Leven onder de golven

Transcriptie

1 Leven onder de goven Bescherm het even in de zee Gesteund door Marian Mudder Een actieve en keurrijke informatie- & onderwijsgids

2 Ineiding Wekom bij Leven onder de Goven Bescherm het even in de zee, een informatieve activiteitengids, speciaa ontwikked voor IFAW s Anima Action Week. Dit jaar igt de focus van de Anima Action Week op de weredzeeën; dit pakket behandet de dreigende gevaren voor het even in de zee, en gaat over de vraag wat wij kunnen doen om het te beschermen. Het espakket kan worden gebruikt bij wiskunde, natuurkunde, scheikunde, aardrijkskunde, Nederands en drama, voor kinderen van 10 tot 15 jaar, voor de aatste twee kassen van de basisschoo en de onderbouw van de middebare schoo. Meer informatie over activiteiten op het gebied van voorichting en onderwijs kunt u vinden op de website onder het kopje Anima Action Week Inhoud Ineiding Levende oceanen Reuzen van de oceaan onder vuur Grootste zeezoogdierenjacht ter wered Haaien en andere soorten Vervuiing van de oceanen Meer te weten komen over het even in de zee Wat is jouw score? Hand-out voor eeringen Hoe meet je een bauwe vinvis? Aantekening voor docenten Over de bauwe vinvis Hand-out voor eeringen Weke kant kies jij? Aantekening voor docenten Zeedieren en de wet Aantekening voor docenten IFAW/Fred Bruemmer Aantekening voor docenten De fim Leven onder de Goven en de bijbehorende -quiz Wat is jouw score? op badzijde 10, gaan over de invoed van de mens op het even in de weredzeeën, en hoe deze invoed ons uiteindeijk aemaa treft. Deze gids verschaft ook waardevoe informatie over de fim en educatieve activiteiten op badzijden 10 t/m 16, incusief de quiz. De informatie kan worden gebruikt voor een uitgebreide discussie met de eeringen. Avorens de fim te bekijken, kan het handig zijn om bepaade punten op het bord te schrijven, of te beginnen met de Wat is jouw score? -vragenijst. De antwoorden van de quiz staan ondersteboven onderaan de badzijde. Over het IFAW Het IFAW is een internationae organisatie, die meer dan 39 jaar geeden is opgericht in Canada. Het IFAW heeft as doe om het wezijn van wide dieren en huisdieren te verbeteren, door de commerciëe uitbuiting van dieren tegen te gaan, de eefomgeving van wide dieren te beschermen en hup te bieden aan dieren in nood. Aangezien het ot van mensen en dieren onosmakeijk aan ekaar verbonden is, zoekt het IFAW een manier om dierenwezijn en natuurbescherming te verbeteren, waar mens en dier beiden voordee van hebben. Het IFAW heeft in 16 anden een kantoor en weredwijd twee mijoen donateurs Drama in schidpaddenstad Aantekening voor docenten Schrijven voor een goed doe Aantekening voor docenten Projectontwikkeing doodt schidpadden Hand-out voor eeringen Extra kopie Voor een extra espakket kunt u contact opnemen met onderstaand adres: IFAW Anima Action Week Javastraat 56, 2585 AR Den Haag aaw-n@ifaw.org Redacteur Nick Jenkins Onderwijs activiteiten en advies Michaea Mier & David Hart, Mqueste Communications Ltd. Productie IFAW Nederand Petra Verkerk, Jennifer Koenen Beed introductie Francois Perrier Geuid introductie René van der Berg Met dank aan Mark Dubbeman, Soundmark Coverfoto s Caroe Carson, IFAW/Stewart Cook, DigitaVision, IFAW/Magnus Danbot Vormgeving CatEye design Gedrukt op recyced papier 2 Leven onder de goven Bescherm het even in de zee Javastraat 56, 2585 AR Den Haag Te: , Fax: info-n@ifaw.org,

3 Een recent wetenschappeijk onderzoek heeft uitgewezen dat 40% van de weredzeeën zwaar te ijden heeft van menseijke activiteiten. De meeste wetenschappers zijn het erover eens dat het eerste even is ontstaan in de oceaan, vanuit oerceen die zich meer dan een mijard jaar geeden gevormd hebben. De oceanen bestaan a zo n 4 mijard jaar. De heft van a het water in de oceanen zat a binnen in de aarde toen ze ongeveer 4,5 mijard jaar geeden ontstond as een vurige bo. Toen de aarde afkoede, kwam er stoom (waterdamp) naar buiten, as een soort gigantische regenbui die duizenden jaren duurde. De andere heft van het water op onze paneet kwam van de duizenden kometen, bestaande uit steen en ijs, die in de beginjaren insoegen in het aardoppervak. Het ijs smot en werd water. Zo n 250 mijoen jaar geeden, toen de aarde sechts één groot stuk and had, was er ook maar één oceaan, die we Phantaassa noemen. Toen het and zich spitste in meerdere deen, ontstonden er ook meer oceanen, ook a zijn ze nog atijd met ekaar verbonden. 75% van het aardoppervak is bedekt met water, en daarom wordt de aarde ook we de Bauwe Paneet genoemd. De oceanen veranderen voortdurend as gevog van de krachten van de natuur, zoas schuivende continenten en vukaanuitbarstingen. De Rode Zee bijvoorbeed, is ontstaan toen Afrika en Arabië 50 mijoen jaar geeden uit ekaar schoven en wordt nog ek jaar twee cm breder. Wetenschappers denken dat over ongeveer 10 mijoen jaar een groot gedeete van Oost-Afrika onder water za komen te staan, waardoor er een nieuwe zee gevormd za worden. De Middeandse Zee was 6 mijoen jaar geeden opgedroogd toen de Straat van Gibratar (het water tussen Spanje en Marokko) dicht ging, omdat Spanje en Afrika tegen ekaar aan schoven. De Middeandse Zee verdampte gewoonweg. Men verwacht dat dit in de verre toekomst nog we eens za gebeuren. De oceanen vormen de evensbron van onze paneet: even op aarde is niet mogeijk zonder water. De gofstromen in de oceaan zijn van evensbeang voor de verspreiding van warmte, voedse en zuurstof over de hee aarde. Het grootste en beangrijkste systeem van gofstromen op aarde heet de Thermohaiene Circuatie, ook we de Grote Transportband genoemd, en doet er ongeveer duizend jaar over om de hee route rond de wered af te eggen. Toen de Thermohaiene Circuatie 250 mijoen jaar geeden tijdeijk niet goed functioneerde, is 90% van a het even op aarde uitgestorven: het hoogste percentage ooit in de geschiedenis van de aarde. In de Grote Oceaan veroorzaken gofstromen soms een tijdeijke kimaatverandering, genaamd E Niño. Dit gebeurt om de paar jaar en het veroorzaakt stortregens in Zuid-Amerika en, aan de andere kant van de wered, vreseijke droogten in Austraië en Indonesië. Ook in Afrika werden de gevogen van E Niño waargenomen. In onze weredzeeën kun je een onvoorstebare hoeveeheid panten en dieren vinden. De dieren variëren van microscopisch kein pankton tot het grootste dier ter wered, de bauwe vinvis. Er zijn bijna net zovee vissoorten in de weredzeeën as er diersoorten op het and en vogesoorten bij ekaar zijn ongeveer De keinste diersoorten zijn misschien we de beangrijkste. Pantaardig pankton is zo groot as een spedenknop, maar met z n mijarden, as bijproduct van de fotosynthese, zorgen ze voor de heft van ae zuurstof in de wered. En het even op aarde is afhankeijk van zuurstof. Zeedieren worden onderverdeed in drie groepen: drijvers (zoöpankton) - zoas kri (zie bz. 12) en kwaen; bodemdieren (benthos) - zoas kreeften en zeesterren; vrij zwemmende dieren (nekton) - vissen, zeezoogdieren en zeevoges. A deze dieren open nu gevaar. Het is de trieste reaiteit dat de oceanen, die a mijarden jaren bestaan, in de 21e eeuw in hun voortbestaan bedreigd worden. De voornaamste oorzaken zijn: vervuiing, jacht, overbevissing en de opwarming van de aarde. Dit zijn aemaa gevaren waar de mens verantwoordeijk voor is. De oceanen en hun dieren hebben nu meer dan ooit bescherming nodig. Levende oceanen IFAW/Richard Sobo De meeste wetenschappers zijn het erover eens dat het eerste even is ontstaan in de oceaan, vanuit oerceen die zich meer dan een mijard jaar geeden gevormd hebben. IFAW Leven onder de goven Bescherm het even in de zee 3

4 In de komende twaaf maanden, zuen er wavissen gedood worden voor commerciëe doeeinden Japan doodt wavissen voor zogenaamd wetenschappeijk onderzoek en ontwijkt op die manier het verbod op commerciëe wavisjacht dat sinds 1986 gedt. En er is weinig resutaat van enige betekenis gekomen uit deze twijfeachtige manier van onderzoek doen, behave de dood van wavissen in de afgeopen 25 jaar. Het wavisvees wordt geserveerd as een bijzonder gerecht in Japanse restaurants. Het komende jaar zijn de wavisjagers van pan om meer dan wavissen te doden voor commerciëe doeeinden. Deze bedreiging voor de wavis is het makkeijkst te stoppen. Noorwegen en Japan zouden gewoon moeten ophouden met het doden van wavissen voor producten die we heemaa niet nodig hebben. Ook vervuiing is een gevaar voor de wavis. Dit kan vervuiing zijn in de vorm van afva in de oceaan zoas pastic en chemicaiën, en de aatste jaren vormt ook geuidsvervuiing een steeds groter probeem. Bedenk dat het geuid van a die boten voor fink awaai kan zorgen onder water! Wavissen en dofijnen kunnen bovendien verstrikt raken in visnetten overa ter wered. Van sommige bedreigde wavissoorten, zoas de Noordkaper, weten we dat de overeving van hun keine popuatie wordt bedreigd doordat ze verstrikt raken in de touwen van kreeftenfuiken en en andere vismateriaen. DNA detectives Het IFAW financiert a meer dan 10 jaar het DNA-onderzoek van wavisvees dat wordt verkocht in Japan en Zuid-Korea. Je kunt het vergeijken met DNA-onderzoek dat de poitie doet na een misdrijf (monsters nemen van haren en huidschifers bijvoorbeed) om uit te vinden wie de mogeijke dader is. Zo kunnen onderzoekers uit een hee kein stukje wavisvees zeer vee informatie haen. Het door de IFAW gefinancierde onderzoek aat zien, dat er in Japan ook wavisvees werd verkocht van soorten waarop officiee niet gejaagd wordt. Een voorbeed hiervan is het vees van de westeijke grijze wavis. Van deze soort zijn er nog maar 120 over in de wered, en wordt met uitsterven bedreigd. Dus het Reuzen van de oc onder vuur! Voor wavissen dreigt er op dit moment meer gevaar dan ooit tevoren Er is wetenschappeijk onderzoek nodig om erachter te komen waardoor ze precies bedreigd worden, maar dan we door het onderzoeken van evende dieren in paats van ze eerst te doden. 4 Leven onder de goven Bescherm het even in de zee

5 doden van zefs maar één van deze wavissen kan hun voortbestaan in gevaar brengen. Met DNA-onderzoek kunnen we dus verschiende soorten identificeren, en zefs zien uit weke popuatie (groep) van wavissen ze komen. Het is ook mogeijk om een schatting te maken van het aanta wavissen dat gevangen is. Zo heeft DNA-onderzoek in Zuid-Korea uitgewezen dat er jaarijks bijna 200 werden gedood. Dit aanta werd in januari 2008 bevestigd na een poitie-inva in twee pakhuizen in Usa, in Zuid-Korea, waar 50 ton iegaa wavisvees werd ontdekt. Door gebruik te maken van dit DNAonderzoek, konden we aten zien dat het jagen op wavissoorten waarvan er nog iets meer rondzwemmen, zoas de dwergvinvis, gebruikt kan worden as dekmante voor de verkoop van beschermde soorten. En dat is awéér een argument om te stoppen met het jagen op wavissen, en één die zowe in Japan as daarbuiten zwaar weegt. Wavistoerisme Levende wavissen zijn vee meer waard dan dode. Het wavistoerisme is uitgegroeid tot een enorme internationae toeristenindustrie, waar jaarijks mijoenen euro s in omgaan. Want zeg nou zef... wie zou er niet zo n indrukwekkend dier wien zien? Butruggen Butruggen zijn het nieuwste doe van de Japanse wetenschappeijke wavisjacht, die voora paatsvindt in de afgeegen wateren van de Zuideijke IJszee rond Antarctica. De Internationae Wavisvaartcommissie, de IWC, heeft de Zuideijke IJszee in 1994 uitgeroepen tot wavisreservaat. Drieëntwintig anden van de IWC stemden voor deze besissing, en aeen Japan stemde tegen. Japan was van pan om in 2007/2008, tijdens het afgeopen wavisjachtseizoen, 50 butruggen te doden. Vanwege grote internationae weerstand tegen dit pan, heeft Japan besoten om het vooropig uit te steen. Desondanks beven ze we bij het pan om ongeveer duizend vinvissen en dwergvinvissen te doden. IFAW/Stewart Cook Massastrandingen eaan IFAW Eén van de vreemdste fenomenen binnen het dierenrijk zijn de massastrandingen van zeezoogdieren, waarbij ze met grote aantaen tegeijk op het strand beanden. Er is een aanta oorzaken voor deze massastrandingen bekend: ingewikkede onderwatertopografie, sociae banden, storende geuiden onder water en extreme getijden. Maar vaak weten we simpeweg niet waarom de strandingen voorkomen. De paatsen waar de meeste massastrandingen voorkomen, zijn: Cape Cod in de Verenigde Staten, Zuid-Austraië en angs de kuststrook van Nieuw-Zeeand. Het Cape Cod Strandingsnetwerk (CCSN) van het IFAW maakt meding van gemidded 226 strandingen per jaar, incusief zo n 11 massastrandingen. In de afgeopen jaren zijn daar 15 soorten wavissen en dofijnen, en 5 soorten zeehonden gestrand. CCSN is erachter gekomen dat de beste manier om massaa strandende zeezoogdieren te redden, is door te voorkomen dat ze stranden. Zodra het reddingsteam een groep wavissen of dofijnen heeft ontdekt die gevaarijk dicht angs de kust zwemt, gaat het team de zee op in keine bootjes. Ze paatsen akoestische apparatuur in het water die pingers worden genoemd. De pingers produceren onschadeijke, maar irritante, hoge geuiden die de dieren weer terugjagen van dichtbij de kust naar de open zee. Het reddingswerk van CCSN is een onderdee van een missie die bestaat uit drie deen. Ek van deze drie onderdeen richt zich op het behoud van zeezoogdieren en hun eefomgeving. IFAW/Barry Donahue Leven onder de goven Bescherm het even in de zee 5

6 Grootste zeezoogdierenjacht ter wered IFAW/Stewart Cook IFAW/David White Ek jaar wordt er op honderdduizenden zeehonden gejaagd. De jacht vindt paats in verschiende anden in de wered, waaronder Canada, Rusand, Groenand (onderdee van Denemarken), Noorwegen en Namibië. De grootste zeehondenjacht vindt paats in Canada, waar van 2003 tot 2006 één mijoen zaderobben zijn gedood. Wetenschappers waarschuwen dat het aanta zeehonden waarop gejaagd mag worden te groot is, omdat de popuatie (groep) daardoor te kein wordt en zich niet kan hersteen van zo n groot veries. De zeehondenpopuatie oopt een grote kans om de komende 15 jaar met 70% af te nemen. De zeehonden worden doodgesagen met een knuppe of doodgeschoten. De heft van de Witte wonderen Het snuitje van de witte zaderob is één van de bekendste dierenpaatjes ter wered. Vowassen zaderobben worden ongeveer 30 jaar oud en trekken ek jaar duizenden kiometers, terug naar de ijsschotsen waar de vrouwtjes hun jongen baren en voeden. Vandaar dat hun wetenschappeijke naam Pagophius groenandicus is, wat Groenandse ijsiefhebber betekent. Vanaf dat ze ongeveer zes jaar oud zijn, werpen de vrouwtjes ek voorjaar één jong. De jongen veranderen in een razend tempo in donzige witte zeehondjes, en worden eke dag 2,2 kg zwaarder. zeehonden die in het water werden doodgeschoten zijn nooit meer teruggevonden. De Canadese regering zegt dat 98% van het ged dat verdiend wordt met de zeehondenjacht, afkomstig is van de pes van jonge zeehondjes tussen de twee weken en drie maanden oud. Van deze bontveen worden onnodige uxeartikeen gemaakt, zoas bontjassen en andere kedingstukken. In het vereden kregen de zeehonden onterecht de schud van de steeds keiner wordende hoeveeheid vis in de zee, maar tegenwoordig weet men dat overbevissing en een verkeerd visserijbeeid de probemen veroorzaakten. De commerciëe zeehondenjacht in Canada wordt internationaa veroordeed, en zefs de meerderheid van het Canadese vok is er tegen. Weredwijd zijn regeringen bezig om de import van zeehondenproducten te verbieden. Ze geven daarmee aan dat ze niets te maken wien hebben met de wrede, niet duurzame, verspiende en onethische jacht. In jui van dit jaar heeft de Europese Unie besoten dat aeen bont van zeehonden die op een humane manier zijn doodgemaakt de Europese Unie binnen mag komen. Russisch onderzoek naar zeehondenjacht Onderzoek van wetenschappers in de Witte Zee in Rusand over de afgeopen 10 jaar, heeft uitgewezen dat het aanta zeehondenjongen is gedaad naar een gevaarijk niveau. In 2005 was dat aanta , nog maar een derde van wat het vier jaar daarvoor was. Het werk van het IFAW heeft ervoor gezorgd dat het jachtquotum voor zeehonden voor 2008 is veraagd met 30%. De Russische minister van Natuurijke Rijkdommen heeft de regering dit jaar gevraagd om een voedige beëindiging van de jacht op zeehondenbaby s van minder dan drie weken oud (die hebben nog een witte vacht). Deze eerste stap op weg naar een beëindiging van de Russische jacht op zaderobben werd van harte toegejuicht door het IFAW. Opwarming van de aarde Wetenschappers waarschuwen ons voor de ernstige gevogen van de kimaatverandering voor de oceanen en de dieren die erin even. De negatieve effecten op zeezoogdieren zoas zeehonden en ijsberen zijn a te zien. De zaderobben bijvoorbeed, naast het feit dat er op ze gejaagd wordt, krijgen te maken met het wegsmeten van het ijs dat ze nodig hebben om te overeven, door de opwarming van de aarde. Het ijs is van essentiee beang voor de zaderobben, omdat hun jongen op het ijs geboren en gevoed worden. Zonder deze kraamkamers kunnen de jongen niet overeven. As de vrouwtjes worden gedwongen om in het water te bevaen, gaan hun pups dood. As ze we ijs vinden, maar het smet weg en breekt af, kunnen de jongen niet genoeg mek drinken en gaan ze asnog dood. In tien van de twaaf jaar voorafgaand aan 2007 was de conditie van het ijs sechter dan normaa, met as gevog dat er grote aantaen zeehondenjongen stierven. Men denkt dat er in de Gof van St. Lawrence in Canada in 2002 driekwart van de jonge zeehondjes op deze manier gestorven is. Vogens een schatting van onderzoekers van de Canadese regering, zijn in 2007 bijna ae zeehondenpups omgekomen as gevog van het gebrek aan ijs, nog vóórdat de zeehondenjacht begonnen was. IFAW IFAW/Stewart Cook 6 Leven onder de goven Bescherm het even in de zee

7 Haaien en andere soorten Bruinvissen De bruinvis is met zijn 1,55 meter één van de keinste eden van de wavissenfamiie. Ze open gevaar omdat ze vaak as onbedoede bijvangst in visnetten terecht komen. De Caifornische bruinvis is de keinste bruinvis ter wered, en staat in de top 5 van de meest bedreigde wavisachtigen weredwijd, met nog maar 500 overevenden. Ze bevinden zich aeen nog in het bovenste gedeete van de Gof van Caifornië, in Mexico. Het IFAW heeft in samenwerking met de Amerikaanse Zeezoogdieren Commissie gezorgd voor een onderzoeksschip, zodat de Caifornische bruinvis bestudeerd kan worden. Zo kan dan op wetenschappeijke gronden een aanpak ontwikked worden om de Caifornische bruinvis beter te beschermen. Haaien bedreigd Ek jaar worden er meer dan 100 mijoen haaien gedood, waarvan een groot gedeete aeen voor hun vinnen om dure haaienvinnensoep van te maken. Zefs de bauwe haai, die het meest voorkomt en het meest bevist wordt, is in aanta met de heft afgenomen in de Noord-Atantische Oceaan. De wavishaai Haaien variëren in engte van de 15 centimeter ange sigaarhaai, tot aan de enorme wavishaai, die we 15 meter ang kan worden. De wavishaai is de angste vis ter wered. Hij eet aeen maar pankton en eeft in de wateren rond de evenaar. Ze kunnen gigantische afstanden afeggen, en reizen soms van de paaigronden in de Indische Oceaan naar de Atantische Oceaan, die ze oversteken om zo in de Caraïbische Zee te komen. Eén van de gebieden waar voor de wavishaai het grootste gevaar dreigt om door een visser geharpoeneerd te worden, is angs de kustijn van Gujarat, in India. Het vees wordt meesta geëxporteerd naar Zuid-Aziatische anden. Wavishaaien kunnen zich niet voortpanten voordat ze 30 jaar oud zijn, en daarom oopt hun popuatie groot gevaar. Ze worden nameijk vaak a gedood voordat ze de kans hebben gekregen om een nieuwe generatie wavishaaien voort te brengen. Dankzij een recente campagne wordt de wavishaai nu beschermd in India, en is daarmee de eerste vis met een beschermde status in dat and. Zes steden in gebieden met een beangrijke kustvisserij in India, hebben nu de wavishaai uitgeroepen tot hun mascotte. Vogens wetenschappers worden haaien over de hee wered bedreigd door overbevissing en andere factoren. In 2008 werden negen haaiensoorten toegevoegd aan de officiëe ijst van dieren die weredwijd het gevaar open om uit te sterven. Een bewijs van het succes van deze campagne is het feit dat vissers voor de westkust van India a meer dan 25 wavishaaien hebben bevrijd nadat ze verstrikt waren geraakt in visnetten. En dat gebeurde in sechts een jaar tijd. De reuzenhaai Een andere gemoedeijke gigant die onder vuur igt, is de reuzenhaai. Ook a kunnen ze zo ang worden as een bus, en net zovee wegen as een oifant, ze zijn niet gevaarijk voor mensen. Ze hebben een enorme bek, maar eten aeen maar pankton.ze worden beschermd in de zeeën rond sommige anden, zoas de Verenigde Staten en Groot Brittannië, maar worden gedood door andere anden, zoas Noorwegen en China. Er wordt voornameijk op ze gejaagd vanwege hun ange vinnen voor de haaienvinnensoep, en de oie uit hun enorme ever, die we een derde van hun ichaamsgewicht kan wegen. IFAW/Kara Bryson Zeeschidpadden De karetschidpad zwemt in de wateren van de Atantische Oceaan, de Grote Oceaan en de Indische Oceaan. Ze worden door toedoen van de mens nu officiee met uitsterven bedreigd. Ze worden vaak gedood vanwege de opbrengst van hun schid as souvenir voor toeristen. Bovendien worden de eieren uit hun nesten op het strand geroofd. Het IFAW werkt samen met okae organisaties en kustgemeenten om het behoud van de zeeschidpadden te promoten, en om economische aternatieven te vinden voor het evensonderhoud van de okae bevoking in Latijns-Amerika, Afrika, India en het Caraïbisch gebied. IJsberen Omdat er in Canada nog atijd op ijsberen wordt gejaagd, trekt het jagers aan uit andere anden, voora uit de Verenigde Staten. Vee andere mensen vinden het jagen op dieren wreed, onethisch en schadeijk voor het natuurijk evenwicht Wetenschappers denken, dat de kimaatverandering as gevog van de opwarming van de aarde, ervoor za zorgen dat het aanta ijsberen de komende 50 jaar met 30 % za afnemen. De opwarming van de aarde veroorzaakt nameijk het smeten van het pakijs, dat ijsberen nodig hebben om te jagen. Dankzij een actie kwam de reuzenhaai geukkig terecht op de ijst met bedreigde diersoorten van de CITES, de Conventie inzake de Internationae Hande in Bedreigde Uitheemse Dieren en Panten. Doordat hij nu op de CITES-ijst staat, worden de jacht op en de hande in reuzenhaaien in de toekomst beter gecontroeerd. Ari Friedaender DigitaVision Leven onder de goven Bescherm het even in de zee 7

8 Rebecca Hosking Vervuiing van de oceanen De vervuiing van de oceanen is een van de grootste bedreigingen van de natuur op aarde en de dieren die in zee even. Het meeste afva in de zee komt van mensen op het and die hun afva in de natuur of op straat gooien. Het wordt meegenomen door de wind, of weggespoed door de regen naar een rivier, die het naar de zee brengt. Ook via afvoerpijpen en rioen komt vee afva in zee terecht. En natuurijk wordt een groot dee van het vui, ongeveer een vijfde dee, door mensen in het water gegooid vanaf een boot, waaronder ook oude visnetten. Wetenschappers schatten dat er ek jaar honderdduizenden zeevoges en tienduizenden zeezoogdieren doodgaan doordat ze afva insikken of erin verstrikt raken. Dieren met oie besmeurd Jaarijks sterven er vee honderdduizenden zeevoges as gevog van iegaa in de oceaan gedumpte oie. Ook a zijn het vaak aeen de grote rampen met oietankers die in het nieuws komen, de grootste probemen onstaan door schepen die opzetteijk hun afgewerkte oie in zee aten open. Het noodhupteam van het IFAW gaat regematig naar pekken overa ter wered waar oie in zee gespoed is, om dieren die door zo n ramp getroffen zijn te redden en terug te zetten in het wid. Rebecca Hosking De Pastic Paag In de oceanen drijft bijna 100 mijoen ton (98,4 mijard kg) pastic en dat is bijna 90 % van a het afva in zee. Experts van de Verenigde Naties schatten in, dat zich op 1,5 vierkante kiometer oceaan zo n stukken pastic afva bevinden. Een dee van het pastic afva wordt veroorzaakt door pastic zakken. Ek jaar worden er in de wered 1,2 trijoen pastic zakken gebruikt, wat omgerekend 300 pastic zakken per jaar voor eke persoon in de wered is. In Cairns in Austraië werd een dode wavis gevonden met zes meter pastic in z n maag. Meer dan 260 soorten zeedieren hebben te ijden van het insikken van pastic, zoas bijvoorbeed de oggerhead zeeschidpad en abatrossen die pastic zakken aanzien voor het voedse dat ze normaa eten. Eén van de grootste probemen van pastic is, dat het we 400 jaar in de zee kan bijven drijven. Sommige wetenschappers zeggen dat het zefs 1000 jaar bijft bestaan. Pastic afva wordt na een tijdje afgebroken tot steeds keinere stukjes die in het water ronddwarreen, en die door ae dieren ingesikt kunnen worden, van de keinste organismen zoas kri, tot aan het grootste zeezoogdier, de bauwe vinvis. De meest vervuide gebieden van de oceaan worden door wetenschappers omschreven as pastic soep. In eke zee ter wered vind je peets (keine pastic boetjes). Deze peets dienen as grondstof voor pastic en worden omgesmoten tot pastic voorwerpen. Omdat ze zo kein zijn, worden ze door vee dieren per ongeuk opgegeten. Omdat ze vee schade kunnen toebrengen aan de dieren in zee, worden ze ook we de tranen van de zeemeermin genoemd. De peets vormen ongeveer 10% van a het pastic in de oceanen. Een ander probeem van het pastic in de oceanen is, dat het werkt as een spons die sommige giftige chemicaiën in zich opzuigt die in zee gedumpt zijn. Dit vormt een reatief nieuw gevaar voor de dieren in de zee, want pastic werd pas 50 jaar geeden voor het eerst as huishoudeijk produkt gebruikt. Desondanks bijkt uit onderzoeksresutaten dat de schadeijke gevogen voor dieren ek jaar toenemen, en dat de hoeveeheid pastic afva in de oceanen sne groeit. Geuidsvervuiing Een andere serieuze bedreiging voor zeezoogdieren, is het awaai dat door mensen wordt gemaakt. Wavissen, dofijnen en andere soorten kunnen ernstige gedragsstoornissen vertonen as gevog van bepaade geuiden die mensen produceren. Het kan zefs eiden tot ernstige verwondigen en soms de dood. Wetenschappers zijn hard aan het werk om de effecten van geuidsvervuiing op het even in de zee te onderzoeken, en een manier te vinden om het probeem te verminderen en te regueren. Het onderzoeksschip Song of the Whae (Het ied van de wavis ) verricht vernieuwend onderzoek op dit gebied. (zie tegenoveriggende pagina). IFAW/Stewart Cook 8 Leven onder de goven Bescherm het even in de zee

9 IFAW/Duncan Wietts Eén van de beangrijkste stappen die we kunnen nemen om de oceanen te beschermen, is precies uit te vinden wat er gebeurd is door midde van onderzoek. Meer te weten komen IFAW/Richard Sobo over het even in de zee Song of the Whae, het onderzoeksschip van het IFAW, vaart a meer dan 20 jaar rond over de oceanen, om onderzoek op zee en voorichting over de zee mogeijk te maken. Het team aan boord van het schip heeft onderzoek gedaan naar dofijnen, bruinvissen, zeehonden en reuzenhaaien, en daarmee een beangrijke bijdrage geeverd aan hun bescherming. Voor het behoud van deze diersoorten is het van noodzakeijk beang dat we weten waar ze even, wat hun aantaen zijn en ons meer bewust worden van de gevaren die hen bedreigen, zoas awaai onder water. Het awaai onder water Geuid kinkt nog ang door onder water en daardoor kan het erg awaaierig zijn in de oceaan. Zeezoogdieren gebruiken geuid op verschiende manieren. Sommige wavissen produceren geuiden die enorme afstanden afeggen onder water en dofijnen en bruinvissen gebruiken een echosysteem (net as veermuizen) om voedse te zoeken en de weg te vinden. De onderzoekers aan boord van Song of the Whae hebben een manier ontwikked waarmee ze geuiden die dieren maken onder water kunnen beuisteren en opnemen. Zo kunnen ze de verschiende soorten opsporen, herkennen en bestuderen. Eén van de gevaren die dreigt voor wavissen en andere zeezoogdieren, is geuidsvervuiing in de oceanen, zoas scheepsgeuiden, boren, miitaire activiteiten, oie- en gaswinning en bouwwerkzaamheden angs de kust. Dit awaai kan vee verwarring en eende veroorzaken bij wavissen en dofijnen en eindigen in verwondingen en zefs de dood. Eén van de meest recente onderzoeken gaat over spitssnuitdofijnen in de Atantische Oceaan. Er zijn ongeveer 20 soorten spitssnuitdofijnen bekend, en dat is een kwart van ae soorten wavisachtigen. Ze kunnen naar grote diepten duiken en eten voornameijk vis en pijinktvis. Zoas hun naam a zegt, hebben ze een spitse snuit, die in grootte varieert. Ze hebben ook vinzakken aan de zijkant van hun ichaam, waar ze hun borstvinnen in kunnen steken zodat ze beter kunnen zwemmen. Er komt steeds meer bewijs dat spitssnuitdofijnen extra gevoeig zijn voor het awaai dat mensen maken, zoas miitaire sonargeuiden. We zijn bang dat deze geuidsvervuiing verantwoordeijk is voor de massastrandingen. As het team van de Song of the Whae de spitssnuitdofijnen kan opsporen en kan uitvinden waar hun eefomgeving zich bevindt, kan hopeijk de bron van het verstorende geuid aangepast worden. IFAW Zoeken naar opossingen Het Song of the Whae -team doet nu a een aanta jaren onderzoek naar de Noordkaper, een wavissoort die voor de oostkust van Noord- Amerika eeft. Er zwemmen nog maar zo n 300 Noordkapers in de oceaan, en daarmee zijn ze een van de meest bedreigde wavissoorten ter wered. De grootste bedreigingen voor deze wavissen zijn dat ze in aanvaring komen met een schip of dat ze verstrikt raken in visnetten. Het onderzoek heeft ertoe geeid dat er akoestische boeien in zee worden gepaatst, die de ocatie van de wavissen doorgeeft aan de schepen in de omgeving, waardoor de kans op een aanvaring keiner wordt. Zonder afdoende bescherming zou de Noordkaper weeens het eerste grote zoogdier kunnen zijn dat uitsterft in onze tijd. Het team heeft ook de kwetsbare popuaties bruinvissen in de Batische Zee en voor de Noordwestkust van Afrika bestudeerd. Ek jaar sterven tienduizenden bruinvissen onbedoed in visnetten. De onderzoeksresutaten dienen as informatie voor beeidsmakers en wetgevers, zodat die kunnen meehepen om het aanta sterfgevaen naar beneden te brengen. Met uitsterven bedreigd De Mediterrane monniksrob kwam vroeger vee voor in de Middeandse Zee en het Atantisch kustgebied van Noordwest-Afrika, maar is nu het meest bedreigde zeezoogdier van Europa. Bioogen schatten dat er tegenwoordig nog minder dan 600 over zijn. Het onderzoeksteam van de Song of the Whae heeft in 2007 een steekproef gedaan in het oosteijke dee van de Middeandse Zee, en na een week zoeken sechts twee robben gezien. Leven onder de goven Bescherm het even in de zee 9

10 Hand-out voor eeringen Kopieerbaar Wat is jouw score? Wat weet je nog van de fim die je zojuist hebt gezien? Kruis het juiste vakje aan 1 Wanneer is de aarde ontstaan? a 4,5 mijard jaar geeden 6 Het onderzoeksschip van het IFAW heet: a Song of the Sea (Lied van de zee) b 4,5 mijoen jaar geeden b Song of the Dophin (Lied van de dofijn) c 4 mijoen jaar geeden c Song of the Whae (Lied van de wavis) 2 Japanse en Noorse wavisjagers zijn van pan om in de komende 12 maanden meer dan 2000 wavissen te doden a Waar b Niet waar 7 Dofijnen en bruinvissen kunnen hun echo-systeem gebruiken om voedse te vinden a Waar b Niet waar 3 Ek jaar worden er meer dan 100 mijoen haaien gedood a Waar b Niet waar 8 De Noordkaper is niet een van de meest bedreigde dieren ter wered a Waar b Niet waar 4 Het grootste dier ter wered is a de Afrikaanse oifant b de bauwe vinvis c de reuzenhaai 9 Hoe ang duurt het voordat pastic in de oceaan is vergaan? a een week b honderden jaren c tien jaar 5 Afrika is verantwoordeijk voor de grootste jacht op zeezoogdieren ter wered a Waar b Niet waar 10 Hoevee procent van het aardoppervak is bedekt met water? a 33% b 25% c 75% Antwoorden: 1.a; 2.waar; 3.waar; 4.b; 5.niet waar; 6.c ;7.waar; 8.niet waar; 9.b; 10.c 10 Leven onder de goven Bescherm het even in de zee EDUCATIE

11 Activiteit 2 Hoe meet je een bauwe vinvis? Een wiskunde- en natuurkundeactiviteit met een dierenwezijnthema. Studieresutaten Aan het eind van deze activiteit hebben de eeringen: Meer kennis over de evenswijze van de bauwe vinvis het grootste zoogdier ter wered en een aanta wiskunde technieken zoas precies meten en vergeijkingen, waarbij gebruik wordt gemaakt van de grootte van de bauwe vinvis en vergeijkbare objecten. Geeerd dat de bauwe vinvis een baardwavis is, hoe hij aan zijn beangrijkste voedse (kri) komt en dat zijn manier van eten anders is dan dat van de tandwavissen zoas de orka. Geeerd dat vee wavissoorten bedreigd worden en dat er desondanks toch op ze gejaagd wordt. Geeerd dat jagen een probeem is voor het dierenwezijn, vanwege de pijn die veroorzaakt wordt bij wavissen en vanwege de ange tijd die het duurt voordat een wavis doodgaat nadat hij door een harpoen is getroffen. IFAW/Caire Lacey Aantekening voor docenten Middeen Benodigdheden Genoeg touw of draad om de engte van een bauwe vinvis uit te beeden, maximaa 32 meter. Genoeg touw of draad om de spanwijdte van een bauwe vinvis uit te beeden, maximaa 20 meter. De informatie voor eeringen over de bauwe vinvis en de orka op bz. 12. Rekenmachines, bocnotes/kemborden voor de eeringen. Gewicht en engte van een aanta objecten, waarvan u wit dat eeringen ze in verhouding zien met de bauwe vinvis, door het maken van een vergeijking. Dee één Nodig de eeringen uit om te verteen wat ze a denken te weten over wavissen probeer de kennis die ze hebben opgedaan tijdens het kijken naar de IFAW-fim en wat ze daarvoor a wisten, naar boven te haen. Bij twijfe kunt u uiteggen dat wavissen zoogdieren zijn en behoren tot de groep wavisachtigen (cetacea), waartoe ook dofijnen behoren. Verte dat de bauwe vinvis s wereds grootste dier is en iustreer dit met voorbeeden en gegevens uit de feitenijst op bz.12. Leg uit dat de bauwe vinvis een baardwavis is, en geen tandwavis zoas een orka. Vraag eeringen om het verschi uit te eggen Sommigen weten het misschien a. In het kort, een baardwavis heeft een kee die kan uitrekken, waardoor hij enorme adingen met voedse gevud water kan opsokken. Het water wordt door de baeinen weer naar buiten geperst, net as door een zeef, die de keine zeediertjes (vis en pankton) eruit zeeft, die de wavis dan doorsikt. De baeinpaten zijn een soort harige kammen die gemaakt zijn van keratine, een stof die ook in nages en paarden- en koeienhoeven zit. As de tijd het toeaat, zou u een simpe experiment kunnen doen, door een schaa te vuen met water, er wat peper op te strooien en dan een kam door het wateroppervak te haen. De zwarte peper wordt door de kam uit het water gehaad, net zoas een baein voedse uit het water haat. Verte dat het beangrijkste voedse van de bauwe vinvis bestaat uit kri, en dat hij daarvan vier ton (4000kg) per dag eet, zovee as het gewicht van een oifant, dat hij met zijn baeinen door het water zeeft. Voor een uitgebreide uiteg over wat kri is, ga naar: Leg uit dat de bauwe vinvis bijna was uitgestorven as gevog van de jacht. Er werd sinds het midden van de 19e eeuw op hem gejaagd vanwege zijn spekaag, botten en andere onderdeen, totdat hij in 1966 werd beschermd door internationae wetgeving. Benadruk dat er tot aan 1966 bijna bauwe vinvissen zijn gedood. Tegenwoordig zwemmen er weredwijd nog zo n 5000 tot rond. Verwijs terug naar de fim die ze hebben gezien, waarin wordt verted dat sommige anden nog steeds jagen op sommige wavissoorten, ondanks dat het wetteijk verboden is. Benadruk dat, zoas in de fim te zien was, wavissen worden beschoten met een harpoen, waarna het nog een uur kan duren voordat ze dood zijn. Handige websites Hieronder staat een aanta websites met handige achtergrondinformatie, foto s en grafieken van de dieren: Dee twee Ga naar een groot terrein zoas een sportved of speeweide, neem een fegekeurd touw mee en de feiten en grafieken uit dit boekje of van de websites die hierboven staan. Laat de groep een bauwe vinvis vormen met een rekenmachine en het touw, en aat ze hun eigen ichamen gebruiken om andere engtes en gewichten van de ichaamsdeen van de wavis uit te beeden. De eeringen moeten hun eigen engte en gewicht weten. Een andere mogeijkheid zou zijn om de eeringen tijdens een practicum onderzoek te aten doen naar andere voorwerpen, ter vergeijking met de bauwe vinvis. Bijvoorbeed: geschatte engte en gewicht van de grootste dinosaurus; engte en gewicht van een middenkasse auto; de engte van het kasokaa; tuinen; de straat. Kunnen de maten (engte en gewicht) van een oifant in verhouding met een bauwe vinvis, zich geijk verhouden as een konijn tot een mens? Leven onder de goven Bescherm het even in de zee 11 IFAW/Codagh Coins

12 Hand-out voor eeringen Kopieerbaar Over de bauwe vinvis De voedseketen van de bauwe vinvis BLAUWE VINVIS PLANKTON Feitenijst Bauwe vinvis Levensduur: geschat tussen de 80 en 110 jaar oud Lengte: 25 tot 32 meter Ongeveer net zo ang as twee tot drie stadsbussen Gewicht: kg ongeveer het gewicht van 25 mannetjesoifanten Zijvinnen: drie tot vier meter Spanwijdte tussen de zijvinnen: 20 meter De voedseketen van de orka ORKA KRILL PLANKTON KRILL Hoogte van de bauwe vinvis as hij op z n zij igt: ongeveer 3 meter hoog Gewicht van de tong van de bauwe vinvis: 2700 kg Er zouden 50 mensen op kunnen staan Hart: 908 kg het gewicht van een Vokswagen Beete Boedvaten: een kein mens zou er doorheen kunnen kruipen Hersens: 12,5 kg Sneheid: bauwe vinvissen kunnen een sneheid haen van 50 km per uur over een korte afstand. KRABBENETERS (ZEEHOND) 12 Leven onder de goven Bescherm het even in de zee EDUCATIE

13 Aantekening voor docenten Activiteit 3 Weke kant kies jij? Een spreek- en uisteroefening om het debat over dierenwezijn aan te moedigen. Studieresutaten Aan het eind van deze activiteit hebben de eeringen: Geeerd wat de stuurboord- en bakboordzijde van een schip zijn. Geeerd weke ro de Song of the Whae speet. Geoefend in spreek- en uistervaardigheden door dee te nemen aan debatten met negen steingen over dierenwezijn- en miieuonderwerpen. Een idee gekregen van de verschiende meningen die mensen kunnen hebben over deze onderwerpen. Middeen Benodigdheden: Het gedeete van deze gids dat gaat over het onderzoeksschip de Song of the Whae (bz.9) om naar te verwijzen. Touw of draad van de vorige activiteit As deze activiteit buiten paats vindt. IFAW/Duncan Wietts Lees de steingen over het wezijn van zeedieren hieronder één voor één voor, en moedig de eeringen aan om een kant te kiezen. Nodig verscheidene eeringen uit om uit te eggen waarom ze bakboord (niet eens) of stuurboord (mee eens) hebben gekozen bij een bepaade steing. Verte dat het prima is om over te open naar de andere kant van het schip, nadat je een kasgenoot iets hebt horen zeggen waardoor je van mening verandert. Aan het eind van de activiteit kunt u een samenvatting maken van de posities die de eeringen hebben ingenomen, en de impact van menseijke activiteiten op de dieren, die ook beschreven staan in het boekje. IFAW Activiteit As de activiteit buiten paats vindt, zet de groep dan bij ekaar en verkein de spanwijdte van de wavis tot ongeveer 5 tot 6 meter, en de engte tot 21 meter de grootte van de Song of the Whae. Herinner de groep aan het onderzoeksschip van het IFAW: de Song of the Whae, dat ze gezien hebben in de fim. Vraag of iemand kort kan samenvatten wat de functie is van de Song of the Whae (kan eventuee worden opgezocht op bz.9) en vraag waarom ze denken dat het werk van dit schip beangrijk is. Nodig de eeringen uit om te verteen wat bakboord (inks) en stuurboord (rechts) van een schip is, en vraag iedereen dit te onthouden. Vraag ze zich voor te steen dat de uitbeeding van de bauwe vinvis (engte en breedte) nu veranderd is in de Song of the Whae. Eke keer as ze het niet eens zijn met de steing gaan ze aan de bakboordzijde van het schip staan, en as ze het we eens zijn met de steing, gaan ze aan stuurboord staan. Steingen Bedreigde zeedieren hoeven niet wetteijk beschermd te worden, maar bedreigde anddieren we. Het doden van wavissen, haaien en zeeschidpadden voor voedse en andere producten is hetzefde as het doden van boerderijdieren voor vees en eer. We zouden moeten stoppen met het vervuien van de oceaan, om de dieren die erin even te beschermen. Wij kunnen as jonge mensen vee doen om de oceaan en de dieren die erin even te beschermen. Regeringen van anden die tegen de wavisjacht zijn, zouden geen hande moeten drijven met anden die nog op wavissen jagen. Supermarkten en andere winkes zouden moeten stoppen met het gebruik van pastic tassen. Het is prima om je afva op straat te gooien, omdat iemand anders het uiteindeijk we opruimt. Het is acceptabe dat mensen zeehonden, wavissen en andere zeedieren doden as ze daar vogens hun traditie atijd a op gejaagd hebben. Het is acceptabe om de wet te overtreden, as je probeert jagers te weerhouden van het doden van zeehonden en wavissen. Leven onder de goven Bescherm het even in de zee 13

14 IFAW/Richard McLanaghan Aantekening voor docenten Activiteit 4 Zeedieren en de wet Een activiteit om erachter te komen hoe beangrijk dierenwezijn op internationaa niveau is. Studieresutaten Aan het eind van deze activiteit zuen de eeringen: Geeerd hebben dat zeehonden weredwijd worden bedreigd. Meer weten over de functie van nationae en internationae wetgeving die ze beschermt. Begrijpen wat de ro is van actiegroepen bij het beschermen van zeehonden en andere dieren van wie het wezijn in de kne komt. Middeen Benodigdheden: Toegang tot een bibiotheek of internet as eeringen dit project tijdens schootijd doen. Handige webinks. Feiten over zeehonden uit het kader op deze pagina. Dee één Vraag de eeringen om uit te zoeken, gebruikmakend van het internet en andere faciiteiten die tot hun beschikking staan, of de manier waarop zeehonden weredwijd behanded worden een zaak is voor de internationae dierenbescherming. Deze vraag kan as huiswerk gemaakt worden of onder schootijd. Vraag hen te onderzoeken: Zijn zeehonden een bedreigde diersoort staan ze op een ijst met bedreigde diersoorten, etc. Zo ja, hoe ernstig ze dan bedreigd worden. Wat is internationaa wetteijk overeengekomen om zeehonden te beschermen, en door wie? Hoe makkeijk is het om internationae wetgeving voor dierenbescherming te handhaven? 14 Leven onder de goven Bescherm het even in de zee Zeehonden en de wet handige tips De zaderob is geen bedreigde diersoort, en er wordt op ze gejaagd in Canada. De Zuid-Afrikaanse pesrob staat op de ijst van bedreigde diersoorten, maar er wordt op ze gejaagd vanwege hun pes en andere producten, voor het grootste dee door bedrijven in Namibië. Verscheidene anden, waaronder Nederand, Begië, Kroatië, de Verenigde Staten en Mexico, hebben een importverbod op zeehondenproducten. De huidige EU-reges verbieden de import van producten die afkomstig zijn van baby zaderobben jonger dan 12 dagen oud, en van kapmutsen jonger dan een jaar oud. Voor vowassen zeehonden bieden de EU-reges geen bescherming. In de Verenigde Staten en Zuid-Afrika gedt een verbod op de commerciëe zeehondenjacht. De Mediterrane en de Hawaïaanse monniksrob zijn beiden bedreigde diersoorten. Er zijn nog ongeveer 500 monniksrobben over in de Middeandse Zee. Dee twee Nodig eeringen uit om te verteen wat ze hebben gevonden aan informatie, en vraag of ze een manier weten, behave wetgeving, om dieren te beschermen die worden bedreigd. Moedig ze aan om te denken aan consumentenacties, acties van beangengroepen, etc. As de kas zich nog niet bewust is van de functie van beangengroepen en ngo s (non-gouvernementee organisaties), kunt u de IFAW website - gebruiken om uit te eggen hoe beangengroepen door te obbyen de regering op andere gedachten kunnen brengen, en het pubiek kunnen aansporen tot acties. Probeer uit te eggen dat, net zoas er beangengroepen zijn die opkomen voor de bescherming van zeehonden, er ook beangengroepen zijn die wien dat het jagen op zeehonden en de verkoop van hun producten toegestaan bijft. Extra huiswerk/activiteit Nodig de eeringen uit om onderzoek te doen naar beangengroepen die vóór de bescherming van zeehonden zijn, en naar beangengroepen die tégen de bescherming van zeehonden en dus voor de jacht zijn. Zoek drie argumenten vóór en drie argumenten tegen die worden gebruikt door de partijen. Handige websites wnf_over_zeehondenjacht/index.cfm IFAW/Stewart Cook

15 Aantekening voor docenten Activiteit 5 Drama in schidpaddenstad Deze activiteit is geschikt voor tonee/ drama en Nederands Studieresutaten Aan het eind van deze activiteit hebben de eeringen: Een toneestuk geschreven, opgevoerd en geëvaueerd, op basis van een artike uit een paatseijke krant. Nagedacht over de verschiende uitgangspunten en perspectieven uit het verhaa en die gedramatiseerd. Een idee gekregen van de dierenbescherming- en miieu-issues die te maken hebben met zeeschidpadden. Middeen Benodigdheden: Krantenartike op badzijde 16 Activiteit Dee het (nep-) krantenartike van bz.16 uit. Lees het door met de kas en verdee de eeringen in groepen van zes. Verte de eeringen dat u wit dat ze een kort toneestukje voorbereiden van twee à drie minuten. Activiteit 6 Schrijven voor een goed doe Deze activiteit is praktisch en onderzoeksgericht, en te gebruiken voor essen Nederands. Studieresutaten Aan het eind van deze activiteit hebben de eeringen: De beginseen van het schrijven van een betoog geeerd. Geeerd dat bepaade organisaties het betogend schrijven gebruiken om mensen te betrekken bij hun goede doe. Geoefend met het schrijven van een betoog, door informatie te verzameen en een betogende brief te schrijven, waarin ze iemand vragen om een passende actie te ondernemen ter bescherming van een door hen zef gekozen zeedier. Middeen Benodigdheden: Voorbeeden van betogend schrijven wervende advertenties/direct mai pakketten/e-maicampagnes/stukken tekst van websites van verschiende organisaties; voorbeeden van betogend schrijven zijn te vinden op Aantekening voor docenten Leg uit dat ze twee keuzes hebben: Keuze 1: Ze kunnen het stuk op een gestructureerde, etterijke manier uitvoeren waarbij ek persoon een ro van de onderstaande ijst kiest. Ze moeten dan de openbare vergadering speen, waar ze hun standpunt over de bescherming van schidpadden moeten verdedigen. De roen zijn: IFAW campagneeider; burgemeester van de stad; projectontwikkeaar die op het punt staat om vee ged te verdienen met het bouwen van hotes; een paatseijk tiener die voorzitter is van een studentenraad waarvan de eden regematig op vrijwiige basis mensen weghouden bij de nestgebieden van de schidpadden; de manager van de paatseijke supermarkt waar de meeste pastic tassen vandaan komen; dr. Janssen, de zeebiooog. Keuze 2: Ze kunnen er ook voor kiezen om een metaforische interpretatie van het artike op te voeren as toneestuk, waarbij de verschiende personen van de groep roen kiezen as schidpadden, projectontwikkeaars, of zefs abstracte roen zoas de zee of de ichten van de hotes. Nodig degenen die kiezen voor de vrije-vorm-benadering, uit om te bepaen wie de winnaars in hun toneestuk zijn (de schidpadden, de projectontwikkeaars of beiden) en wat de consequenties zijn voor de veriezers. Geef de groepen 10 minuten om voor te bereiden en roep ze dan weer bij ekaar om voor ekaar op te treden. Vraag de eeringen om ekaars optredens te evaueren en samen te vatten wat ze hieruit geeerd hebben. Activiteit Leg uit aan de eeringen dat organisaties zoas het IFAW hun donateurs vaak schrijven om ze om hup te vragen bij hun acties ter bescherming van bedreigde zeedieren. Gebruik de pakketten as voorbeed, en eg uit dat het de kunst van betogend schrijven is om retorische vragen te steen, persoonijke voornaamwoorden te gebruiken en de ezer te ontroeren, dit aes onderbouwd met feiten en onderzoeken van de verschiende organisaties. Nodig de eeringen uit om te kiezen uit één van de onderwerpen over het wezijn van zeedieren die werden genoemd in dit pakket, in de fim of op de IFAW website. Vraag ze om een betogende brief te schrijven aan een denkbeedige donateur, waarin ze uiteggen hoe de bedreigde zeedieren zijn/ haar hup hee hard nodig hebben om ze te beschermen. Leg uit dat ze, voordat ze beginnen met schrijven, eerst hun feiten moeten onderzoeken en duideijk moeten hebben wat ze wien dat de donateur gaat doen. Ze zouden bijvoorbeed aan de donateur kunnen vragen om een brief te schrijven aan de minister-president van het and, waarin hij/zij hem vraagt een wet in te voeren ter bescherming van het bedreigde zeedier. Leven onder de goven Bescherm het even in de zee 15 IFAW/Richard Sobo IFAW/Caroe Carson

16 Hand-out voor eeringen Kopieerbaar Schidpadden Nieuws Een IFAW Pubicatie september 2008 Projectontwikkeing doodt schidpadden Ongeregueerde bebouwing angs de kust van Schidpaddenstad doodt nesteende zeeschidpadden in de regio, zegt zeebiooog dr. Mark Janssen van de Universiteit van Schidpaddenstad. IFAW/Rebecca Hosking IFAW/Duncan Wietts n Pastic afva op het strand van Schidpaddenstad Gedrukt op FSC choorvrij papier n Een bedreigde schidpad zwemt voor de kust van Schidpaddenstad Het aanta schidpadnesten in onze regio is gedaad van 1000 naar 200 in sechts twee jaar, adus dr. Janssen. Dit wordt voornameijk veroorzaakt door de fee verichting van de nieuwe gebouwen angs de kust. De schidpadden die het strand op komen om hun eieren te eggen, raken verward, keren weer terug naar de zee of bouwen geen goede nesten om hun eieren in te eggen. Hij zegt dat het een aanta keer is gebeurd dat werkmannen en machines van de projectontwikkeaars terecht kwamen in de nestgebieden, waarbij per ongeuk nesten kapot zijn gemaakt. De schidpadden staan op de ijst van bedreigde diersoorten en worden internationaa beschermd. Toch doet de regering weinig aan de iegae bebouwing. Ook aan de bescherming van nestgebieden doet de regering niet vee. De burgemeester van Schidpaddenstad, Robin Kraak, weeregt de uitspraken van dr. Janssen. Zij zegt: De toeristen komen hier onder andere voor de schidpadden en we hebben meer hotes nodig om deze bezoekers te huisvesten. Het is heemaa niet onze bedoeing om het aanta schidpadden te verminderen. Door de hotes krijgen meer mensen van de okae bevoking een baan. Dat moeten de miieuactivisten en dierenbeschermers niet uit het oog veriezen. Ook pastic afva is doodsoorzaak Maar, dr. Janssen zegt ook dat de schidpadden niet aeen worden bedreigd door de bebouwing in de regio. Zo n 30 schidpadden zijn de afgeopen 3 maanden aan de kust aangespoed. Lijkschouwing op de dieren heeft uitgewezen dat pastic zakken van de paatseijke supermarkt de oorzaak waren. Deze werden in de maag van de dieren teruggevonden. Dr. Janssen egt uit: Kwaen vormen het beangrijkste voedse voor de zeeschidpadden; ze zien de pastic zakken aan voor kwaen as ze in het water drijven en eten ze op. Het is noodzakeijk dat de bewoners van het kustgebied zef verantwoordeijkheid nemen voor de bescherming van deze prachtige dieren en uitkijken waar ze hun afva aten., adus dr. Janssen. Op 25 oktober 2008 wordt er een openbare vergadering gehouden op op het gemeentehuis in Schidpaddenstad, om de schidpadden en de projectontwikkeing in Schidpaddenstad te bespreken. 16 Leven onder de goven Bescherm het even in de zee EDUCATIE

17 Zet met uw kas het schoopein in het teken van het even onder de goven. Maak een krijttekening en ga met uw hee kas op de foto bij het resutaat. Upoad deze foto op ifaw.n en maak kans op een dagje SeaLife voor de hee kas! Z.o.z voor meer informatie.

18 Bijven er aeen maar woorden over? Onze zeeën worden bedreigd door de jacht, vervuiing en het broeikaseffect. Laat zien dat je het hier niet mee eens bent! As we zo doorgaan bijven er aeen maar woorden over. Krijt onderstaande etterbeesten op het schoopein. Gebruik onderstaande rasters as hupmidde om de dieren uit te vergroten. Verfraai het etterbeest met nieuwe beesten of panten. Aes kan en mag. Zorg we dat je van het eindresutaat een mooie foto maakt waar de tekening én de hee kas op staat. Met die foto maken juie dan kans op een dagje SeaLife in Scheveningen, of een fantastisch IFAW pakket met een tas, t-shirt, knuffe en nog vee meer! Krijt mee voor een mooiere zee! Deze actie oopt tot 30 apri 2009.