Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding. Docent Drama. ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten Arnhem, Zwolle

Transcriptie

1 Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Docent Drama ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten Arnhem, Zwolle

2 Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Docent Drama voltijd CROHO: ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten Arnhem, Zwolle Hobéon Certificering BV Datum: oktober 2008 Auditteam: Drs. G.J. Stoltenborg, voorzitter Dr. D. Klaic, vakdeskundige P. Noppers, vakdeskundige L. Coltof, werkvelddeskundige A. de Groot, student Drs. R.F.H.M. Stapert, deskundige onderwijs / secretaris

3 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING Functie van het rapport Bereik van de beoordeling Aanpak Beslisregels Hobéon Certificering Een korte schets van de Opleiding Auditteam Deelnemers visitatie Programma visitatie 8 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING 9 Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding 9 Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen 9 Facet 1.2. Niveau Bachelor 12 Facet 1.3. Oriëntatie HBO 14 Onderwerp 2: Programma 16 Facet 2.1. Eisen HBO 16 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma 20 Facet 2.3. Samenhang Programma 22 Facet 2.4. Studielast 24 Facet 2.5. Instroom 26 Facet 2.6. Duur 28 Facet 2.7. Afstemming tussen Vormgeving en Inhoud 29 Facet 2.8. Beoordeling en Toetsing 31 Onderwerp 3: Inzet van Personeel 34 Facet 3.1. Eisen HBO 34 Facet 3.2. Kwantiteit Personeel 35 Facet 3.3. Kwaliteit Personeel 36 Onderwerp 4: Voorzieningen 38 Facet 4.1. Materiële Voorzieningen 38 Facet 4.2. Studiebegeleiding 41 Onderwerp 5: Interne Kwaliteitszorg 43 Facet 5.1. Evaluatie Resultaten 43 Facet 5.2. Maatregelen tot Verbetering 46 Facet 5.3. Betrekken van Medewerkers, Studenten, Alumni en Beroepenveld 47 Onderwerp 6: Resultaten Facet 6.1. Gerealiseerd Niveau Facet 6.2. Onderwijsrendement Oordeelschema Opleiding Docent Drama INTEGRAAL OORDEEL/ ADVIES AAN NVAO 52 BIJLAGE I Curriculum Vitae auditoren en onafhankelijkheidsverklaring auditoren BIJLAGE II Programma Visitatie 15 en 16 mei 2008

4 1. INLEIDING 1.1. Functie van het rapport Het onderhavige rapport bevat het advies aan de NVAO dat door Hobéon Certificering als Visiterende Beoordelende Instantie is opgesteld ten behoeve van de accreditatie van de in paragraaf 1.2 genoemde HBO bachelor opleiding Bereik van de beoordeling ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten, in casu de Faculteit Theater, verzorgt de HBO master opleiding Dance Unlimited en de HBO bachelor opleidingen: Dans, Docent Dans, Toneel en Docent Drama. Het onderhavige rapport heeft betrekking op: HBO bachelor opleiding Docent Drama, voltijd Croho nr De basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering werd gevormd door de documenten die de opleiding Hobéon ter beschikking heeft gesteld. Zie Aanpak Bij zijn beoordeling van de opleiding is Hobéon Certificering, i.c. het door hem geformeerde auditteam, uitgegaan van het NVAO- Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs. Daarin staan de onderwerpen en facetten vermeld waarop een VBI zich bij de beoordeling van een hbo opleiding moet richten. Voorts zijn daarin opgenomen de criteria aan de hand waarvan een VBI moet bepalen of de basiskwaliteit van de betreffende opleiding als voldoende kan worden beoordeeld Met betrekking tot het specifieke referentiekader van de opleiding Docent Drama geldt het volgende: De opleiding heeft zich voor wat betreft beroepsprofiel, doelstelling en opleidingscompetenties tenminste gebaseerd op het landelijk beroepsprofiel Docent Drama (2004) en op de daaraan gerelateerde opleidingscompetenties, zoals vastgesteld in het landelijk overleg tussen de verwante opleidingen enerzijds en het beroepenveld anderzijds. (Zie onder facet 1.1.: Domeinspecifieke Eisen ). Het auditteam heeft dit opleidingsspecifieke referentiekader beoordeeld en vervolgens vastgesteld, dat het in voldoende mate gespecificeerd is en ook passend is voor een opleiding Docent Drama op HBO-niveau. Het auditteam heeft dit kader in zijn beoordeling betrokken. Zie voorts onder facet 1.1. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Docent Drama, ArtEZ oktober

5 De beoordelingsprocedure van Hobéon Certificering kent twee hoofdmomenten: Documentanalyse Het gaat hier om een analyse en beoordeling van de door de opleiding aangeleverde schriftelijke informatie: Management Review 2008; Visitatierapport 2002; Programmabeschrijving; Onderwijs- en Examenreglement OER; de in het kader van de interne sturingscyclus opgeleverde managementrapportages; onderliggende documentatie betrekking hebbend op bijvoorbeeld: - interne organisatie; - de (systematiek van) interne kwaliteitszorg en de daarmee samenhangende evaluaties en verbetermaatregelen; - (visie op) ontwikkelingen in het beroepenveld; - beroeps- en opleidingsprofielen; - (validatie) eindkwalificaties; - curriculumontwikkeling en - actualisering; - didactisch concept en werkvormen; - toetsing en beoordeling; - kwantitatief en kwalitatief personeelsbeleid; - externe relaties / alumni; - internationalisering; - instroombeleid; - studiebegeleiding; - rendement. De documentatie is Hobéon Certificering ter beschikking gesteld via het digitale documentbeheersysteem DigOport van ArtEZ en via additionele schriftelijke informatie. Op basis van deze door de opleiding aangeleverde documentatie, heeft het auditteam zich een beeld kunnen vormen van de primaire en secundaire processen van de opleiding. Het auditteam heeft dit beeld getoetst aan zaken als: ambitieniveau, toekomstgerichtheid, innovatief vermogen, kwaliteitsbewaking via interne en externe evaluatie, werkveldrelevantie, resultaatgerichtheid, continuïteit, studenten- en docentenbelangen. Voorafgaand aan de visitatie (zie hieronder) werd het management van de opleiding op de hoogte gesteld van de voorlopige bevindingen van het auditteam op basis van zijn documentanalyse. Audit De audit was gericht op een actieve controle door middel van een tweedaagse visitatie, uitgevoerd door een auditteam waarvan deel uitmaakten drie externe onafhankelijke deskundigen op het gebied van Docent Drama, Theater, Theater Onderwijs 1, en één student uit een verwante opleiding, één lead auditor vanuit Hobéon Certificering en één auditor / onderwijsdeskundige, eveneens vanuit Hobéon Certificering. Laatstgenoemde trad ook op als secretaris. 1 Visitatie heeft plaatsgevonden op 15 en 16 mei Tijdens deze visitatie is ook de hbo bachelor opleiding Theater (Arnhem) beoordeeld. De bevindingen van het auditteam m.b.t. de hbo bachelor opleiding Theater zijn neergelegd in een afzonderlijk rapport. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Docent Drama, ArtEZ oktober

6 Onder controle moet hier worden verstaan dat het auditteam op verschillende niveaus (management, coördinatie, examencommissie, docenten, studenten, staf) heeft getoetst (i) of de in de documentatie beschreven beleidsvoornemens en de daaraan gerelateerde uitvoeringsprocessen zijn geïmplementeerd en (ii) of de overige in de documentatie vervatte informatie verifieerbaar is. Deze verificatie door het auditteam geschiedde enerzijds door hetzelfde onderwerp meerdere malen en met verschillende geledingen te bespreken en anderzijds aan de hand van additionele (tijdens de visitatie verstrekte) documentatie en -daar waar het de ruimtelijke en materiële voorzieningen betreft- ook door eigen waarneming. Hieronder volgen enkele voorbeelden van de door het auditteam tijdens en/of onmiddellijk na de visitatie geraadpleegde additionele documentatie: overzicht van de samenstelling van de werkveld-gremia waarmee de opleiding overleg voert; verslagen van bijeenkomsten met het werkveld; overzicht CV s van (gast)docenten; netwerkoverzicht docenten; verslagen van de functioneringsgesprekken met docenten; verslagen van docentevaluaties; verslagen van studievoortgangsgesprekken met studenten; detailbeschrijving van modules; portfolio s van studenten en de (schriftelijke weergave van de) beoordeling daarvan door docenten; afstudeerwerkstukken; literatuurlijst. Aldus had Hobéon Certificering voldoende instrumenten om zich op de hoogte te stellen van doelstelling, inhoud, opzet, uitvoering en resultaten van het opleidingsprogramma en van de daarmee samenhangende personele, organisatorische, materiële en ruimtelijke voorzieningen. Hobéon Certificering heeft alle in het NVAO-Accreditatiekader vermelde facetten beoordeeld, op basis waarvan een samenvattend oordeel per onderwerp is gegeven. Het voorliggend rapport is de weergave van het oordeel van Hobéon Certificering met daarbij de gronden waarop dat oordeel is gebaseerd. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Docent Drama, ArtEZ oktober

7 1.4. Beslisregels Hobéon Certificering Volgens de NVAO-Beslisregels Accreditatie kan een onderwerp slechts onvoldoende of voldoende scoren. Een facet kan evenwel, volgens diezelfde regels, onvoldoende, voldoende, goed of excellent scoren. Met dit als uitgangspunt, heeft Hobéon onderstaande beslisregels toegepast. Onderwerp A. Een onderwerp scoort voldoende, indien alle facetten van dat onderwerp tenminste voldoende hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp onvoldoende en de overige tenminste voldoende hebben gescoord, mits een acceptabel verbeterplan beschikbaar is voor het facet met de score onvoldoende. B. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord en voor dit facet geen acceptabel verbeterplan beschikbaar is. C. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien meer dan één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord, ongeacht of er voor die facetten acceptabele verbeterplannen zijn. Facet D. Binnen de beoordeling van een facet is ruimte voor een eigen afweging van het auditteam: uitvoering/praktijk weegt zwaarder dan beleid/theorie: beter een goed functionerende regeling die slecht is opgeschreven, dan omgekeerd; primaire processen wegen zwaarder dan secundaire. Extra aantekening E. Indien voor een onderwerp een hogere score dan voldoende gerechtvaardigd is, wordt dat als extra aantekening vermeld en wel met inachtneming van onderstaande regels: een onderwerp krijgt de extra aantekening goed, indien alle facetten van dat onderwerp goed hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp voldoende en de overige facetten goed of excellent hebben gescoord; 2 een onderwerp krijgt de extra aantekening excellent, indien alle facetten van dat onderwerp excellent hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp goed en de overige facetten excellent hebben gescoord; een onderwerp krijgt geen extra aantekening, indien één van de facetten van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord. 2 Het NVAO -Accreditatiekader onderscheidt bij onderwerp 2 ( Programma ) acht facetten. Eén ervan betreft de duur van de opleiding. Het daarbij vermelde criterium (240 ECTS) is evenwel geen (kwaliteits)criterium, maar een formele vereiste waaraan het programma van een HBO bachelor opleiding a priori moet voldoen, wil zij überhaupt in aanmerking kunnen komen voor accreditatie. Duur is derhalve van een andere orde dan -bijvoorbeeld- Kwaliteit Personeel of Onderwijsrendement. Bij de beslissing of het onderwerp Programma een extra aantekening goed dan wel excellent verdient, wordt het facet Duur dan ook buiten beschouwing gelaten. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Docent Drama, ArtEZ oktober

8 1.5. Een korte schets van de opleiding Inleiding De Faculteit Theater kent twee instituten: de Dansacademie en de Academie voor Theater. De Academie voor Theater verzorgt de opleidingen: Theater (de ArtEZ Toneelschool in Arnhem), voltijd, vierjarig Docent Drama (Arnhem en Zwolle), voltijd, vierjarig De Opleiding Docent Drama van ArtEZ is de enige dramaopleiding in Nederland die op twee locaties is gevestigd. Deze locaties vinden hun oorsprong in twee van de partners van ArtEZ: de Christelijke Hogeschool voor de kunsten Constantijn Huygens en de Hogeschool voor de kunsten Arnhem (HkA). De locatie Arnhem is opgericht in 1972, de locatie Kampen (later Zwolle) in Beide opleidingen hebben een achtergrond die van invloed is geweest op de wijze waarop de locaties vorm hebben gegeven aan het onderwijs. De opleiding in Kampen is gestart vanuit een sociaalagogisch profiel, terwijl de opleiding in Arnhem vanaf de oprichting in het kunstprofiel is ondergebracht. De doelstelling van de beide opleidingen was echter dezelfde: het opleiden van studenten tot docent drama. De uitwerkingen van het programma in Kampen / Zwolle en Arnhem verschilden van elkaar. Een ander belangrijk verschil was de Protestant Christelijke identiteit van de toenmalige opleiding in Kampen. Door de fusie van Constantijn Huygens en de HkA zijn de financiële voorwaarden voor beide locaties vanaf 2000 in de loop der jaren identiek geworden. ArtEZ heeft de Protestant Christelijke identiteit achter zich gelaten. Vanaf 2004 wordt gewerkt aan een gezamenlijk curriculum voor één opleiding op twee locaties. Daarbij merkt het auditteam op, dat de opleiding nog niet duidelijk voor ogen heeft hoe dat gemeenschappelijke curriculum er dan moet uit zien. Anders gezegd, welke elementen van het Arnhemse curriculum (bijvoorbeeld de longitudinale structuur) en welke elementen van het Zwolse curriculum (bijvoorbeeld de ver doorgevoerde projectstructuur) richtinggevend zijn voor dat nieuwe curriculum, is niet helder. Naar het oordeel van het auditteam zou dit curriculaire fusieproces krachtiger dan tot op heden geschiedt, moeten worden gestuurd. De Opleiding Docent Drama heeft een instroom van zestig studenten in het eerste jaar (36 in Arnhem en 24 in Zwolle), en er wordt gestreefd naar een totaal volume van 180 studenten. De opleiding biedt een onderwijspakket voor het brede werkveld van de dramadocent, waarin de werkvelden onderwijs, amateurkunst en educatie centraal staan. Historisch gegroeid zijn er enkele accentverschillen, waarbij de locatie Arnhem zich meer richt op het ambacht van het theatermaken in de agogische setting en de locatie Zwolle meer op het onderwijs is gericht. Beide locaties bieden via de interfaculteit (een samenwerkingsverband van alle docentkunstopleidingen van ArtEZ) een programma voor de toekomstige docent CKV en Kunst algemeen. Minoren ArtEZ is momenteel beleid aan het ontwikkelen voor het invoeren van minoren in haar onderwijs. De docentenopleidingen nemen vooralsnog geen deel aan deze ontwikkelingen en ontwikkelen hierop dan ook (nog) geen specifiek beleid, temeer omdat interdisciplinariteit en cross-overs al plaatsvinden in het kader van het interfacultaire onderwijs. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Docent Drama, ArtEZ oktober

9 Lectoraat Het lectoraat Kunsteducatie is begin 2007 gestart als onderdeel van het ArtEZ Expertise Centrum Kunsteducatie. Onder leiding van de lector en in samenwerking met een kenniskring wordt voor een periode van vier jaar een bijdrage geleverd aan theorievorming en onderzoek op het gebied van de kunsteducatie. Het lectoraat heeft als doel kennis en ervaringen te verzamelen, onderzoek te initiëren, en kennis en informatie aan derden ter beschikking te stellen ten behoeve van praktijk en theorievorming. Afnemers zijn onder andere onderwijsinstellingen, centra voor de kunsten, culturele instellingen (orkesten, gezelschappen, musea) en ondernemingen. Het lectoraat heeft nauwe banden met de bachelor docentopleidingen binnen ArtEZ en de masteropleiding Kunsteducatie. De lector geeft binnen de masteropleiding de colleges van het domein Kunst en Onderzoek. De afgestudeerden zullen op het terrein van de kunsteducatie vanuit professionele instellingen een voortrekkersrol kunnen gaan vervullen. Het lectoraat is nog te jong om de effecten ervan op de opleiding te beoordelen. Het auditteam pleit er wel voor het lectoraat niet slechts in te zetten in de master opleiding maar eveneens en uitdrukkelijk -dat past ook binnen de doelstelling van het lectoraat- in de bacheloropleiding. Visitatie 2002 De opleiding is voor het laatst gevisiteerd in In visitatierapport Theater geeft de commissie de volgende aanbevelingen. Arnhem het artistieke deel, met name theatermaken en regie, was onderbelicht; er was sprake van vrijwel uitsluitend cursorisch onderwijs ; de beroepsoriëntatie diende beter georganiseerd te worden; het artistieke element zou ook binnen het vaktheoretische kader sterker moeten worden ingevuld; de opleiding diende beter in te spelen op maatschappelijke ontwikkelingen. Zwolle het leerplan had een te dwingend karakter, waardoor het samenstellen van een individuele leerroute bijna onmogelijk was; er was te weinig aandacht voor artistieke ontwikkeling; amateur theater en educatie kwamen te weinig aan bod. De opleidingen onderkende de bevindingen van de commissie en heeft wijzigingen en aanpassingen in het programma doorgevoerd: een combinatie van longitudinaal trainingsonderwijs en projectonderwijs. Met name het projectonderwijs biedt mogelijkheden voor het aanbieden van geïntegreerd en toegepast onderwijs. Bij het ontwikkelen van projecten is in het bijzonder aandacht besteed aan het leren theatermaken, zijn er projecten ontwikkeld voor de werkvelden educatie en amateur theater en zijn er nieuwe projecten voor het onderwijs, facultair en interfacultair, vormgegeven. Daarbij zijn leerlijnen geïntroduceerd om de afstemming tussen de trainingsvakken en de projecten zeker te stellen. Deze processen hebben binnen een aantal vooraf geformuleerde kaders op beide locaties relatief onafhankelijk van elkaar plaatsgevonden, en werden begeleid door bureau KtweeO (thans: afdeling Kwaliteitszorg en Onderwijsontwikkeling van ArtEZ). Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Docent Drama, ArtEZ oktober

10 Algemeen beeld van de opleiding Docent Drama Algemeen beeld Het algemeen beeld na de visitatie is, dat het hier gaat om een opleiding, die afgestudeerden aflevert die ontegenzeggelijk op bachelor niveau gekwalificeerd zijn. De betreffende opleiding heeft sinds 2005, dankzij de sturende kracht van de faculteit en de grote inzet van docenten, een significante kwaliteitsverbetering gerealiseerd op die punten die tijdens de visitatie in 2002 nog als zwak werden beoordeeld. Voor de opleiding geldt, dat zij thans (i) een transparant en -waar nodig en nuttig- flexibel programma kent, (ii) de artistieke component aanzienlijk heeft versterkt, (iii) gericht is op de verschillende segmenten in het beroepenveld, (iv) een gestructureerde en dus verifieerbare methode van toetsen & beoordelen hanteert en (v) in belangrijke mate het ArtEZ kwaliteitszorgsysteem heeft ingevoerd. Internationalisering De theatrale beroepspraktijk is nog steeds sterk nationaal georiënteerd. Een positiebepaling t.o.v. internationalisering van de Academie voor Theater is echter wel zijn plaats. Invloeden vanuit het westerse en niet-westerse Europa nemen toe, Europese grenzen vervagen en de diversiteit van de studenten en het beroepsveld wordt steeds groter. Gezien de sterke taalgevoeligheid van het vak van acteur en docent drama, is de focus op dit moment vooral gericht op het verwerven van kennis met betrekking tot de vooral Europese theaterwerkelijkheid. De focus is dus veel minder gericht op een actief beleid van uitwisseling en kennismaking. Voor de Academie voor Theater staan de volgende doelstellingen centraal. Voor het individu (student en docent): verrijking en verbreding van het blikveld en kennis van de belangrijkste vooral Europese theaterontwikkelingen. Voor het onderwijs: verbetering van de kwaliteit van het onderwijs en de onderwijsorganisatie De Academie voor Theater versterkt de internationale omgeving onder meer als volgt. Voor studenten: deelname aan uitwisselingsprogramma s met op dit moment België en Duitsland; binnen curriculum aandacht voor internationale theateraspecten; studiereizen naar o.a. Berlijn en Londen; stimuleren van (internationaal) theaterbezoek; mogelijkheid voor studenten en docenten tot deelname aan lezingen van Studium generale, zoals bv. De dansfilm - Lezing Ronald Ockhuysen & presentatie Carla van Gool; Lezing Chris Keulemans: Kunst en oorlog en Lezing Annie Fletcher en Kersten Niemann; Tweede salonlezing over esthetiek en zin in onze en andere culturen. Voor docenten, directie en stafmedewerkers: onderzoek naar samenwerkingsmogelijkheden met België en Duitsland; samenwerking met het ITs festival en de internationale ambitie daarin; contacten met Universiteit van Chicago, curriculumuitwisseling; docenten met internationale blik; aandacht binnen curriculum. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Docent Drama, ArtEZ oktober

11 1.6 Auditteam Het auditteam was als volgt samengesteld: Voorzitter Leden Studentlid Deskundige onderwijs / secretaris G.J. Stoltenborg D. Klaic vakdeskundige Docent Drama / Theater P. Noppers vakdeskundige Docent Drama L.Coltof werkvelddeskundige Theater A. de Groot R.F.H.M. Stapert Bij het samenstellen van het auditteam heeft Hobéon Certificering er zorg voor gedragen, dat de voor de beoordeling van de opleiding noodzakelijke expertise aanwezig is. Expertise met betrekking tot de onderwijskundige aspecten (i.c. het primaire proces, de ondersteunende processen en de organisatorische context) en expertise met betrekking tot de inhoudelijke aspecten (i.c. het programma in relatie tot het specifieke domein). Stoltenborg heeft een groot aantal (accreditatie-)audits binnen en buiten het hoger onderwijs geleid, een aantal malen als onderwijsdeskundige, maar in de regel als voorzitter. De vakdeskundige Klaic en de werkvelddeskundigen Noppers en Coltof en hebben zich in hun beoordeling, vanuit het vakgebied respectievelijk het werkveld, met name gericht op de kwaliteit, actualiteit en relevantie van (i) het richtinggevend domeinspecifieke kader, (ii) de eindkwalificaties, (iii) de programma-inhoud en (iv) de interactie tussen opleiding en werkveld. Bovendien hebben zij de kwaliteit van het personeel en het gerealiseerd niveau beoordeeld. Klaic, Noppers en Coltof en hebben op grond van hun jarenlange ervaring in het domein en hun grote (internationale) kennis van Theater en Theater Educatie en de docentenopleiding een goed en breed zicht op (recente) ontwikkelingen in het domein. Stapert, heeft zich vooral gericht op de kwaliteit van de processen die (in)direct de uitvoering van het programma raken. Hij heeft een grote, ook internationale, onderwijservaring opgebouwd die hem in staat stelt de programmaopbouw, het onderwijsproces en de organisatorische context waarbinnen de uitvoering plaatsvindt, te beoordelen in het perspectief van de eisen die aan HBO-opleidingen worden gesteld. De Groot heeft zich als studentlid met name gericht op zaken als studiebegeleiding, informatievoorziening, studentfaciliteiten. Voor de curricula vitae: zie Bijlage I. 1.7 Deelnemers visitatie Het auditteam heeft tijdens de visitatie gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers vanuit de verschillende geledingen van de opleiding: management, coördinatoren, docenten, studenten en staf. Voor een volledig overzicht van de deelnemers aan de visitatie: zie Bijlage II. 1.8 Programma visitatie Zie Bijlage II. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Docent Drama, ArtEZ oktober

12 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding Dit onderwerp kent drie facetten: 1. domeinspecifieke eisen; 2. niveau bachelor; 3. oriëntatie HBO. Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen Criterium Het facet Domeinspecifieke Eisen is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk)? Bevindingen Algemene doelstelling De Opleiding Docent Drama, een vierjarige 1 e graadsopleiding, heeft als doel studenten op te leiden tot creatieve en vakbekwame docenten drama die hun beroep zelfstandig kunnen uitoefenen en voorts gekwalificeerd zijn voor een vervolgopleiding op master niveau. Beroepsprofiel Het beroepsprofiel onderscheidt verschillende werkterreinen: onderwijs, buitenschoolse educatie, educatieve afdelingen van theatergezelschappen of ondersteuningsinstellingen en amateurkunst; beroepstaken: zoals het verzorgen van lessen en het maken van theater; De afgestudeerde heeft veelal een gemengde beroepspraktijk, waarin een baan in het onderwijs gecombineerd wordt met werkzaamheden in de buitenschoolse (kunst)educatie en de amateurkunst en/of met werkzaamheden als theatermaker/acteur. Opleidingsprofiel De Opleiding Docent Drama van ArtEZ heeft voor het formuleren van haar afgeleide en geconcretiseerde doelstellingen het landelijke opleidingsprofiel van de Docent Drama, versie maart 2004, als uitgangspunt genomen. Dit opleidingsprofiel is opgesteld door het sectoraal overlegorgaan KunstVakDocentenOpleidingen (KVDO) waarin ArtEZ vertegenwoordigd is. Na validatie door het werkveld heeft de HBO-raad het profiel vastgesteld en opgenomen in de domeinbank opleidingsprofielen. Het landelijk opleidingsprofiel van de Docent Drama van het KVDO noemt tien competenties, te weten: creërend vermogen, ambachtelijk vermogen, kunstpedagogisch vermogen, didactisch vermogen, operationaliserend vermogen, vermogen tot samenwerking, communicatief vermogen, reflectief vermogen, vermogen tot groei en vernieuwing en omgevingsgerichtheid. Deze competenties heeft de opleiding vertaald in doelstellingen (zie ad Domeinspecifieke eisen ) te gebruiken als uitgangspunt voor het formuleren van haar onderwijsdoelstellingen. De opleiding leidt immers op voor een gemengde beroepspraktijk, zodat afgestudeerden in de diverse wervelden van de docent drama aan de slag kunnen. In dat kader past een ontwikkeling van alle competenties met ruimte voor de individuele student om zich te specialiseren in één van de beroepstaken of werkvelden. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Docent Drama, ArtEZ oktober

13 Actuele ontwikkelingen in het werkveld Nieuwe ontwikkelingen binnen het werkveld zijn medebepalend geweest voor de doelstellingen van het onderwijs aan de Opleiding Docent Drama: Steeds meer VO-scholen ontwikkelen een kunstprofiel. Het CKV -onderwijs is aangepast. Toenemende belangstelling voor theatermaken. Het MBO ontwikkelt kunstprofielen, vooral in relatie tot: amusement, festivals, beurzen, evenementen en events, (educatieve) attracties/musea, tv- en videoproducties, evenals cultuureducatie en culturele vrijetijdsbesteding. Ook vanuit de ideële markt van de Centra voor de Kunsten lijkt er een gerichte vraag te ontstaan naar assistenten en/of zelfstandig opererend kader. Vanaf 2009 worden landelijk gelden vrijgemaakt ter stimulering van de amateurkunst en de samenwerking tussen amateurs en professionals. Toenemende aandacht voor community art ( kunst in de lokaliteit ). Deze ontwikkelingen vergroten het arbeidsperspectief van de afgestudeerden, terwijl tegelijkertijd de concurrentie vanuit het MBO toeneemt. Dit vraagt van de opleiding een duidelijke keuze in doelstellingen en profilering. Iets wat de opleiding als volgt in het programma vorm heeft gegeven: expliciet aandacht voor de beroepstaken in de subdomeinen onderwijs, amateurkunst en buitenschoolse kunsteducatie: het leren lesgeven, het maken van theater en het ontwikkelen van educatieve programma s; nadere precisering van de doelstellingen t.o.v. het MBO, de andere HBO opleidingen Docent Drama en het tussenkader van het amateurtheater: (i) het ontwikkelen van theoretische vermogens voor verdieping van het artistieke werk, (ii) het ontwikkelen van een eigen artistieke signatuur, (iii) het vermogen om over de grenzen van de eigen discipline heen te kunnen kijken in conceptueel denken en een expliciet ontwikkeld vakmanschap; profilering van de beide locaties wordt nu binnen de curriculumcommissie besproken, waarbij gedacht wordt aan kindertheater en community art in Zwolle en vakgerichtheid in Arnhem. Doelstelling in relatie tot domeinspecifieke eisen De in het beroepsprofiel zichtbare domeinspecifieke eisen heeft de opleiding vertaald in capaciteiten en eigenschappen van een beginnend docent drama. De beginnend docent maakt theater (voorstellingen) en theatrale producten (theaterlessen, educatieve programma s etc.) die voortkomen uit een eigen artistieke visie en hij stelt het creatieve proces ten dienste van de te bereiken doelen. Hij is daarbij doelgroep - en omgevingsgericht en weet zich voor de duur van een project, lessencyclus of productie te verbinden aan de mensen en de omgeving waarin zij werken en leven. Hij kan samenwerken in een interdisciplinair verband en is in staat conceptueel en vormtechnisch bij te dragen aan interdisciplinaire producties. De beginnend docent bezit het vermogen zichzelf een breed scala aan kennis en vaardigheden eigen te maken en deze efficiënt en effectief toe te passen bij het tot stand laten komen van theatrale producten: kennis en inzicht met een accent op de theorievorming behorende bij het vak drama en het beroep docent drama, vakvaardigheden met een accent op het spelen en het maken van theater. De beginnend docent bezit het vermogen om leerlingen en amateurs te motiveren voor theater en drama. De beginnend docent is in staat om de vaardigheden van de theatermaker (zoals conceptueel denken, dramaturgisch inzicht, vermogen om te kijken, te analyseren en te duiden, esthetisch gevoel) op integrale wijze in te zetten, om betekenisvolle theatrale resultaten te bereiken. De beginnend docent is in staat om vanuit de traditionele vaardigheden van de acteur (zoals beweging, stem, improvisatie en analytisch vermogen) naar spelers of leerlingen te kijken op zo n manier dat het individu wordt versterkt in zijn kwaliteit en kracht en dat hij zijn spel en/of rol op een authentieke en persoonlijke manier kan spelen. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Docent Drama, ArtEZ oktober

14 De beginnend docent is vakman die de vaardigheden van het theatermaken kent en kan toepassen. De beginnend docent bezit het vermogen (het eigen) (kunst)pedagogisch en artistieke handelen te beschouwen, te analyseren, te duiden en te beoordelen. De beginnend docent weet wat hem drijft en wat hij beoogt te bereiken met theater en met de mensen waarmee hij werkt, zodat hij in de verschillende contexten van het werkveld altijd mogelijkheden ziet om theater te maken of theatrale producten te ontwikkelen en daarbij een eigen gezicht en geluid kan laten zien en horen. De beginnend docent is bereid te reflecteren, te leren van processen en zich doelen te stellen. Verder onderneemt hij actie om zijn doelen te realiseren. De beginnend docent is zich bewust van de maatschappelijke context waarin hij als docent/kunstenaar opereert. De beginnend docent bezit het vermogen vanuit de eigen expertise een bijdrage te leveren aan een gezamenlijk product of proces. De beginnend docent bezit het vermogen effectief en efficiënt zijn artistieke, pedagogische en didactische visies in onderling verband te hanteren, presenteren en toe te lichten. De beginnend docent kan processen zo organiseren dat ze tot de gewenste resultaten leiden. De beginnend docent bezit het vermogen een inspirerende, veilige en stimulerende leeromgeving te scheppen voor leerlingen/cursisten en bezit het vermogen (kunst)onderwijs te initiëren, ontwerpen, verzorgen en te evalueren vanuit een (kunst)pedagogische visie. Hij is in staat om daarbij methodisch en didactisch te werken. Alle hierboven vermelde eigenschappen en capaciteiten van een beginnend docent drama heeft de opleiding expliciet in verband gebracht met de 10 competenties van het landelijk opleidingsprofiel, zichtbaar gemaakt in een matrix. Validatie beroepenveld Het landelijke opleidingsprofiel is op landelijk niveau gevalideerd. De werkveldcommissie van de opleiding (sinds januari 2007 actief) heeft de doelstellingen van de opleiding positief beoordeeld. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert het facet Domeinspecifieke Eisen als goed en wel op grond van de volgende observaties: de eindkwalificaties van de opleiding sluiten rechtstreeks aan bij de eisen die op landelijk niveau door vakgenoten binnen het domein worden gesteld aan de betreffende opleiding; de eindkwalificaties sluiten direct aan bij de eisen die op landelijk niveau door de beroepspraktijk aan de betreffende opleiding worden gesteld, landelijk en ArtEZ-specifiek via de werkveldcommissie; de hierboven bedoelde op landelijk niveau overeengekomen en door het werkveld gevalideerde beroepscompetenties zijn, naar het oordeel van het auditteam, een goede afspiegeling van de eisen die het werkveld stelt ook in het licht van actuele ontwikkeling binnen de drie subdomeinen.. Naar het oordeel van het auditteam heeft de opleiding -in samenspraak met het beroepenveld- een helder, goed uitgewerkt, samenhangend en werkvelddekkend referentiekader voor haar programma ontworpen. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Docent Drama, ArtEZ oktober

15 Facet 1.2. Niveau Bachelor Criterium Het facet Niveau Bachelor is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor? Bevindingen In de Dublin Descriptoren worden de onderstaande vijf dimensies onderscheiden. De opleiding heeft, uitgaande van deze descriptoren, het HBO-niveau van de eindkwalificaties geëxpliciteerd en in een matrix zichtbaar gemaakt. Voor de duidelijkheid zij hier vermeld, dat de eindkwalificaties, de kwalificaties zijn van een beginnend docent drama. Kennis en inzicht Om de eindkwalificaties te verwerven moet de student een brede en solide kennis hebben van en een goed inzicht in het specialiseerde vakgebied theater en doceren. Kennis van en inzicht in het toneel- en filmrepertoire, dramaturgie, pedagogiek-didactiek, de huidige beroepspraktijk (artistiek, cultureel, maatschappelijk en pedagogisch-didactisch). Ambachtelijke vaardigheden (theatermaken en doceren) en de technische aspecten van het vak krijgen op die manier een conceptuele bedding. Toepassen kennis en inzicht Om de eindkwalificaties te verwerven moet de student in staat zijn de verworven kennis en inzichten èn de ambachtelijke en technische vaardigheden, ontwikkeld via drama-& podiumgeoriënteerde training en praktijkopdrachten, toe te passen in een pedagogisch-didactische context. Oordeelsvorming 1. Om de eindkwalificaties te verwerven moet de student in staat zijn naast conceptuele kennis ook praktijkkennis op te bouwen (via voorstellingsbezoek, dialoog met collega s, regisseurs, theatermedewerkers en beleidsbepalers) en op basis van deze kennis een eigen oordeel te vormen over de implicaties van artistieke, culturele en pedagogisch-didactische ontwikkelingen voor de positie en praktijk van de docent drama; de implicaties van maatschappelijke ontwikkelingen voor de functie van theater in een pedagogischdidactische context; de visie van de politiek op kunst & cultuur en de consequenties daarvan voor de beroepspraktijk binnen de drie subdomeinen onderwijs, kunsteducatie en amateurtoneel. 2. Om de eindkwalificaties te verwerven moet de student in staat zijn het eigen oordeel te vertalen in het werk docent drama. Communicatie Om de eindkwalificaties te verwerven moet de student in staat zijn te communiceren met zijn specifieke doelgroepen: leerlingen in het formele onderwijs, (jong)volwassenen in kunsteducatieve instellingen, (jong)volwassenen binnen het amateurtoneel. Door samen met hen voorstellingen voor te bereiden, te maken en te evalueren met een theatrale en pedagogisch-didactische doelstelling. Aldus komen visie, vakmanschap en oordeelsvorming samen; te communiceren met belanghebbenden binnen de context van scholen, instellingen, toneelverenigingen e.d. te communiceren met instanties (adviseurs, overheden/beleidsmakers, subsidiënten, sponsoren e.d.) die mede invloed (kunnen) hebben op de inrichting van en ontwikkelingen binnen het totale kunsteducatieve domein. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Docent Drama, ArtEZ oktober

16 Leervaardigheden Inherent aan het vakgebied is dat de docent drama zich in een voortdurend leerproces bevindt. Om de eindkwalificaties te verwerven moet de student in staat zijn te reflecteren op het eigen functioneren en de eigen performance en daaruit de eigen scholingsbehoefte te identificeren; zichzelf bij te scholen. Formeel: de masteropleiding Kunsteducatie. Informeel: workshops, master classes, traineeships e..d. De hierboven beschreven dimensies die de H van de HBO-opleiding markeren, zijn overigens reeds in de bij facet 1.1 gepresenteerde eindkwalificaties duidelijk zichtbaar. Anders gezegd, de eindkwalificaties van de opleiding zijn qua gelaagdheid/diepgang, bereik en complexiteit volledig in overeenstemming met het bereik en de complexiteit waarnaar de Dublin Descriptoren verwijzen. Iets wat vervolgens, zie bij Onderwerp 2, in de programmering van de opleiding wordt geoperationaliseerd. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert het facet Niveau Bachelor als goed en wel op grond van de volgende observaties: de eindkwalificaties van de opleiding bevatten alle elementen waar de Dublin Descriptoren betrekking op hebben en wel met een bereik en diepgang die overeenkomen met het niveau waar de Dublin Descriptoren naar verwijzen; de opleiding heeft voorts de Dublin Descriptoren zorgvuldig uitgewerkt in meetbare indicatoren van professioneel gedrag. (Zie 1.1. ad Doelstelling in relatie tot domeinspecifieke eisen.) Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Docent Drama, ArtEZ oktober

17 Facet 1.3. Oriëntatie HBO Criteria Het facet Oriëntatie HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn de eindkwalificaties van de opleiding mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties? Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor de betreffende opleiding vereist of dienstig is? Bevindingen Oriëntatie HBO kent twee dimensies. Hoger onderwijs enerzijds, beroepsonderwijs anderzijds. Hoger Onderwijs Het beroepsprofiel en de daarmee samenhangende beroepscompetenties van de opleiding beschrijven een hoog niveau van beroepsuitoefening (zie onder facet 1.1.) en sluiten aantoonbaar aan (zie onder facet 1.2.) bij de beschrijving van het bachelor niveau in de Dublin Descriptoren. Daarmee is aangegeven dat de opleiding gerekend kan worden tot het hoger onderwijs. De opleiding heeft de Dublin Descriptoren rechtstreeks in verband gebracht met het programma en met de daarin gehanteerde werkvormen. In de programmabeschrijving wordt dit verband expliciet en inzichtelijk gemaakt. Op deze wijze heeft de opleiding de dimensie hoger onderwijs aantoonbaar in haar programma verankerd. Beroepsonderwijs De competenties van de opleiding zijn geformuleerd in termen van beroepscompetenties die aantoonbaar (zie bij facet 1.1) in samenspraak met het beroepenveld zijn opgesteld en door dat beroepenveld zijn gevalideerd op landelijk niveau alsook via de werkveldcommissie. Daarmee is op het niveau van opleidingsdoelstellingen de oriëntatie op het werkveld geborgd. Anders gezegd: de opleiding is een beroepsopleiding. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert het facet Oriëntatie HBO als goed en wel op grond van de volgende observaties: de opleiding heeft de eindkwalificaties rechtstreeks, volledig en op zorgvuldige wijze ontleend aan de door het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofiel. (Zie onder facet 1.1.); in de van dit beroepsprofiel afgeleide opleidingsspecifieke kwalificaties en competenties wordt ook het niveau van de beginnende beroepsbeoefenaar geformuleerd; de opleiding heeft de inhoud, het bereik en het niveau van de eindkwalificaties in het programma en de gehanteerde werkvormen geoperationaliseerd en daaruit blijkt, dat de opleiding het landelijk overeengekomen beroepsprofiel in haar programma heeft verankerd en daarbij ook het beroepenveld (werkveldcommissie) betrokken. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Docent Drama, ArtEZ oktober

18 SAMENVATTEND OORDEEL DOELSTELLINGEN OPLEIDING : VOLDOENDE Het auditteam beoordeelt het Onderwerp Doelstellingen Opleiding als voldoende. De opleiding heeft goed zicht op de ontwikkelingen in de praktijk en ook, daarmee samenhangend op de eisen die aan een beginnend docent drama worden gesteld. De opleiding heeft dat inzicht qua bereik, thematiek en diepgang op voortreffelijke wijze vertaald naar opleidingsdoelstellingen (en naar programmaonderdelen!) waarbij zij het werkveld uitdrukkelijk heeft betrokken. Conform de Beslisregels Accreditatie zoals vastgelegd in het NVAO Accreditatiekader, kan een Onderwerp niet hoger scoren dan voldoende. Het auditteam beoordeelt evenwel alle facetten van het onderwerp Doelstellingen Opleiding als goed. Dit rechtvaardigt (zie 1.4. onder E) een kwalificatie goed voor dit onderwerp. Reden voor het auditteam deze kwalificatie als extra aantekening aan zijn oordeel toe te voegen. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Docent Drama, ArtEZ oktober

19 Onderwerp 2: Programma Dit onderwerp kent acht facetten: 1.eisen HBO; 2. relatie tussen doelstellingen en inhoud; 3. samenhang programma; 4. studielast; 5. instroom; 6. duur; 7. afstemming tussen vormgeving en inhoud; 8. beoordeling en toetsing. Facet 2.1. Eisen HBO Criteria Het facet Eisen HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Vindt kennisontwikkeling van studenten plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontwikkeld studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek? Heeft het programma aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline? Waarborgt het programma de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft het aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk? Bevindingen Interactie met de beroepspraktijk/ kunstpraktijk is een belangrijk element in de opleiding en wordt als volgt gerealiseerd: Interactie docenten - beroepspraktijk In Arnhem zijn 19 docenten in dienst, van wie er 9 aan theater gerelateerde werkzaamheden hebben, zoals regisseren, lesgeven, dramaturgische begeleiding, beleidsondersteuning / advisering, acteren, theatermaken en begeleiden van groepen. Arnhem zet voorts geregeld gastdocenten in: ca 10 gemiddeld per jaar. In Zwolle zijn 16 docenten in dienst, van wie er twaalf aan theater gerelateerde werkzaamheden hebben, zoals lesgeven, regisseren, dramaturgische begeleiding en overige theateractiviteiten zoals acteren, theatermaken en begeleiden van groepen. Zwolle zet voorts geregeld gastdocenten in: ca 15 gemiddeld per jaar. Er zijn diverse vaste momenten in het jaar waarop de opleiding gastdocenten uitnodigt: Arnhem: in het derde en het vierde jaar worden twee keuzeworkshops van een week aangeboden; in het tweede studiejaar krijgen studenten les van een docent afkomstig van een educatieve dienst van een theatergezelschap; gastdocenten wisselen hun ervaringen uit met de studenten: dit gebeurt in het tweede en derde studiejaar als vorm van werkveldverkenning en ter voorbereiding van de beroepsprofilering, maar ook als oriëntatie op de instellingsstage; in het vierde jaar vindt er een reeks van vijf lezingen plaats, gehouden door gastsprekers over met name vaktheoretische aspecten van het theatervak. De lezingen dienen ter inspiratie voor het scriptieonderzoek. Zwolle: tijdens de Solear-workshop week wordt een vijftal gastdocenten uitgenodigd om aan verticale groepen workshops te geven; de vierdejaars studenten krijgen zes keer per jaar ééndaagse workshops en lezingen aangeboden; voor projectenexperts en/of coaches worden, afhankelijk van inhoud en vorm van het project, gastdocenten uitgenodigd. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Docent Drama, ArtEZ oktober

20 Interactie studenten - beroepspraktijk Projecten De projecten zijn gebaseerd op aan het werkveld gerelateerde en uit de beroepspraktijk van de toekomstige dramadocent voortkomende opdrachten aan studenten. De projecten binnen het onderwijsprogramma zijn gekoppeld aan de bij facet 1.1. verwoorde driedeling van werkvelden: onderwijs, amateurkunst en educatie. In de loop van de studie worden projecten complexer. Een aantal projecten in Arnhem en Zwolle is verbonden aan stagegebonden activiteiten en in enkele gevallen aan real-life projecten. Projecten worden regelmatig ontwikkeld op basis van een reële werkveldopdracht van een externe partner, zoals Stedelijk Museum Zwolle, Schouwburg Odeon/de Spiegel en Olympus College Arnhem. Het projectonderwijs in Arnhem omvat 90 ec s in drie jaar. Het projectonderwijs in Zwolle omvat ec s in drie jaar. In de propedeuse maken de studenten kennis met het werkveld; in Arnhem via het project Educatie en Maken (primair onderwijs) en in Zwolle via de projecten Oriëntatie en Basisschool & Educatie. In het tweede en derde jaar van de studie komen de studenten via de volgende projecten in aanraking met het werkveld: Arnhem Tweede jaar: project VO en Educatie, in samenwerking met het voortgezet onderwijs / MBO en project Regie Amateurtheater (RAT 2) in samenwerking met ROC s Nijmegen en Arnhem; Derde jaar: VO stageproject met diverse onderwijsinstellingen in het land en theatermaakproject RAT 3; Vierde jaar: een voorstelling met een amateurtheatergroep (ad-hoc of vaste groep). Zwolle Tweede jaar: projecten Educatie, in samenwerking met Schouwburg Odeon/de Spiegel, Historisch Centrum Overijssel en Stedelijk Museum Zwolle; Tweede en derde jaar: projecten Theatermaken in samenwerking met lagere scholen, project Annie op locatie; Tweede of derde jaar: onderwijsprojecten: VO I en II; Vierde jaar: individueel uit te voeren project met amateur spelers. Stages Tijdens de studie worden de studenten via stages, die een belangrijk deel uitmaken van het projectonderwijs, individueel in contact gebracht met het werkveld: (i) in het project Oriëntatie in Zwolle is een werkveldoriëntatie opgenomen; (ii) in de drie facultaire projecten in de propedeuse in Arnhem maken de studenten intern kennis met het toekomstige werkveld; (iii) op beide locaties is er een omvangrijk VO stageproject (Arnhem 13 ec s, Zwolle 15 ec s), waarin de studenten kennismaken met en lesgeven aan de verschillende groepen in het voortgezet onderwijs; (iv) in Zwolle zijn er twee verplichte instellingsstage projecten (één in het derde jaar 20 ec s en één in het vierde jaar ec s), waarin de student gedurende 2½ maand volledig werkzaam is in een theaterinstelling; (v) in Arnhem is het instellingsstage project (16 20 ec s)in het vierde jaar verplicht. Stages worden begeleid door een docent van de opleiding en door een gekwalificeerde docent drama van de stagebiedende instelling. Tijdens de stage-evaluatie tussen de instelling en de opleiding wordt de relevantie van het opleidingsprogramma voor de actuele beroepspraktijk getoetst. Voor de contacten met stagebiedende instellingen is er op beide locaties een stagecoördinator aangesteld. De coördinatoren onderhouden ook contacten met instellingen waarmee de opleiding niet een directe stagerelatie heeft, maar waar ontwikkelingen of ideeën die van belang kunnen zijn voor de toekomstige afgestudeerden gesignaleerd kunnen worden. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Docent Drama, ArtEZ oktober

21 Interactie opleiding beroepspraktijk Onderwijs De docenten van stagebiedende onderwijsinstellingen treffen elkaar tweejaarlijks op uitnodiging van de stagecoördinator in Zwolle voor de evaluatie van de afgelopen periode en voor de inhoudelijke afstemming van het stageprogramma van de komende periode. Educatie In de afgelopen drie jaar is er vanuit Arnhem en Zwolle structureel contact opgebouwd met vijf tot zes educatieve afdelingen van repertoiregezelschappen die ook lid zijn van het VNT (Vereniging van Nederlandse Toneelgezelschappen). De stagecoördinator Zwolle (tevens stagebegeleider) spreekt regelmatig met afgevaardigden van deze afdelingen. Verder wordt hij door diverse gezelschappen op de hoogte gehouden (via notulen van overleggen en beleids- en activiteitenmateriaal). Voor kinder- en jeugdgezelschappen geldt dat dit contact onregelmatiger is. De educatieve doelen en ambities worden niet altijd in afdelingen of vaste functionarissen vormgegeven. Via stage- en projectbegeleidingen is er contact met meerdere groepen per seizoen. Met betrekking tot stages wordt contact onderhouden met: HNT, NNT, HZT, Toneelgroep Oostpool, RO-theater, MUZ theater, Kwatta, Gnaffel, Artemis, Schouwburg Odeon Zwolle, Lochem en de Hanzehof Zutphen. Verder vinden er educatiestages plaats bij TGA, Paardenkathedraal, Huis aan de Amstel, Het Vervolg, Vis à Vis, Citadel, Generale Oost, Huis aan de Amstel, Max, Golden Palace, Universiteitstheater De Koffer, Kwatta, Centrum voor Amateurkunst Noord-Brabant, Rotterdams Wijktheater, Kunstfactor, Huis van Puck en bij een aantal jeugdtheatergezelschappen. De stagecoördinator Arnhem bezoekt de instellingen regelmatig en heeft daardoor veel direct en persoonlijk contact. Via deze contacten worden de wensen die er zijn ten aanzien van de startkwalificaties van de afgestudeerde docent drama besproken. Ook wordt via deze contacten de kwaliteit van de studenten besproken en in kaart gebracht. Amateurtheater De opleiding is vanaf 2001 betrokken bij de ontwikkeling van het festival de Theater4daagse. Tijdens dit jaarlijks terugkerend evenement vindt uitwisseling plaats tussen studenten, docenten en studieleiding van de verschillende opleidingen. Het festival wordt in steeds wisselende steden ontwikkeld in nauwe samenwerking met de kunstvakopleidingen en de opleidingen docent drama. Er is een speciaal programma ontwikkeld voor de derdejaars studenten van alle dramaopleidingen in Nederland, er is een studiedag waarin actuele thema s aan de orde komen en er is een speciale vergadering voor de studieleiders. In het studiejaar vond het festival in Arnhem plaats en in het studiejaar in Zwolle. Ook de stagecoördinatoren onderhouden contact met het werkveld amateurtheater (zie hierboven). Werkveldcommissie Het is een goede zaak dat de opleiding sinds begin 2007 een werkveldcommissie als gesprekspartner heeft. Gelet op de rol die zij heeft gespeeld bij o.a. de validatie van de doelstellingen (zie bij facet 1.1.) maakt de opleiding ook actief gebruik van haar expertise. Algemeen De studieleiders van de zes opleidingen docent drama in Nederland hebben in 2007 de ambitie uitgesproken elkaar vaker te treffen, en hebben in het studiejaar drie bijeenkomsten gepland. Verder treffen zij elkaar in vergaderingen van de werkveldcommissie, op symposia en congressen. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Docent Drama, ArtEZ oktober