Werkdocument. M O l/ Ë ' project ZEEMOVE

Transcriptie

1 Werkdocument Mnstere van Verkeer en Waterstaat D recto raat- Gene raa Rj ks wate rstaat Rjksnsttuut voor Kust en Zee/RIKZ Aan project ZEEMOVE M O l/ Ë ' Van Doorkesnummer Ed Stkvoort (voor onderdeel sedmentate op schor Zudgors: met medewerkng van Cees Joosse en Robert Jentnk [M eetnformatedenst Zeeland] en Dck de Jong) Datum 29 maart 2005 Nummer RIKZ/ZDO/ W Onderwerp MOVE: update datarapportage benthos en sedmentatesnelheden op schorren Bjlage(n) 9 Project ZEEMOVE Inledng In jun 2003 s M OVE-rapport 7 'MOVE Hypothesendocument 2003' verschenen (Stkvoort et al., 2003). Hern worden de zogenaamde MOVE-hypothesen getoetst aan de hand van de voor het project MOVE verzamelde fyssche, chemsche en bologsche gegevens. Totnogtoe s dat het laatstverschenen document waarn en waartoe de verzamelde gegevens n rj en geld gezet én geanalyseerd zjn. Dt voorlggende werkdocument vorm t een 'update' voor respecteveljk de onderdelen 'bodemderen' (hypothesen E6 - E8) en 'sedmentate op schorren' (hypothese E20). Voor de laatste hypothese zjn ook de resultaten van een veldonderzoek naar aanledng van de geconstateerde hoge sedmentatesnelheden op Schor Zudgors n dt werkdocument verwerkt. Tegeljkertjd met het realseren van dt werkdocument s de MOVE-ntranetste voor deze onderwerpen up-to-date gemaakt (as bjlagen aan dt document toegevoegd). Tot slot w ordt n dt werkdocument meldng gemaakt van grote morfologsche ontwkkelngen bj de Slkken van Everngen en de Plaat van Baarland. Update onderdeel Bodemderen Het laatste document waarn neuwe gegevens omtrent de bodemderenhypothesen n de Westerschelde gepresenteerd zjn s M OVE-rapport 7 (Stkvoort et al., 2003). Deze geeft de ontwkkelng van de bestanden van bodemderen (de zogenoemde hypothesen E6 t/m E8) n dejaren Het betreffende hoofdstuk s gebaseerd op een RIKZwerkdocument (Wjsman, 2003). In deze documenten s de verwerkng van de bodemderengegevens voor MOVE engszns veranderd ten opzchte van de eerdere Vestgng Mddelburg Telefoon Postbus 8039, 4330 EA Mddelburg Telefax Bezoekadres Grenaderweg 31 Op 20 mnuten loopafstand vanaf staton Mddelburg rchtng ndustregebed Arnesten of met trentax berekbaar

2 MOVE-datarapportages. Voorheen werd de ndelng nameljk n de bemonsterde plots vertaald naar de A/lOVE-deelgebeden (plot 1 en 4 as deelgebed West, plot 2 as deelgebed Mdden en plot 3 as deelgebed Oost), maar snds 2003 s gekozen om de rumteljke MOVE-ndelng strak te volgen en de afzonderljke monsterpunten preces toe te wjzen naar de MOVE-deelgebeden. Consequente s dat de berekende bestanden aan bodemderen van de deelgebeden (de te toetsen MOVE-parameter) op (engszns) wsselende aantallen bemonsterngspunten gebaseerd zjn. Voor de methodek omtrent de berekenng van de bestanden bodemderen w ordt verwezen naar Stkvoort et al. (2003), Wjsman (2003) en/of de meta-nformate op de MOVE-ntranetpagna's (as bjlage 1 aan dt werkdocument toegevoegd). Ten opzchte van de laatste datarapportage kunnen twee jaren aan de meetreeks toegevoegd worden: 2002 en De dataselecte levert de n tabel 1 opgesomde aantallen monsters per MOVE-deelgebed per deptestratum op. Het laat zen dat de bemonsterng engszns onevenwchtg utpakt: het westeljk deel s relatef ntensef bemonsterd (vooral het stratum ondep ), terwjl het mddendeel het mnst bemonsterd s (met name het stratum ondep ). Tabel 1 : Aantallen monsters per MOVE-deelgebed, per deptestratum n 2002 en 2003 (ltoraal: boven -2m NAP; ondep: tussen -2 en -5m NAP). West Mdden Oost T otaal ltoraal ondep ltoraal ondep ltoraal ondep Voorjaar Najaar Voorjaar Najaar De berekende bestanden aan bodemderen per MOVE deelgebed n 2002 en 2003 zjn aan de grafeken van Wjsman (2003) toegevoegd en worden gepresenteerd n fguur 1. Fguur 1 laat zen dat de neuw aan de reeks toegevoegde jaargemddelde bodemderenbestanden (nl en 2003) n het deelgebed West en Oost n 2002 extreem laag geweest zjn, maar dat n 2003 voor alle gebeden een herstel optrad, al was het bestand n Oost nog steeds aan de lage kant. Vooralsnog zjn de optredende bestanden n absolute zn lager dan de t0. In statstsche zn s n M ove-rapport 7 (Stkvoort et al., 2003) echter geconstateerd dat er t/m 2001 geen sgnfcant verschl tussen de bestanden voor en na de verrumng op was getreden. Zonder dat voor dt voorlggende werkdocument een toets s utgevoerd kan op bass van fguur 1 gesteld worden dat de concluse waarschjnljk net veranderd s. Zoals de fguur al aangeeft fluctueren de bestanden aanzenljk, hetgeen het lastg maakt om een eventueel verschl statstsch aan te tonen. 2

3 I 2000 _ Ê 1400 c Sj 800 I 600 o oo Wes _ < * ÍS I ~ Oos LL < C ê B n5 E o m n o o o b o o Fguur 1 : Verloop van de jaargemddelde bestanden bodemderen op slkken, platen en n ondepwatergebeden n de A/lOVE-deelgebeden West, Mdden en Oost van de Westerschelde. Zwarte bolletjes geven de bestanden vóór de verrumngswerken, de open bolletjes de bestanden ná de verrumng. Het zwarte rutje geeft de prognose voor 2001 (op bass van de betrokken MOVE-hypothesen). De getrokken ljn geeft de gemddelde utgangswaarde en de onderbroken ljnen de 5- en 95-percentelen over de perode (=t0). 3

4 Voor de update van dt onderdeel op A/lOVE-ntranet zjn het 'stroomschema' en de 'nhoudeljke tekst en resultaten' as respecteveljk bjlagen 2 en 3 aan dt werkdocument toegevoegd. Update onderdeel Sedmentate op schorren Tot op heden zjn er feteljk twee bassdocumenten waarn gegevens omtrent de sedmentate op schorren n de Westerschelde gepresenteerd worden: Stapel & de Jong (1998) en Stkvoort & de Jong (2003). De laatste s het onderlggende document voor het betreffende deelhoofdstuk n A/lOVE-rapport 7 MOVE Hypothesendocument 2003'. Het geeft de resultaten van de analyse van to t en met de n najaar 2002 verzamelde zogenaamde kaolen-gegevens. Voor een utleg over de methode w ordt naar Stkvoort et al. (2003), Stkvoort & de Jong (2003) e n/o f de meta-nformate op de MOVE-ntranetpagna's (as bjlage 7 aan dt werkdocument toegevoegd) verwezen. Er s voor gekozen om op dt moment geen analyse op álle gegevens ut te voeren. Het verlengen van de reeds geanalyseerde meetreeksen met twee jaren van gegevens s nameljk een relatef tjdrovende procedure. Daarenboven s tjdens de laatste analyse (Stkvoort & De Jong, 2003) geconstateerd dat er n de perode op ver van de vjf schorren geen verhoogde sedmentatesnelheden optraden, hetgeen conform de verwachtng n de betrokken hypothese (E20) s. De gegevens van het schor Zudgors worden her - engszns beperkt - wél geanalyseerd, omdat voor deze locate door Stkvoort & De Jong (2003) geconstateerd s dat lokaal zeer hoge sedmentatesnelheden waren opgetreden. Voor de endevaluate zullen alle gegevens n 2006 overgens wél geanalyseerd worden. Tabel 2 geeft een overzcht van de utgevoerde schorsedmentatemetngen n de perode 2003 en Tabel 2: Overzcht van de meetdata van de sedmentatemetngen (kaolenveldjes) op vjf schorren n de Westerschelde n 2003 en Schor Opname data voorjaar 2003 Saeftnge 16/20 me, 5 jun1) Bezelngse Ham Opname data najaar 2003 Opname data voorjaar 2004 Opname data najaar /13 oktober 6 /7 aprl, 7 me 7/11/1 2 oktober 24 aprl2) 6 oktober 15 aprl 21 september Paulnaschor 15 me 8 oktober 8 aprl 1 november Waarde 9/12 me 6/7 oktober 9 aprl, 14 me 25/28 oktober Zudgors 25 aprl3) 17 oktober 4) 29 oktober 1): bj merendeel van raaen zjn één of meerdere veldjes door klferose verdwenen 2): ver veldjes door gebruk werkstrook tbv djkversterkng verwoest 3): veldje door klferose bedregd, raa E helemaal verdwenen 4): de kaolenveldjes lggen n afslagzone klf, neuwe veldjes aangelegd Op 27 me 2004 zjn dre neuwe raaen op Zudgors aangelegd, conform afspraken met Dck de Jong (RIKZ). Dt houdt verband met de lokaal sterk verhoogde sedmentatesnelheden de door Stkvoort & De Jong (2003) zjn gemeld én het verdwjnen van de kaolenraaen met het doorgaand eroderen van de schorrand. De profelen van de dre neuwe raaen op Zudgors zjn as excelgrafeken ter beschkkng 4

5 gesteld (as bjlage 4 toegevoegd). In najaar 2004 zjn op deze raaen voor het eerst metngen utgevoerd. Van alle veldjes zjn hoogtemetngen (XYZ) n 2003 en begn 2004 bepaald. Deze data zjn n de (nog te leveren) database opgenomen. Een verneuwde database nclusef de neuwe gegevens s (nog) net door de Meetnformatedenst geleverd. Begn 2004 zjn tussen RIKZ (Drk van Maldegem, Dck de Jong) en MID (Robert Jentnk) afspraken gemaakt om trent de gewenste opzet van de database. De update van de database s ver gevorderd, maar leverng wordt vooralsnog gehnderd door de overgang bj de Meetnformatedenst naar een XPcomputerbesturngssysteem. Verwachtng en toezeggng s dat de database bnnen enkele weken geleverd kan worden. Globale analyse meetresultaten Zudgors Van de metngen op schor Zudgors zjn op verzoek van RIKZ door de Meetnformatedenst Zeeland gegevens van 2003 en 2004 (maar van 2004 zjn er feteljk geen thans brukbare meetresultaten aangezen op de oude' raaen snds voorjaar 2004 net meer s gemeten) alvast ter beschkkng gesteld. Fguur 2 geeft de lggng van de verschllende raaen op het schor Zudgors (nclusef de neuw aangelegde). Raaen A en B waren al voorden door erose verdwenen, raa E s n 2003 op dezelfde wjze verloren gegaan. Van de 'oude' raaen resteren alleen C en D nog. Ut de gegevens zjn de gemddelde sedmentatedktes berekend en toegevoegd aan de grafeken de door Stkvoort & De Jong (2003) n bjlagen waren gepresenteerd. Fguren 3a t/m 3e geven de ontwkkelng van de sedmentatedkte op de verschllende kaolenveldjes van raaen C en D op het schor Zudgors. Door de hellng van de ljnen n de perode 2003 en 2004 te vergeljken met de voorgaande jaren kan vsueel beoordeeld worden hoe de sedmentatesnelheden zch relatef hebben ontwkkeld. V» n

6 Fguur 2: Lggng van de raaen met kaolenveldjes op schor Zudgors. Zudgors RAAI C V E L D 1 laag 1 RAAI C V E L D 2 laag 1 RAAI C V E L D 2 laag 2 RAAI C V E L D 2 laag 3 * R AAI C V E L D 3 laag 1 R AAI C V E L D 3 laag 2 I RAAI C VELD 3 laag 3 Fguur 3a: Ontwkkelng van de sedmentatedkte op kaolenvelden 1 t/m 3 van raa C (de rode ljn geeft de schedng tussen de 'oude' en de neuwe gegevens aan). Zudgors S 60 c <D E 40 <D <fl 20 / ' J 1 f / f 1 X RAAI C VELD 4 laag 1 R AAI C V E L D 4 laag 2 RAAI C V E L D 4 laag 3 RAAI C VELD 4 laag 4 RAAI C VELD 4 laag 5 Fguur 3b: Ontwkkelng van de sedmentatedkte op kaolenveld 4 van raa C (de rode ljn geeft de schedng tussen de 'oude' en de neuwe gegevens aan). Zudgors E E c o E cu w RAAI C A V E L D 1 laag 1 RAAI C A V E L D 2 laag 1 RAAI C A V E L D 2 laag 2 RAAI C A V E L D 2 laag 3 RAAI C A V E L D 3 laag 1 RAAI C A V E L D 3 laag 2 I RAAI C A VELD 4 laag 1 RAAI C A VELD 4 laag 2 6

7 Fguur 3c: Ontwkkelng van de sedmentatedkte op kaolenvelden 1 t/m 4 van raa CA (de rode ljn geeft de schedng tussen de 'oude' en de neuwe gegevens aan). Zudgors 120 E Raa D V E L D 1 laag 1 Raa D V E L D 1 laag 2 Raa D VELD 2 laag 1 Raa D VELD 3 laag 1 Raa D VELD 4 laag 1 Raa D VELD 4 laag 2 # <,ö' s ' x,ö' c f ' <5S«'X<S<' c f k c f k c y öax<s > CY> Fguur 3d: Ontwkkelng van de sedmentatedkte op kaolenvelden 1 t/m 4 van raa D (de rode ljn geeft de schedng tussen de 'oude' en de neuwe gegevens aan). Zudgors 120 E E..2 IS +- C CDE <D <fl ,,.v*VVw' - ' ' w - f ^~u r ' ^ 4 RAAI DA V ELD 1 laag 1 RAAI DA VELD 2 laag 1 RAAI DA VELD 3 laag 1 RAAI DA VELD 4 laag 1 RAAI DA V ELD 4 laag 2 ß * ß ß ß ß ß JkN ß ß ß ß Fguur 3e: Ontwkkelng van de sedmentatedkte op kaolenvelden 1 t/m 4 van raa DA (de rode ljn geeft de schedng tussen de oude en de neuwe gegevens aan). Vergeljken we de ljndelen van 2003(-2004) n de fguren 3a t/m 3 e met de ljndelen voorden, dan zen we dat de ophogng geljke tred heeft gehouden met of w at klener s geworden dan voorheen. De eerder geconstateerde extreme sedmentatesnelheden (Stkvoort & De Jonge, 2003) traden op n de kaolenveldjes van raaen C, CA (de A betekent dat er drect naast het oorspronkeljke veldje nog een veldje s aangelegd; n fete dus hetzelfde as raa C) en E de as kom of as overgangsgebed gekenmerkt zjn (nameljk de veldjes 2 t/m 4). Raa E s n de loop van 2003 geheel weg geërodeerd, dus daar zjn geen neuwe gegevens ter vergeljkng beschkbaar van. Raa C en DA laten n respecteveljk veld 3 en veld 4 vrj hoge sedmentatesnelheden zen. Door Stkvoort & De Jong (2003) werd een mogeljke relate verondersteld tussen de verhoogde sedmentatesnelheden en het storten van baggerspece op de stortlocate Ellewoutsdjk. Cees Joosse (MID), één van de veldmeters de de kaolenveldjes elk halfjaar bezoeken, gaf, as begeledend commentaar bj de neuwste meetgevens, een 7

8 andere mogeljke verklarng. Hj stelt dat wanneer een eroderende klfrand een kaolenveldje nadert, er n het veldje verhoogde sedmentate optreedt door zand en schelpen de door de golven op en achter de schorrand worden afgezet. Dat ljkt een mogeljke verklarng. Raa E s mmers nmddels weg geërodeerd, kort nadat er extreme ersoesnelheden optraden en ook raaen C en CA zjn deels al ten proo gevallen aan de erose. Opmerkeljk s echter wel dat de verhoogde sedmentate her meerdere jaren heeft aangehouden, nog rum vóór de kaolenveldjes daadwerkeljk wegspoelden. Om de hypothese nader te onderzoeken zjn profelmetngen van het schorklf nader beschouwd. Door MID zjn de grafeken en profelgegevens van zeven raaen de haaks op de schorrand staan ter beschkkng gesteld. Deze raaen geven het profel van het deel van het schor nabj de schorrand en het voorland to t de laagwaterljn. De raaen stueren zch (qua oplopende nummerng) van west naar oost op het schor op mn of meer regelmatge afstanden (bjlage 5 geeft de lggng van de profelraaen, bjlage 6 geeft de profelen van het schorranddeel van de raaen n de jaren ). De ontwkkelng van de profelen ondersteunt het beeld dat Cees Joosse schetst van een sedmentgolf achter de klfrand'. Nettemn bljft het opmerkeljk dat n sommge gevallen een jarenlange sterk verhoogde sedmentate n de kom van een schor optreedt. Dat kan echter ngegeven zjn door de lokale stuate. Daarom s op 24 februar een veldbezoek aan schor Zudgors ondernomen door Cees Joosse en Robert Jentnk van Meetnformatedenst Zeeland en Dck de Jong en Ed Stkvoort namens RIKZ. Daarbj s de veldstuate n de drecte omgevng van raaen C en D nader bestudeerd. De algemene concluse van dat bezoek s dat er n het veld een dudeljke zone achter de klfrand s te onderscheden waar (veel) sedment w ordt afgezet. Deze zone s zo'n 20 meter breed en w ordt gekenmerkt door kleg sedment met een golfrbbelg oppervlak. Dt dudt erop dat de hydrodynamek her groot s. Dat s overgens bekend, want tjdens de metngen rond de expermentele schorverdedgng ter plaatse n de jaren negentg werden onverwacht hoge stroomsnelheden gemeten. De ndruk s echter net dat de verhoogde sedmentate zch ntegraal of over grotere delen van het schor manfesteert, maar een lokaal fenomeen s, drect grenzend aan de schorrand. Een verdere aanwjzng van de sedmentategolf drect achter de schorrand' s het fet dat n raa D(A) (tot n 2003) alleen n veld 4 verhoogde sedmentatesnelheden optreden. In het veld s geconstateerd dat de raa zodang lgt dat veld 4 ook as eerste door de sedmentgolf' beïnvloed zou worden. De stuate bj raa C(A) s anders. Het vreemde her s dat al gedurende langere tjd (vele jaren) grote sedmentatesnelheden zjn geconstateerd en dan bovenden vooral hoge sedmentatesnelheden n de kommen en overgangsdelen optreden (de velden 2, 3 en 4; Stkvoort & De Jong, 2003) terwjl normalter de oeverwallen de hoogste sedmentatesnelheden laten zen. Bj het veldbezoek op 24 februar j.l. s geconstateerd dat de raa nu wel n de nvloedssfeer van de sedmentategolf' s gekomen, maar dat dat nog net erg lang het geval kan zjn geweest. Ut de klfprofelen s mmers af te leden dat de schorrand de laatste jaren meerdere tentallen meters s geërodeerd. De raa bleek bj het veldbezoek n een bocht van een kreek te lggen, zodang dat de hele raa nabj de kreek lgt. De schorkom stond va meerdere (verzandende) mnkreekjes n rechtstreekse verbndng met de grotere kreek. De veldonderzoekers veronderstellen dat bj raa C de oeverwal nmddels zo hoog lgt dat het water bj zeer hoge waterstanden net meer as eerste over de oeverwallen stroomt (hetgeen gebrukeljk s) maar dat het water va een andere weg - waarschjnljk de klenere kreekjes - rechtstreeks n de 8

9 kommen stroomt. Dt zou kunnen verklaren dat alle veldjes n de kommen en het overgangsdeel al jarenlang verhoogde sedmentatesnelheden leten zen. Dat deze locate voor een schor hoog lgt bljkt ut de vegetate de her overal sterk gedomneerd w ordt door strandkweek. Ut vegetatekarterngen n het verleden bljkt dat ter plaatse al n 1988 strandkweek dom nant was. Het maaveld ter plaatse lgt dus al lang hoog. Kortom: de zorgen de n 2003 geút werden omtrent de extreme sedmentatesnelheden op het schor Zudgors zjn waarschjnljk net terecht. Er ljken her specfeke lokale en klfrand-gebonden fenomenen op te treden. De metngen op de neuw aangelegde raaen zullen moeten aantonen of de sedmentatesnelheden mdden op het schor nderdaad veel lager zjn. In het eerste (zomer)halfjaar na aanleg s er nog nauweljks to t geen sedmentate waargenomen, maar dat zegt nog net zoveel. In de zomer zjn de weers- en getjomstandgheden doorgaans zodang dat er nauweljks sedment op het schor afgezet kán worden. Voor de update van dt onderdeel op A/lOVE-ntranet zjn de metadata, het stroomschema en de nhoudeljke tekst en resultaten' as respecteveljk bjlagen 7, 8 en 9 aan dt werkdocument toegevoegd. Morfologsche ontwkkelng n het voorland van schor Zudgors Een andere (mogeljk) belangwekkende meldng naar aanledng van het veldonderzoek van 24 februar j.l. s dat de Slkken van Everngen en de aangrenzende Plaat van Baarland een zeer sterke morfologsche ontwkkelng doormaken. Dt s al enkele jaren aan de gang en geconstateerd en gemeld door Cees Joosse. Tjdens het veldbezoek s dt fenomeen ook geconstateerd. Het slk en de plaat breden zch sterk geulwaarts ut, waarbj het profel door sterke aanzandng (het gaat vooral om fjn zand) n de laatste jaren sterk veranderd s. Er ontwkkelt zch zelfs een hoogdynamsch ntergetjdegebed rond een vloedschaar. Dt zou samen kunnen hangen met het sedmentaanbod van de stortlocate(s) bj Ellewoutsdjk. De voormalge trend van het sterke, landwaartse opdrngen van de geul to t ver n de jaren negentg s dus omgebogen. W ellcht vorm t deze waarnemng een belangwekkend punt voor nadere bestuderng n het kader van het project, bjvoorbeeld voor de evaluate van het hudge stortbeled. Referentes Stapel, J. & D. de Jong, Sedmentatemetngen op het schor bj Waarde en het Verdronken Land van Saeftnge, Westerschelde (ZW Nederland), Sedmento et submergo. Rapport RIKZ , Rjksnsttuut voor Kust en Zee, Mddelburg Stkvoort E. (ed.), C. Berrevoets, M. Kujper, F. Lefèvre, G-J Lek, M. Levaart, D. van Maldegem, P. Mennger, B. Peters, A. Pouwer, H. Schppers & J. Wjsman, M ontorng van de effecten van de verrumng 48'-43'. MOVE-rapport 7: MOVE Hypothesendocument Onderlggende rapportage bj M OVE-rapport 8 (deel A en B) Evaluaterapport Rapport RIKZ/ , Mddelburg Stkvoort, E.C. & D.J. de Jong, Sedmentatesnelhed op Westerscheldeschorren, Werkdocument RIKZ/OS/ x, Rjksnsttuut voor Kust en Zee, Mddelburg Wjsman, J., Move bodemderen. Effecten van verrumng op de bomassa bodemderen n de Westerschelde Rjkswaterstaat Rjksnsttuut voor Kust en Zee werkdocument RIKZ/AB/ x 9

10 Bjlage 1: Meta-nformate MOVE Bodemderen voor MOVE Intranet Va utbestedng aan NIOO-CEME beschkt RIKZ over bodemderennventarsategegevens van de Westerschelde. Het grootste gedeelte van de gegevens komt ut het MWTL-program ma (bomontorng; Westerschelde plot 1, 2 en 3) en een aanvullend gedeelte wordt door MOVE gefnancerd (plot 4 pus raaen). Voor de databewerkng om de bodemderen hypothesen te toetsen worden de gegevens ut de nventarsates n de ver plots gebrukt. Deze plots dekken gezamenljk crca 90% van de totale oppervlakte van de Westerschelde. Alleen een beperkte zone ter hoogte van Hansweert wordt net bemonsterd (fguur 1). De bemonsterng s 'random-depth-stratfed' van opzet, hetgeen betekent dat de bemonsterngslocates telkenmale opneuw random gekozen worden en dat de locates per deptestratum verdeeld zjn. As deptestrata gelden 'ltoraal' (boven -2m NAP), 'ondep' (-2 to t-5 m NAP), 'mddendep' (-5 to t-8 m NAP) en 'dep' (deper dan -8m NAP). In plots 1 t/m 3 worden elk voor- en najaar 10 random locates per stratum per plot bemonsterd, n het aanzenljk klenere plot 4 zjn het er 5 per stratum. Het NIOO- CEME te Yerseke voert de bemonsterng (.s.m. de Meetnformatedenst Zeeland) en de utwerkng van de monsters ut. De resulterende gegevens worden n Paradox-format ter beschkkng gesteld aan RIKZ Mddelburg (Ing. E.C. Stkvoort). OOSTERSCHELD] plot 1 p l o t WESTERSCHELDE p l o t 4 p l o t 3 3" 00t*> an'nno =;nnnn «n'non Fguurl : Lggng van de ver voor bodemderen bemonsterde plots n de Westerschelde. Voor de toetsng worden alleen de gegevens van het ltoraal en het ondepe stratum gebrukt (deptestratumcode 0 resp. 1 n de database). Deze gegevens worden daartoe ut de database gelcht. Per bemonsterngssezoen (voor- of najaar) levert dat een selecte van 70 bemonsterde locates op). Vervolgens worden deze onderverdeeld naar de dre MOVE-deelgebeden West, Mdden en Oost (West: X-Parjs van tot 52230; Mdden: tot 60290; Oost: tot 76850) (Vóór 2003 werden plot 1 en 4 as MOVE-deelgebed West, plot 2 as MOVE Mdden en plot 3 as MOVE Oost beschouwd). Utendeljk wordt per MOVE-deelgebed en per deptestratum de gemddelde bomassa (asvrjdrooggewcht) per m2 berekend. De jaargemddelde bomassa wordt berekend door de voor- en najaarswaarden te mddelen. Tot slot worden de bodemderen bestanden (nameljk de te toetsen parameter) bepaald door de jaargemddelde bomassa per m2 te vermengvuldgen met het areaal van de strata per MOVE-deelgebed n dat jaar. Het areaal ondepwatergebed wordt rechtstreeks ut het fyssche deel van het MOVE-programma betrokken (geldt nameljk as een te toetsen parameter bj de MOVE-hypotheses). Het areaal ltoraal per deelgebed wordt bepaald 10

11 vanut de jaarljkse vaklodngsgegevens door Kees van der Male (RIKZ). Her moet nog wel het areaal schor afgetrokken worden. Deze w ordt echter maar eens n de vjfjaar bepaald. Het areaal ntergetjdengebed zonder schorren w ordt daarom geschat door van het totale areaal ntergetjdengebed (nclusef schorren dus) voor westeljk, mdden en oosteljk deel respecteveljk 91.3%, 96.6% en 46.3% te nemen (ze Wjsman, 2003). De bodemderenbestanden worden utgedrukt n tonnen asvrjdrooggewcht (ton ADW). 11

12 Bjlage 2 : stroomschema bodemderengegevens voor MOVE Programma Inventarsate bodemderen RWS MW TL (PBNI) Programma Inventarsate bodemderen RWS MOVE Metng Monstername en lab-analyse bodemderen. NIOO-CEME, Yerseke M ID Zeeland (monstername) Controle en valdate Vullen database NIOO-CEME, Yerseke M etng Monstername en lab-analyse bodemderen. NIOO-CEME, Yerseke M ID Zeeland (monstername) Controle en valdate Vullen database NIOO-CEME, Yerseke Opslag Paradox Database RIKZ, Ed Stkvoort Opslag Paradox Database RIKZ, Ed Stkvoort Dataselecte voor MOVE Paradox Database RIKZ, Ed Stkvoort Berekenng MS-Excel RIKZ, Ed Stkvoort Dataselecte en -schattng Arealen slkken, platen en schorren vanut de data van fyssche MOVE-hypothesen MOVE-bestand MOVE 12

13 Bjlage 3: Neuwe tekst voor MOVE ntranet bodemderen Vervangen van ntegrale tekst door: Bodemderen Ontwkkelng bodemderenbestanden t/m 2003 Er zjn dre hypothesen de de ontwkkelng van bestanden van bodemderen weergeven: Hypothese E6: de jaargemddelde bomassa aan bodemderen op platen, slkken en ondepwatergebeden n het westeljke deel van de Westerschelde zal ca. 5% toenemen. Toelchtng: ondanks de sterke afname van het ondepwatergebed ledt forse utbredng van het laagdynamsche ntergetjdengebed to t een zeer gernge toename van de jaargemddelde bomassa. Hypothese E7: de jaargemddelde bomassa aan bodemderen op platen, slkken en ondepwatergebeden n het mddendeel van de Westerschelde zal met ca. 20% toenemen. Toelchtng: ondanks de sterke afname van het ondepwatergebed neemt de totale bomassa toe as gevolg van een gernge utbredng van het ntergetjdengebed, waarbj er een verschuvng plaatsvndt van hoogdynamsche naar laagdynamsche hooggelegen ntergetjdengebeden. Hypothese E8: de jaargemddelde bomassa aan bodemderen op platen, slkken en ondepwatergebeden n het oosteljke deel van de Westerschelde zal ca. 10% toenemen. Toelchtng: ondanks de sterke afname van het ondepwatergebed neemt de totale bomassa toe as gevolg van de sterke verschuvng van hoogdynamsche naar laagdynamsche hooggelegen ntergetjdengebeden. De oorspronkeljke gedachte achter deze hypothesen s dat de gemddelde bomassa bodemderen op een bepaalde locate bepaald w ordt door de leefomgevng, ofwel het type ecotoop. Bj het opstellen van de hypothesen s men ervan utgegaan dat de hoogste bomassa's aan bodemderen n laagdynamsche ecotopen voorkomen. Daarnaast s er een oost-west-gradënt n de bomassa's, met de hoogste waarden n het westen. Tevens s er vanut gegaan dat n de rustge ondepwatergebeden n het oosten relatef hoge bomassa's voorkomen (De Jong et al., 1997; Hujs & Krjger, 1998). Concluses t/m 2003 De kentallen waarop de hypothesen E6 t/m E8 worden getoetst zjn de totale jaargemddelde bestanden aan bodemderen per deelgebed van de Westerschelde. Aangezen de bemonsterngstratege depte-gestratfceerd van opzet s worden de bestanden berekend aan de hand van de arealen ntergetjdengebed en ondepwatergebed per deelgebed. Door deze jaargemddelde arealen te vermengvuldgen met de jaargemddelde bomassa's n deze arealen kunnen de bestanden bepaald worden. Snds het hypothesendocument (Stkvoort et al, 2003) s de benaderng bj de berekenng engszns veranderd. In de oude stuate kwam de verdelng n west, mdden en oost net helemaal overeen met de MOVE-ndelng zoals de voor de fyssche parameters gehanteerd worden. Snds 2003 wel. Deze neuwe ndelng s op de hele reeks opneuw toegepast, waarbj de getallen van as t0 gelden. De gegevens zjn nmddels t/m 2003 beschkbaar en resulteren n de volgende grafeken: 13

14 I 2000 _ Ê 1400 c Sj 800 I 600 o oo Wes _ < * S I ~ Oos LL < C ê B n5 E o m n o o o b o o De fguren laten zen dat de bestanden bodemderen al n de t0-perode ( ) aanzenljk varëren. Tjdens de verrumng (1997 en 1998) ljken de bestanden vrj hoog te zjn, waarna een afname ntrad. Bj de toetsng n 2003 van de meetgegevens t/m 2001 (Stkvoort et al., 2003) s gebleken dat de opgetreden schommelngen statstsch geen sgnfcante afwjkng ten opzchte van de t0 s. De waarnemngsperode was nog te kort om de concluse te kunnen trekken dat de betrokken A/lOVE-hypothesen verworpen kunnen worden. 14

15 De neuwste gegevens laten zen dat n het westeljk en oosteljk deel n 2002 een nog lager bestand aan bodemderen aanwezg was, maar dat 2003 overal een herstel te zen gaf. 15

16 Bjlage 4: profelen van de dre neuwe raaen op Zudgors: Profel_kln_2232_west van Zudgors 27-m e-2004 kaolen veld kaolen veld ho ogte Profel_kln_2262_oost van Zudgors Profelm etng 27-m e-2004 'kaolen veld ï: 37!30!34.!37 lgggng veld t.o.v. nulpunt 16

17 Profel_kln_2242_mdden van Zudgors 'kaolen veld 17

18 ß''age 5; Lggng van Everng Van de schorranden. en slkproferaaier>op Schor Zudgors en de Slkken , R - ^ > j ' «0 1 * Í, j W«33 w a a b Kao/en haar» 1 ; R-2250 r f1lts, T ES M01;Kl j- S5:, k^ cu ç t e a s» m V O s T ' -, R «lar1.. S I WÏStrm UÙ1J6 )>,_, SWnv * * 3 V^.073*/ M?:? & ' 3MlKft aa«f-fú Mí..., Müw.O 12S1?;. R-2280 sa- *-4saoo ÛSO U M 18

19 Bjlage 6: De ontwkkelng van de schorrand- en slkprofelen op zeven raaen op Schor Zudgors en de Slkken van Everngen. Profel_ssl_2210_1 van Zudgors 2/-jan 02-feb 13-jan 3-jan 16-jan 24-jan 29-jan 02-feb 07-feb feb f eb f eb feb-2004 O'-bus: X: 45943,96 Y: , Profel_ssl_2220_2 van Zudgors

20 Prof el_ssl_2230_2a van Zudgors 20-jan jul jun Profel_ssl_2240_3 van Zudgors

21 Profel_ssl_2250_4 van Zudgors Profel_ssl_2260_5 van Zudgors 20-sep

22 Profel_ssl_2270_6 van Zudgors

23 Bjlage 7: Meta-nform ate van Sedmentate op schorren voor MOVE ntranet Op vjf schorren n de Westerschelde w ordt de sedmentatesnelhed gemeten: Paulnaschor (2 locates), schor Zudgors (thans 6 locates), Schor van Bezelngse Ham (1 locate), Schor van Waarde (7 locates) en n het Verdronken Land Saeftnge (7 locates). De sedmentate op schorren w ordt gemeten met behulp van zogenaamde kaoleveldjes. Het onderhoud van de veldjes en de halfjaarljkse opnames (voor- en najaar) voert de Meetnformatedenst Zeeland n opdracht van RIKZ ut. De meetlocates omvatten een raa (soms een drect naastgelegen extra raa) van crca 20 meter lengte, de (doorgaans) ut ver kaolenveldjes bestaat. De raa orënteert zch haaks op een kreek, waarbj het eerste kaolenveldje aan de rand van de kreek op de oeverwal lgt en de laatste n de kom van het schor. Een veldje bestaat ut een strook van 100 bj 30 cm. Bj de metng w ordt per veldje vjf keer met een gutsje een kerntje n het veldje gestoken, waarvan de dkte van de op de kaolen gesedmenteerde laag gemeten wordt. Deze gegevens worden n een Access-database bj de M eetnformatedenst Zeeland opgenomen. Voor de toetsng van de betrokken MOVE-hypothese worden totnogtoe de verzamelde gegevens bj het RIKZ (Ing. E.C. Stkvoort en Drs. D.J. de Jong) bewerkt. De ontwkkelng van de laagdkten op het kaolenlaagje worden n Excel n grafek gebracht, waarut de sedmentatesnelheden (mm/j) berekend kan worden. De berekende sedmentatesnelheden worden per schor per type (oeverwal, kom of overgangsgebed) over een bepaalde tjdsperode gemddeld. Dt s de te toetsen MOVE-parameter. 23

24 Bjlage 8: stroomschema Sedmentate op schorren Programma Sedmentate op schorren MOVE Onderhoud en metng kaolenveldjes RWS Meetnformatedenst Zeeland Controle en valdate Vullen database RWS Meetnformatedenst Zeeland Opslag Access Database RWS Meetnformatedenst RIKZ Dataselecte Access RIKZ Berekenng MS-Excel RIKZ MOVE-bestand MOVE 24

25 Bjlage 9: Update van MOVE-ntranet onderdeel Hypothese E20 Schorsedmentate. Vervangen van ntegrale tekst door: Schorren Ontwkkelng vegetatezones t/m 2004 Er s één hypothese de de ontwkkelngen van de vegetatezones op de schorren verbeeldt: Hypothese E20 : de vegetatezones op de meeste schorren zullen net veranderen ten gevolge van de verdepng; alleen op schorren n de naaste omgevng van een stortlocate (Schor van Waarde en Zudgors) kan mogeljk extra sedment worden aangevoerd. Toelchtng : het Westerscheldewater s reeds van nature erg sedmentrjk en de gestorte spece zal grotendeels vrj dcht bj de stortlocate beznken. Alleen op schorren n de naaste omgevng (bnnen enkele klometers) van een stortlocate kan extra sedment worden aangevoerd. Concluses t/m 2004 Hypothese E20: schorsuccesse Door Van Berchum & Stkvoort (1999) s gesteld dat de te toetsen parameter van de hypothese E20 de sedmentatesnelhed op schorren s. As T0 voor de schorsedmentate voor de verrumng werden de resultaten van de analyse door Stapel & de Jong (1998) genomen. Het betrof sedmentatesnelheden op het schor van Waarde en Saeftnge. De grafek van Stapel & De Jong (T0): (reeds op de ntranetste opgenomen) Voor het A/lOVE-rapport 7 MOVE Hypothesendocument 2003' (Stkvoort et al., 2003) s de meest recente utgebrede analyse van verzamelde gegevens voor deze hypothese verrcht. De resultaten zjn n de onderlggende rapportage van Stkvoort & de Jong (2003) verwerkt. Daartoe waren op vjf schorren n de Westerschelde, nameljk Zudgors, Paulnaschor, schor van Waarde, Bezelngse Ham en Saeftnge, gegevens n de perode verzameld. Deze werden as T1 gepresenteerd. De resulterende grafeken (T,,): 25

26 sedmentatesnelhed boven kaolen (mm/j) sedmentatesnelhed boven kaolen (mm) ro K> 4^ O) 00 O KJ -Ê- O O O O O O O O O sedmentatesnelhed boven kaolen kom raa a oeverw al raa a kom raa o overgang raa c oeverw al raa c N C E (Q o </) kom raa d ove rgang raa d oeverw al raa d kom raa o vergang raa e oeverw al raa e

27 E C W aarde h L ' h f r I- L I- n f n f n f n f n f n f n f n f n f n f n f n f n f n f n f -^-^<N<N'ïJ-'!j-OO^>^»^»OOOOOCD Saeftnge C O "5 «5 C <D > O n -q '<1> oc</) <D C Û> E "8 « (a) 1(a) 1(a) 2(a) 2(a) f 2(a) h 3(a) 3(a) 3(a) 7(a) I- 1 > 4(a) 5(a) e/o\ ' J CÖ CÖ CÖ 3 (O N N CÖ CÖ CÖ CÖ CÖ CÖ CÖ CÖ CÖ CÖ CÖ CÖ CÖ C 3 3 n 3 n n n n n 3 n T n n n n o 0> O a> a> % % a> Er zjn dre belangrjke concluses getrokken over de resultaten n de T,,: 1. Voor ver van de vjf schorren ljken de sedmentatesnelheden zeer vergeljkbaar aan de van de voorgaande perode (nl. Schor van Waarde en Saeftnge) of relatef laag n de natuurljke range (Paulnaschor, Bezelngse Ham; een hstorsche vergeljkng s bj deze schorren net mogeljk). 2. Op schor Zudgors zjn n de perode op één raa hoge sedmentatesnelheden en op een andere raa zelfs zeer hoge snelheden bepaald. 3. In veel gevallen s de verdelng van de sedmentatesnelheden over de typen (kom, overgangszone en oeverwal) afwjkend gebleken; n plaats van de laagste snelheden n de kommen traden her vaak de hoogste waarden op. Een betere formulerng s te constateren dat de sedmentatesnelheden op de oeverwallen laag zjn. In het algemeen kan dus gesteld worden dat de hypothese klopt: er zjn n het algemeen geen verhoogde sedmentatesnelheden. 27

28 Lokaal op schor Zudgors zjn echter extreem hoge snelheden berekend. Om daar meer nzcht n te verkrjgen zjn n me 2004 dre extra raaen met kaolenveldjes op het schor ngercht. Deze zjn aan het A/lOVE-meetprogramma toegevoegd en zullen - net as de overge kaolenraaen de n MWTL-kader gevolgd worden - de komende jaren eder halfjaar gemeten worden. Aanvankeljke gedachte was dat de verhoogde snelheden samenhangen met de stort van baggerspece bj Ellewoutsdjk snds Het kon echter ook een lokaal fenomeen zjn, doordat de meetraaen door erose van het schorklf dcht aan de schorrand lgt. Bj een analyse van de metngen t/m 2004 s gebleken dat lokaal, nabj de schorrand, nog steeds verhoogde sedmentatesnelheden optreden. Een veldbezoek door deskundgen van de A/leetnformatedenst Zeeland en RIKZ ledde to t de concluse dat er nderdaad zeer waarschjnljk sprake s van lokale fenomenen (Stkvoort et al, 2005): de raaen komen bnnen de nvloedssfeer van de eroderende schorrand te lggen (met een sedmentgolf van crca 20 meter breed) waardoor veel sedment op de veldjes terecht komt en/of de lokale omstandgheden zjn zo bjzonder dat deze fenomenen kunnen optreden. De neuw n voorjaar 2004 aangelegde meetveldjes n het centrale deel van het schor zullen defntef moeten utwjzen dat er geen sprake s van een 28