zal ik verwerken in een schriftelijke rapportage door de meest voorkomende en opvallende uitkomsten te benoemen. Deze vergelijk ik met de lesdoelen uit de lesplannen. De resultaten van de SO verwerk ik in Excel. Analyse hiervan is eenvoudig door klassengemiddelden en bijvoorbeeld deviatie te vergelijken tussen klassen. Hierbij zal ik rekening houden met eerdere verschillen tussen klassen en het verschil in aantal lesuren. Omdat de SO deels over andere onderwerpen gaat, vergelijk ik alleen die vragen die betrekking hebben op het experiment (het aantal deelvragen over die onderwerpen is zes: zie de vragen 5 en 6).

4 BIJLAGE 1 TIP-TOP EN LEARNER REPORT Tip en top Koehandel en Oude sok De afgelopen periode hebben we twee experimenten in de klas uitgevoerd. Denk terug aan die experimenten. Wat vond je bij de uitvoering van de experimenten goed gaan? En wat kan er volgens jou een volgende keer beter? Hoe? Opdracht: Schrijf hieronder twee tips en twee tops. Een tip geeft aan hoe het experiment beter uitgevoerd kan worden (je geeft dus kritiek en draagt een oplossing aan). Een top geeft aan wat je goed vond aan de experimenten. TIPs Tip 1 Koehandel Tip 2 Oude Sok TOPs Top 1 Koehandel Top 2 Koehandel Zie ommezijde en vul die ook in!

5 Learner report Vul zo volledig mogelijk de onderstaande vragen in. Ik heb geleerd dat: Ik heb geleerd dat het niet zo is dat: Dit weet ik omdat: Ik heb dit vooral geleerd door:

6 BIJLAGE 2 S.O. 1 Een juiste samenvatting van het begrip gevangenendilemma is:... (I)... is voor iedereen de beste oplossing en voor een individu levert... (II)... altijd het meeste voordeel op. Welke woorden passen op plaats (I) en (II)? I II A samenwerken samenwerken B samenwerken het eigenbelang volgen C het eigenbelang volgen samenwerken D het eigenbelang volgen het eigenbelang volgen 4p per fout -1p 2a bron 1 Vuilnisophaaldienst Tim en Ronald wonen naast elkaar in een straat. Ieder jaar gooien zij 240 kilo huishoudelijk afval weg. Ze houden allebei niet van rommel, dus ze vinden het prettig als hun afval wordt opgehaald. Zij ervaren ieder het ophalen van hun vuilnis als een opbrengt van 240. De totale kosten van het ophalen van hun huisvuil zijn 390. Tim en Ronald staan allebei voor de keuze of ze willen meebetalen aan het ophalen van hun vuilnis. Tim Tim Niet meebetalen Wel meebetalen Ronald Niet meebetalen Ronald Wel meebetalen 2b Zet de verschillende keuzemogelijkheden in de volgende opbrengstentabel. Neem de tabel eerst over. Maak duidelijk welke keuze Tim en Ronald zullen maken en welk gevolg dat heeft voor het ophalen van hun huisvuil. 3 Wat is het beste voorbeeld van een basisinnovatie? A een mobiele telefoon B een mp3-speler C de microchip D satellietnavigatie

7 4 Wat is een juist voorbeeld van een procesinnovatie? A Renault verlaagt de CO2-uitstoot van haar auto's. B De dvd wordt vervangen door de hd-dvd. C De breedbeeldtelevisie wordt vervangen door (platte) lcd- en plasmatelevisies. D Een supermarkt laat de klanten zelf de producten scannen. 5a bron 2 De rente in Nederland 2x 5b 5c 5d Bekijk bron 2. Leg uit waarom rente de prijs van tijd is. Leg uit dat bedrijven minder investeren als de rente hoog is. Koos Laarmans stort op 1 januari op een spaarrekening. Het spaarbedrag groeit tot 1 januari alleen door de uitgekeerde rente. Bereken in onderstaande tabel de indexcijfers op plaats A en B. Rond af op een heel cijfer. 1 januari van het jaar Spaarbedrag van Koos Laarmans Indexcijfer van het spaargeld Gemiddeld prijspeil van goederen en diensten , (basisjaar) A 12,89 B Het prijsindexcijfer Is de reële rente die Koos ontvangt positief of negatief? Verklaar je antwoord.

8 6a bron 3 De inflatie in Nederland 6b Bekijk bron 3. Paula opent in juli 2008 een spaarrekening tegen 2,5% rente. Is de reële rente van haar spaarrekening in die maand positief of negatief? Verklaar je antwoord. Bekijk bron 3. Jeroen stort in augustus op een spaarrekening tegen 5% De spaarrente blijft 5% in 2007 en Gaat de reële rente van zijn spaarrekening vanaf dat moment tot oktober 2008 omhoog of omlaag? Verklaar je antwoord.

9 BIJLAGE 3 PLANNING week/datum actie/mijlpaal week 14 / 3 april Malmbergmiddag, workshop met J. Hinloopen over experimenten Onderzoek Par. 5 H3 + vrije invulling week 15 OO2 en OO3 (via mail) Verkorte lessen, leerlingbesprekingen Gevangenendilemma H5 Paragraaf 2 week 16 / 14 april 18 april 18 april Unesco-week: geen reguliere lessen Goede Vrijdag week april 23 april 25 april Eerste experiment + nabespreking, tip/top, learner report Pasen HK OO2 en OO3 Laatste lesdag examenkandidaten, eerste uren geen normale lessen week 18 / 28 april 5 mei Meivakantie week 19 / 5 mei Geen les Tweede experiment + nabespreking, tip/top, learner report 7 en 8 mei Ouderavonden week 20 Start CE SO over H5 Par 2 en H4 Par 1 en 2 van Praktische Economie week 21 / 22 mei Ontwerpfestival week 22 Concept OO4 en OO5 week 24 / 12 juni OO4 en OO5