Educatieve Activiteiten. Op de Bres voor. Zeehonden. IFAW Animal Action Week Oktober

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Educatieve Activiteiten. Op de Bres voor. Zeehonden. IFAW Animal Action Week 2006 2-8 Oktober"

Transcriptie

1 Educatieve Activiteiten Op de Bres voor Zeehonden IFAW Animal Action Week Oktober

2 Inhoud 2 Inleiding Aantekeningen voor de leraar 3 Wat is jouw score? Op de Bres voor Zeehonden quiz 4 Duivelse dilemma s Wat zou jij doen? 6 Zeehonden en de wetgeving 8 Feitenoverzicht voor leerlingen (persbericht Nederland zegt NEE tegen de zeehondenjacht ) Inleiding Deze educatieve activiteiten geven een beeld van de complexe relatie tussen mensen en zeehonden in de wereld. Deze activiteiten, gericht op alledaagse onderwerpen zoals de wettelijke bescherming van dieren en het internationale karakter van dierenwelzijn, zijn ontwikkeld als hulp voor leerlingen en docenten. Bepaalde onderdelen kunnen ook gebruikt worden voor andere doelen zoals wetenschap, geografie, drama en Engels. Let op: De activiteiten zijn gekoppeld aan de brochure van de Animal Action Week 2006, met als thema Op de Bres voor Zeehonden. Sectie 1 - Opmerkingen voor leraren Op de Bres voor Zeehonden Activiteiten voor CD/Video IFAW/Stewart Cook Over het IFAW Het International Fund for Animal Welfare (IFAW), een organisatie zonder winstoogmerk, heeft als missie het welzijn van de dieren in de wereld te verbeteren. Daarbij gaat het zowel om huisdieren als om in het wild levende dieren. Het IFAW wil dit bereiken door de commerciële uitbuiting van dieren terug te dringen, natuurlijke leefgebieden te beschermen en dieren in nood te helpen. Een beleid dat zowel mens als dier ten goede komt. De leerlingenquiz Wat is jouw score? op pagina 3 en de bijbehorende film, dienen als een introductie over dit onderwerp. Er wordt aandacht besteed aan algemene informatie over zeehonden, de rol die ze spelen in hun leefomgeving en de problemen waar ze vandaag de dag mee te maken hebben. De opmerkingen op pagina 4 t/m 11 van de brochure geven ook bruikbare achtergrondinformatie. Deze informatie kan wellicht gebruikt worden tijdens discussies met leerlingen en de punten kunnen op het bord geschreven worden voordat begonnen wordt met Wat is jouw score op pagina 3+. De antwoorden op de quiz zijn onderaan de vragenlijst te vinden. Basisregels Discussies over dierenwelzijn en milieu kunnen sterke reacties van leerlingen oproepen. Het kan nuttig zijn om met de klas, bij de start van iedere activiteit, vooraf basisregels op te stellen. IFAW Al vanaf het begin verwierpen de grondleggers van het International Fund for Animal Welfare, het IFAW, het idee dat de belangen van mensen en dieren gescheiden waarden zijn. Door middel van het promoten van dierenwelzijn wil het IFAW een betere wereld creëren voor mensen en dieren. Het IFAW is gevestigd in 15 landen en heeft wereldwijd meer dan twee miljoen donateurs. Javastraat 56, 8525 AR Den Haag Tel.: +31 (0) , Fax: +31 (0) info-nl@ifaw.org, Website:

3 Photocopiable Opdracht voor leerlingen Wat is jouw score? Wat heb je onthouden van de film die je net hebt gezien? Kruis de juiste antwoorden aan. 1 2 Van alle zeehonden die op de aarde leven komen de meeste voor op de noordpool en de zuidelijke IJszee. De diepste duik van een zeehond ooit waargenomen is: a) meter b) meter 7 8 Het zeeschip van de IFAW heeft Song of the Seal. Hoeveel zadelrobben mogen er bejaagd worden in Canada in 2006? a) b) c) 300 meter d) meter c) Geen d) Alleen oude en zieke zadelrobben 3 De melk die vrouwelijke zeehonden aanmaken voor hun jongen is niet erg voedzaam. 9 De gewone en grijze zeehond leven in de Noordzee en Waddenzee. 4 De wetenschappelijke naam voor zeehonden is vinpotig en dit betekend groot-oog. 10 Zeehonden worden vooral bejaagd vanwege hun vet en niet vanwege hun vacht. 5 De grootste zeehonden soort is de: a) Zadelrob b) Noordelijke zeeolifant 11 Het is legaal zeehondenhuiden en -producten in Amerika te importeren. c) Zeebeer d) Zeeluipaard 6 De mediterrane monniksrob is het meest bedreigde zeezoogdier in Europa. 12 Zeehonden worden bejaagd in: a) Rusland b) Namibië c) Noorwegen d) Groenland ANTWOORDEN 1. ; 2. D; 3. ; 4. ; 5 B; 6. ; 7. ; 8. A; 9. ; 10. Niet waar; 11. ; 12. A, B, C, D 3

4 Sectie 2 - Opmerkingen voor leraren Duivelse dilemma s Wat zou jij doen? Leerdoelen IFAW/Florian Graner Leerlingen leren: luisteren en argumenteren; uiten van standpunten en verkrijgen van basiskennis over onderwerpen die te maken hebben met het doden van zeehonden zoals dat tegenwoordig gaat; nadenken over sociale, morele en politieke dimensies van dierenwelzijn die gaan over de bescherming van zeehonden en bedreigingen als gevolg van de jacht op zeehonden. Resultaten Studenten zullen: leerdoelen halen door goed observeren, goed luisteren, delen van ervaringen en het creëren van een positieve omgeving. Dit zal duidelijkheid geven over normen en waarden en leiden tot respect; voor- en tegenargumenten zowel mondeling als schriftelijk kunnen benoemen; de term actiegroep begrijpen. Hulpmiddelen Je hebt nodig: voor individueel werk, duivelse dilemma s (hiernaast opgesomd) zullen vertaald moeten worden naar hand-out sheets; pagina s 4-11 van Animal Action Week Op de Bres voor Zeehonden brochure geeft bruikbare achtergrondinformatie. Activiteiten Activiteiten kunnen gebruikt worden voor de hele klas, als groepswerk of op individuele basis. Groepsactiviteit voor groepswerk geeft u iedere groep een dilemma en vraagt hen een woordvoerder aan te wijzen. Vervolgens laat u ze een paar minuten discussiëren over het dilemma en de beslissing die ze zouden nemen; vraag de klas tot welke conclusie ze zijn gekomen. Heeft de discussie er voor gezorgd dat ze hun mening op bepaalde punten hebben gewijzigd? Hoe zullen ze de bruikbaarheid van oefening samenvatten? Activiteiten voor de hele klas lees de duivelse dilemma s op pagina 5. Vraag na elk dilemma aan een leerling van de klas wat hun mening is en welke beslissing zij zouden nemen en waarom. Misschien vindt u de duivelse discussiepunten op pagina 5 bruikbaar voor een snelle discussie van een paar minuten. vraag de klas tot welke conclusie ze zijn gekomen door de oefening. Is er een discussie geweest die ervoor heeft gezorgd dat ze hun mening hebben gewijzigd over een bepaald onderwerp. vraag de leerlingen om het nut van de oefening uit te leggen. IFAW/Fred Bruemmer Individuele opdrachten Geef de leerlingen de duivelse dilemma s in een handout. Geef ze als huiswerk of in de klas, de opdracht na te denken over de dilemma s en hun beslissingen en argumenten op te schrijven. 4

5 Duivelse dilemma s. Wat zou jij doen? Duivelse dilemma s Je bent een inspirerend supermodel. Je hebt altijd gezegd dat je nooit bont zou dragen. Je wordt door een topmodehuis gevraagd om model te staan in een jas gemaakt van zeehondenbont. Dit komt je carrière in positieve zin ten goede. Wat zou je doen? Wat kunnen de gevolgen zijn van deze beslissing? Je behoort tot een volk dat leeft in een gebied waar zeehonden voorkomen. Het jagen op zeehonden is één van de tradities van jouw volk. In jouw omgeving is de populatie zeehonden significant gedaald door grote schaal waarop de commerciële zeehondenjacht plaatsvindt. Omdat je in het gebied geboren bent, zegt de wet dat jij als inheems persoon nog steeds op zeehonden mag jagen. Wat zullen de gevolgen zijn van jouw beslissingen? Je bent visser. De vrienden waar je al je hele leven mee hebt gewerkt, vertellen je dat de zeehonden in jouw gebied de visnetten kapot maken en de vissen opeten. Ze willen dat jij hen helpt met het afschieten van de zeehonden. Wat zou je doen? Wat kunnen de gevolgen zijn van jouw beslissing? Je werkt voor een dierenwelzijnsorganisatie. Je hebt actie gevoerd tegen het jagen en doden van zeehonden voor commerciële doeleinden. De overheid van een land dat elk jaar een grote commerciële zeehondenjacht houdt, vraagt aan jou om voor hun te komen werken in een campagne voor de zeehondenjacht. Ze zullen je salaris verdubbelen. Wat zou je doen? Wat zullen de gevolgen zijn van jouw beslissing? Je bent een tiener en bent net klaar met school. Iedereen is arm in jouw omgeving. Je haat dierenleed en houdt van zeehonden, maar je weet dat je geld voor je familie kunt verdienen door te koken voor de mensen die ieder jaar op de zeehonden jagen. Wat zou jij doen? Wat kunnen de gevolgen zijn van jouw beslissingen? Duivelse dilemma s discussiepunten Supermodel Wat zal er gebeuren als het inspirerende model het zeehondenbont zal dragen en als ze bekend is geworden haar positie gaat gebruiken in een campagne tegen zeehondenbont? Inheems persoon Wat zal gebeuren als de inheemse persoon en zijn gemeenschap stoppen met het jagen op zeehonden? Hoe zal dit hun tradities en levensstijl beïnvloeden? Wat zal er gebeuren als het inheemse persoon blijft jagen op zeehonden en ze gaat verkopen aan commerciële organisaties die al langere tijd in dat gebied jagen? Vissers Op welke manier kunnen vissers bewijs vergaren dat zeehonden geen invloed hebben op de visstand, maar dat het een veel ingewikkelder onderwerp is? Wat zal er gebeuren als de vissers zoveel zeehonden bejagen als ze maar kunnen? Actievoerder voor dierenwelzijn Als de actievoerder deze baan zou accepteren, wat zal dan het effect zijn op zijn toekomstige carrière en zijn relatie met collega s? Hoe kan de actievoerder blijven werken tegen de zeehondenjacht terwijl hij ook werkt bij de overheid die pro-zeehondenjacht is? Tiener Wat zal het effect op de tiener zijn als zij de baan accepteert? Hoe zullen familie en vrienden deze beslissing beoordelen? Hoe kan de tiener de zeehonden helpen? Aanvullende activiteiten Vraag de leerlingen op internet materiaal te verzamelen dat gaat over belangengroepen die tegen de zeehondenjacht zijn. Vraag de leerlingen een evaluatie te schrijven, waarin zij in heldere woorden 3 redenen aangeven die de noodzaak van de zeehondenjacht weerleggen. 5 IFAW/Mark Hayes Fisher

6 Sectie 3 - Opmerkingen voor leraren IFAW Zeehonden en de wet Deze sectie kan onderverdeeld worden in drie activiteiten Leerdoelen Leerlingen leren: nadenken over sociale, morele en politieke dimensies van dierenwelzijn; de noodzaak van internationale organisaties voor het aanpakken van internationale onderwerpen; de rol die mensen spelen bij het creëren van sociale druk die uitgeoefend kan worden door een individu en/of een groep; over de rol van de publieke opinie in de politiek en het beïnvloeden van de agenda van politici; het verschil tussen nationale en internationale wetgeving. Resultaten Studenten zullen: redenen ontdekken waarom sommige onderwerpen benaderd dienen te worden door middel van internationale samenwerking; kennis nemen en beschrijven van de rol van non-profit organisaties en actiegroepen die internationaal georiënteerd zijn. Tevens maken leerlingen kennis met de samenwerking met overheden in het bijzonder de ontwikkeling van wetten. het verschil begrijpen tussen nationale en internationale wetgeving. Hulpmiddelen Je hebt nodig: pagina van de Animal Action Week brochure Op de Bres voor Zeehonden ; toegang tot het internet of prints van websites opgesomd in deze sectie; fotokopie van Nederland zegt NEE tegen de zeehondenjacht op pagina 8. Activiteit 1 Zet de leerlingen aan tot een discussie over international en nationale wetgeving; Vraag leerlingen na te denken over het internationale karakter van de zeehondenjacht en de relatie die deze jacht heeft met wetgeving. Op pagina 10 en 11 van de brochure is bruikbare informatie te vinden. Aandachtspunten van wetgeving hieronder een samenvatting: De Britse wetgeving zegt dat zeehonden bejaagd mogen worden als ze verstrikt raken in visnetten of als ze simpelweg leven in een gebied waar visserij plaats vindt. De Canadese overheid beslist ieder jaar hoeveel zeehonden gedood mogen worden. De Canadese overheid zegt ook dat zadelrobben bejaagd mogen worden als ze 14 dagen oud zijn. Het is illegaal om bont van white coats te importeren in de Europese Unie. De mediterrane monniksrob is zo zeldzaam dat ze beschermd zijn door internationale wetgeving, Europese wetgeving en Griekse wetgeving. Het is legaal om op zeehonden te jagen in Namibië, Rusland, Groenland en Noorwegen. In Australië is het illegaal om zeehonden te doden maar desondanks worden ze nog steeds dood geschoten door vissers. Internationale samenwerking is belangrijk om er zeker van te zijn dat verschillende landen niet een bepaalde populatie/diersoort bejagen totdat deze is uitgestorven. Het is illegaal om zeehondenhuiden en andere zeehondenproducten in de VS te importeren. 6 Referentiepunt Internationale wetgeving: een framewerk van regels die tot stand zijn gekomen door gebruiken en overeenkomsten en erkend worden door landen als bindend in relatie tot elkaar. Nationale wetgeving: Een framewerk van regels speciaal voor individuele landen.

7 Zeehonden en de wet Activiteit 2 Houd een debat of discussie over enkele kwesties behorende bij de problematiek rond de jacht op zeehonden. Het onderwerp is uiteraard geheel aan te passen aan het niveau van de leerlingen. Hang teksborden Eens/Oneens op twee tegenover elkaar gelegen wanden van het lokaal, met een flinke ruimte ertussen. Lees de hieronder geschreven stellingen voor. Vraag de leerlingen om na het voorlezen van elke stelling onder het tekstbord van hun keuze te gaan staan. Vraag na elke stelling aan enkele leerlingen waarom ze daar zijn gaan staan. Het aanhoren van de mening van anderen kan leerlingen van gedachten doen veranderen en zorgen dat sommigen onder een ander tekstbord gaan staan. Vraag de klas ten slotte welke conclusies ze hebben getrokken. Zijn ze op bepaalde punten van gedachten veranderd door de discussie? Hoe zouden zij het nut van deze oefening samenvatten? De stellingen: 1. De jacht op zeehonden moet stoppen omdat deze jacht wreed is; 2. Omdat zeehonden niet gedood worden om opgegeten te worden mag er niet op ze gejaagd worden; 3. Een kleinschaligere jacht op zeehonden leidt tot minder protesten; 4. Als de jacht op zeehonden niet stopt moet de rest van de wereld geen producten meer kopen die van zeehonden zijn gemaakt; 5. Mensen die in gebieden wonen waar zeehonden leven, zouden alleen op zeehonden moeten jagen om in hun eigen onderhoud te voorzien en geen zeehonden moeten afschieten om de producten te verkopen; 6. Bont is een onnodig luxeproduct en hiervoor zijn genoeg alternatieven; 7. Doordat de mens heel veel vis uit de zee wegvangt blijft er niet genoeg vis over voor de zeehond. Opdrachten voor leerlingen Schrijf een brief naar de Tweede Kamer Mede door de inspanningen van het IFAW heeft de Europese Gemeenschap in de jaren tachtig een importverbod afgekondigd op zeer jonge zeehonden. Dit importverbod leidde tot een jachtverbod op zeer jonge zeehonden in Canada. In december 2005 hebben Joanneke Kruijsen (PvdA) en Janneke Snijder-Hazelhoff (VVD) op 20 december 2005 een wetsvoorstel ingediend voor een invoerverbod van zeehondenproducten. De leerlingen kunnen helpen dit voorstel kracht bij te zetten. Het is belangrijk uw leerlingen te laten beseffen dat hun inbreng in de politiek van waarde is. Laat ze daarom een brief schrijven aan de voorzitter van Tweede Kamer, waarin ze beschrijven waarom ze bezorgd zijn over de jacht op zeehonden zoals die vandaag de dag plaatsvindt. Op deze manier kunnen de leerlingen, politici ertoe zetten de wet aan te nemen. Stuur deze brieven naar: IFAW, AAW Brief Tweede Kamer Javastraat AR Den Haag Wij zullen er zorg voor dragen dat de brieven aan de juiste Tweede Kamerleden overhandigd worden. IFAW/Stewart Cook 7

8 - en onwaarheden over de Canadese commerciële zeehondenjacht Wordt de jacht gevoerd op babyzeehonden? Canadese overheid: Nee, de jacht wordt gevoerd op volwassen, geheel onafhankelijke dieren; op whitecoats is immers sinds de jaren 80 een jachtverbod. IFAW: Ja, een zadelrob mag wettelijk gezien gedood worden wanneer ze hun witte vachtje hebben verloren en dat is al vanaf 12 dagen. 96,6% van de gedode dieren zijn jonger dan drie maanden, baby s dus... Is de jacht een bedreiging voor de populatie? Canadese overheid: Nee, volgens laatste telling zijn er 5,8 miljoen zeehonden, dus een gezonde populatie. IFAW: Ja,van 2003 t/m 2005 zijn er een miljoen zeehonden gedood. De populatie kan deze grootschalige en niet-duurzame jacht niet aan. Daarnaast hanteert Canada bij vaststelling van het quotum niet het zg. voorzorgsprincipe - er wordt geen rekening gehouden met duurzame dier- en natuurbescherming. Hebben de zeehonden ervoor gezorgd dat de kabeljauw nu bedreigd is? Canadese overheid: Ja, daarom moeten wij de natuur in balans brengen. IFAW: Nee, menselijke overbevissing zorgt ervoor dat vele vissen bedreigd zijn of zijn uitgestorven! Is de jacht humaan? Canadese overheid: Ja, de jacht is humaan en gereguleerd. IFAW: Nee,de jacht is onaanvaardbaar wreed en wordt niet goed gecontroleerd. Het IFAW heeft bewijs van de wreedheid op videobanden en in rapporten van onafhankelijke dierenartsen, maar hier doet de overheid niet veel mee. Wordt de commerciële jacht gevoerd door de oorspronkelijke (Inuit en Indianen) bevolking? Canadese overheid: Ja, de jagers bestaan voor een groot deel uit Inuit en Indianen. IFAW: Nee, de commerciële jacht wordt voor 98,4% door de niet-oorspronkelijke bevolking uitgevoerd. Het IFAW is niet tegen de jacht van de Inuit- en Indianen om in eigen onderhoud te voorzien.wij zijn tegen de commerciële, geïndustrialiseerde jacht door wie dan ook. Is de commerciële zeehondenjacht een inkomstenbron voor veel jagers? Canadese overheid: Ja, jagers zijn voor hun levensonderhoud afhankelijk van de jacht. IFAW: Per jaar worden vergunningen afgegeven, maar vissers maken hier gebruik van.voor deze vissers is dit een bijverdienste van zo n 1.000,- per jaar. Dat is 5% van hun totale inkomsten. Worden alle lichaamsdelen van de zeehond gebruikt? Canadese overheid: Ja. IFAW: Nee, de huiden en de penis worden gebruikt, maar het vlees blijft op het ijs achter.

Op de Bres. voor Zeehonden. 7 dagen die de wereld kunnen veranderen. IFAW Animal Action Week 2006 2-8 Oktober

Op de Bres. voor Zeehonden. 7 dagen die de wereld kunnen veranderen. IFAW Animal Action Week 2006 2-8 Oktober Op de Bres voor Zeehonden 7 dagen die de wereld kunnen veranderen IFAW Animal Action Week 2006 2-8 Oktober Het verhaal van de zeehond IFAW/Stewart Cook Wetenschappers denken dat zeehonden geëvolueerd zijn

Nadere informatie

Afsluitende les. Leerlingenhandleiding. Proefdieren, overbodig of hoognodig?

Afsluitende les. Leerlingenhandleiding. Proefdieren, overbodig of hoognodig? Afsluitende les Leerlingenhandleiding Proefdieren, overbodig of hoognodig? Inleiding Hoewel bijna iedereen wel een beeld heeft van proefdieren en wat er in het verleden wellicht mee gedaan is, weet bijna

Nadere informatie

WIE GOED ONTMOET DISCUSSIELES OVER EEN MAATSCHAPPELIJK DILEMMA DAT GEPAARD GAAT MET DIEPE HERSENSTIMULATIE

WIE GOED ONTMOET DISCUSSIELES OVER EEN MAATSCHAPPELIJK DILEMMA DAT GEPAARD GAAT MET DIEPE HERSENSTIMULATIE WIE GOED ONTMOET DISCUSSIELES OVER EEN MAATSCHAPPELIJK DILEMMA DAT GEPAARD GAAT MET DIEPE HERSENSTIMULATIE 1 INLEIDING Ontwikkelingen in wetenschap en techniek leiden soms tot maatschappelijke vraagstukken

Nadere informatie

Vragenlijst: Wat vind jij van je

Vragenlijst: Wat vind jij van je Deze vragenlijst is bedacht door leerlingen. Met deze vragenlijst kunnen leerlingen er zelf achter kunnen komen wat andere leerlingen van hun school vinden. De volgende onderwerpen komen langs: Sfeer op

Nadere informatie

Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!

Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Haring! Verse haring! Wie maakt me los! Ik heb verse haring! Ha... ja, nou heb ik jullie aandacht, hè? Sorry, ik ben uitverkocht. Vandaag geen haring

Nadere informatie

BIJLAGEN LESPAKKET 1.2

BIJLAGEN LESPAKKET 1.2 BIJLAGEN LESPAKKET 1.2 BIJLAGE 1 A4 BLADEN THEMA S BIJLAGE 2 DOMINO EMOTIES BIJLAGE 3 MATCHING OEFENING GEVOELENS BIJLAGE 4 VRAGENLIJST FILM BIJLAGE 5 VRAGENSTROOKJES HOEKENWERK BIJLAGE 6 ANTWOORDENBLAD

Nadere informatie

Ik weet dat mijn gegevens anoniem zullen worden toegevoegd aan een databestand dat voor wetenschappelijke doeleinden gebruikt wordt.

Ik weet dat mijn gegevens anoniem zullen worden toegevoegd aan een databestand dat voor wetenschappelijke doeleinden gebruikt wordt. Toestemmingsverklaring: Ik heb informatie gekregen over de inhoud, methode en het doel van het onderzoek. Ik weet dat de gegevens en resultaten van het onderzoek alleen anoniem en vertrouwelijk gebruikt

Nadere informatie

Ik ben het Net. Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! VISSERIJ 7 8 GROEP. Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer.

Ik ben het Net. Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! VISSERIJ 7 8 GROEP. Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. VISSERIJ Ik ben het Net Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Aangeboden door Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. www.eu.nl -> onderwijs Europese Unie Haring! Verse

Nadere informatie

RESULTATEN GROOT WILD ENQUETE

RESULTATEN GROOT WILD ENQUETE RESULTATEN GROOT WILD ENQUETE 1 Uitkomsten van de Groot Wild enquête Dank u wel! In 2013 organiseerde Natuurmonumenten een landelijke ledenraadpleging over het beheer van wilde dieren zoals edelherten,

Nadere informatie

> NASLAG WERKWINKEL LEERLINGEN IN DE SCHOOLRAAD Studiedag Leerlingen en school: partners in crime? 24-04-3013

> NASLAG WERKWINKEL LEERLINGEN IN DE SCHOOLRAAD Studiedag Leerlingen en school: partners in crime? 24-04-3013 > NASLAG WERKWINKEL LEERLINGEN IN DE SCHOOLRAAD Studiedag Leerlingen en school: partners in crime? 24-04-3013 Leerlingen uit het secundair onderwijs mogen vertegenwoordigd zijn als partner op de schoolraad.

Nadere informatie

ZEEHONDEN(JACHT) Doelgroep Leerlingen van de groepen 7 en 8 (10-12 jaar)

ZEEHONDEN(JACHT) Doelgroep Leerlingen van de groepen 7 en 8 (10-12 jaar) 31 maart Inleiding Zeehonden zijn een belangrijk symbooldier van de dierenbescherming, in het bijzonder de bescherming tegen de jacht op bont. De zeehond komt ook in Nederland voor, met name op de Waddeneilanden.

Nadere informatie

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN WERKDOCUMENT VAN DE DIENSTEN VAN DE COMMISSIE. Begeleidend document bij het voorstel voor een

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN WERKDOCUMENT VAN DE DIENSTEN VAN DE COMMISSIE. Begeleidend document bij het voorstel voor een COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN Brussel, 23.7.2008 SEC(2008) 2291 WERKDOCUMENT VAN DE DIENSTEN VAN DE COMMISSIE Begeleidend document bij het voorstel voor een VERORDENING VAN HET EUROPEES PARLEMENT

Nadere informatie

LESBRIEF. Laat uw leerlingen 10 minuten lezen in 7Days. Uw leerlingen mogen zelf weten welke artikelen ze deze 10 minuten lezen.

LESBRIEF. Laat uw leerlingen 10 minuten lezen in 7Days. Uw leerlingen mogen zelf weten welke artikelen ze deze 10 minuten lezen. Vrijdag 4 juni 2015 Artikelen: Alle artikelen - 7Days week Inhoud: Leerlingen leren om kritisch te kijken naar de actuele artikelen in 7Days. Leerlingen leren standpunten en argumenten te herkennen. Leerlingen

Nadere informatie

LEVENDE OCEANEN DOCENTENHANDLEIDING

LEVENDE OCEANEN DOCENTENHANDLEIDING LEVENDE OCEANEN DOCENTENHANDLEIDING Leuk dat je aan de slag gaat met het lesmateriaal van Greenpeace! Leerlingen verwerven inzicht in de oceaanproblematiek en ontdekken wat ze hier zelf aan kunnen doen.

Nadere informatie

Drie massagraven voor de Nederlandse kust

Drie massagraven voor de Nederlandse kust Nederlandse kust biologie van Learning by Action en Stichting De Noordzee deze les werd mogelijk gemaakt door het Prins Bernard Cultuurfonds Doel Materialen Vak Niveau Duur Werkwijze De leerlingen kunnen

Nadere informatie

Schoolexamen Verzorgingsstaat

Schoolexamen Verzorgingsstaat Schoolexamen Verzorgingsstaat Maatschappijleer HAVO Juni 2014 Werkwijze Stap 1 Stap 2 Stap 3 Stap 4 Stap 5 Lees de vier opdrachten goed door. Kies één van de vier opdrachten uit die je gaat maken voor

Nadere informatie

Introductie. Onzichtbaar op internet. GEMAAKT DOOR: Redactie i-respect. ONDERWERP: Communiceren. DOEL: Spelen met identiteit

Introductie. Onzichtbaar op internet. GEMAAKT DOOR: Redactie i-respect. ONDERWERP: Communiceren. DOEL: Spelen met identiteit Onzichtbaar op internet introductie GEMAAKT DOOR: Redactie i-respect ONDERWERP: Communiceren DOEL: Spelen met identiteit DOELGROEP: 13-14 jaar, onderbouw voortgezet onderwijs KORTE BESCHRIJVING: Deze les

Nadere informatie

Naast onze vreugde daarover zijn er echter ook een aantal kanttekeningen te plaatsen die ik aan de indieners van het wetsvoorstel wil voorleggen.

Naast onze vreugde daarover zijn er echter ook een aantal kanttekeningen te plaatsen die ik aan de indieners van het wetsvoorstel wil voorleggen. Voorzitter, Ik beschouw het als een bijzonder voorrecht om vandaag een bijdrage te mogen leveren aan een mijlpaal in het werk dat ik bij stichting Bont voor Dieren begon, namelijk bewustwording van welke

Nadere informatie

Ik geloof, geloof ik. Levensbeschouwelijk dossier Griftland college Bovenbouw. Mijn naam en klas:

Ik geloof, geloof ik. Levensbeschouwelijk dossier Griftland college Bovenbouw. Mijn naam en klas: Ik geloof, geloof ik Levensbeschouwelijk dossier Griftland college Bovenbouw Mijn naam en klas: Bezinningsmomenten In de godsdienstlessen stonden de afgelopen jaren verhalen centraal en de verschillende

Nadere informatie

DE ZEE IS OOK. TOOLKIT: TIPS & IDEEëN VOOR VRIJWILLIGERS. GP/Amendolia

DE ZEE IS OOK. TOOLKIT: TIPS & IDEEëN VOOR VRIJWILLIGERS. GP/Amendolia DE ZEE IS OOK TOOLKIT: TIPS & IDEEëN VOOR VRIJWILLIGERS GP/Amendolia Wilkins/GP Deze toolkit is voor alle Greenpeace-vrijwilligers. Hij bevat tips en ideeën om met het onderwerp levende oceanen aan de

Nadere informatie

Welkom bij het IFAW Animal Action lesprogramma

Welkom bij het IFAW Animal Action lesprogramma Welkom bij het IFAW Animal Action lesprogramma DEZE MAAND IN HET SPOTLICHT: OLIFANTEN Olifantenvrouwtjes en hun dochters brengen hun hele leven samen door. Als er gevaar dreigt, maken de volwassen olifanten

Nadere informatie

Een handboek voor het helpen van haaien

Een handboek voor het helpen van haaien Een handboek voor het helpen van haaien Eerst roofdier nu prooi Wist jij dat... Oost west, thuis best! In de Noordzee en de andere zeeën van Europa wonen wel 130 verschillende soorten haaien en hun neefjes,

Nadere informatie

Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis (dubbele les) Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis voorbereiding. Leerkrachtinformatie

Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis (dubbele les) Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis voorbereiding. Leerkrachtinformatie Leerkrachtinformatie (dubbele les) Lesduur: 2 x 50 minuten (klassikaal) Introductie van de activiteit 1. Deze klassikale les bestaat uit twee delen: Voorbereiding Uitvoering voorbereiding Lesduur: 50 minuten

Nadere informatie

VERZAMELKAART. zadelrob. Pagophilus groenlandicus

VERZAMELKAART. zadelrob. Pagophilus groenlandicus VERZAMELKAART zadelrob Er worden drie afzonderlijke populaties zadelrobben onderscheiden, op basis van de plaats waar ze zich voortplanten: de Noordwest-Atlantische populatie, de populatie in de Groenlandzee,

Nadere informatie

Een bespreking voorbereiden, notuleren en voorzitten

Een bespreking voorbereiden, notuleren en voorzitten OPDRACHTFORMULIER Een bespreking voorbereiden, notuleren en voorzitten Naam student: Datum: 1 Lees het handelingsformulier van deze vaardigheid en noteer vragen en opmerkingen. Bespreek deze met een medestudent

Nadere informatie

Strategisch plan Januari 2012

Strategisch plan Januari 2012 Strategisch plan Januari 2012 BEGINSELEN Onze visie: Ons staat een wereld voor ogen, waarin dieren respect en bescherming genieten. Onze missie: Het IFAW redt en beschermt dieren over de hele wereld. Onze

Nadere informatie

Wij menen het! Vertel de leerlingen dat je een brief hebt gekregen van een aantal onderzoekers die hulp nodig hebben.

Wij menen het! Vertel de leerlingen dat je een brief hebt gekregen van een aantal onderzoekers die hulp nodig hebben. Action 2015 3de graad Voor je begint Wij menen het! Verdeel het bord in 2 Print de brief van de onderzoekers Print het verhaal van Samuel of toon het op het smartboard Print de probleemkaartjes en knip

Nadere informatie

- het lezen van het boek van Soldaat van Oranje en het maken van de literatuurwijzer het bekijken van de film Soldaat van Oranje;

- het lezen van het boek van Soldaat van Oranje en het maken van de literatuurwijzer het bekijken van de film Soldaat van Oranje; LESSUGGESTIES blijkt de blijvende grote interesse van scholieren voor de Tweede Wereldoorlog. Zij geven aan vooral gegrepen te worden door persoonlijke verhalen, gekoppeld aan inzet van hedendaagse middelen.

Nadere informatie

Onderhandelen en afspraken maken

Onderhandelen en afspraken maken OPDRACHTFORMULIER Onderhandelen en afspraken maken Naam student: Datum: 1 Lees het handelingsformulier van deze vaardigheid en noteer vragen en opmerkingen. Bespreek deze met medestudenten of je docent.

Nadere informatie

BEÏNVLOEDINGSSTIJLEN. Tegenbewegende stijlen. Meebewegende stijlen. = duwen = trekken. evalueren aansporen en onder druk zetten

BEÏNVLOEDINGSSTIJLEN. Tegenbewegende stijlen. Meebewegende stijlen. = duwen = trekken. evalueren aansporen en onder druk zetten BEÏNVLOEDINGSSTIJLEN Er zijn verschillende beïnvloedingsstijlen te onderscheiden. De stijlen kunnen worden onderverdeeld in: TEGENBEWEGENDE STIJLEN MEEBEWEGENDE STIJLEN = duwen = trekken Tegenbewegende

Nadere informatie

Hoe gaat het met je studie?

Hoe gaat het met je studie? 195 195 HOOFDSTUK 12 Hoe gaat het met je studie? WOORDEN 1 Kies uit: onvoldoende controleren gymnastiek mening huiswerk 1 Heb je je al gemaakt? 2 Ik was op school niet zo goed in. Ik vond sport niet leuk.

Nadere informatie

Discussie: Start de les door de volgende stelling op het bord te schrijven:

Discussie: Start de les door de volgende stelling op het bord te schrijven: Lesbrief 1 Introductie auteursrecht Voorbereiding Doelen: - De leerlingen worden zich bewust van het bestaan en het belang van auteursrecht en leren verschillende begrippen rondom auteursrecht kennen.

Nadere informatie

1) De ongelovige is blind gemaakt door Satan (2 Korintiërs 4:4).

1) De ongelovige is blind gemaakt door Satan (2 Korintiërs 4:4). BIJBELSTUDIES VOOR JONGE GELOVIGEN LES 4 Les 4 - Redding: Waarom is het voor ieder mens nodig om gered te worden? In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling Dag 1 1) De ongelovige

Nadere informatie

De mensen die op de Veluwe wonen, hebben géén natuurlijke vijanden. En toch worden ze niet bejaagd, gelukkig ook maar!

De mensen die op de Veluwe wonen, hebben géén natuurlijke vijanden. En toch worden ze niet bejaagd, gelukkig ook maar! Beste mensen, Allemaal heel hartelijk welkom bij dit demonstratieve werkbezoek van de Partij voor de Dieren en PINK aan Nunspeet. Er speelt iets bijzonders op de Veluwe, en vooral in Nunspeet en omstreken.

Nadere informatie

Oprechte bezorgdheid over het voortbestaan van vele kangoeroe- en wallaby soorten

Oprechte bezorgdheid over het voortbestaan van vele kangoeroe- en wallaby soorten Oprechte bezorgdheid over het voortbestaan van vele kangoeroe- en wallaby soorten Kangoeroes werden door de Britse wereldreiziger James Cook in 1770 ontdekt. Drie jaar later bracht hij de eerste levende

Nadere informatie

Samenvatting van de enquête over de screening (53 reacties)

Samenvatting van de enquête over de screening (53 reacties) Samenvatting van de enquête over de screening (53 reacties) Juni 2014 Wat is de leeftijd van je leerling? jonger dan 13 4 8 13 5 9 14 17 32 15 12 23 16 3 6 17 10 19 18 1 2 19 1 2 ouder dan 19 0 0 Is de

Nadere informatie

Handboek Politiek. Derde Kamer der Staten-Generaal

Handboek Politiek. Derde Kamer der Staten-Generaal Handboek Politiek Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid van de Derde Kamer der Staten-Generaal, Gefeliciteerd! Deze week ben jij een politicus. Je gaat samen met je klasgenoten discussiëren over

Nadere informatie

Dag van Respect & PABO. DOE MEE met de Dag van Respect 8 November 2012

Dag van Respect & PABO. DOE MEE met de Dag van Respect 8 November 2012 Dag van Respect & PABO DOE MEE met de Dag van Respect 8 November 2012 Beste Pabo-studenten, Elk jaar ontwikkelt Stichting Dag van Respect nieuw lesmateriaal over respect. Respect voor jezelf, Respect voor

Nadere informatie

WAARDE VAN ADVIES - 2013 DE WAARDE VAN ADVIES VAN INTERMEDIAIRS. Avéro Achmea P13628

WAARDE VAN ADVIES - 2013 DE WAARDE VAN ADVIES VAN INTERMEDIAIRS. Avéro Achmea P13628 WAARDE VAN ADVIES - 2013 DE WAARDE VAN ADVIES VAN INTERMEDIAIRS P13628 INHOUDSOPGAVE KARAKTERISTIEKEN CONCLUSIE WAARDE VAN ADVIES KARAKTERISTIEKEN ONDERZOEKSOPZET CONCLUSIE CONCLUSIES DE WAARDE VAN ADVIES

Nadere informatie

Cynthia A.M. Slomp I.S.M. Brede School Emmen

Cynthia A.M. Slomp I.S.M. Brede School Emmen Cynthia A.M. Slomp I.S.M. Brede School Emmen De doelstelling van Sociaal Weerbaar is het versterken van de sociale weerbaarheid van kinderen, binnenschools binnenschools maar ook buiten de school. Weerbaarheid

Nadere informatie

Kop. Romp. Lesbrief Seksualiteit Leerjaar 1-Profiel1,2,3

Kop. Romp. Lesbrief Seksualiteit Leerjaar 1-Profiel1,2,3 Lesbrief Seksualiteit Leerjaar 1-Profiel1,2,3 Tijd: 50 minuten Voorbereiding: op www.meerdanliefde.nl is veel informatie te vinden in redelijk eenvoudige taal. Ook in het App Note Mouse draaiboek staan

Nadere informatie

Drie massagraven voor de Nederlandse kust

Drie massagraven voor de Nederlandse kust Nederlandse kust geschiedenis van Learning by Action en Stichting De Noordzee deze les werd mogelijk gemaakt door het Prins Bernard Cultuurfonds Doel Materialen Vak Niveau Duur Werkwijze De leerlingen

Nadere informatie

Voorstelling Onafhankelijk leven

Voorstelling Onafhankelijk leven Voorstelling Onafhankelijk leven Inhoudsopgave 1. Wat is Onafhankelijk leven?... 3 2. Waarom is Onafhankelijk Leven belangrijk?... 4 3.1. Met een persoonlijk assistentie budget (PAB) kan je onafhankelijk

Nadere informatie

De eigen grenzen bewaken

De eigen grenzen bewaken 1 1 1 1 1 0 1 0 Opdrachtformulier De eigen grenzen bewaken Naam student: Datum: 1 Lees het handelingsformulier van deze vaardigheid en noteer vragen en opmerkingen. Bespreek deze met medestudenten of je

Nadere informatie

Programma Maak van je Pensioen een Succes. Persoonlijk rapport voor Jan Voorbeeld

Programma Maak van je Pensioen een Succes. Persoonlijk rapport voor Jan Voorbeeld Programma Maak van je Pensioen een Succes Persoonlijk rapport voor Jan Voorbeeld LET OP! Dit rapport toont slechts delen van het persoonlijk rapport behorend bij het programma Maak van je Pensioen een

Nadere informatie

1red , NOS, Gesprek met de minister-president, Ned.2, uur

1red , NOS, Gesprek met de minister-president, Ned.2, uur 1red18248 29-06-2007, NOS, Gesprek met de minister-president, Ned.2, 22.50 uur MINISTER-PRESIDENT BALKENENDE, NA AFLOOP VAN DE MINISTERRAAD, OVER HET ONDERZOEK NAAR EVENTUELE VERLENGING VAN DE MISSIE IN

Nadere informatie

Europese opinie over diergebruik en -handel Een enquête onder 2407 inwoners van zes Europese landen April 2014

Europese opinie over diergebruik en -handel Een enquête onder 2407 inwoners van zes Europese landen April 2014 Europese opinie over diergebruik en -handel Een enquête onder 2407 inwoners van zes Europese landen April 2014 1 Steekproefsamenstelling en methodologie Abacus Data heeft zojuist een enquête afgenomen

Nadere informatie

Instructie voor leerlingen.. 5. Gebruik van de lesbrieven. 6. Lesbrief: Wat wil je zijn en worden.. 7. Wat wil je zijn en worden.

Instructie voor leerlingen.. 5. Gebruik van de lesbrieven. 6. Lesbrief: Wat wil je zijn en worden.. 7. Wat wil je zijn en worden. VOORBEELD DE KLAS ALS TEAM (LEERLINGENBOEK) INHOUDSOPGAVE Instructie voor leerlingen.. 5 Gebruik van de lesbrieven. 6 Lesbrief: Wat wil je zijn en worden.. 7 Wat wil je zijn en worden. 11 Wat wil je zijn

Nadere informatie

WIE GOED ONTMOET - LESMATERIAAL BIOLOGIE WIE GOED ONTMOET DISCUSSIELES OVER EEN MAATSCHAPPELIJK DILEMMA DAT GEPAARD GAAT MET DIEPE HERSENSTIMULATIE

WIE GOED ONTMOET - LESMATERIAAL BIOLOGIE WIE GOED ONTMOET DISCUSSIELES OVER EEN MAATSCHAPPELIJK DILEMMA DAT GEPAARD GAAT MET DIEPE HERSENSTIMULATIE WIE GOED ONTMOET DISCUSSIELES OVER EEN MAATSCHAPPELIJK DILEMMA DAT GEPAARD GAAT MET DIEPE HERSENSTIMULATIE 1 INLEIDING Ontwikkelingen in wetenschap en techniek leiden soms tot maatschappelijke vraagstukken

Nadere informatie

5. Hoe komt het dat de brulkikker niet meer in Nederland voorkomt?

5. Hoe komt het dat de brulkikker niet meer in Nederland voorkomt? Lesbrief Help, een brulkikker! Wat weet je al? 1. Welke namen zijn genoemd voor deze kikker? 2. Wat eet deze kikker? 3. Waar komt deze kikker van oorsprong vandaan? 4. Hoe is deze kikker in Nederland gekomen?

Nadere informatie

Werkstuk wizard Hulpvragen

Werkstuk wizard Hulpvragen Hulpvragen Hulpvragen dieren Waarnemen Hoe ziet het dier eruit? Hoe beweegt het dier? Welke geluiden maakt het dier? Hoe voelt het dier aan? Hoe reageert het dier op je? Hoe neemt het dier waar? Leven

Nadere informatie

Ik ben het Net. Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!. VISSERIJ 5 6 GROEP. Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer.

Ik ben het Net. Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!. VISSERIJ 5 6 GROEP. Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. VISSERIJ Ik ben het Net Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!. Aangeboden door Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. www.eu.nl -> onderwijs Europese Unie Haring! Verse

Nadere informatie

EXAMENPROJECT NEDERLANDS 5TSO ARGUMENTEREN EN DEBATTEREN

EXAMENPROJECT NEDERLANDS 5TSO ARGUMENTEREN EN DEBATTEREN EXAMENPROJECT NEDERLANDS 5TSO ARGUMENTEREN EN DEBATTEREN N. Gheerolfs/ L. Eeckhout/ T. De Man/ N. De Vleeschauwer 1 Examenproject semester 2 5TSO Argumenteren en debatteren Met deze bundel bereid je je

Nadere informatie

Opdracht 1b. Welk soort afval is het meest schadelijk voor de natuur?

Opdracht 1b. Welk soort afval is het meest schadelijk voor de natuur? Opdracht 1a. In de tabel hieronder staan een aantal materialen. Bedenk per type materiaal 3 soorten afval die je tegenkomt onderweg naar school of op het schoolplein. Zoek per categorie van 1 soort afval

Nadere informatie

Het koninkrijk van God vlakbij

Het koninkrijk van God vlakbij Het koninkrijk van God vlakbij Dit werkboek is van : Cellessen voor kinderen van 8-12 jaar Serie lessen voor kleine groepen; leeftijd 8-12 jaar Lessen zijn geschreven op basis van het boek Natuurlijk BOVENnatuurlijk

Nadere informatie

Hoe gelukkig ben je? Opdracht 1

Hoe gelukkig ben je? Opdracht 1 Hoe gelukkig ben je? Geluk is een veranderlijk iets. Het ene moment kun je jezelf diep gelukkig voelen, maar het andere moment lijkt het leven soms maar een zware last. Toch is voor geluk ook een soort

Nadere informatie

Vind je eigen geld uit

Vind je eigen geld uit Geld graad 2 Vind je eigen geld uit Lesvoorbereiding Print verhaal Meneertje Yamada en de drukbezette zakenman uit en steek hem in een envelop. Print, schrijf zelf (of laat overschrijven) brief 1 van meter

Nadere informatie

- Een docent controleert of jij je huiswerk op hebt geschreven. - Je hebt aanmoediging nodig om je huiswerk te noteren.

- Een docent controleert of jij je huiswerk op hebt geschreven. - Je hebt aanmoediging nodig om je huiswerk te noteren. Schoolse competenties Competentie 1: Agendagebruik - Je schrijft je huiswerk in je agenda als dit wordt opgegeven. - Je agenda ziet er verzorgd uit. - Een docent controleert of jij je huiswerk op hebt

Nadere informatie

Workshop C Waarom is stemmen belangrijk en hoe maak ik mijn keuze?

Workshop C Waarom is stemmen belangrijk en hoe maak ik mijn keuze? Workshop C Waarom is stemmen belangrijk en hoe maak ik mijn keuze? Workshop C Waarom is stemmen belangrijk en hoe maak ik mijn keuze? Korte omschrijving workshop In deze workshop ontdekken de deelnemers

Nadere informatie

De orka. De geschiedenis van de orka. Kenmerken van de orka

De orka. De geschiedenis van de orka. Kenmerken van de orka De orka De orka is de grootste soort uit de familie van de dolfijnen. De orka heeft een gezet lichaam, met een stompe snuit. Het dier heeft één spuitgat, en grote peddelvormige buikvinnen. Wil je zelf

Nadere informatie

Draaiboek voor een gastles

Draaiboek voor een gastles Draaiboek voor een gastles Dit draaiboek geeft jou als voorlichter van UNICEF Nederland een handvat om gastlessen te geven op scholen. Kinderen, klassen, groepen en scholen - elke gastles is anders. Een

Nadere informatie

Derde Kamer. Derde Kamer. Handboek Politiek 1. der Staten-Generaal

Derde Kamer. Derde Kamer. Handboek Politiek 1. der Staten-Generaal erde Kamer Derde Kamer Kamer e Kamer Handboek Politiek 1 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid, Jij bent lid van de Derde Kamer der Staten-Generaal. Als politicus moet je natuurlijk wel verstand

Nadere informatie

WERKVORMEN MAGAZIJN. Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo

WERKVORMEN MAGAZIJN. Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo WERKVORMEN MAGAZIJN Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo Voorwoord Voor u heeft u Thema boekje 1 Wat is netwerken? Dit themaboekje is een onderdeel van de lessenserie Netwerken.

Nadere informatie

GEWONE ZEEHOND. Huiler

GEWONE ZEEHOND. Huiler GEWONE ZEEHOND Huiler Je zou het bijna niet geloven, maar een gewone zeehond is een echt roofdier! De zeehond is met zijn gestroomlijnde lichaam, speciale neus en handige snorharen helemaal aangepast op

Nadere informatie

MANTELZORG VANAF JANUARI 2015 EEN GROTERE ZORG VOOR GEMEENTEN

MANTELZORG VANAF JANUARI 2015 EEN GROTERE ZORG VOOR GEMEENTEN MANTELZORG VANAF JANUARI 2015 EEN GROTERE ZORG VOOR GEMEENTEN Veel jongeren hebben al vroeg de zorg voor een gezinslid. Maar wie zorgt er eigenlijk voor hen? De klassieke verzorgingsstaat verandert in

Nadere informatie

Beste docent, Hartelijke groet, Krista te Brake, Projectleider educatie Ja Natuurlijk Annabelle Zegers, Assistent educatie Ja Natuurlijk

Beste docent, Hartelijke groet, Krista te Brake, Projectleider educatie Ja Natuurlijk Annabelle Zegers, Assistent educatie Ja Natuurlijk Beste docent, Voorafgaand aan het museumbezoek aan Ja Natuurlijk en de eventuele workshops vragen wij u om uw leerlingen voor te bereiden. De voorbereiding vraagt 1 lesuur (de film duurt 14 minuten). Film

Nadere informatie

Praktijkwerkboek AKA. Kopieën maken... 8 In deze opdracht maak je kopieën van documenten.

Praktijkwerkboek AKA. Kopieën maken... 8 In deze opdracht maak je kopieën van documenten. Praktijkwerkboek AKA Secretariaat 1 Inhoud In het onderdeel Secretariaat leer je uitgaande brieven en e-mails verzorgen en verschillende soorten kopieën maken. Je doet de opdrachten die hieronder vetgedrukt

Nadere informatie

ZEEHONDEN informatiepakket

ZEEHONDEN informatiepakket ZEEHONDEN informatiepakket In Nederland leven zeehonden in de Noordzee en de Waddenzee. Als je met de boot naar een van de eilanden gaat, kan je ze op de zandbanken zien liggen. Op de zandbanken worden

Nadere informatie

Reflectiegesprekken met kinderen

Reflectiegesprekken met kinderen Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen

Nadere informatie

Grenzeloze vrijheid? Discussiebijeenkomst tienerclub

Grenzeloze vrijheid? Discussiebijeenkomst tienerclub Grenzeloze vrijheid? Discussiebijeenkomst tienerclub Leeftijd: 12-16 jaar Tijdsduur: 1 uur Doelen - De jongeren denken na over de betekenis van de muur tussen Israël en de Palestijnse gebieden in het dagelijks

Nadere informatie

Een nieuwe bank. Lesvoorbereiding Crisis graad 2. Verwondering

Een nieuwe bank. Lesvoorbereiding Crisis graad 2. Verwondering Een nieuwe bank Lesvoorbereiding Crisis graad 2 Voorzie speelgoed - geld, echte kleine muntstukken of print het blad met de centen. Op elk blad staan 100 centen in rijen van 10. Zo kan je gemakkelijk het

Nadere informatie

1. (DIA 2) Wie weet welke politieke partijen meedoen?

1. (DIA 2) Wie weet welke politieke partijen meedoen? HOE KIES JE OP WIE JE STEMT? (DIA 1) De deelnemers ontdekken waarom de Europese Parlementsverkiezingen voor hen belangrijk zijn. Aan de hand van actuele thema s die spelen in de EU geven deelnemers hun

Nadere informatie

LESBRIEF. Laat uw leerlingen 10 minuten lezen in 7Days. Uw leerlingen mogen zelf weten welke artikelen ze deze 10 minuten lezen.

LESBRIEF. Laat uw leerlingen 10 minuten lezen in 7Days. Uw leerlingen mogen zelf weten welke artikelen ze deze 10 minuten lezen. Vrijdag 24 april 2015 Artikelen: Alle artikelen - 7Days week Inhoud: Leerlingen leren om kritisch te kijken naar de actuele artikelen in 7Days. Leerlingen leren vragen te stellen over een bepaald onderwerp.

Nadere informatie

***I ONTWERPVERSLAG. NL In verscheidenheid verenigd NL 2015/0028(COD)

***I ONTWERPVERSLAG. NL In verscheidenheid verenigd NL 2015/0028(COD) EUROPEES PARLEMENT 2014-2019 Commissie interne markt en consumentenbescherming 31.3.2015 2015/0028(COD) ***I ONTWERPVERSLAG over het voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad

Nadere informatie

Lesbrief Dierenrechten en activisten

Lesbrief Dierenrechten en activisten Lesbrief Dierenrechten en activisten Hoe komt het toch dat er tegenwoordig zoveel publiciteit is rond dieren en hun welzijn? In de tweede kamer is met de komst van de Partij voor de Dieren nog nooit zoveel

Nadere informatie

Kijken! Kijken! Niet kopen!

Kijken! Kijken! Niet kopen! Kijken! Kijken! Niet kopen! 1. Aanzetten 1.a Kijken! Kijken! Niet kopen! Jij gaat aan de slag met het dossier Kijken! Kijken! Niet kopen!. Welke onderdelen van het dossier ga jij maken? Overleg met je

Nadere informatie

DE GEWONE ZEEHOND. Huiler

DE GEWONE ZEEHOND. Huiler DE GEWONE ZEEHOND Huiler Je gelooft het bijna niet als je in die mooie zwarte ogen kijkt, maar een gewone zeehond is een echt roofdier. Zijn scherpe tanden en gestroomlijnde lichaam zijn perfect voor het

Nadere informatie

Voorbereiding op de studiekeuzecheck 1. Lees aandachtig het meegezonden artikel. 2. Maak hiervan een samenvatting van 10 regels. 3.

Voorbereiding op de studiekeuzecheck 1. Lees aandachtig het meegezonden artikel. 2. Maak hiervan een samenvatting van 10 regels. 3. Welkom Voorbereiding op de studiekeuzecheck 1. Lees aandachtig het meegezonden artikel. 2. Maak hiervan een samenvatting van 10 regels. 3. Onderstreep de woorden waarvan je de betekenis niet weet en zoek

Nadere informatie

1waarde. SESSIE 1: IK BEN WAARDEVOL

1waarde. SESSIE 1: IK BEN WAARDEVOL 1waarde. SESSIE 1: IK BEN WAARDEVOL BENODIGD MATERIAAL: geldbiljet, Ik ben waardevol hand-outs (zie bijlage B), naamkaartjes, twee sieraden, plastic tas, chique sieradendoos, gekleurde permanent markers,

Nadere informatie

Museumexpeditie Werkboek 12-14 jaar

Museumexpeditie Werkboek 12-14 jaar Museumexpeditie Werkboek 12-14 jaar Naam: Inleiding Welkom in Natuurmuseum Fryslân. Wat leuk dat je ons museum bezoekt! Dit werkboekje leidt je rond door bijna het hele museum. Als je de bordjes van de

Nadere informatie

Polderen voor beginners

Polderen voor beginners Jongerenkamer Polderen voor beginners Voorwoord De Tweede Kamer is het hart van de Nederlandse democratie. De 150 gekozen Kamerleden gaan met elkaar en de regering in debat over de toekomst van Nederland.

Nadere informatie

Deze activiteit MOET worden voorbereid op school, anders kunnen de opdrachten tijdens de excursie niet uitgevoerd worden.

Deze activiteit MOET worden voorbereid op school, anders kunnen de opdrachten tijdens de excursie niet uitgevoerd worden. VOORBEREIDING Mens in De Maashorst Deze activiteit MOET worden voorbereid op school, anders kunnen de opdrachten tijdens de excursie niet uitgevoerd worden. De activiteit leert leerlingen wat de rol is

Nadere informatie

Groep 7/8 Rechten van het kind

Groep 7/8 Rechten van het kind Groep 7/8 Rechten van het kind Rechten van het kind GROEP 7/8 Instructie lesmateriaal Het gedicht vormt een goede introductie voor het thema Kinderrechten. Gebruik de achtergrondinformatie om meer te vertellen

Nadere informatie

Thema Informatie vragen bij een instelling

Thema Informatie vragen bij een instelling http://www.edusom.nl Thema Informatie vragen bij een instelling Lesbrief 30. Herhaling thema. Wat leert u in deze les? De woorden uit les 27, 28 en 29. Veel succes! Deze les is ontwikkeld in opdracht van:

Nadere informatie

Startopdracht. Iedereen die in Zorg en Welzijn werkt, krijgt te maken met agressie op het werk.

Startopdracht. Iedereen die in Zorg en Welzijn werkt, krijgt te maken met agressie op het werk. Agressiespel Startopdracht Iedereen die in Zorg en Welzijn werkt, krijgt te maken met agressie op het werk. Hoe vaak heb jij te maken met agressie op het werk, op een schaal van 0 (helemaal nooit) tot

Nadere informatie

Bijbel voor Kinderen. presenteert JACOB DE BEDRIEGER

Bijbel voor Kinderen. presenteert JACOB DE BEDRIEGER Bijbel voor Kinderen presenteert JACOB DE BEDRIEGER Geschreven door: E. Duncan Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: M. Kerr en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd

Nadere informatie

DOPEN. Th ema s N i e u w L e v e n M a as tri ch t. Geloven = dopen

DOPEN. Th ema s N i e u w L e v e n M a as tri ch t. Geloven = dopen Th ema s N i e u w L e v e n M a as tri ch t DOPEN Geloven = dopen Op veel plekken in de bijbel wordt gesproken over dopen. Maar als je onbekend bent met dopen, waar moet je dan beginnen? We hopen dat

Nadere informatie

Werken aan persoonlijke ontwikkeling en sturen van eigen loopbaan

Werken aan persoonlijke ontwikkeling en sturen van eigen loopbaan 08540 LerenLoopbaanBurgerschap 10-04-2008 08:28 Pagina 1 ontwikkelingsproces 1+2 1 2 3 4 5 6 7 Werken aan persoonlijke ontwikkeling en sturen van eigen loopbaan Leren, Loopbaan en Burgerschap Wat laat

Nadere informatie

narratieve zorg Elder empowering the elderly

narratieve zorg Elder empowering the elderly narratieve zorg Elder empowering the elderly huisbezoek 1: KENNISMAKING - 2 - KENNISMAKING - huisbezoek 1- a kennismaking huisbezoek 1: KENNISMAKING a vertrouwelijkheid individueel in teamverband naar

Nadere informatie

zondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar

zondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar Gemeente van de Heer Jezus Christus, Jongeren, ouderen, kinderen van God, Zoals ik voor de lezing al gezegd heb; het gaat vanmorgen niet over trouwen of getrouwd zijn, dat is alleen een voorbeeld verhaal.

Nadere informatie

Bedrijf en effecten - 3 Talenten en beroepen

Bedrijf en effecten - 3 Talenten en beroepen Klas in bedrijf www.klasinbedrijf.be Werkbladen Techniek in de klas Reëel bedrijfsbezoek Bedrijf en effecten - 3 Talenten en beroepen Peter Hantson 2013 2015 Dit materiaal is auteursrechtelijk beschermd.

Nadere informatie

Wijs Worden. werkboek. deel 1 DAMON

Wijs Worden. werkboek. deel 1 DAMON Wijs Worden werkboek deel 1 DAMON WW wb deel 1 mei2009.indd 1 5/25/09 10:33:45 AM Hoofdstuk 1 Over wat echt belangrijk is Paragraaf 1 Inleiding Opdracht 1, p.8 Hieronder staan twaalf standpunten over wat

Nadere informatie

Bewoners. Noordzee. Introductie. Als de Noordzee een paspoort zou hebben dan zou het er zo uitzien:

Bewoners. Noordzee. Introductie. Als de Noordzee een paspoort zou hebben dan zou het er zo uitzien: Gemiddelde: diepte 94 meter Oppervlak: 572.000 km2 Bodem: hoofdzakelijk zand Bewoners van de Noordzee Introductie Als de Noordzee een paspoort zou hebben dan zou het er zo uitzien: De Noordzee is natuurlijk

Nadere informatie

Beet! 1. Aanzetten. 1a. Beet! Jij gaat aan de slag met het dossier Beet!. Welke onderdelen van het dossier ga jij maken? Overleg met je docent.

Beet! 1. Aanzetten. 1a. Beet! Jij gaat aan de slag met het dossier Beet!. Welke onderdelen van het dossier ga jij maken? Overleg met je docent. 1. Aanzetten Beet! 1a. Beet! Jij gaat aan de slag met het dossier Beet!. Welke onderdelen van het dossier ga jij maken? Overleg met je docent. GA IK DOEN 2 UITNODIGING 15 minuten 3 UITZOEKEN 30 minuten

Nadere informatie

Dia 1 Introductie max. 2 minuten!

Dia 1 Introductie max. 2 minuten! 1 Dia 1 Introductie max. 2 minuten! Vertel: Deze les gaat vooral over het gebruik van sociale media. Maar: wat weten jullie eigenlijk zelf al over sociale media? Laat de leerlingen in maximaal een minuut

Nadere informatie

Luisteren en samenvatten

Luisteren en samenvatten Luisteren en samenvatten Goede communicatie, het voeren van een goed gesprek valt of staat met luisteren. Vaak denk je: Dat doe ik van nature. Maar schijn bedriegt: luisteren is meer dan horen. Vaak luister

Nadere informatie

Knabbel en Babbeltijd.

Knabbel en Babbeltijd. Knabbel en Babbeltijd. (zorg ervoor dat je deze papieren goed leest, uitprint en meeneemt naar de VBW) Het thema van deze VBW-week is Zeesterren. Het thema is de titel van de week (dus geen kreet of korte

Nadere informatie

Wat weet je al? Je gaat bekijken wat je al over de overheid weet.

Wat weet je al? Je gaat bekijken wat je al over de overheid weet. TAAK Wat heb je aan de overheid? In de taak van hoofdstuk 12 ga je ontdekken wat je aan de overheid hebt. Dat doe je in vier deeltaken: 1 Mijn sofi-nummer is 2 Moet de overheid voor werk zorgen? 3 Geen

Nadere informatie

Module 7 Staatsinrichting en rechtsstaat

Module 7 Staatsinrichting en rechtsstaat Module 7 Staatsinrichting en rechtsstaat 7.1 Onze democratie Tekst 1: Wie is de baas in Nederland? Nederland is een democratie. Dat betekent: de bevolking is de baas. Maar je kunt niet 16,7 miljoen bazen

Nadere informatie