Voedsel en Landbouw. van 2010 naar en verder

Transcriptie

1 Voedse en Landbouw van 2010 naar 2013 en verder handboek voor Tweede Kamer eden en overige beangsteenden met daarin ook voorsteen voor een duurzamer en rechtvaardiger aternatief voor andbouw en voedse in Nederand, Europa en in de ontwikkeingsanden Aangeboden door Patform Aarde Boer Consument ASEED ICCO Greenpeace 1

2 Inhoud: pagina Voorwoord 1 inventarisatie: okae voedsevoorziening, kortere ketens, een meer duurzame andbouw het huidige Europese beeid wat onze regering as toekomst ziet wat een aanta groepen in het maatschappeijk middenved... 7 voorsteen 5 wat is voedsesoevereiniteit? petitie voor een ander voedse- en andbouwbeeid (In Nederand en Europa) 7 Europees beeid t.a.v. ontwikkeingsanden, en kritiek daarop van CSO s korte berichten 13 2

3 Voorwoord Je zou dit een handboek kunnen noemen. Wij bieden het juist nu aan omdat de poitieke discussie over het toekomstige Europese andbouwbeeid is gestart. Wij wien aan die discussie in Nederand bijdragen door informatie aan te everen, want het andbouwbeeid is een astige materie. De bijgevoegde stukken zijn voora aangedragen door Patform Aarde Boer Consument en vertegenwoordigen niet in ae detais de mening van de ondergetekende organisaties, maar bieden genoeg variatie om hun goedkeuring te kunnen wegdragen. De onderhandeingen in de oop van het vogende jaar zuen uitmonden in een herzien andbouwbeeid voor de komende 10 jaar. Het beeid van de afgeopen decennia heeft de positie van grootschaige industriëe andbouw versterkt ten koste van de biodiversiteit en het miieu. De markten zijn geiberaiseerd (o.a. door het terugschroeven van quota), waardoor vee Europese gezinsbedrijven verder in het nauw zijn gedreven. Tegeijk houdt de kritiek aan vanuit ontwikkeingsanden, waar keine boeren niet kunnen concurreren met de gesubsidieerde Europese andbouwproducten die okae markten overspoeen. Het huidige Europese beeid is gebouwd op twee 'pijers': Enerzijds stimuering van de concurrentiekracht op de weredmarkt en steun voor de boeren om de te age prijzen die daarvan het gevog zijn te compenseren, Anderzijds patteandsontwikkeing, met onder andere subsidies voor natuur en het patteand, die de schade veroorzaakt door de eerste pijer weer goed zouden moeten maken. Geen wonder dat er wreve is tussen natuurorganisaties en boeren. Maar in paats van te concurreren om ruimte en geden zouden deze organisaties samen kunnen streven naar een ander beeid dat zowe de andbouw as de natuur ten goede komt. Tegeijkertijd zien we dat overa in Europa, ook in Nederand, groepen en individuen werken aan een meer regionae voedsevoorziening of stadsandbouw en dat veen streven naar een duurzamere andbouw, meer biodiversiteit en rechtvaardiger en kimaatvriendeijker manieren om voedse te produceren, te verwerken, te verhandeen en te consumeren. Op 8 oktober organiseren we een verdiepingsdag over bovenstaande materie voor maatschappeijke organisaties. Via de website kunt U op de hoogte bijven van activiteiten van groepen die zich juist de komende tijd sterk wien maken voor een beter voedse- en andbouwbeeid wien verdiepen. As U de inks wit gebruiken in deze pubicatie dan is het handiger om de digitae versie te raadpegen op zie eeshoek, en Gemeenschappeijk Landbouwbeeid september 2010, Greet Goverde-Lips, secr. Van Patform Aarde Boer Consument, Mede namens ASEED Greenpeace ICCO Contact: greetg800@gmai.com, Website 3

4 1: Inventarisatie: regionaisering (kortere ketens), en een meer duurzame andbouw Kortere ketens Op staat info over goede initiatieven, o.a. over nieuwe stad-patteand verbanden. Bijvoorbeed Amsterdam, Utrecht, Rotterdam, Den Haag, Wageningen, Nijmegen, Zeeand. Niet uitputtend en niet heemaa actuee waarschijnijk, maar het is een begin. Miieucentrum Den Haag heeft in samenwerking met Gezonde Gronden ( een stuk geschreven en ook daarin worden een aanta initiatieven genoemd, evenmin uitputtend maar met nuttige informatie. Voor dit rapport, genaamd Suit de voedsekringoop!, zie content/upoads/2008/11/csa-ndg rapport-miieucentrum-den-haag.pdf Zie ook miieu en andbouw op de site Onangs is een driejarig project van de EU afgesoten, genaamd FAAN (Faciitating Aternative Agro-food Networks), en zij hebben een rapport uitgebracht genaamd genaamd Loca Food networks in Europe met daarin 'case-studies' uit Engeand, Oostenrijk, Poen, Hongarije. En Frankrijk. Er staan ook aanbeveingen in voor de netwerken zef en voor de beeidsmakers Zie content/upoads/2008/11/csa FAAN_Booket_PRINT-evauation-Leader-pr.pdf. Voor een artike uit de Groene Amsterdammer over de Food Movement (o.a. nieuwe voedsecooperaties) in de USA zie op een tekst uit de Groene Amsterdammer, 29 jui In het artike wordt o.a. Michae Poan aangehaad: 'De food movement smet samen rond de erkenning dat onze huidige voedse- en andbouweconomie niet anger houdbaar is en in zijn huidige vorm hoe dan ook za instorten - of dit nou in economisch of miieukundig opzicht gebeurt, of beide.' Netwerk Vitae Landbouw en Voeding opgericht ( Men propageert (ook richting overheid) het werken aan vruchtbare bodems, kennisontwikkeing en bewustwording bij boeren en burgers. ER is een spirituee insag. Er zijn werkgroepen as het Anastasia Patform (streven naar een eco-dorp in Drenthe), Gide van Kringoopboeren, Patform Kringoopandbouw (studiegroep en hup van deskundigen bij omschakeing), Werkgroep Energetische Landbouw, Werkgroep Dier Bewust, etc.. 6 oktober 2010 is er een andeijke dag met workshops en ervaringen uit de praktijk, en men is van pan dat ek jaar te doen. Ook de meeste boeren op gangbare bedrijven zijn zich steeds meer bewust van de noodzaak voor een duurzame andbouw, maar de economische omstandigheden zijn daar niet gunstig voor. Lage inkomsten beemmeren het omschakeen. Een hee andere benadering is te vinden op de website van het ministerie ( waar een conferentie over biodiversiteit, kansen voor nieuwe economie wordt aangekondigd voor 23 en 24 november Daar zuen o.a. 'Het innovatief gebruik van biodiversiteit door het bedrijfseven' en het streven om het bedrijfseven om meer biodiversiteitneutraa te aten produceren ter sprake komen. Literatuur: Vóór de kimaatconferentie in Kopenhagen bracht de organisatie GRAIN een speciaa nummer van hun bad Seeding; uit. zie Op bz. 12 van het artike 'Earth staat dat kunstmest sechts 3 mineraen bevat van de 60 die normaa in de bodem aanwezig zijn. As chemische fertiisers worden toegepast veroorzaakt dat grote microbische activiteit, snee afbraak van organische materie en dientengevoge een potseinge uitstoot van CO2. Ook wordt het zeer schadeijke broeikasgas stikstofoxide gevormd. Daarna bijft de grond verarmd achter. Resutaat: steeds meer kunstmest nodig om hetzefde resutaat te behaen. De stikstofbemesting is in de wered toegenomen van 8,6 kg per ha in 1961 tot 62,5 kg per ha in 2006; met eke kio stikstof werd in k maïs geoogst maar in 2006 sechts 76 k. (N.b.de fosfaat raakt inmiddes op.) De bodem geeideijk aan verbeteren vergt a compete overhau van de (westerse) andbouw. Naar een meer duurzame andbouw Ae hierboven genoemde groepen hebben duurzaamheid hoog in het vaande. Op staan onder nieuwe samenwerkingsverbanden en onder individuee bedrijven nog een aanta bedrijven en individuen genoemd die duurzaam bezig zijn. Voortkomend uit de Aquarius Aiance is in 2008 het 4 Op bz 5/6 van het artike 'The internationa food system and the cimate crisis' in hetzefde nummer van Seeding is te ezen dat in de VS het voedsesysteem aeen a 20%van de fossiee brandstoffen verbruikt, dat is incusief de verwerking op de boerderij en tijdens het verwerkingsen verpakkingsproces vanaf de boerderij. Een boer in de VS gebruikt 33 x zovee commerciëe energie voor een kio maïs as zijn Mexicaanse coega, en 80x zovee voor een kio rijst as zijn Fiippijnse coega. Vogens het artike (p7) zou vee van de weredwijde verspiing en vernieing voorkomen kunnen worden as het voedsesysteem gedecentraiseerd zou worden en de andbouw zich meer zou gaan richten op regionae en okae markten

5 2: GLB (Gemeenschappeijk Landbouwbeeid) in de EU bekend as CAP (Common Agricutura Poicy) Hoofddoesteing van het GLB is nu: afbouw van de productiebeheersing en toename van productie voor de weredmarkt. Dit heeft geeid tot prijsveragingen voor de boer, wat gecompenseerd wordt door inkomenssteun. Europees budget: 43,6 mijard voor andbouw (in 2008) Eerste pijer 77% Tweede pijer 23% Grotendees inkomenssteun voor de boer Patteandsontwikkeing 'Moduatie' (= overheveing): 5% wordt in 2008 overgeheved, 2% ek vogend jaar t/m 2013,...en daarna??? V Inkomenssteun (in EU jargon: SPS = Singe Payment System) in 15 'oude' anden: grotendees historisch = gebaseerd op inkomen van de boer rond In 12 nieuwe anden wordt per hectare aan de boer uitgekeerd ('fat rate') Beide: 'ontkopped': geen subsidies meer voor de producten. Maar er is nog enige koppeing : steun aan de graanproductie in Frankrijk en Spanje, zetmee, hennep, vas, Scottish beef, of mestkaveren om beweiding te stimueren. Rura Deveopment Patteands ontwikkeing Grotendees natuur- en miieumaatregeen (houtwaen, boemrijke akerranden etc,), ook fietspaden, gemeenschapshuizen in dorpen. etc. Steun aan boeren onder voorwaarden: Indien aan18 reges vodaan ---> dan steun (Reges: nitraat, oormerken, vogerichtijn, bodemerosie etc.) Dit heet cross-compiance (to compy with = vodoen aan) Voor de reden voor de overstap van productsteun naar inkomenssteun zie hoofdstuk 3. Hier moet nog vermed worden dat ondanks de inkomenssteun de heft van de Nederandse boeren een minimuminkomen verdienen of minder. De boeren inkomens worden veea aangevud door partner of kinderen of ouders (AOW). 10% verdient daarentegen een ton per jaar of meer (bijv. in de boen). Nu (2010/ 2011/ 2012) staat het GLB ter discussie. Wat nu wordt afgesproken za vanaf 2013 zo'n 10 jaar ang 'wet' zijn! In Juni 2010 heeft Commissaris Cioos een grote vergadering in Brusse georganiseerd waarop meningen konden worden geventieerd. In het najaar komt de Commissie met een stuk over het beeid na 2013 voor de Eruopese Raad (m.n. andbouwministers) en het Europees Parement. Het Europees Parement za zich er in 2011 over buigen. Daarna wordt de uitkomst in weten vastgeegd en dan is er vooropig niet meer aan te tornen. Een beangrijke overweging wordt het budget: een aanta anden, zoas Engeand, wien dat er vee minder ged naar andbouw gaat. 5

6 3: Hoe ziet de Nederandse regering de verdere ontwikkeingen? Minister Verburg heeft in 2009 de Houtskooschets Europees Landbouwbeeid 2020 uitgebracht. Daarin wordt ingezet op voortzetting van het bovenstaande beeid en er wordt geschetst hoe de Nederandse regering de ontwikkeingen graag zou zien. De drie centrae thema s zijn: versterking van concurrentiekracht en duurzaamheid, Beonen van het in stand houden van maatschappeijk waardevoe gebieden, Extra betaingen voor maatschappeijke prestaties en groen/bauwe diensten. (miieu, water) In maart 2010 is dat stuk met bijbehorende onderzoeken met het maatschappeijk middenved besproken. De Houtskooschets geeft aan dat de huidige inkomenssteun omgevormd gaat worden richting beoningen voor maatschappeijke prestaties. Het afbouwen van de inkomenssteun betekent een verdere versneing van de schaavergroting, en fikse afname van boerenbedrijven van ongeveer nu naar zo n in 2020, bij geijkbijvend andbouwareaa. Het aanta keine bedrijven za ongeveer hetzefde bijven maar het aanta grote bedrijven neemt toe. ( Sma is beautifu voor de maatschappij, maar voor de ondernemer is schaavergroting noodzaak om brood op de pank te hebben, adus een van de aanwezigen tijdens de vergadering in maart). Er zijn nog vee vragen over de toekomstige ontwikkeingen! - Concurrentiekracht: Een van de scenario s behest het egaiseren van de huidige inkomenstoesagen. Dan worden de inkomenstoesagen in gebieden met extensievere andbouw hoger en in gebieden met intensievere andbouw ager. Dat heeft dan voora negatieve gevogen voor de ondernemers die nu de hoogste inkomenstoesagen ontvangen: intensieve mekveehouders, akkerbouwers in de Veenkooniën (zetmeeaardappeen) en bedrijven met veeskaveren. Er is geopperd dat het daarom beter is om die egaisering te beperken, bijvoorbeed tot maatschappeijk waardevoe gebieden, en in het grootste dee van Nederand de situatie te aten zoas nu, zodat de (grote) boeren kunnen bijven concurreren met hun buitenandse coega s. - As daarnaast extra geïnvesteerd wordt in maatschappeijk waardevoe gebieden (bijvoorbeed Laag Hoand ) is het dan zo dat die streek mooi bijft en de rest eijk wordt? Kan de overheid in die gebieden vodoende stimuans bieden, zodat de bedrijven kunnen overeven? - Biedt de beoningsgrondsag voor groene en bauwe diensten (bauw = bijv. waterberging) in de toekomst we vodoende perspectief op inkomen? Hier een voedig versag (16 pag.) van de discussie: ees-andbouwbeeid-gb Agenda in Europa: (er is naar veruidt a sprake van vertraging) 19 September 2010: de Europese Raad bespreektde resutaten van de consuatie door Comm Cioos afgeopen jui November 2010: Mededeingen van de commissie die verschiende keuzes vooregt, en daarna nog eens 'consutaties'. December 2010: EU Raad discussieert erover, daarna het Europees Parement (voorjaat 2011) Juni 2011: wetsvoorsteen worden ingediend Jui 2011: voorsteen voor het budget. 6

7 4: Wat wien Europese Maatschappeijke organisaties? Er zijn vee verschiende meningen. Op de bijeenkomst die de EU Commissaris in jui organiseerde riep het hoofd van de EÜ afdeing van Birdife Internationa, een grote Europese natuurorganisatie: het is tijd dat de boeren uit het zinkende schip stappen en overstappen op een schip dat de toekomst in kan zeien. Maar hij zei er niet bij HOE degenen die ons van voedse voorzien dat zouden moeten doen en waar ze ondertussen van zouden moeten even. De visie van Birdife en van vee andere groepen is te vinden op de website De meeste organisaties baseren zich op het bovengenoemde twee pijers'- mode. Een aanta natuurorganisaties peiten voor meer (of ae!) ged voor de tweede pijer en afbouw van de inkomenssteun, zonder in te gaan op de vraag of de voedseproductie in Europa in stand zou moeten bijven. De jonge boeren peiten voor bijv. fiscaa gunstige regeingen voor startende ondernemers, want sechts 7% van de Europese boeren is jonger dan 35 jaar. In een discussienota steen ICCO/APRODEV (samenwerkingsverband van ontwikkeingsorganisaties verbonden met de Weredraad van Kerken), dat wijzigingen in het EU-andbouwbeeid in ieder geva vooraf getoetst zouden moeten worden op hun gevogen voor keine boeren in ontwikkeingsanden. As grootste andbouwimporteur én exporteur, én met de uitgifte van 41 mijard aan subsidies, heeft het EU andbouwbeeid ook gevogen voor de voedseproductie in andere anden. Deze pubicatie focust voora op de hande met de ontwikkeingsanden. Zie discussienota aper_on_cap_june2010.pdf Zo zijn aerei wensen geuit. Zie o.a. bovengenoemde site. Een aanta organisaties peiten echter voor een drastischer herziening, en zij wien een écht ander beeid, waarmee aan de wensen van áe bovengenoemde partijen tegemoet wordt gekomen. Een netwerk van Europese en nationae organisaties1 heeft Europese wetenschappers 1 Network of European and nationa organisations from various sectors : European Coordination Via Campesina, Friends of the Earth Europe, European ATTAC network, European Agricuture and Heath Consortium, EU Greenpeace Unit, Food and Water Europe, Femish patform VODO, Patform ABC the Netherands, Oxfam soidarity Begium, Terra Nuova, Hungarian Aiance for food sovereignty, UK Food Group, German Seeds action network, verzocht onderzoek te doen naar de geschiedenis van het Europese andbouwbeeid, en voorsteen voor een meer geregueerd beeid op papier te zetten, met has resutaat de vogende pubicatie: Proposa for a New European Agricuture and Food Poicy Dit wetenschappeijk onderzoek(39 bz) werd gecoördineerd door Jean-Marc Boussard, gepensioneerd directeur van het INRA (te vergeijken met het Nederandse Landbouw Economisch Instituut) en Auréie Trouvé. Het is (incusief samenvatting van 4 pag) te vinden op ees-andbouwbeeid-gb. Daar zijn ook 4 bijages te vinden, over - Agro-brandstoffen, - Marktmacht, - Landbouwbeeid in de VS, en over de - WTO, aes in het enges. Hier vogt een (korte) nederandstaige samenvatting van de hoofd-tekst: Geschiedenis van het GLB Het GLB van 1960 regueerde de andbouw. Instrumenten voor die reguering waren: - een bodemprijs voor producten. Dat wi zeggen dat Europa ingreep as de prijzen te aag werden, en dan de bodemprijs of interventieprijs aan boeren, coöperaties enz. uitbetaade. - importtarieven: een beasting voor producten uit het buitenand, die op die manier boven de prijs van Europese producten uitkwamen. Na het Verdrag van Rome (1957) werd bovendien het idee van een gemeenschappeijke markt eraan toegevoegd: aten we in Europa zovee mogeijk voor Europa produceren. MAAR: Europa beperkte de productie niet. Dit eidde tot overproductie en tot gesubsidieerde dumping in andere anden. Tegeijkertijd raakte reguering van de andbouw uit de mode: voedse moest net as teevisies en auto s aan de vrije markt worden overgeaten. Na een handesoorog met voora Amerika ging de EU overstag: Het GLB werd herzien. Het GLB van na 1992 was een reactie op de probemen die ontstaan waren, maar in paats van de oorzaken aan te passen greep men terug naar de heerschappij van de markten, wat a in de 19 e eeuw tot griige prijzen en honger en armoede had geeid. Dat gebeurt nu in onze tijd wéér. 7

8 Een grondige herziening is nu ook nodig vanwege de uitdagingen waar we in deze tijd voor staan: Uitdagingen binnen Europa - sociaa-economische uitdagingen: voedseveiigheid in Europa; werkgeegenheid en boeren-inkomens; probemen met voedse en gezondheid (obesitas). - miieu-uitdagingen: andbouw en kimaatverandering en toenemende vraag naar energie; veries van biodiversiteit, en achteruitgang van de waterkwaiteit en van de bodem. Het huidige systeem van veevoer-voorziening eidt tot ontbossing eders, en tot miieuschade door intensieve veehouderij. Andere voedingsgewoontes in Europa zouden die druk op gebieden eders kunnen verminderen, net as her-invoering van Europese eiwitproductie (bijv. voedererwten), wat ook voor de Europese bodem goed zou zijn door de stikstofbinding. Het is met het oog op bovengenoemde deze miieuuitdagingen verstandiger om er door reguering voor te zorgen dat ALLE bedrijven duurzamer worden. Uitdagingen buiten Europa: De Europese Commissie ontkent dat het GLB eidt tot armoe en honger onder de patteandsbevoking ( 40% van de mensen in de ontwikkeingsanden!), omdat er sinds 1992 geen exporten meer gedumpt zouden worden. Maar nog steeds worden andbouwproducten ver onder de Europese productiekosten uitgevoerd, want Europese boeren krijgen inkomenssteun, dat heeft hetzefde effect, a heet het geen subsidie meer. Boeren in ontwikkeingsanden kunnen hun producten niet op hun eigen markten kwijt en verarmen, en zo draagt Europa bij aan de voedsecrisis. De voorsteen Op de eerste paats zou er een nieuw internationaa systeem moeten worden opgezet dat andbouwmarkten op een democratische basis kan regueren en dat vodoet aan de socioogische en ecoogische behoeftes die hierboven geschetst werden. Nu wordt de andbouw overgeaten aan de WTO, de Weredbank, het IMF en aan biaterae verdragen zoas EPA s, die inzetten op de vrije markt en die de samenwerking tussen anden en het recht op voedsesoevereiniteit (zie vogende bz) min of meer verbieden. De 27 Europese anden en de 77 ACP anden2 zouden gezamenijk genoeg druk kunnen uitoefenen voor zo n wijziging op internationaa nivo. Maar Europa hoeft daar niet op te wachten en zou een aanta wijzigingen a zef door kunnen voeren. Zo n systeem, zou door midde van het beheer van voedsevoorraden (minstens op het Europese nivo) en management van voedsestromen (door midde 2 (ACP anden = Ontwikkeingsanden, vroegere kooniën waarmee Europa nog steeds een speciae band heeft) van garantieprijzen, productiequota) de productie kunnen regeen. Dat kan ervoor zorgen dat de prijzen niet tevee schommeen en de boeren dus een redeijk zeker inkomen krijgen. Verder zijn maatregeen aan de grens (zoas importtarieven) nodig om te voorkomen dat door goedkopere import de voedseproductie en de productie van veevoer uit Europa zou verdwijnen, wat een riskante ontwikkeing zou zijn. Het recht op variabee tarieven - binnen de bandbreedte die een fatsoenijk inkomen opevert - houdt we in dat Europese anden niet onder de Europese kostprijs mogen uitvoeren, om andere markten niet te schaden (red.: dan maar iets minder export; de haf mijard inwoners van Europa vormen a een markt die groot genoeg is. Er gaat nu no ggeen 10% vanuit Europa naar de weredmarkt. N.b.wat import betreft gaat het hier om basisvoedse wat niet door ontwikkeingsanden wordt uitgevoerd; de markt bijft natuurijk open voor tropische producten etc. Hande met midden-inkomensanden za binnen het bovengenoemde internationae systeem besproken moeten worden, met inachtneming van sociae- en miieucriteria. Vermindering van vervoer is ook een van de overwegingen.) Dit systeem zou een fatsoenijke prijs voor de boer opeveren en de kosten voor de consument sechts marginaa verhogen, waarvoor sociae en fiscae maatregeen een remedie zouden kunnen bieden. Het systeem zou fink goedkoper zijn dan het huidige bureaucratische systeem van inkomenssteun voor ae Europese boeren. We za er nog EU ged nodig zijn voor: extra sociae en miieudiensten aan de maatschappij (bijvoorbeed voor boeren die een boerenbedrijf runnen in een moeiijk gebied), om de productie van voedse van goede kwaiteit met een hoge voedingswaarde.(fruit, groenten) te bevoordeen boven de productie van minder gezond voedse. Een dee van het EU ged zou besteed moeten worden aan de opzet van regionae ketens van duurzaam kwaiteitsvoedse. De budgettering moet fexibeer worden om crises het hoofd te bieden. Verder zou de marktmacht binnen de voedseketen geijkmatiger verdeed moeten worden door overheidsmaatregeen. Het instrument verzekeringen wat de EU Commissie nu wi aandragen kan versterkt worden maar kan (prijs)interventies door overheden niet vervangen. Red.: Zie ook ees-andbouwbeeid-gb, een pagina over het Europees andbouwbeeid. In de ineiding staat een ink naar een stuk van 4 pag. dat het aternatief wat uitgebreider uiteen zet, met concrete voorbeeden erbij van hoe het werkt, bijvoorbeed in Canada. 8

9 5: Voedsesoevereiniteit Definitie van VOEDSELSOEVEREINITEIT Uit de verkaring van Nyééni, 27 februari 2007 Voedsesoevereiniteit is het recht van mensen op gezond en cuturee passend voedse, geproduceerd op ecoogisch verantwoorde en duurzame wijze in een voedse- en andbouwsysteem dat door henzef wordt vormgegeven. Het paatst de ambities en behoeften van hen die voedse produceren, distribueren en consumeren centraa in voedsestructuren en het beeid, in paats van steeds te buigen voor de eisen van de markt en grote corporaties. Het behartigt de beangen van de vogende generatie. Voedsesoevereiniteit biedt een strategie voor verzet tegen en ontmanteing van het huidige op winst gerichte voedseregime en het biedt richtijnen voor okae producenten en consumenten bij het inrichten van hun voedsesystemen, andbouw, visserij en veeteet. Voedsesoevereiniteit geeft voorrang aan de okae en nationae markten en economieën. Het geeft macht terug aan de boer(in) en bevordert gezins-andbouw, traditionee visvangst en veeteet door herders. Productie, distributie en consumptie wordt hierdoor zowe op ecoogisch, sociaa as economisch vak verduurzaamd. Voedsesoevereiniteit staat voor een transparante hande die een rechtvaardig inkomen garandeert voor iedereen en die consumenten het recht geeft te besissen over hun eigen voedse. Het waarborgt de rechten van hen die voedse produceren om grond, gebieden, water, zaden, vee en biodiversiteit te beheren en te gebruiken. Voedsesoevereiniteit betekent een omsag naar nieuwe sociae reaties, vrij van onderdrukking en zonder discriminatie tussen mannen en vrouwen of tussen vokeren, sociae kassen of generaties. Voedsesoever einiteit De zes basis principes van Voedsesoevereiniteit uit het versag van Nyééni 2007: forum voor Voedsesoevereiniteit Is VOOR: Is TEGEN: 1. Verzekert mensen van voedse: Voedsesoevereiniteit stet het recht op vodoende, gezond en cuturee passend voedse voor ek individu, vok of gemeenschap voorop in het beeid betreffende andbouw, visserij en veeteet. Ook voor hen die hongerig of gemarginaiseerd zijn, of in bezet gebied of confictzones wonen. Voedsesoevereiniteit verwerpt het idee dat voedse enke handeswaar is, of bezit van internationae ondernemingen. 2. Waardeert de producenten van voedse: 3. Integreert voedsesystemen in hun omgeving: 4. Houdt de controe okaa in handen: 5. Bouwt voort op okae kennis en vaardigheden : 6. Werkt mee met de natuur: Voedsesoevereiniteit waardeert en bouwt voort op de beangrijke bijdrage die geeverd wordt door mannen en vrouwen die werken op keinschaige gezinsbedrijven, door herders en traditionee vissers, bosbewoners en inheemse vokeren, door arbeiders in de andbouw en visserij, incusief migranten, die voedse panten, verbouwen, oogsten en verwerken. Voedsesoevereiniteit brengt consumenten en producenten dichter bij ekaar. Het stet hen centraa as er besissingen worden genomen over voedse. Het beschermt producenten tegen de effecten van dumping en voedsehup op de okae markt, en beschermt consumenten tegen voedse dat ongezond of van sechte kwaiteit is, tegen cutuur-vreemde voedsehup of voedse besmet met GMO's. Voedsesoevereiniteit geeft de controe over territorium, and, weides, water, zaden, vee en vis in handen van okae voedseproducenten en respecteert hun rechten; zij zijn degenen die deze productiemiddeen op een sociae en economisch duurzame manier kunnen gebruiken en verdeen, met behoud van de diversiteit. Voedsesoevereiniteit erkent dat okae territoria geopoitieke grenzen kunnen overschrijden en waarborgt het recht van okae gemeenschappen om hun gebied te bewonen en te gebruiken. Het bevordert positieve interactie tussen producenten uit verschiende gebieden en uit verschiende sectoren en versterkt daardoor hun vermogen om interne conficten en conficten met okae en nationae autoriteiten op te ossen. Voedsesoevereiniteit is gefundeerd op de kennis en kunde van okae voedseproducenten en hun organisaties, die okae voedseproductie- en oogstsystemen beschermen, ontwikkeen en beheren. Het bouwt hierop voort door midde van passende onderzoeks- en eerfaciiteiten waardoor deze kennis wordt ondersteund en overgedragen aan vogende generaties.. Voedsesoevereiniteit gebruikt wat de natuur biedt door midde van gevarieerde andbouw- en oogsttechnieken waar weinig externe toevoegingen aan te pas komen (LISA), die de bijdrage van het ecosysteem maximaiseren en de stressbestendigheid en het aanpassingsvermogen ervan vergroten. Het tracht de paneet te genezen, zodat de paneet ons kan genezen. Dit is met name van beang in het icht van kimaatverandering. Voedsesoevereiniteit verwerpt ek beeid, actie of programma dat deze groepen in hun evensonderhoud bedreigt of hen probeert te ontworteen. Voedsesoevereiniteit verwerpt structuren, verdragen en praktijken die niet-duurzame en ongeijke internationae hande bevorderen en die macht geven aan bedrijven die ver weg gevestigd zijn Voedsesoevereiniteit verwerpt de privatisering van natuurijke hupbronnen door commerciëe contracten, wetgeving of patenten. Voedsesoevereiniteit verwerpt technoogieën die deze okae systemen ondermijnen, be-dreigen of verontreinigen (zoas het gebruik van genetisch gemodificeerde organisme) Voedsesoevereiniteit verwerpt industriëe productiemethoden gebaseerd op energieintensieve monocutures, veefabrieken, uitputting van de visstand en andere technieken die het miieu schaden en die bijdragen aan de opwarming van de aarde. Deze zes principes vormen een gehee. Bij de impementatie van het Voedsesoevereiniteitskader zijn ze aemaa noodzakeijk. * N.B. De organisatie ILEIA ( te Amersfoort) had vorig jaar een themanummer over food sovereingnty in hun (Engestaige) bad, zie 9

10 6 Nederandse voedse- en andbouw verkaring: Naar een gezond, duurzaam, eerijk en soidair Gemeenschappeijk Landbouw Beeid Wij wensen 'eerijk' voedse dat voor de boer een kostendekkende prijs opevert en dat miieu- en diervriendeijker geproduceerd wordt. In tegensteing tot wat de Europese Commissie wi - meer concurrentie op de 'vrije' weredmarkt streven wij daarom naar een regionae voedseproductie. Dat is ook beter voor het kimaat en biedt meer voedsezekerheid. Wij constateren, - dat het huidige geiberaiseerde andbouw- en voedsesysteem voora ten goede komt aan mutinationas die toegang wien tot de goedkoopste grondstoffen en nieuwe markten; - dat boeren weredwijd hiervan de dupe zijn omdat zij onder de kostprijs moeten produceren en vaak gedwongen worden hun bedrijf te beëindigen, wat de mondiae en Europese voedsezekerheid in gevaar brengt; - dat dit tevens een miieu- en diervriendeijke voedseproductie onmogeijk maakt; - dat Europa tevee besag egt op natuurijke hupbronnen in ontwikkeingsanden voor uxe producten zoas veevoer en biobrandstoffen. Dit gaat ten koste van de bestaanszekerheid van boeren en inheemse vokeren, en ten koste van natuurgebieden; - dat dit andbouwsysteem te vee fossiee brandstoffen verbruikt en bijdraagt aan kimaatverandering. Wij vragen om een beter Europees voedse- en andbouwbeeid. Dat beeid: 1. beschouwt voedse as een eerste evensbehoefte en mensenrecht, niet sechts as een handesobject. 2. geeft prioriteit aan de instandhouding van een andbouw overa in Europa waarin boeren voedse produceren op gezinsbedrijven en zorgen voor het patteand. Dat is niet mogeijk zonder eerijke en stabiee andbouwprijzen die hen en hun medewerkers een eerijk inkomen bezorgen en de consumenten faire prijzen garanderen. Dit vereist een fexibee marktreguering. 3. kiest zovee mogeijk voor de productie van voedse en veevoer in Europa en gaat binnen de internationae hande in andbouwproducten prioriteit geven aan de principes van geijkheid, sociae rechtvaardigheid en ecoogische duurzaamheid. Het Europese Gemeenschappeijk Landbouw Beeid mag de voedse- en andbouwsystemen in andere anden niet schaden. 4. verzekert de boeren en hun medewerkers ook in Midden- en Oost Europa van eerijke, niet discriminerende werkomstandigheden, en bevordert eerijke en geijke toegang tot and. 5. respecteert het miieu zowe hier as in andere wereddeen, beschermt de biodiversiteit and de eindige voorraden andbouwgrond en water, en zorgt dat het dierenwezijn toeneemt en het gebruik van fossiee brandstoffen afneemt. 6. zorgt ervoor dat de machtsconcentratie in de voedseverwerkende industrie en de detaihande, en hun invoed op wat geproduceerd en geconsumeerd wordt afnemen. Zij bevordert voedsesystemen waarin de afstand tussen boeren en consumenten verkeind wordt. 7. zorgt voor transparantie door de hee voedseketen, zodat consumenten weten hoe hun voedse geproduceerd wordt, waar het vandaan komt, wat erin zit en hoe de prijs die consumenten betaen samengested is. 8. bevordert gezonde eetpatronen en gaat zich meer richten op de consumptie van pantaardig voedse. De cuturee bepaade eetgewoontes van Europese bevokingsgroepen worden gerespecteerd. 9 bevordert de productie van okae seizoensproducten van goede kwaiteit, waardoor mensen zich weer verbonden voeen met hun voedse en de voedseproducenten. 10 zorgt dat kinderen de vaardigheden en kennis eren waarmee je gezond en voedzaam eten kun produceren, kaarmaken en ervan kunt genieten. Teken deze petitie op Dit is een initiatief van Patform Aarde, Boer, Consument: Afrika-Europa Netwerk, Boerengroep Wageningen, Nederandse Akkerbouw Vakbond, Nederandse mekveehouders Vakbond, X min Y soidariteitsfonds, (zie en van Miieudefensie. De petitie wordt gesteund door andere organisaties, zie site. Het streven is om de petitie in het najaar van 2010 aan te bieden aan de minister van Landbouw. Deze petitie is onderdee van een Europa-brede actie. De Europese tekst die ondertekend kan worden op verschit iets van bovenstaande tekst; zie daarover de Patform ABC website. 10

11 7: Het Europese beeid t.a.v andbouw in de 'Advancing African Agricuture en het eerste monitoring report door Europese organisaties in In jui 2007 stuurde de Europese Commissie een stuk naar de Raad en het Europees Parement getited: Advancing African Agricuture. Het moest een basis bieden voor de besteding van ged via het European Deveopment Fund en ander Europees ged, en ook een basis voor meer coherentie in de hup door de individuee idstaten. Europese Civi Society Organisaties3 signaeerden a in november 2007 dat er in dat AAA stuk geen of nauweijks aandacht was voor gezinsbedrijven, en dat vogens hen de okae en nationae en regionae Afrikaanse markten prioriteit zouden moeten hebben boven de weredmarkt. De mensen die het betreft zouden meer bij het beeid betrokken moeten worden, bijvoorbeed okae Afrikaanse boerenorganisaties. De organisaties brachten hun zorgen over aan de Commissie en boden aan de impact van het AAA voorste regematig te monitoren. Dit initiatief werd gewaardeerd door het Directoraat Generaa voor Ontwikkeings- samenwerking van de Commissie. ontwikkeingsanden. zijn, ten koste van keinschaige gezinsbedrijven en van okae zaadontwikkeing en diversificatie en bedrijvigheid. Er worden concrete voorsteen gedaan w.b. kredietverening door banken, praktijken van Europese supermarkten, en de agribusiness sector (incusief bankspecuatie). Door de EPA s (Economic Partnership Agreements tussen de EU en groepen van ontwikkeingsanden) worden mogeijkheden om te regueren nu beperkt, die verdragen moeten dus veranderen Reguering is onder andere nodig om Afrikaans boeren weer perspectief te geven door stabiee en betere prijzen. Investeringen: the European Investment Bank (EIB) (756 mijoen euro aan eningen aan de ACP anden in 2007). Deze bank besteedt voora ged aan private sector deveopment, en aan exportgerichte bedrijven omdat die de seute zouden zijn tot economische ontwikkeing. Er wordt weinig aan de andbouwsector besteed en daarvan oopt vee via de financiëe tussenhande, wat niet te vogen is want er is geen transparantie. Het Europees parement heeft een grondige herziening aanbevoen. De EIB zou op een transparante manier okae markten moeten ondersteunen, en de bank zou zich niet moeten begeven op de weredmarkt voor agro-brandsof. het eerste monitoring report kwam uit in oktober 2008 In dit rapport werden onder de oep genomen: Het effect van Europese hup op de Afrikaanse andbouw De hup aan andbouw en patteand is we omhoog gegaan, van 9,5 naar 12,5 % van het budget (ongeveer 1.1 mijard euro), maar die bereikt de armsten hoofdzakeijk in de vorm van voedsehup. De hup moet naar door de paatseijke bevoking bepaade ontwikkeingen die uitgaan van het recht op voedse en voedsesoevereiniteit, in paats van naar andbouw as een instrument voor nationae economische groei. Handespoitiek Het neoiberae marktbeeid is catastrofaa geweest. 50% van de bevoking in ontwikkeingsanden woont op het patteand, en juist daar is de armoede toegenomen. De EU erkent in haar stuk AAA dat de markt gefaad heeft, maar toch wordt er nog steeds geïnvesteerd in exportgerichte grootschaige agribusiness bedrijven die in buitenandse handen 3 de Food Security working Group van CONCORD (een overkoepeen orgaan van Europese ontwikkeingsorganisaties), en het European Patform for Food Sovereignty,( 11 Landbouw Het nieuwe GLB beeid zou de huidige trend tot concentratie op voedse- en andbouwbedrijven moeten ombuigen naar productiemethodes die keinschaige gezinsbedrijven, paatseijke kennis, en duurzame andbouwsystemen ondersteunen. Exportsubsidies en export die de paatseijke markten ondermijnen zouden verboden moeten worden. De EU zou het recht van Afrikaanse anden om zich (individuee of gezamenijk) te beschermen tegen goedkope importen moeten erkennen, en hiervoor steun zoeken bij de UNCTAD en de FAO in paats van de WTO. Landbouwonderzoek zou ten dienste moeten staan van de sociae groepen die het meest te ijden hebben van de huidige ontwikkeingen. Tweede monitoring report, juni 2010 Het tweede rapport kwam juist op tijd, nameijk net toen de nieuwe EC food communication werd opgestart (COM(2010) 127), een stuk uit waarmee de EU de ontwikkeingsanden wi hepen de voedsezekerheid te verbeteren. Hopeijk kunnen de essen die uit het nieuwe monitoring report getrokken kunnen worden daarbij van nut zijn. Na overeg met Afrikaanse boeren organisaties

12 werden drie studies gedaan naar drie heikee onderwerpen: 1 Mijard voor The Food Faciity Deze regeing was de eerste reactie van de Europese Commissie op de crisis in de voedseprijzen eind 2007 en 2008: de EU richtte een fonds van 1 mijard euro op (gevud met niet-bestede Europese andbouwgeden). Dit ged werd besteed aan korte en middeange termijn projecten die de crisis zouden moeten verichten. Het monitoring report over dit Food Faciity fonds was een iteratuuronderzoek dat gecompementeerd werd door case-studies onder eiding van organisaties van keine boeren in Burkina Faso, Burundi en Mai. Anayse en aanbeveingen betreffende de Food Faciity : Korte termijn opossingen die niet duurzaam zijn en van bovenaf worden gedropt as opossingen voor ange termijn probemen werken niet. Het zijn sechts veiigheidsnetten voor even, die de oorzaken van honger en prijsschommeingen niet opossen. Keine boeren en hun organisaties waren er niet bij betrokken, en vrouwen a heemaa niet. Er was geen aandacht voor agro-ecoogische productiemodeen of voor meer informatie over kimaatverandering. De EU zou okae voedseproductie voor okae markten moeten bevorderen, in paats van productie voor de internationae markten. Het (Europese) Gemeenschappeijk andbouwbeeid: mek Het rapport heeft de situatie in drie anden onderzocht: Senega, Burkina Faso, en Kenia. In de eerste twee anden zijn er prima mogeijkheden voor de ontwikkeing van een nationae mekproductie, maar er zijn probemen in het binnenand en met het buitenand. In het binnenand betreft dat het gebrek aan veevoer, zwakke fokkerijsector, moeiijke toegang tot and en water, moeiijkheden bij het ophaen van de mek en met het transport, en tensotte probemen met het bepaen van de kwaiteit van de mek. De beangrijkste beemmering van buitenaf is de concurrentie met geïmporteerde mek. Importheffingen op die mek zou hun probemen niet meteen opossen maar daar we toe bijdragen. Kenia is vermedenswaard omdat Kenia as voorbeed zou kunnen dienen: 10 jaar geeden kon het and niet aan de eigen vraag vodoen, terwij het nu zefs mek uitvoert. Dat is het gevog van goed toegesneden andbouwbeeid en van handespoitiek. Kenia hanteert sinds 2004 een importtarief van 60%, terwij de West African Economic and Monetary Union (WAEMU) in diezefde periode een importtarief van sechts 5% hanteerde. Andere Afrikaanse anden zouden vee profijt kunnen hebben van mekeveranties aan hun eigen bevoking. Afrikaanse boeren zouden zich moeten verenigen en proberen meer invoed te krijgen op het beeid. Het grote graaien naar and ( andgrabbing ) Deze studie richtte zich op drie anden in sub Sahara Afrika : Mozambique en Uganda, waar met boerenorganisaties werd samengewerkt, en ook de situatie in Ethiopië werd geanayseerd. Overa wordt and verkocht aan internationae investeerders, vaak zonder voorbehoud. Deze verkopen eiden tot grote sociae, economische en miieu-ontwrichting. Vogens Oivier de Schutter, UN rapporteur op het gebied van voedse as een mensenrecht, zijn zuke verkopen aeen mogeijk as aan bepaade criteria wordt vodaan. Maar dat wordt hee compex aangezien andgrabbing met vee verschiende beeidsterreinen verbonden is: (vrijheid van) investeren, kapitaastromen, hande, andbouw en ODA (Ofiicia Deveopment Assistance). Ste dat op a deze gebieden meer beperkende reges zouden worden afgesproken, kunnen regeringen die reges dan handhaven? Het is uit voorzorgprincipe beter om grootschaige andaankopen maar heemaa te verbieden om de mensenrechten van de paatseijke bevoking te garanderen. Het monitoring report roept de EU en de idstaten daarom op om het initiatief te nemen tot een wetteijk bindende overeenkomst om de benodigde internationae reguering van investeringen in de andbouw voor ekaar te krijgen. De onderhandeingen daarover zouden paats kunnen vinden in het FOA Committee on Word Food Security, met deename van organisaties van keine boeren. Om te beginnen zou de EU in eigen geederen moeten aansturen op: een nieuw investeringsprotoco afzien van het doe om ago-brandstoffen in te zetten binnen ontwikkeingssamenwerking (ODA) en in contacten met Afrika over de Land Poicy Guideines het grondbeeid te baseren op mensenrechten, het FAO proces te ondersteunen dat moet gaan eiden tot vrijwiige richtijnen op het gebied van verantwoordeijk overheidsbeeid betreffende and en natuurijke hupbronnen. Het tweede monitoring rapport is te vinden op: g-african-agricuture 12

13 8: korte berichten Stedeijke bijen eten beter De bijen in de tuinen van Kensington Paace in Londen hebben een meer gevarieerd dieet dan de bijen van Noste Priory in Yorkshire en Barrington court in Somerset die maar een gewas ter beschikking hadden: koozaad. (Guardian Weeky 27 aug. 2010, p.33) De factor specuatie hoe hebzucht eidt tot honger De huidige voedsecrises zijn niet aeen te wijten aan tekorten aan bepaade gewassen: specuanten hebben de prijzen opgedreven. (Samenvatting) Bovenop natuurverschijnseen zoas hittegoven, bosbranden en droogte in Rusand en centra Azië komt ook nog eens de crisis op de weredmarkt voor voedse. Is het een productie-crisis? Nee, in Niger bijvoorbeed is geen voedsetekort. Er iggen bergen graan in markstaetjes, maar mensen kunnen het gewoon niet kopen. De hoge prijzen zijn gedeeteijk te wijten aan geringe productie door extreem weer, maar voora daan specuatie op de voedsemarkt. De hande in grondstoffen- derivaten is tussen 2002 en 2008 met een factor 500 gestegen en dat heeft de specuanten geen windeieren geegd. Investeerders zeggen dat de markt pas winst op kan everen as de prijzen door een griig aanbod fink fuctueren. Maar anderen beweren dat juist de specuatie een oorzaak is van een griige grondstoffenmarkt. Vogens de anti-armoede groep Word Deveopment Movement, maakte de bank Godman Sachs vorig jaar $5 mijard winst uit de grondstoffenhande, en zij noemt die praktijken "gevaarijk, immoree en niet te verdedigen". "Stie massamoord " zei de vorige UN specia rapporteur on the right to food, Jean Zieger. De UN adviesraad voor mensenrechten heeft maatregeen aanbevoen zoas het aaneggen van buffervoorraden om de prijzen te stabiiseren, grotere controe over andbouwsubsidies in ontwikkede anden, beperking van het gebruik van agro-brandstoffen uit voedsegewassen, en doorspitten van internationae handesovereenkomsten. In de USA is nu wetgeving gepasseerd waardoor de hande in grondstoffen-derivaten strakker geregueerd wordt en transparanter za zijn. Vergeeken daarmee is de markt in Groot Britannië een duistere zaak. Na de controverse onangs rondom de firma Armajaro is meer openheid beoofd. De firma kocht 7% van de jaarijkse cacao weredproductie op, en de cacao prijzen stegen onmiddeijk met 0,7% en zijn nu het hoogst sinds In Ghana is de armoede in dorpen waar men eeft van de cacao productie schrijnend. Een prijsveraging kan een economie doen omvaen, maar een prijsverhoging komt ten goede aan degenen die buiten de productiezone wonen een eger van specuanten en investeerders in Londen en New York. Hoe je het ook wendt of keert, gezinsbedrijven in de ontwikkeingsanden trekken aan het kortste eind. En as hoge voedseprijzen gepaard gaan met misoogsten, en arme boeren dageijks voedse moeten kopen tegen weredmarktprijzen dan vat aes samen in een harde reaiteit. Honger. (Afua Hirsch The Guardian.co.uk, 13 August 2010) Concentratie van agribusiness bedrijven 7 mutinationae ondernemingen, onder eiding van Monsanto, domineren nu het goba technoogy fied. Zij verzameen zovee inteectua property (patenten e.d,) dat de openbare en internationae instituten het nakijken hebben. Dit is een bedreiging van de goba commons. (gezamenijk eigendom van de mensheid). Zie hierover een brochure van ASEED: Wie wind zaait za storm oogsten, over de monopoisering van zaaizaad: e_n.pdf Greenpeace over andbouw en kimaat: Ziehttp:// oo-farming-cimate-impacts.pdf o.a.: CO2 concentratie in akkerand betekent dat daar vee winst te behaen is w.b. het opsaan van CO2. (weiand houdt CO2 beter vast omdat het minder intensief gebruikt en verstoord wordt). Verbetering van de CO2 retentie van akkerand is mogeijk door: - kae grond vermijden, meer begroeïng - minder grondvewrstoring - agroforestry: meer bomen panten 13