Uitsterven of wegwezen

Transcriptie

1 Klimaatverandering 7 en 8 5 Uitsterven of wegwezen Voedselwebspel Doelen Begrippen Materialen Duur De leerlingen: kennen een aantal oorzaken waardoor dieren uitsterven of verdwijnen, waaronder de klimaatverandering. vormen zich een mening over hoe erg het is dat er dieren uitsterven of verdwijnen. de leerlingen leren dat verschillende zeedieren en planten van elkaar afhankelijk zijn, doordat ze elkaar eten. Alle dieren en planten zijn met elkaar verbonden, in een voedselweb. uitsterven, het voedselweb, migreren Voedselwebspel: bol touw platen van dieren van de zee, zie bijlage voor elke leerling een wasknijper Hinkelspel: krijtje Computers met internet om informatie op te zoeken Plaatjes bij de Quiz over klimaatverandering op Texel, zie bijlage 85 minuten Inleiding (25 minuten) Blik kort terug op de vorige les. Klimaatverandering heeft vele gevolgen. Het kan ook tot gevolg hebben dat diersoorten uitsterven of verdwijnen. Laat het volgende filmpje van Schooltv Beeldbank zien: Pinguïns en het broeikaseffect Pinguïns gaan dood door de opwarming van de aarde. Spreek het filmpje na. Wat vinden de leerlingen ervan? Welke gevolgen van klimaatverandering worden er genoemd? (De temperatuur stijgt en het gaat meer regenen.) Welk effect heeft dat op de pinguïns? Geef ook aandacht aan het feit dat het wel een filmpje is dat heel erg op het gevoel werkt. Hoe erg is het dat een pinguïn dood gaat? Hoe erg is het dat een soort uitsterft? Er zijn natuurlijk ook nog andere redenen waardoor dieren uitsterven. Wie kan er nog meer voorbeelden geven van dieren die met uitsterven bedreigd worden? Bijvoorbeeld de ijsbeer of de pandabeer. Soms sterven dieren niet meteen uit maar verdwijnen wel uit een bepaald gebied. Ook dieren dichtbij huis: huismus, egel, velduil, blauwe kiekendief, grutto. Hoe komt dat? Oorzaken kunnen bijvoorbeeld zijn: verlies van voedselgebieden, of jacht. 15

2 Hinkelspel: Teken binnen of buiten een hinkelspel met om-en-om één blokje, twee blokjes, één blokje etc. In totaal10 vakjes. Op het enkele vakje steeds op één been, op de twee met twee benen. Laat eerst een aantal leerlingen gewoon hinkelend het parcours afleggen. Zij zijn dieren die graag willen migreren. Het wordt iets te warm op de ene plek en ze willen naar een andere. Nu wordt er op één vak een snelweg neergelegd (kruis erdoor). Nu wordt het lastiger om te migreren. Laat de leerlingen hinkelen en dat ene vakje overslaan. Dan wordt er ergens een nieuw huisjespark aangelegd (twee blokjes wegkruizen). Weer hinkelen. Een cartingbaan, etc. Net zo lang tot migreren niet meer lukt. Kern (45 minuten) Speel het voedselwebspel. Neem de platen van waddieren en algen. Bespreek deze één voor één. Laat eventueel de filmpjes uit extra zien. Één van de filmpjes gaat over plankton. In het voedselketenspel hebben we het voor het gemak alleen over algen. Vraag de leerlingen wat ze al weten van de dieren. Wat zouden ze eten? Door wie zouden ze gegeten worden? Vul samen het volgende schema in op het bord: 16

3 Elke leerling is straks een waddier of alg. Ze gaan met elkaar een voedselweb vormen. Ga in de kring staan of zitten. Indien de groep groter is dan 20 leerlingen werk je in tweetallen. Twee leerlingen zijn dan één dier/plant, anders duurt het spel te lang. Iedereen hangt zijn eigen voedselweb-plaat met een knijper op zijn buik. De zeehond krijgt de bol touw in handen. Spelregels voedselketenspel: De zeehond begint. Degene die de bol touw in handen heeft mag deze doorgeven/gooien aan een ander. Daarbij gelden de volgende regels: Je wilt het liefst zelf eten. Geef het touw door aan iemand die jij eet. Zeg wat je doet: Ik ben een krab en eet Linda de kokkel. Geef het touw aan de kokkel en zeg ook de naam van degene aan wie je het touw geeft. Houd één eind van het touw vast! Je bent nu met een draad verbonden aan jouw prooi. Zo wordt het touw steeds doorgegeven. Er ontstaat in eerste instantie een voedselketen. De kokkel geeft het touw weer door aan de algen. Is het voedsel op of is er geen eten voor jou in de kring (bijv. bij algen)? Dan wordt je opgegeten. Geef het touw door aan iemand die jou eet. Zeg weer wat je doet: Ik ben een alg en wordt opgegeten door Peter de wadpier. Zo ontstaat er langzaam aan een voedselweb. Iedereen moet aan de beurt komen. Je geeft het touw aan iemand die nog niet geweest is. Kan dit niet? Dan mag iemand het touw voor de 2e keer krijgen. Einde van het spel: Iedereen is aan de beurt geweest en heeft in elk geval één keer het touw vast. Jullie zijn verbonden in een voedselweb. Bespreek dan met de leerlingen het web. Welk dier zou je het liefste willen zijn en waarom? Wat is de rol van de zeehond? Hij staat aan de top en wordt niet opgegeten in het spel. Wie zou er wel een alg willen zijn en wie niet? Waarom? De algen zijn het minst opvallend. Je ziet ze bijna niet, maar ze zijn wel heel belangrijk! Wat zou er gebeuren als er geen algen zouden zijn? Dit gaan jullie uitbeelden: Alle algen verdwijnen. Ze laten het touw los. Wat betekent dit voor de dieren? Wie geen eten meer heeft laat het touw los. Steeds meer leerlingen moeten het touw loslaten omdat ze geen eten meer hebben. Het web stort (grotendeels) in elkaar.

4 Conclusie: Alle planten en dieren in zee zijn met elkaar verbonden in een voedselweb. Valt er een plant of dier weg, dan heeft dat gevolgen voor veel andere planten en dieren. De algen hebben een hele belangrijke rol in het voedselweb. Zij staan aan de basis. Als er geen algen meer zouden zijn, zou dit zelfs voor de zeehond gevolgen kunnen hebben! De dieren moeten zich dan of aanpassen aan nieuw voedsel of ze verdwijnen naar een ander gebied of ze sterven uit... Voor trekvogels zou het een ramp zijn als ze geen voedsel meer konden vinden in de Waddenzee. Tijdens hun lange trek naar het noorden in het voorjaar, of naar het zuiden in het najaar, gebruiken ze de Waddenzee als een soort wegrestaurant. Als ze in het waddengebied aankomen hebben ze vaak al vele duizenden kilometers gevlogen. Op het wad eten ze zich helemaal vol, zodat ze weer genoeg energie hebben voor de komende vele kilometers, die ze nog te gaan hebben. Als de Waddenzee er niet meer zou zijn, is het maar de vraag of de vogels genoeg voedsel zouden kunnen vinden, om hun lange reis te overleven. Afronding (15 minuten) Bespreek met de leerlingen wat belangrijke oorzaken zijn van het verdwijnen van dieren. Denk aan het voedselwebspel, als één soort verdwijnt, verdwijnt er een ander mee. Denk aan verlies van gebieden en verlies van mogelijkheden om te migreren. Bespreek of en waarom het erg is dat er dieren uitsterven. Op zich is het misschien niet erg als er een soort uitsterft. Dat gebeurt al eeuwen. Maar misschien is het wel erg door de snelheid waarmee soorten uitsterven. Ook de hoeveelheid soorten die op dit moment uitsterven is wel hoog. En misschien is het ook wel erg door de reden waarom ze uitsterven. Het komt in veel gevallen door mensen en dus moeten wij dat als mensen ook zien te voorkomen. Speel een Quiz over klimaatverandering op Texel. Doe dit in een grote ruimte, buiten, of maak ruimte in de klas. Laat steeds een plaatje zien en lees de bijbehorden stelling voor. Als leerlingen denken dat het waar is, rennen ze naar de ene kant van de ruimte en als ze denken dat het niet waar is, naar de andere kant. Stellingen: waar of niet-waar? 1. Stelling: In 2050 zullen deze vogels niet meer voorkomen op Texel. Waar of niet waar? Waar. Ze zullen waarschijnlijk naar het noorden zijn getrokken, als dat mogelijk is. 2. Stelling: Deze vogels zullen in 2050 op Texel broeden. Waar of niet waar? Het zou kunnen dat ze hier gaan broeden. Ze komen nu in Zuid-Europa voor. 18

5 3. Stelling: In 2090 heeft Texel tropische stranden. Niet waar. Voor palmbomen en eierleggende schildpadden zal het nog een stuk warmer moeten worden. 4. Stelling: In 2100 ligt Texel in de woestijn. Niet waar. Niemand verwacht een woestijn hier. 5. Stelling: Zo zal de temperatuur op Texel veranderen. Waar. Dit is wat de wetenschappers verwachten. 6. Stelling: In 2080 ligt half Nederland onder water. Waar en niet waar. Als er iemand gek genoeg is om de dijken door te steken dan wel. Maar dat zal waarschijnlijk niet gebeuren. 7. Stelling: In 2080 zal Nederland nieuwe rivieren, meren en eilanden hebben. Ja, dat zou best kunnen. Er zijn nu al plannen. 8. Stelling: Dit zijn de Texelse producten van Waarschijnlijk niet. Dit zijn typische producten van Zuidelijke landen. Hier zal het toch wel te koud zijn om ze te kweken. 9. Stelling: In 2080 zal de zeehond uitgestorven zijn op Texel. Niet waar. De zeehond zal blijven ook als het warmer wordt. Zolang er maar vis is. 10. Stelling: In 2070 zullen dit de dieren zijn van de Texelse jungle. Niet waar. Dit zijn tropische dieren. Zo warm wordt het hier zeker niet. 11. Stelling: De jaguar zal op Texel leven in Niet waar. Alleen als je hem meeneemt naar Texel en als er genoeg ruimte en voedsel voor hem is. Het zal er warm genoeg voor zijn. 12. Stelling: In 2100, Texel zal in zee verdwenen zijn. Niet waar. De zee zal deze eeuw niet meer dan 80cm stijgen. De duinen kunnen dat aan. Extra 13. Stelling: In 2095 zullen er paalwoningen zijn op Texel. Ja hoor, als je dat leuk vindt. Noodzakelijk is het niet. Filmpjes: Voor beelden van de verschillende dieren en algen kunnen de volgende filmpjes gebruikt worden: lesmateriaal BO bovenbouw - wadden Plankton Waddenzee en trekvogels 19

6 Wadden Zeehonden lesmateriaal BO onderbouw - wadden Lopen over de bodem van de Waddenzee Creatief: Dieren zijn vaak via voedselrelaties met elkaar verbonden maar soms zijn dieren en planten op een andere manier belangrijk voor elkaar. Laat een tekening van een boom maken, individueel of in groepjes, waarin de leerlingen zoveel mogelijk voorbeelden tekenen van planten en dieren die van die boom profiteren. Wie heeft de meeste kunnen bedenken? Voorbeelden zijn: een boom met daarin een rups (die de bladeren eet), een spin die zijn web erin maakt, een vogel die erin rust/bescherming zoekt, een vogel die zijn nest erin maakt, een plant die in de schaduw groeit, mossen op de stam. klimop die tegen de stam groeit. Proefje: Evolutie van de tuinslak, via Gastles en lesmateriaal: Via - zoek onder lesmodules - planet me - module 5-8. Het is een gratis gastles met een spel over een ijsbeer en klimaatverandering. Excursie: Waddenexcursie of trekvogelexcursie in de Mokbaai. 20