Naam auteur(s) J.B. Bruin, MSc. & MA.

Transcriptie

1 Naam auteur(s) J.B. Bruin, MSc. & MA. Vakgebied Economie Titel, kosten en winst in een begrijpelijkere context Onderwerp Hoofdstuk 9 - Economie in Context, kosten en winst Opleiding Interfacultaire Lerarenopleidingen, Universiteit van Amsterdam Doel Havo 4 Sleuteltermen Begrijpelijkere tekst in theorieboekje (leerlingtaal) Contextuele steun Klaslokaalexperiment (samenwerkend leren), kosten en winst Links Bibliografische referentie Geeft aan hoe gebruikers van het rapport zouden moeten verwijzen. Bijvoorbeeld: Bruin, J.B. (2013)., kosten en winst in een begrijpelijkere context. Amsterdam: Interfacultaire Lerarenopleidingen UvA. Studentnummer Begeleider(s) dhr. W.A.M. van Kleef, drs. en mw. M.J. Min-Leliveld, dr. Beoordelaar(s) indien bekend Datum dhr. W.A.M. van Kleef, drs. (vakdidacticus Economie/M&O) en dhr. P.E. Bimmel, dr.

2 J. Bruin, MSc. in Marketing ( ) Economie Havo 4 Lyceum aan Zee te Den Helder Interfacultaire Lerarenopleidingen, Universiteit van Amsterdam 2 Begeleiders: dhr. drs. W.A.M. van Kleef en mw. dr. M.J. Min-Leliveld 1 juli 2013

3 Inhoudsopgave Samenvatting ontwerpplan (paper 1)... 4 Ontwerpregels:... 4 Ontwerphypothese:... 4 Evaluatieplan:... 4 Onderzoeksmethode... 5 Onderzoeksontwerp... 5 Onderzoeksinstrumenten en verantwoording... 6 Onderzoeks... 6 Onderzoeksprocedure... 6 Data-analyse... 7 Bijlage 1: Observatieschema na afloop les 3 (thuis)... 8 Bijlage 2: Enquête begin les Bijlage 3: Toets les 5 (onderzoeks- en controle) Bijlage 4: Antwoorden toets les Bijlage 5: Enquête einde les 5 (onderzoeks) Bijlage 6: Enquête einde les 5 (controle)

4 Samenvatting ontwerpplan (paper 1) Ontwerpregels: 5 lessen van 60 minuten over omzet, kosten en winst waarbij gebruik gemaakt wordt van een zelfgemaakt theorieboekje, contextuele steun, klassenexperiment, PowerPointpresentatie, oefenopgaven en een toets. Onderzoeks: 29 Havo-4 leerlingen (& Controle: 28 Havo-4 leerlingen). Leerlingen zijn na afloop van lessenserie in staat om: o /opbrengst van een onderneming te bepalen o Verschil tussen constante en variabele kosten uit te leggen. o Break-evenafzet en break-evenomzet zowel wiskundig als grafisch te bepalen. o (of verlies) van een onderneming te bepalen / te berekenen. Ontwerphypothese: Wanneer ik gebruik maak van een theorieboekje over de omzet, kosten & winst, welke in meer dagelijkse leerlingtaal & logischere volgorde is geschreven; de opdrachten in dit theorieboekje van een receptief naar productief niveau gaan; de leerlingen gedurende een klassenexperiment laat samenwerken & de PowerPointpresentatie aan de leerlingen uitdeel, zal dit ertoe leiden dat de leerlingen de begrippen en formules beter begrijpen & dat het gemiddelde cijfer voor de toets minimaal een voldoende (> 5,5) zal bedragen. Evaluatieplan: 3 e lesuur: observeren hoe leerlingen samenwerken gedurende het experiment m.b.v. filmopname (door leerling of collega). 4 e lesuur: korte enquête over ervaringen experiment. 5 e lesuur: afnemen toets. Resultaten hiervan zullen worden vergeleken met die van mijn Havo 4-klas Economie (bestaande uit 28 leerlingen). Einde 5 e lesuur: enquête over hoe de leerlingen de lessenserie ervaren hebben en enquête afnemen bij de Havo 4-klas hoe zij het reguliere tekstboek ervaren hebben. Analyseren van de aan de leerlingen uitgedeelde theorieboekjes (inhoudsanalyse) en toets vergelijken met Havo 4-klas(sen). 4

5 Onderzoeksmethode Onderzoeksontwerp In deze lessenserie staan de begrippen omzet, kosten en winst centraal. Het uiteindelijke doel van deze lessenserie, welke zal bestaan uit vijf lessen van zestig minuten, is dat de 29 leerlingen uit een Havo 4 klas Economie waarbij deze lessenserie zal worden toegepast nadien in staat zijn om de omzet te bepalen, het verschil tussen constante en variabele kosten kunnen uitleggen, het break-evenpunt zowel wiskundig als grafisch kunnen bepalen, de winst (of het verlies) kunnen berekenen en tot slot kunnen aangeven wanneer een onderneming haar maximale winst. De reden dat deze begrippen centraal staan, is dat ik 1) de gehanteerde volgorde van het theorieboek (Economie in Context 1 ) enigszins verwarrend voor de leerlingen vindt, 2) er nauwelijks uitgelegd wordt in Economie in Context wat de leerlingen nu precies moeten doen (welke stappen er gezet worden om tot een bepaald antwoord te komen en er bovendien niet stilgestaan wordt bij het uitvoeren van controleberekeningen), 3) een aantal zittenblijvers heeft aangegeven dat zij de voorbeelden die in het theorieboek gebruikt worden, niet vinden aansluiten bij hun beleveniswereld en 4) ik verwacht dat door het gebruiken van een door mij zelf geschreven theorieboekje in een meer dagelijkse taal en het uitvoeren van een klassenexperiment waarbij de leerlingen samenwerken, de te leren stof beter zal beklijven. Mijn hypothese is dat dit zich zal uiten in een klasgemiddelde dat bij de leerlingen die gebruik hebben gemaakt van het theorieboekje (zie paper 2 van Ontwerpen) en het experiment, hoger zal liggen dan het klassengemiddelde van de controle. Na afloop van deze lessenserie zal aan de leerlingen gevraagd worden om het ontvangen theorieboekje bij mij in te leveren om middels een systematische, objectieve en kwantificerende onderzoeksmethode 2 te kunnen achterhalen wat de leerlingen onderstreept of gearceerd hebben, welke opgaven zij gemaakt hebben en hoe zij de opgaven gemaakt hebben ( van alle 29 leerlingen na te kijken). In les drie van de lessenserie zal ik een leerling of collega vragen om elk je vijf minuten te filmen m.b.v. een videocamera, om zo gedurende het klassenexperiment het gedrag van de leerlingen op te nemen om vervolgens doelgericht en systematisch het leerlinggedrag te kunnen analyseren 3. Middels de gemaakte opname zal ik observeren hoe de leerlingen tot hun beslissingen zijn gekomen om wel of niet meer te produceren (is er onderling veelvuldig overlegd of is er sprake van 1 leider binnen het je? Dit zal ik observeren door te tellen hoe vaak 1 persoon binnen het je is; daarnaast zal ik observeren hoe vaak de begrippen omzet, kosten en winst binnen het je aan bod komen en er zal gekeken worden naar welke cumulatie het betreffende je heeft (middels het analyseren van de invulbladen) zie hiervoor Bijlage 1: Observatieschema na afloop les 3 (thuis)). In les vier zal ik een korte enquête afnemen (zie Bijlage 2: Enquête begin les 4), om zo m.b.v. primaire gegevens 4 te kunnen analyseren hoe de leerlingen het experiment ervaren hebben. Bij deze enquête zal ik gebruik maken van open en gesloten vragen, om zo de mogelijkheid te bieden om vrij en genuanceerd te antwoorden 5&6. Zodoende minimaliseer ik het verkrijgen van sociaal wenselijke antwoorden. De enquête 1 Bielderman, T., Rupert, W. & Spierenburg, T. (eerste druk, derde oplage 2012). Economie in Context, Havo, Informatieboek 1, ThiemeMeulenhoff, Amersfoort, p Van Kleef, W. (2013). Inhoudsanalyse, onderzoekscarrousel ILO (workshop document op Blackboard) 3 Van Riessen, M. (2013), Observatiepracticum, dia 4 (presentatie op Blackboard) 4 Van Kleef, W. (2013). Inhoudsanalyse, onderzoekscarrousel ILO (workshop document op Blackboard) 5 Min-Leliveld, M. (22 maart 2012). Interviewen, onderzoekscarrousel ILO (uitgedeelde handout s, slide 15) 5

6 is ook dusdanig opgesteld dat dit de respondenten motiveert om een serieus antwoord op de gestelde vragen te geven 7. In de vijfde les van deze lessenserie zal een toets worden afgenomen (zie Bijlage 3: Toets les 5 (onderzoeks- en controle) en Bijlage 4: Antwoorden toets les 5). De resultaten van deze toets zullen worden vergeleken met de Havo 4-klas Economie (bestaande uit 28 leerlingen). Na het innemen van de toetsen (na veertig deel ik in de vijfde les van de lessenserie een enquête aan de leerlingen uit, waarin ik zal vragen naar hoe zij de lessenserie en het experiment hebben ervaren (welk cijfer geven zij het theorieboekje, het experiment en de oefenopgaven). In de Havo 4-klas zal ik na het afnemen van de toets middels een enquête vragen naar het cijfer voor het reguliere tekstboek. De gegeven cijfers zal ik vervolgens met elkaar gaan vergelijken (zie hiervoor Bijlage 5: Enquête einde les 5 (onderzoeks) en Bijlage 6: Enquête einde les 5 (controle)). Onderzoeksinstrumenten en verantwoording M.b.v. een analyse van de afgenomen toets kan ik vergelijken of het gebruik maken van het door mij zelf geschreven theorieboekje en het uitgevoerde experiment tot hogere resultaten heeft geleidt, dan bij mijn Havo 4 klas (bestaande uit 28 leerlingen en mogelijk de klassen van mijn collega-docenten economie), waarvan de leerlingen dezelfde toets hebben gemaakt. Er wordt gebruik gemaakt van een toets omdat ik zo beide klassen gemakkelijk kan vergelijken en omdat dit schriftelijke materiaal niet gevoelig is voor mogelijke sociaal wenselijke antwoorden aangezien er middels de toets voor elke individuele leerling te constateren is of deze de vaardigheden behorend bij het hoofdstuk over omzet, kosten en winst wel of niet onder de knie heeft gekregen. Onderzoeks De onderzoeks bestaat uit een Havo 4-klas Economie bestaande uit 29 leerlingen. Daarnaast wordt er gebruik gemaakt van een controle (mijn Havo 4-klas Economie bestaande uit 28 leerlingen 8 ). Er is voor gekozen om deze twee en met elkaar te vergelijken om zo mogelijke verschillen in de wijze van lesgeven tussen drie docenten en interveniërende variabelen zo goed als mogelijk uit te sluiten. Van de controle weet ik namelijk precies wat er in de lessen heeft plaatsgevonden, aangezien ik deze lessen zelf gegeven heb. Onderzoeksprocedure In onderstaand figuur is de onderzoeksprocedure schematisch weergegeven: 6 Cooper, D.R. & Schindler, P.S. (2008). Business Research Methods, McGraw-Hill International edition, tenth edition, p Malhotra, N. K Marketing research, an applied approach, third edition, Financial Times Prentice Hall, pp Er is de mogelijkheid om de resultaten van de afgenomen toets te vergelijken met de twee klassen van mijn collega-docenten welke niet het zelfgemaakte theorieboekje gebruikt hebben en niet het experiment gespeeld hebben. 6

7 Redelijk aan het begin van de eerste les (zie paper 2) deel ik bij de onderzoeks het zelfgemaakte theorieboekje in voldoende exemplaren uit. Bij de klas vermeld ik dat wij het theorieboek van Economie in Context zullen volgen en vermeld dat zij in de vijfde les een toets hierover zullen krijgen. Ik leg ze uit dat ik voor de UvA een onderzoek dien uit te voeren naar de rol van een tekstboek (m.a.w. ik leid de leerlingen een klein beetje om de tuin, om ze zo te motiveren om mee te doen, zonder dat zij door hebben dat zij feitelijk gezien de controle zijn). In de derde les zal bij de onderzoeks het experiment plaatsvinden en bij de controle zal de paragraaf over het break-evenpunt behandelt worden. In de vierde les deel ik bij de onderzoeks een enquête uit en bespreek enkele belangrijke punten uit het theorieboek. Bij de controle zal ik de maximale winst middels het theorieboek van Economie in Context behandelen, alvorens beide en in de vijfde les dezelfde toets te laten maken en na afloop zal bij beide en een enquête worden afgenomen. Data-analyse De toets welke de leerlingen in de vijfde les maken, zal als volgt tussen de onderzoeks en controle worden vergeleken. Aangezien de onderzoeks en de controle van gelijke omvang zijn (het scheelt slechts 1 leerling), wordt per opgave geanalyseerd hoeveel punten de leerlingen gezamenlijk behalen ten opzichte van het maximaal te behalen punten. Ook zal worden gekeken naar het gemiddelde cijfer van beide klassen. Het ontwerp (zie paper 1) zal door mij als een succes worden ervaart, wanneer de leerlingen uit de onderzoeks aanzienlijk beter scoren als de controle (hierbij let ik voornamelijk op het verschil in het gemiddelde cijfer). Daarnaast zal het gedrag van de leerlingen geanalyseerd worden, middels het analyseren van het theorieboekje en het vertoonde gedrag gedurende het experiment en zal tot slot nog worden gekeken naar het verschil in waardering voor het reguliere tekstboek en het zelfgemaakte theorieboekje. 7

8 Bijlage 1: Observatieschema na afloop les 3 (thuis) Observatiemoment in filmopname: Groep 1 Aantal keren te maken jes Observatiemoment in filmopname: Groep 2 Aantal keren te maken jes Observatiemoment in filmopname: Groep 3 Aantal keren te maken jes 8

9 Observatiemoment in filmopname: Groep 4 Aantal keren te maken jes Observatiemoment in filmopname: Groep 5 Aantal keren te maken jes Observatiemoment in filmopname: Groep 6 Aantal keren te maken jes 9

10 Observatiemoment in filmopname: Groep 7 Aantal keren te maken jes Observatiemoment in filmopname: Groep 8 Aantal keren te maken jes Observatiemoment in filmopname: Groep 9 Aantal keren te maken jes 10

11 Observatiemoment in filmopname: Groep 10 Aantal keren te maken jes 11

12 Bijlage 2: Enquête begin les 4 1. Welk van onderstaande cijfers geef je het experiment waarbij je smartphones produceerde? Omcirkel slechts 1 cijfer en leg kort uit waarom je dit cijfer gegeven hebt: Wat heb je van het experiment opgestoken? Beargumeer je antwoord. 3. Zet een kruisje bij de onderstaande beweringen die voor jou van toepassing zijn: Ik had liever een ander product gemaakt dan een smartphone, namelijk.. (vul op de stippellijn een ander product in wat je liever zou maken) Het spel was leuk om te spelen Ik heb er veel van geleerd De spelregels waren duidelijk Ik vond het leuk om samen te werken met medeleerlingen Soortgelijke experiment zouden we vaker moeten doen bij Economie De instructie van de docent was duidelijk Het experiment duurde voor mij te lang Geef mij liever gewoon maar opdrachten in plaats van het spelen van een experiment 4. Streep het onjuiste in de volgende zinnen door en vul aan: Wanneer de opbrengst van het maken van één extra smartphone groter is dan de kosten om deze extra smartphone, ga je als ondernemer niet / wel (streep door) met produceren. De winst voor een ondernemer is maximaal wanneer: 12

13 Bijlage 3: Toets les 5 (onderzoeks- en controle) Opgave 1 Welvaren met varens (7 punten) De firma Burger is gespecialiseerd in de kweek en verkoop van varens. Het bedrijf groeit de laatste jaren sterk en de beide firmanten de heer Burger en zijn zoon Peter vragen zich af of het verstandig zou zijn de firma uit te breiden door middel van extra investeringen. Hiervoor dienen zij dan wel een lening bij een bank af te sluiten. In een gesprek over een mogelijke lening, laat Peter de onderstaande grafiek zien aan een bankmedewerker. Om de bankmedewerker te overtuigen om geld aan de firma Burger uit te lenen vertelt Peter ook nog dat de gemiddelde variabele kosten (GVK) per varen voor de firma Burger slechts 2,50 bedragen. 1. (2p) Bereken de verkoopprijs per varen. 2. (2p) Toon met een berekening aan wat de break-even afzet van de firma Burger is. 3. (1p) Zijn de variabele kosten voor de firma Burger: progressief, proportioneel of degressief? Licht je antwoord toe. 4. (2p) Bereken de totale winst bij verkoop van varens. 13

14 Opgave 2 Schaatstoernooi (4 punten) Een ijsbaan in Nederland mag het wereldkampioenschap schaatsen organiseren. Het toernooi duurt twee dagen: een zaterdag en een zondag. De vraag naar kaartjes luidt: Qvza = 2.000P Qvzo = 2.000P Qvza is de gevraagde hoeveelheid kaartjes op zaterdag Qvzo is de gevraagde hoeveelheid kaartjes op zondag P is prijs per kaartje in euro s De ijsbaan heeft een capaciteit van bezoekers per dag. Elke bezoeker heeft een kaartje nodig. Voor beide toernooidagen is de prijs van een kaartje vastgesteld op 30. Alle beschikbare kaartjes zijn verkocht. De totale kosten van dit toernooi zijn in de onderstaande grafiek weergegeven. 5. (2p) Bereken de totale winst die door de ijsbaan met het schaatstoernooi wordt gemaakt. Bij de vastgestelde prijs worden meer kaartjes gevraagd dan er beschikbaar zijn. 6. (2p) Bereken bij welke prijs het aantal gevraagde kaartjes op zondag gelijk zou zijn aan het aantal beschikbare kaartjes. 14

15 Opgave 3 Prijs, winst en bedrijfsproductie (7 punten) Een ondernemer die een massaproduct voortbrengt, heeft voor zijn productie/verkoop de curven uit bron 1 getekend. De ondernemer kan de marktprijs niet beïnvloeden. Bron 1 Productie- en verkoopgegevens MK = marginale kosten in euro s GTK = gemiddelde totale kosten in euro s GVK = gemiddelde variabele kosten in euro s GO = gemiddelde opbrengst in euro s q = productiehoeveelheid ( stuks) 7. (1p) Hoe blijkt uit bron 1 dat de ondernemer de marktprijs niet kan beïnvloeden? 8. (2p) Bij welke productieomvang is de winst van de ondernemer maximaal? Leg uit waarom. 9. (2p) De consumentenprijs van een artikel bedraagt 350 inclusief 6% BTW. Bereken de verkoopprijs van dit artikel. Rond je eindantwoord af op 2 decimalen. 10. (2p) De af te dragen btw (19%) aan de Belastingdienst bedraagt 48,64. Er is aan jou als ondernemer een bedrag van 143,64 aan BTW (19%) betaald voor een verkocht product. Hoeveel bedroeg de inkoopprijs inclusief BTW (19%) van het product bij jouw leverancier? BONUSVRAAG: 1 punt te verdienen! Op de MK-lijn zie je een aantal letters (A t/m F). Welk gedeelte van deze lijn (benoem het lijnstuk: bijv. C-D of A-D etc.) geeft de aanbodlijn weer? 15

16 Bijlage 4: Antwoorden toets les 5 Opgave 1 1. (2p) Een voorbeeld van een juiste berekening: totale opbrengsten bij varens = > opbrengst per varen = / = 5,- per varen. 2. (2p) TO = TK; aflezen in de grafiek geeft een break-evenafzet van varens. TO 5q en TK = 2,5q TO = TK --> 5q = 2,5q ,5q = Q = / 2,5 --> break-evenafzet = varens. Of BEA = TCK / p GVK --> BEA = / (5-2,5) --> BEA = varens. 3. (1p) Proportioneel variabele kosten: GVK blijft gelijk bij meer productie; variabele kosten nemen dan recht evenredig toe met de productie. (MK = GVK) 4. (2p) De totale opbrengsten bedragen x 5,- = en de totale kosten bedragen x 2, = > een totale winst van TO TK = ,- Opgave 2 5. (2p) De totale opbrengsten zijn voor beide dagen: kaartjes x 30 = en aflezen wat de kosten zijn in de grafiek bij kaartjes (= ) --> een totale winst van TO TK = (2p) = P P = P = / > bij een prijs van 65,- op zondag worden er precies kaartjes verkocht. Opgave 3 7. (1p) De marktprijs is voor de ondernemer een gegeven. Dat blijkt uit het horizontale verloop van de prijsafzetfunctie (= GO-lijn). 8. (2p) De winst voor een ondernemer is maximaal bij MO = MK (= 1 punt) Dit geldt bij stuks (aflezen in het figuur). Dit is bij punt E. (= 1 punt) 9. (2p) 350 = 106% --> 350/106 --> 1% = 3, x 100% = afgerond 330,19 Niet afronden of geen berekening = -1 punt. Vermenigvuldigen met 0,94 = 0 punten! 10. (2p) Eerst verschil uitrekenen: 143,64 48,64 = 95 heb jij als ondernemer aan belasting moeten betalen ( = 1 punt). Het BTW percentage bedraagt 19%. Dus 95,- = 19% --> inkoopprijs inclusief BTW = 95 / 19 x 119 = 595,- (= 1 punt) Bonusvraag (1p): Het deel van de MK-lijn tussen C en F. (gedeelte MK-lijn dat zich boven de GVK bevindt). Cijfer = aantal e punten / 18 x

17 Bijlage 5: Enquête einde les 5 (onderzoeks) 1) Wat was je voorbereidingstijd voor deze toets? Vul aan: Voor deze toets heb ik me (ongeveer) minuten voorbereid. 2) Omcirkel hieronder het cijfer dat je denkt dat je voor de toets hebt (rond op een heel cijfer af) ) Welke les van de lessenserie vond je het leukste en waarom? 4) Welke les van de lessenserie vond je het minst leuk en waarom? 5) Omcirkel hieronder het cijfer dat je geeft voor het theorieboekje dat je in de afgelopen vijf lessen gebruikt hebt Leg je keuze voor dit cijfer kort uit: 6) Omcirkel hieronder het cijfer dat je geeft voor het experiment in les Leg je keuze voor dit cijfer kort uit: 7) Omcirkel je keuze Door het theorieboekje begreep ik de stof veel beter Ja Nee Het samenwerken met n heeft mij geholpen om de stof beter te begrijpen Ja Nee Het theorieboekje was in begrijpelijkere taal geschreven als het reguliere tekstboek Ja Nee De PowerPointpresentatie heb ik gebruikt ter voorbereiding op de toets Ja Nee Meer docenten zouden hun presentatie moeten uitdelen aan de leerlingen Ja Nee 8) Geef in een percentage aan, in hoeverre elk van onderstaande middelen je geholpen heeft om de toets goed te kunnen maken. Maximaal te verdelen = 100% Maximaal 100% te verdelen Theorieboekje Experiment Oefenopgaven Hand-outs Opdrachtenboek Economie in Context Bedankt voor het invullen van de enquête. Lever de enquête en je theorieboekje bij mij in en ontvang een (kleine) traktatie. 17

18 1) Wat was je voorbereidingstijd voor deze toets? Bijlage 6: Enquête einde les 5 (controle) Vul aan: Voor deze toets heb ik me (ongeveer) minuten voorbereid. 2) Omcirkel hieronder het cijfer dat je denkt dat je voor de toets hebt (rond op een heel cijfer af) ) Welke les van de afgelopen vijf lessen vond je het leukste en waarom? 4) Welke les van de afgelopen vijf lessen vond je het minst leuk en waarom? 5) Omcirkel hieronder het cijfer dat je geeft voor het tekstboek van Economie in Context dat je in de afgelopen vijf lessen gebruikt hebt Leg je keuze voor dit cijfer kort uit: 6) Omcirkel je keuze Economie in context gebruikt begrijpbare voorbeelden Ja Nee Het tekstboek van Economie in Context is goed te volgen Ja Nee De opdrachten in het opdrachtenboek bereiden je goed voor op de toets Ja Nee De oefenopgaven hebben mij goed geholpen om me voor te bereiden op de toets Ja Nee 7) Benoem twee punten wat je zou vern aan Economie in Context, als jij de auteur van het boek zou zijn: 8) Benoem ook twee punten wat je niet zou vern aan Economie in Context, als jij de auteur van het boek zou zijn: Bedankt voor het invullen van de enquête. Lever de enquête bij mij in en ontvang een (kleine) traktatie. 18