INSTITUUT VOOR CULTUURTECHNIEK EN WATERHUISHOUDING. NOTA 259, d. d. 22 mei 1964

Transcriptie

1 NN INSTITUUT VR CULTUURTECHNIEK EN WATERHUISHUDING NTA 259, d. d. 22 mei 1964 Het verband tussen het vchtgehalte bij pf 4,2 en enkele bdemfactren in twee gebieden in st-brabant H. Fnck BIBLITHEEK DE F* Dreverjda^isssîeeg -> Pstbus 24] 6700 AE Wagens: T Nta's van het Instituut zijn in principe interne cmmunicatieniiddelen, dus geen fficiële publikaties. Hun inhud varieert sterk en kan zwel betrekking hebben p een eenvudige weergave van cijferreeksen, als p een cncluderende discussie van nderzeksresultaten. Li de meeste gevallen zullen de cnclusies echter van vrlpige aard zijn mdat het nderzek ng niet is afgeslten. Aan gebruikers buiten het Instituut wrdt verzcht ze niet in publikaties te vermelden. Bepaalde nta's kmen niet vr verspreiding buiten het Instituut in aanmerking. >óè

2 Het verband tussen het vchtgehalte bij pf 4*2 en enkele bdemfactren in tvee gebieden in st-brabant ÏÏ.Fnck I. INLEIDING Bij een uitgebreide pf-bemnstering, indertijd vr andere deleinden dan het vinden van bvengenemde samenhang uitgeverd dr het Instituut vr Cultuurtechniek en Waterhuishuding in de gebieden Deurne en Zundert in st- Brabant, zijn van de meeste bdemfactren analyses verricht. Teneinde na te gaan f er een verband bestaat tussen bdemfactren en vchtgehalten bij bepaalde pf-waarden, leek het dienstig van dit uitgebreide cijfermateriaal uit te gaan. Vrlpig is als del gesteld het verband tussen bdemfactren en vchtgehalten na te gaan bij pf-waarden, waarbij de factrstructuur niet meer van invled is. Dit zijn de pf-waarden, waarbij het vchtgehalte in gererde mnsters wrdt bepaald. Deze pf-waarden zijn 3.4, 4.2 en 6.0. pf 6.0 leek minder geschikt, mdat deze bepaling sms ntbreekt, terwijl pf 3«4 is verwrpen, mdat de vchtgehalten bij deze waarde bij vereffening van de pf-curve vrijwel steeds een grtere afwijking bleek te vertnen dan bij pf 4.2 f 6.0. Daarm is het vchtgehalte bij pf 4.2 in de bewerking pgenmen. II. HET B.ASISMJÜERIML In het gebied Deurne zijn 27 kuilen bemnsterd met in ttaal 102 verschillende lagen. In Zundert zijn 22 kuilen bemnsterd met in ttaal 62 lagen. Het materiaal, afkmstig uit Deurne is ver het algemeen wat gevarieerder. Bepaald zijn de vlgende bdemfactren? 1. Humusgehalte 7. S.T. en V. 2. Slibgehalte 8. Fe^ 3. UG (Uitgebreid Granulair nderzek) 9. C 4. U-cijfer 10. N 5. ÜU-cijfer 11. ph KCl en ph B- 6. Kalkfactr Verderisbekend debemnsteringsdiepte. II9/564/3

3 -2- Ad 3«Het uitgebreid granulair nderzek mvat een bepaling van de percentages minerale delen, die in het materiaal vrkmen, verdeeld ver 17 fracties, van <0,C02mm tt 1,7 mm. Ad 6 en 7» V(verzadigingsgraad) is de verhuding tussen de heveelheid basen, die aan het adsrptiecmplex (humus + slib) gebnden is (s) en de ttale heveelheid basen die aan het adsrptiecmplex kan. wrden gebaâen (T) V = 100 S : T De kalkfactr is de heveelheid klzure kalk in kg die per ha en 10 cm buwvr ndig is m de ph 0,1 te verhgen. Empirisch is gebleken, dat, m de ph p zand- en veengrnd met 0,1 te verhgen, V met 2,8 eenheden met wrden verhgd. 100S -100 s ' 8 V 2 - V 1 = 2,8 f ^ = 2,8 f S 2 - S 1 = jg-i Vr S - S = ph 0.1 = * 2 8 T QQ mg equivalent 1 mg equivalent CaCfc>, = 50 mg CaCJj,, dus S 2 - S ± «PH0.1 = 2 > 8 l 0 *ï 0m * =1,4 x T mg mde ph vande 10cmbuwvrmet0,1 teverhgenisdus per ha ndig: (l havan 10cmdikweegt10 xvlume-gewicht kg) 6 } CaC.. 10 x vl.gew. x 10^ 1,4 x T kg. 3 i 2 * x T x vl.gew. kg CaC, Hieruit vlgt, dat de kalkfactr gelijk is aan 14 x T x vl.gew. Nu zijn S.T en V alléén bepaald van grnden met méér dan 10$ slib. Teneinde een vergelijkbare factr te verkrijgen, is vr de mnsters, waarvan T was bepaald, met behulp van de hierbven afgeleide frmule de kalkfactr berekend. Tensltte is als factr gebruikt de in de praktijk gehanteerde waarde vr het adsrptiecmplex slib f + 4 Humus $. Hewel de factr 4 met enig vrbehud is gegeven, aangezien dr. D.J.HISSINK meent dat deze factr varieert met de waarde van de ph. 119/0564/30/2

4 -3- III. WERKWIJZE mdat het materiaal te gering van mvang was m alle factren tegelijk in een bewerking p te nemen, is allereerst getracht na te gaan, f er een dusdanig hge crrelatie tussen factren nderling bestaat dat een bepaalde factr zu kunnen wrden weergegeven als een functie van-een andere factr, waardr het aantal factren zu kunnen wrden verkleind. Inderdaad bleken deze hge crrelaties te bestaan en wel tussen Humus % en N, tussen Humus ^ en C en N (zie fig. 1, 2 en 3) en tevens tussen het U- en het M-cijfer (zie fig. 4)«p grnd hiervan zijn de factren C, N en het M-cijfer niet in de bewerking pgenmen. Hiermede is ng niet het C/N qutient van de bewerking uitgeslten. k zijn S, T en V niet gebruikt mdat 1. T is mgerekend in de kalkfactr (zie ad 6 en 7) en 2. S en V van te weinig punten bekend zijn (alleen van mnsters met méér dan 10$ afslibbaar). k nà deze vereenvudiging bleek het ttaal aantal factren ng te grt vr een vlledige plyfactr analyse. Daarm is een andere weg gekzen m het gestelde del te bereiken. Allereerst is getracht de samenhang te vinden tussen vchtgehalte bij pf4 enerzijds en de bdemfactren Slib f t Humus f en U-cijfer anderzijds. Een eventueel ptredende spreiding der punten zu daarna wellicht in verband kunnen wrden gebracht met de vrdien ng niet in de bewerking pgenmen meer chemische factren: kalkfactr, Pe? 0, C/N qutient, ph en diepte. IV. BE SAMENHANG TUSSEN HET VCHTGEHALTE BIJ pp 4.2 EN DE DRIE B0DEI1FACT0REN p verschillende wijzen is getracht de drie genemde bdemfactren met het vchtgehalte in verband te brengen. Het U-cijfer is hierbij naangetast gelaten, dch de beide andere factren zijn in verschillende gedaante met het vchtgehalte in verband gebracht en wel als: 1. Humus ia en Slib <f 2. Humus ia en Lutum $ 3«Adsrptie capaciteit II9/564/3/3

5 -4- Ad 2. nder Lutum i wrdt verstaan het gehalte aan deeltjes kleiner dan 0,002 mm Ad 3«nder adsrptie-capaciteit wrdt verstaan: het aantal m eq. katinen, dat wrdt geadsrbeerd per 100 gr actief materiaal. nder actief materiaal verstaat men dan Slib (f Lutum) en Humus in een verhuding ver de grtte waarvan men het ng niet helemaal eens is. Meestal wrdt aangenmen, dat de humusfractie 3 à 5 i zveel katinen adsrbeert als de lutumfractie. Vlgens dr. D.J.HISSINK: Verslag van landbuwkundig nderzek N. 47 (5)B zu het basebindend vermgen van Humus ten pzichte van Lutum tenemen bij stijgende ph. Hier is evenwel als adsrptie-capaciteit de meest gebruikte verhuding aangenmen, namelijk 4 x Humus i + Slib <f 0. Gebleken is, dat c / Humus + i Lutum, uitgezet tegen het vchtgehalte, iets minder spreiding te zien geeft, dan 4 x a / Humus + c / Slib. Aangezien bvendien de invled p het vchtgehalte van het f Slib zeker niet duidelijker bleek dan van het i Lutum is tensltte het tf Lutum in plaats van het $ Slib.' in de bewerking pgenmen. De spreiding in het uitgangsmateriaal kmt in tabel 1 tt uiting Tabel 1 rde Humus i Lutum i U-cijfer 1 0 t/m 1,0 0,64 0 t/m 1,0 0,63.0 t/m 96 8l,6 2 1,1 " 3,1 1,875 1,5 " 2,5 2,1 91 " ,- 3 3,2 " 4,9 3,92 3,0 " 5,9 3, " ,- 4 5,0» 31,7 10,27 6,0 " 23,0 9, " ,- gem. gem. gem. V. RESULTATEN Het verband tussen de drie genemde bdemfactren en het vchtgehalte bij pf 4.2 kmt in de figuren 5 "tt en met 10 tt uiting. Iets cmpacter is dezelfde relatie weergegeven in de figuren 11 tt en met 14 waarin lijnen met gelijk vchtgehalte zijn getrkken. Men kan uit deze figuren cncluderen, dat, glbaal genmen, de invled p het vchtgehalte bij pf 4«2 van het humusgehalte praktisch even grt is als dat van het lutumgehalte. Alleen draagt de humusinvled een afnemend karakter bij II9/564/3/4

6 -5- hgerwrdende humusgehalten,terwijldeinvledvanhetlutura bij tenemendelutumpercentagesvrijwel nverminderdblijftvrtduren. Be invledvanhetu-cijfer kmthet sterkstttuiting bijgrnden met eenhg lutumgehalte. Het is mgelijkgeblekenmgebruik te makenvandeeenvudigerelatie dieerindeze gebiedenblijkt tebestaantussenhetvchtgehalte bij pf 4«2 endatbij pp6.0.hierdrkunnende figuren 11tten met 14 tevenswrden gebruikt vrhetvchtgehalte bij pf6.0wanneermende waarden vandein deze figurenvrkmendelijnenvangelijkvchtgehalte bij pf 4»2mzetin waardenvrhetvchtgehalte bij pf6.0 vlgensnderstaandschema. Vchtgehalte bij pf 4.2 Vchtgehalte bij pf 6.0 Vchtgehalte bij pf 4*2 Vchtgehalte bij pf ,25 0,425 0, ,40 3,575 3,75 4 0, , , > ,125 1,30 1,4.75 1,65 1, ,275 4,45. 4,625 4,80 4, ) 2, , , , , ,525 2,70 2,875 3,05 3,225 Hierbijisgebruikgemaakt vande relatiediein figuur15is weergegeven. Hetwrdtnietndzakelijkgeacht maantetnenhedelijnen in de puntenzwermenliggen,mdat juistmetbehulp vaneventueel afwijkendepunten 119/0564/30/5

7 -6- zu wrden getracht de invled van ng niet in de bewerking pgenmen factren te achterhalen. Van de in ttaal 164 punten blijken er 29 een afvijking te vertnen, die een nader nderzek beheven. Be grtte van de afwijkingen van deze 29 punten blijkt p geen enkele wijze enige samenhang te vertnen met één der ng niet in de bewerking pgenmen factren, zdat met wrden gecncludeerd, dat deze afwijkingen p analyse-defect en in de vchtbepaüngen berusten. Vèl is pvallend dat vrijwel alle 29 afwijkingen vrkmen bij de hge vchtgehalten. Er zijn slechts 5 afwijking met minder dan 10 vl.fi vcht, daarentegen 24 met méér dan 10 vl./s vcht, waarvan 22 met méér dan 15 vl.$ vcht en 5 wet méér dan 20 vl.$ vcht. Dit zu er p kunnen wijzen, dat hgere vchtgehalten, die uiteraard vrkmen bij hgere humus- en/f lutumgehalten, blijkbaar eerder aanleiding geven tt njuiste analysée Bij de vier niet in de bewerking pgenmen factren kan het vlgende werden pgemerkt: De kalkfactr vertnt een sterke samenhang met het adsrptiecmplex 4 x Humus % + Slib % evenals met Humus f + Lutum $ hetgeen niet verwnderlijk is, wanneer men ziet, he de kalkfactr met T samenhangt. Het C/N qutient vertnt geen enkele relatie met het vchtgehalte. Aangezien men het C/N qutient mag beschuwen als een karakteristiek vr de aard van de humus, ligt het ntbreken van enige samenhang in een dergelijk klein gebied geheel in de lijn der verwachtingen. Zwel T?eJ3-> als ph KCl als de diepte van bemnstering vertnen geen enkel verband met het vchtgehalte zmin als met andere bdem- f chemische factren. VI. SAMENVATTING Het vchtgehalte bij pp 4.2 wrdt in hfdzaak beheerst dr drie bdemfactren namelijk jh Lutum,,J Humus en U-cijfer. Andere factren blijken p dit vchtgehalte geen nemenswaardige invled te hebben deels mdat deze factren zijn te beschuwen als de functie van een andere factr. Afwijkende punten meten dan k wrden verklaard uit analyse-futen. Deze kmen het meest vr bij de hgere vchtgehalten. Men mag de hierbven getrkken cnclusies en gevnden resultaten niet znder nader nderzek tepassen p andere gebieden. Het is zeer ged mgelijk dat in andere gebieden en/f in andere grnden een andere samenhang bestaat. II9/564/3/6

8 < f* :I» *...«v., >». ;... * i»...%- S # 00 Ô Fa '» _l i 2 i t I-*» i t \ i S 1 c 3 e st» _ 5

9 te V ^ ö> Cb 5 ( ^ S Qj K> > 1 K> K> U ± 4 1 L_ 3^ C c IS.. «J. 3i

10 H> > u. >. # 1 ÖN Q 1 p eb ^ _, : i».. i :.t M- u. " 4^. < Vsa\ Q>- < > - T M IN (^

11 N s 8 8^ 8 h-a t sa ^» 8 S 1 <\ c M - - 4> IN» 0 <7\

12 r*» -ç> eb

13

14

15

16 4^ -1 i c 1 i i t <. #^ 5^

17

18 x: c 3 c 3 Tl Gv <.C_D 3 2- t <*

19 ös c 1/ I S CJi t C n~'' -\ N> eà ^ 3 «3 < D AT <. s: ji cr> _ N Ô <x> 0_