Onderzoek naar de voorspellende waarde van vakadviezen op het Amstelveen College

Transcriptie

1 Onderzoek naar de voorspellende waarde van vakadviezen op het Amstelveen College door: Shannon Vlaar Naam auteur(s) Vakgebied Titel Onderwerp Profiel Opleiding Doelgroep Sleuteltermen Links Bibliografische referentie S.H. Vlaar Natuurkunde Onderzoek naar de voorspellende waarde van vakadviezen op het Amstelveen College Vakadviezen 3 havo/vwo Begeleider Interfacultaire Lerarenopleidingen, Universiteit van Amsterdam 3 havo/vwo Vakadviezen, profielkeuze, correlaties Vlaar, S.(2015). Onderzoek naar de voorspellende waarde van vakadviezen op het Amstelveen College. Amsterdam: Instituut voor de Lerarenopleiding UvA. Studentnummer Begeleider M. Middelkoop Beoordelaar F. Bloesekool Opdrachtgever P. de Vries, docent natuurkunde en scheikunde Datum Juni 2015

2 Abstract Inleiding In de 3e klas moeten leerlingen een profiel kiezen. Er zijn 4 profielen: Economie en Maatschappij, Cultuur en Maatschappij, Natuur en Gezondheid en Natuur en Techniek. Elk profiel heeft verplichte vakken, de zogenaamde profielvakken. Daarnaast zijn er keuzevakken en vakken die alle leerlingen moeten volgen ongeacht hun profiel. Voordat leerlingen hun keuze maken krijgen ze voor elk vak een advies van hun docent voor het betreffende vak. Het advies is positief, negatief of twijfel en geeft aan of de docent verwacht dat de leerling het vak aankan in de bovenbouw. Eigenlijk is het vakadvies dus een voorspelling van de resultaten die een leerling zou behalen met normale inspanning als hij/zij het vak zou kiezen. Wanneer leerlingen een positief advies krijgen terwijl zij eigenlijk het vak niet aankunnen, lopen zij het risico om in de bovenbouw vast te lopen. Bij de bètavakken is er een groot verschil in moeilijkheidsgraad tussen de onderbouw en de bovenbouw. Wanneer leerlingen met een exact profiel spijt hebben van hun keuze komt dit vaak omdat ze het te moeilijk vinden (Van Langen, A., Vierke, H. 2010). Leerlingen moeten een zo goed mogelijk advies krijgen. Voor docenten is het belangrijk dat leerlingen de juiste profielkeuze maken. Door de juiste profielkeuze kan bijvoorbeeld worden voorkomen dat leerlingen doubleren (de Boer, M. 2003). Ook op het Amstelveen college moeten leerlingen uit de 3 havo en vwo een profiel kiezen. Voor de secties van met name de bètavakken is het interessant om te weten in hoeverre het vakadvies overeenkomt met de uiteindelijke profielkeuze en met de resultaten van de leerlingen in de bovenbouw. Dit om te onderzoeken of de profieladviezen betrouwbaar zijn en of er eventueel iets moet worden veranderd in de manier waarop de adviezen tot stand komen. Het was op het Amstelveen College namelijk onbekend wat de voorspellende waarde is van de vakadviezen. Opvallend is ook dat er geen duidelijke richtlijnen zijn waaraan de vakadviezen moeten voldoen en waarop ze gebaseerd moeten zijn. Het is dus onduidelijk hoe de vakadviezen tot stand komen. Dit terwijl uit onderzoek blijkt dat vakadviezen wel degelijk belangrijk zijn in het keuzeproces van leerlingen (Udo, E. 2013). Het doel van dit profielproduct was dus om vast te stellen hoe betrouwbaar deze adviezen zijn. Het product Het product is een rapportage van het verband tussen de gegeven vakadviezen en de cijfers van leerlingen uit 4 vwo en een overzicht van de resultaten van de enquête. Kennisvraag De hoofdvraag van dit onderzoek luidde: Wat is de voorspellende waarde van de vakadviezen op het Amstelveen College? Ik heb deze vraag beantwoord aan de hand van 2 deelvragen. De eerste deelvraag was welk verband er is tussen de cijfers van leerlingen in de bovenbouw en de vakadviezen die ze gekregen hebben. Ik heb dit onderzocht met behulp van het leerlingvolgsysteem SOM. Hierbij keek ik naar de huidige rapportcijfers voor scheikunde, natuurkunde en wiskunde B van leerlingen uit 4 vwo en hun adviezen van vorig jaar. De andere deelvraag was waar de vakadviezen op gebaseerd worden. Hiervoor heb ik een enquête verspreid onder alle docenten van 3 havo en vwo.

3 Conclusies Uit de resultaten blijkt dat de profieladviezen inderdaad een voorspellende waarde hebben. Leerlingen met een positiever advies hebben betere cijfers. Het verband is echter vrij zwak. De vakadviezen zijn dus niet geheel betrouwbaar. Wellicht kan dit verbeterd worden door overleg tussen de collega's te stimuleren. Uit de enquête blijkt immers dat er niet altijd overleg plaatsvindt. Tegelijkertijd is er behoefte aan richtlijnen of houvast bij het geven van de adviezen. Ook daarom zou meer overleg moeten plaatsvinden. Een hulpmiddel dat meer houvast kan geven is het systematisch inzetten van RTTI in toetsen. Uit de enquête blijkt dat minder dan de helft van de respondenten (42,9 %) de profieladviezen geeft op basis van RTTI of niveaus van Bloom. Implementatie De uitkomsten van dit onderzoek zijn voor alle docenten die lesgeven aan 3 havo en/of vwo van belang bij het uitbrengen van het advies. Het is een aanzet voor verder onderzoek naar, en professionalisering van, de vakadviezen. Om die reden is het rapport aan alle 3 havo en vwo docenten verspreid, via de mail en in de docentenkamer. Ook hebben docenten de mogelijkheid zich in te schrijven voor een presentatie van de resultaten van het onderzoek. Het product zal mogelijk gebruikt worden voor het opzetten van activiteiten rond de profielkeuze. Literatuur Boer, d., M. Goris, M. Noordink, H. (2003). Van 3 naar 4, Een nadere beschouwing van de aansluiting tussen leerjaar 3 h/v en tweede fase. S. l. (SLO). Enschede, Stichting leerplanontwikkeling (SLO). Van Langen, A., Vierke, H. (2010). Van leerjaar 3 naar leerjaar 4 in een natuurprofiel Onderzoek onder leerlingen in havo en vwo en hun beta-docenten. In opdracht van Platform Bèta Techniek, ITS Nijmegen Udo, E. (2013). Goede raad is goud waard? De waarde van het vakadvies in het keuzeproces van leerlingen. Amsterdam: Instituut voor de Lerarenopleiding UvA.

4 Verantwoording Inleiding In de 3e klas van het voortgezet onderwijs moeten leerlingen een profiel kiezen. Hiervoor krijgen zij per vak een advies dat aan moet geven of ze het vak in de bovenbouw aankunnen. Deze adviezen spelen een belangrijke rol bij de profielkeuze (Udo, E. 2013). Vakdocenten willen daarom een zo goed mogelijk advies geven aan de leerlingen. Geen makkelijke opgave, want er is een niveauverschil tussen onderbouw en bovenbouw. Dit verschil is bij de bètavakken zelfs heel groot (Van Langen, A., Vierke, H. 2010). Op het Amstelveen College was dan ook behoefte aan een indicatie van de voorspellende waarde van de gegeven vakadviezen. Daarnaast leken er geen duidelijke richtlijnen te zijn waaraan de vakadviezen moesten voldoen. Dit profielproduct is bedoeld om vast te stellen hoe betrouwbaar deze adviezen zijn. Wat is de voorspellende waarde van de vakadviezen voor de resultaten van leerlingen in de bovenbouw? Beschrijving van de Onderzoeksmethode Onderzoeksinstrumenten: Om de voorspellende waarde van de vakadviezen in 3havo/vwo te onderzoeken, zijn twee onderzoeksvragen geformuleerd. De eerste deelvraag was: Welke resultaten hebben leerlingen met een bètaprofiel in 4 vwo voor de bètavakken en komen deze resultaten overeen met het vakadvies? Om deze deelvraag te beantwoorden is het leerlingvolgsysteem van het Amstelveen College (hierna SOM), geraadpleegd. In SOM staan de cijfers van leerlingen uit alle klassen. Ik heb van de administratie toegang gekregen tot de gegevens van leerlingen uit 4 vwo met een bètaprofiel. Van deze leerlingen konden in het archief ook resultaten uit het 3e leerjaar teruggevonden worden. De vakadviezen worden gegeven in de tweede periode in het 3e leerjaar en staan daar ook geregistreerd in SOM. Het verband tussen de vakadviezen en de rapportcijfers van de leerlingen is bepaald met behulp van Pearson correlaties in SPSS. Bijvoorbeeld het verband tussen het scheikunde rapportcijfer en het scheikunde advies. De tweede deelvraag was: Waarop hebben docenten hun adviezen gebaseerd? Om deze vraag te beantwoorden heb ik een enquête (zie bijlage 1) afgenomen onder docenten van 3 havo en 3 vwo. De enquête heb ik zelf samengesteld. Sommige vragen peilen hoeveel onzekerheid er is bij het geven van de vakadviezen. Ook wordt onderzocht in hoeverre er RTTI wordt toegepast bij het geven van de vakadviezen en is gevraagd naar de mate waarin overleg plaatsvindt. De profielvakken staan immers niet los van elkaar. Het SLO heeft bijvoorbeeld in 2012 een publicatie uitgebracht om de samenhang tussen wiskunde en de andere profielvakken te verbeteren (SLO. 2012). Ook is er vaak geen goede aansluiting tussen de 3e en de 4e klas (de Boer, M. 2003). Bij de bètavakken is zelfs een groot verschil in moeilijkheidsgraad tussen de 3e en 4e klas. Als leerlingen spijt hebben van hun keuze komt dat vaak omdat ze het te moeilijk vinden (Van Langen, A., Vierke, H. 2010). Overleg tussen deze lagen is belangrijk om het niveau van de toetsen op elkaar af te stemmen. Omdat de profielkeuze op sommige scholen later in het jaar is, wordt in de enquête ook gevraagd of de docenten voldoende tijd hebben voor het geven van de adviezen. De belangrijkste vraag in de enquête is waar de respondenten hun vakadviezen op baseren. De mogelijkheden die zij daarbij aan konden kruisen zijn: RTTI, motivatie, inzet, inzicht of iets anders. In het schoolplan van het Amstelveen college staat bij de doelstellingen voor 2015: Cijfers in leerjaar 3 hebben een voorspellende waarde voor succes in de bovenbouw en RTTI-toetsen

5 zijn ingeburgerd en worden in onderbouw vwo toegepast om het cognitieve niveau vast te stellen. Elk vak gebruikt tenminste drie maal per leerjaar deze analyse. (Manders, M. 2011). Het ligt dus voor de hand dat docenten hun vakadviezen baseren op cijfers en RTTI-toetsen. Dit zijn toetsen die verschillende niveaus van denkvaardigheden toetsen, namelijk Reproductie, Toepassen in een bekende situatie, Toepassen in een nieuwe situatie en Inzicht. Dit is vergelijkbaar met de taxonomie van Bloom. Daarnaast noemt het Carmelcollege in Emmen de volgende succesfactoren voor de profielkeuze (Schutte, A. 2014): belangstelling, inzet en doorzettingsvermogen en capaciteiten. Vandaar dat ik 'inzet' en 'motivatie', alsmede 'getoond inzicht in de les' heb opgenomen als keuzemogelijkheden bij deze vraag in de enquête. Onderzoeksgroepen: Van 74 vierde klas vwo leerlingen met een bètaprofiel zijn de digitale gegevens onderzocht. Van deze leerlingen zijn zowel de cijfers van het huidige jaar als de adviezen van het vorige jaar bekend. Het onderzoek omvat alleen de vakken scheikunde, wiskunde B en natuurkunde zodat de te verwerken data beperkt bleef en omdat de opdracht voor dit onderzoek vanuit de natuurkunde-sectie gekomen is. De enquête is gemaakt met Google forms. De administratie is gevraagd alle (naar schatting 40) docenten van 3 havo en 3 vwo de link naar de enquête te mailen met hierbij een begeleidende tekst met uitleg over het onderzoek. De enquête is door 14 docenten ingevuld. Onder de respondenten zijn een paar beginnende docenten (21 %). Het merendeel van de respondenten heeft echter al enkele jaren ervaring in het onderwijs. Data-analyse: De adviezen voor wiskunde B, scheikunde en natuurkunde en de rapportcijfers voor deze vakken zijn voor alle 74 leerlingen in Excel gezet (zie bijlage 3). Een positief advies gaf ik het getal 2, een twijfel advies het getal 1 en een negatief advies het getal 0. Vervolgens heb ik met behulp van SPSS de Pearson-correlaties tussen de adviezen en de cijfers berekend. Deze correlatie geeft aan in hoeverre een positief advies samenhangt met een goed cijfer en omgekeerd. Als de correlatie positief is, dan hebben leerlingen met een positief advies een relatief hoog cijfer. Als de correlatie negatief is, dan hebben leerlingen met een positief advies een relatief laag cijfer. Bij het vak wiskunde wordt het advies uitgedrukt in A, B of A/B. Leerlingen moeten namelijk kiezen tussen wiskunde A en wiskunde B in de bovenbouw. Omdat bij dit onderzoek gekeken is naar leerlingen die het vak wiskunde B in hun pakket hebben, wordt een advies B voor wiskunde gezien als een 'positief' advies voor het vak wiskunde B. Een advies A is dan een 'negatief' advies voor het vak wiskunde B. Het advies A/B geldt als een twijfel advies. Daarnaast is voor alle 74 leerlingen genoteerd of ze gedoubleerd hebben, waarbij een 1 betekent dat de betreffende leerling in de derde klas is blijven zitten en een 0 betekent dat de leerling niet is blijven zitten. Ook is van elke leerling genoteerd of het een jongen of meisje is. De gevonden correlaties zijn in een tabel gezet en de statistisch significante correlaties (p-waarde <.05) zijn gemarkeerd. Bij deze correlaties is de kans op toeval klein. In de tabel met correlaties (bijlage 2) staat dan een sterretje achter het getal. Waar een 2e sterretje bij staat geldt p <.01. De enquête is afgenomen via Google forms en de resultaten zijn verwerkt in cirkel- en staafdiagrammen.

6 Resultaten: SOM: De Pearson correlaties In deze sectie staan de resultaten van het data-onderzoek in het leerlingvolgsysteem SOM. Deze resultaten geven voor de vakken natuurkunde, scheikunde en wiskunde B het verband weer tussen de cijfers en adviezen van de 74 onderzochte 4 vwo leerlingen op het Amstelveen College en vormen daarmee een antwoord op de eerste deelvraag. Ook is het effect van doubleren en het verschil tussen jongens en meisjes onderzocht. Tabel 1: De Pearson correlaties tussen de vakadviezen en de resultaten van leerlingen uit 4 vwo. De correlaties zijn bepaald met SPSS aan de hand van gegevens uit het leerlingvolgsysteem SOM van het Amstelveen College. Significante correlaties zijn gemarkeerd Merk op dat deze 74 leerlingen niet allemaal dezelfde vakken volgen. Sommige leerlingen hebben bijvoorbeeld wel scheikunde en natuurkunde in hun vakkenpakket, maar geen wiskunde B. In tabel 1 (zie ook bijlage 2) staan de Pearson correlaties vermeld, waaronder de correlaties tussen de adviezen en resultaten voor natuurkunde, scheikunde en wiskunde B. Er is een zwak verband gevonden tussen de rapportcijfers en de adviezen voor de vakken natuurkunde en wiskunde B. Een positief advies voor wiskunde B correspondeert dus met een goed cijfer voor wiskunde B. Hetzelfde geldt voor het vak natuurkunde. Over het vak scheikunde kan niet gezegd worden of er een verband is, omdat het resultaat niet statistisch significant is( r=.071, p=.581). Leerlingen die in 3 vwo zijn blijven zitten halen iets betere cijfers voor deze vakken. Er is een (zwak) verband tussen blijven zitten en de cijfers voor het vak wiskunde B. Een vergelijkbaar verband geldt voor de vakken scheikunde en natuurkunde (r~.3, p <.05). Verder viel op dat 58,4 % van de wiskunde-adviezen een wiskunde B advies was, bij scheikunde kreeg 75,3 % een positief advies en bij natuurkunde was dat 57,1%.

7 Daarnaast zijn er andere verbanden gevonden die voor de school van belang kunnen zijn. Er is een sterk verband tussen het advies voor wiskunde en de uiteindelijke keuze voor wiskunde A of B (r=.694, p <.01). Meestal volgen deze leerlingen dus het advies voor wiskunde op. Er is ook een sterk verband tussen de cijfers voor natuurkunde, de cijfers voor scheikunde en de cijfers voor wiskunde. Leerlingen met een hoog cijfer voor wiskunde, hebben vaak een hoog cijfer voor scheikunde en voor natuurkunde en omgekeerd. De resultaten bij elk van deze vakken geven dus een goede indicatie van de resultaten bij de andere vakken. Tussen docenten van deze vakken zou dan ook overleg moeten plaatsvinden. Er is een zwak verband tussen de adviezen van wiskunde, natuurkunde en scheikunde (r~.3-.4, p <.01). Tenslotte is er een verband tussen doubleren enerzijds en het advies voor wiskunde anderzijds (r=.411, p <.01 ). Leerlingen met het advies wiskunde B doubleren minder vaak. Dit is geen vreemd resultaat, omdat er op het Amstelveen College leerlingen met een cijfer onder de 6.5 wordt afgeraden om wiskunde B te doen. Dit wordt namelijk gezien als een moeilijker vak dan wiskunde A. Ook is er een verband tussen doubleren en de keuze van de leerling voor het vak wiskunde A of B (r=.415, p <.01). De categorie cijfer wiskunde bevat alle wiskunde rapportcijfers van de onderzochte leerlingen. Zowel van leerlingen met wiskunde A in hun pakket als leerlingen met wiskunde B. Het rapportcijfer wiskunde B is dus eigenlijk een onderdeel van het cijfer wiskunde. Het cijfer voor wiskunde voor leerlingen die wiskunde B hebben gekozen is daarom exact hetzelfde als het cijfer voor wiskunde B (r=1.000, p <.05). De enquête: Hoe de vakadviezen tot stand komen Deze sectie gaat over hoe de vakadviezen tot stand komen en geeft daarmee antwoord op de tweede deelvraag aan de hand van de resultaten van de enquête (zie bijlage 1). De belangrijkste vraag van de enquête was op welke gronden docenten hun vakadviezen geven. Alle 14 respondenten baseren hun adviezen op cijfers van leerlingen. Meestal wegen de cijfers ook het zwaarste mee bij de vakadviezen. Daarnaast baseren respondenten de adviezen op inzicht, gevolgd door inzet en motivatie. Sommige docenten houden ook rekening met de wensen van de leerling zelf. Minder dan de helft van de respondenten (42,9 %) baseert de profieladviezen op basis van RTTI of niveaus van Bloom. Figuur 1: Uitkomsten van de enquête bij de derde vraag. Bij deze vraag konden respondenten aangeven op welke criteria zij hun vakadviezen baseren. Er konden meerdere criteria aangegeven worden. Net als in de literatuur blijken docenten hun adviezen te baseren op inzet, motivatie, inzicht en cijfers. Minder dan de helft van de respondenten baseert de vakadviezen op RTTI of op verschillende niveaus van Bloom.

8 Daarbij hebben respondenten aangegeven dat dit teveel papierwerk is en alleen bij twijfel ingezet moet worden. Dit is opvallend, omdat in het schoolplan van het Amstelveen college staat dat er voor elk vak minstens 3x per jaar een RTTI-toets moet worden afgenomen (Manders, M. 2011). Op andere scholen, zoals het Farel college wordt RTTI systematisch ingezet, ook bij de profielkeuze (Farel college. Toetsbeleid). Door de respondenten worden niet veel toetsen of opdrachten gemaakt speciaal voor de vakadviezen. Wel baseren respondenten hun adviezen op vragen waar inzicht voor nodig is. Wat hieronder verstaan wordt is echter onduidelijk. Bij de totstandkoming van de vakadviezen is overleg ook belangrijk. Er is namelijk een niveauverschil tussen de onderbouw en bovenbouw, vooral bij de bètavakken (Van Langen, A., Vierke, H. 2010). Daarnaast laat het data-onderzoek in SOM een sterk verband zien tussen de cijfers voor natuurkunde, scheikunde en wiskunde. De meeste respondenten geven aan dat er soms overleg is tussen collega's over de vakadviezen. Lang niet altijd dus. Een aantal docenten geeft aan meer richtlijnen of houvast te willen bij het geven van de adviezen. Dit betreft vooral het vak wiskunde. Figuur 2: Uitkomsten van de enquête betreft het overleg en de behoefte aan richtlijnen bij de vakadviezen. Bovendien twijfelt bijna 80% soms over de adviezen. In het licht van de resultaten zouden zij wellicht gebaat zijn bij meer overleg en gebruik van RTTI als maatstaf bij het geven van adviezen. Er is over het algemeen voldoende tijd voor de vakadviezen. Slechts twee respondenten hebben te weinig tijd. Dit kan mijns inziens opgelost worden door de vakadviezen te verschuiven naar later in het jaar. Dit is mogelijk want op andere scholen is de profielkeuze ook later in het jaar.

9 Conclusies De hoofdvraag van dit onderzoek is in hoeverre de vakadviezen een voorspellende waarde hebben voor de resultaten van leerlingen in de bovenbouw. Uit de resultaten blijkt dat de profieladviezen inderdaad een voorspellende waarde hebben. Leerlingen met een positiever advies hebben betere cijfers. Het verband is echter vrij zwak. Enkele leerlingen met een negatief of twijfel advies hebben goede cijfers, terwijl leerlingen met een positief advies soms juist laag scoren. De vakadviezen zijn dus niet geheel betrouwbaar. Wellicht kan dit verbeterd worden door overleg tussen collega's te stimuleren. Er vindt namelijk niet altijd overleg plaats. Tegelijkertijd is er behoefte aan houvast bij het geven van de adviezen. Het is daarom raadzaam om meer overleg te laten plaatsvinden. Een hulpmiddel dat houvast kan geven is het systematisch inzetten van RTTI in toetsen. Minder dan de helft van de respondenten geeft profieladviezen op basis van RTTI. Zij baseren hun adviezen vooral op cijfers. Om te bepalen hoe RTTI ingezet kan worden kan gekeken worden naar de aanpak van andere scholen. Op het Farel college bijvoorbeeld wordt RTTI systematisch ingezet, ook bij de profielkeuze (Farel college. Toetsbeleid). Met dit onderzoek is in ieder geval een belangrijke stap gezet in de bewustwording van de noodzaak tot een degelijke basis voor de vakadviezen en goed overleg. Afwijkingen van het plan van aanpak Ik heb afgezien van het interview met het decanaat omdat dit niet bij zou dragen aan het beantwoorden van de hoofdvraag en omdat de verwerking van de gegevens uit SOM en het opzetten en verspreiden van de enquête meer tijd kostte dan verwacht. Omdat ik dit onderzoeksinstrument niet nodig heb om de hoofdvraag te beantwoorden zal dit niet veel effect hebben op de uitkomsten van het onderzoek. Wel zou een interview wellicht meer diepgang gegeven hebben aan het onderzoek. Implementatie Alle docenten van profielvakken aan 3 havo en 3 vwo moeten elk jaar een advies geven voor de profielkeuze. Dit advies is een belangrijke factor in de profielkeuze en docenten hebben houvast nodig bij het geven van de adviezen. Daarom was er vanuit de school behoefte aan dit onderzoek. De resultaten van het onderzoek zijn via de mail verspreid onder docenten van de derde klas. Ook liggen er uitgeprinte versies van de resultaten van het onderzoek in de medewerkerskamer en de computerlokalen. Op het Amstelveen College doet ook een andere docent onderzoek naar de profielkeuze. Het doel van zijn onderzoek is een projectweek op te zetten met activiteiten omtrent de profielkeuze. Hij geeft aan de resultaten van mijn onderzoek goed te kunnen gebruiken. Ten slotte hebben docenten de mogelijkheid om zich in te schrijven voor een presentatie waarin ik vertel over mijn bevindingen. Hiervoor is een intekenlijst in de medewerkerskamer opgehangen. Reflectie Het was lastig om toegang te krijgen tot de gegevens in SOM. Bovendien kostte het veel tijd om deze gegevens handmatig in Excel te zetten. Hierdoor liep het onderzoek vertraging op. Gelukkig kreeg ik een spoedcursus SPSS van Marjolein. Ik had graag een bestaande enquête over vakadviezen gebruikt, maar aangezien ik deze niet kon vinden heb ik besloten zelf een enquête op te zetten. Dit was echter wel tijdrovend, omdat de vragen van de enquête aan moesten sluiten bij de onderzoeksvraag. De hoeveelheid data die ik uiteindelijk ter beschikking had viel tegen. De respons was niet hoog en mijn toegang tot SOM was beperkt tot de huidige 4vwo klassen voor enkel de

10 vakken wiskunde B, scheikunde en natuurkunde. Achteraf gezien had ik hier misschien meer achteraan moeten zitten. Geraadpleegde literatuur: Boer, d., M. Goris, M. Noordink, H. (2003). Van 3 naar 4, Een nadere beschouwing van de aansluiting tussen leerjaar 3 h/v en tweede fase. S. l. (SLO). Enschede, Stichting leerplanontwikkeling (SLO). Van Langen, A., Vierke, H. (2010). Van leerjaar 3 naar leerjaar 4 in een natuurprofiel Onderzoek onder leerlingen in havo en vwo en hun beta-docenten. In opdracht van Platform Bèta Techniek, ITS Nijmegen Udo, E. (2013). Goede raad is goud waard? De waarde van het vakadvies in het keuzeproces van leerlingen. Amsterdam: Instituut voor de Lerarenopleiding UvA. Manders, M. (2011). Schoolplan , Amstelveen College Farel college. Toetsbeleid en gemeenschappelijke afspraken. Link: SLO. (2012). Samenhang en afstemming tussen wiskunde en de profielvakken Schutte,A. (2014). Profiel- en vakkenkeuze. Powerpoint.