Leerlijn Waddenzeeschool Basisonderwijs. Algemene uitgangspunten waddenzeeschool

Transcriptie

1 Leerlijn Waddenzeeschool Basisonderwijs Algemene doelen Waddenzeeschool Zoveel mogelijk scholieren in aanraking brengen met het Waddengebied, zowel op school als op het wad, om zo het draagvlak voor het behoud van de Waddenzee te vergroten. De toekomstige generatie bewustmaken van de Waddenzee als international natuurgebied dat de moeite waard is om te beschermen. Leerlingen leren over het ontstaan van het waddengebied, de bijzondere natuurwaarden, ontwikkeling van het landschap en de rol van de mens daarin. Bij het veldwerk staan actieve werkvormen centraal, het gaat er niet om dat de educatief medewerker zijn/haar kennis overbrengt, maar dat de leerlingen het wad beleven en geprikkeld worden om er meer over te leren, dan pas kan de educatief medewerker gericht kennis aanbieden. Daarbij verschilt de aanpak per doelgroep. Er komt een doorlopende leerlijn voor de Waddenzeeschool waarbij er gekeken wordt naar een inhoudelijke én didactische leerlijn opbouw. Bij de jongste groepen in het basisonderwijs zal het accent meer liggen op ontdekking en verwondering, bij de bovenbouw van het voortgezet onderwijs zal meer nadruk liggen op ecologische principes en eigen onderzoek. Algemene uitgangspunten waddenzeeschool Voor elke doelgroep binnen het onderwijs wordt een passend educatief programma ontwikkeld, bestaand uit lesmateriaal dat op de scholen zelf gebruikt kan worden en een bijbehorend veldwerkaanbod dat op een van de waddeneilanden kan worden uitgevoerd. De educatieve programma s sluiten aan bij de ontwikkelingsfase van kinderen. De leerlingen maken in hun eigen klas kennis met de Waddenzeeschool en bereiden zich met de docent voor op het veldwerkdeel op een van de eilanden. De leerstof moet gemakkelijk in te passen zijn in de gewone schoolpraktijk, met keuzemogelijkheden in de activiteiten. In de activiteiten zijn er verbanden met andere vakken. Voor de intermediairen (de docenten) worden trainingen aangeboden, zodat ze vertrouwd raken met de Waddenzeeschool en de mogelijkheden voor lessen op school en veldwerkprogramma s op een van de waddeneilanden. INHOUDSOPGAVE Leerlijn Basisonderwijs Groep 1 t/m 4 (jonge kinderen) Groep 5 t/m 8 (oudere kinderen) 2 4 1

2 Groep 1 t/m 4 basisonderwijs (jonge kinderen) Algemene leerdoelen Groep 1 / 2: In de natuur kennen we levende organismen, niet-levende natuur en verschijnselen, ieder met eigen eigenschappen. Levende organismes groeien en hebben voedsel nodig. Verschijnselen en objecten veranderen. Groep 3 / 4: In de verscheidenheid aan levende organismen, voorwerpen en gebeurtenissen in de natuur zit een zekere orde op basis van specifi eke kenmerken en oorzaak-gevolg relaties. Kerndoelen Basisonderwijs 39: De leerlingen leren met zorg om te gaan met het milieu. 40: De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving. 41: De leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en functie van hun onderdelen. Naast deze kerndoelen zul je in veel werkwijzen ook voldoen aan kerndoelen uit de Nederlandse taal (bijv. discussiëren, beargumenteren, verslagleggen) en rekenen/wiskunde (bijv. schattend tellen en rekenen, optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen) en bewegingsonderwijs (bijv. op een respectvolle manier aan bewegingsactiviteiten meedoen). Groep 1 t/m 4 basisonderwijs (jonge kinderen) Algemene didactiek; vaardigheden & houdingen Met zintuigen allerlei eigenschappen vaststellen, vergelijken en benoemen. Gericht zoeken naar en ordenen van eigenschappen en kenmerken die van invloed zijn op een gebeurtenis of verschijnsel Nieuwsgierigheid voor materialen en organismen prikkelen, belangstelling en respect voor de omgeving. Speelse natuurbeleving. Zorg voor materialen en organismen en bereidheid tot gezamenlijk ondernemen van activiteiten. Algemene inhouden Kennis nemen van en zorg hebben voor: Uitgewerkte wadinhouden Planten Soorten, verscheidenheid (groei en bloei). Onderdelen van de plant benoemen, verschillen tussen planten herkennen. Strandvondsten onderzoeken: wat is afkomstig van planten? Zeewier groeit in de zee, verschillende soorten zeewier, vergelijken met landplanten. Helmgras groeit in de duinen, herkennen van deze plant. Andere markante, stekelige duinplanten voelen, ruiken en proeven zoals duindoorn, duinroosje en braam. Zoeken naar zachte en harde planten(delen). Groeien en planten op het wad? Algen en wieren vinden op de bodem en tussen de stenen op de waddendijk. Wie eet deze algen: wadpier. Dieren Soorten, verscheidenheid (jonge dieren). Onderdelen van een dier benoemen, verschillen tussen dieren herkennen. Waar leven dieren. Hoe bewegen dieren. Wat eten dieren. Strandvondsten onderzoeken: wat is afkomstig van dieren? Een schelp is een huisje van een levend wezen dat in zee leeft. Schelpen zoeken en vergelijken. 2

3 Zeedieren vangen en bekijken: hoe bewegen ze, wat eten ze, zie je een kop, pootjes, een bek andere opvallende kenmerken. Welke dieren leven in de duinen? Op zoek naar kriebelbeestjes, konijnenholen, diersporen. Welke dieren leven er op het wad? Zoek een levende wadpier en een kokkel. Welke dieren kun je nog meer vangen. Vogelsporen zoeken. Niet-levende natuur Bodem, water (licht), objecten (door mensen gemaakt). Stenen zoeken op het strand. Herken je eigen steen. Stenen zoeken en vergelijken. Wat is grond. Strandzand met een loep bekijken: wat zie je? Hoe proeft het? Zeewater in een glazen potje doen, vergelijken met kraanwater. Verzamel verschillende soorten grond in de duinen, wat ligt er allemaal op de grond? Hoe voelt en ruikt het wad. 3

4 Groep 5 t/m 8 basisonderwijs (oudere kinderen) Algemene leerdoelen Groep 5 / 6: Er is eenheid in verscheidenheid, in de verschijnselen in de natuur zijn structuren, regels en patronen aan te wijzen. Groep 7 / 8: In de natuur is sprake van een samenspel van elkaar beïnvloedende factoren en systemen. Hiervoor gelden bepaalde wetmatigheden en principes Kerndoelen Basisonderwijs 39: De leerlingen leren met zorg om te gaan met het milieu. 40: De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving. 41: De leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en functie van hun onderdelen. 42: De leerlingen leren onderzoek doen aan materialen en natuurkundige verschijnselen, zoals licht, geluid, elektriciteit, kracht, magnetisme en temperatuur. 43: De leerlingen leren hoe je weer en klimaat kunt beschrijven met behulp van temperatuur, neerslag en wind. 46: De leerlingen leren dat de positie van de aarde ten opzichte van de zon, seizoenen en dag en nacht veroorzaakt. 47: De leerlingen leren de ruimtelijke inrichting van de eigen omgeving te vergelijken met die in omgevingen elders, in binnen- en buitenland, vanuit de perspectieven landschap. 48: Kinderen leren over de maatregelen die in Nederland genomen worden/ werden om bewoning van door water bedreigde gebieden mogelijk te maken. 49: De leerlingen leren over de mondiale ruimtelijke spreiding van klimaten, energiebronnen en van natuurlandschappen zoals vulkanen, woestijnen, tropische regenwouden, hooggebergten en rivieren. Behalve kerndoelen uit Oriëntatie op jezelf en de wereld zul je in veel werkwijzen ook voldoen aan kerndoelen uit de Nederlandse taal (bijv. discussiëren, beargumenteren, verslagleggen) en rekenen/wiskunde (bijv. schattend tellen en rekenen, optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen). Groep 5 t/m 8 basisonderwijs (oudere kinderen) Algemene didactiek; vaardigheden & houdingen Twee situaties of gebeurtenissen eerlijk vergelijken en letten op relevante kenmerken, verschillen meten en overzichtelijk weergeven (groep 5 / 6). Zorgvuldigheid bij de uitvoering van experimentele activiteiten en belangstelling over het redeneren hiervan (groep 5 / 6). Een vergelijkend experiment systematisch uitvoeren en daarbij verbanden zoeken tussen de uitkomsten (groep 7 / 8). Bereidheid systematisch te werken, taken te verdelen, eerlijk te onderzoeken, voor- en nadelen kunnen afwegen (groep 7 / 8). Speelse natuurbeleving Natuurclubs, de natuur helpen Oorzaak-gevolg relaties leggen, concrete verbanden leggen, accent op feitenkennis (leuke weetjes) Omgeving verkennen, zien van eenvoudige wisselwerking tussen mens-omgeving discussiespelen, verhalen Algemene inhouden Samenhang en structuur zien van, waarderen van: Uitgewerkte wadinhouden Planten Soorten (herkennen), verscheidenheid (in groei, bloei, voortplanting en verspreiding). Vorm en functie bij planten. Levenscyclus planten. Planten en hun omgeving, groeiomstandigheden. Wat leeft waar, waarom, hoe en hoeveel? Zeewier zoeken op het strand. Hoe kan het zeewier leven in de zee, zit het vast of drijft het, hoe kun je dit zien? Verschillen en overeenkomsten met landplanten. Zie je andere landplanten op het strand? Hoe kunnen die deze barre omstandigheden overleven? 4

5 Functie in ecosysteem (landbouwgewassen, humusvorming, bederf en gisting), standplaats. Studie van één plant. Functie van helmgras bij de duinvorming. Verschillen tussen noord- en zuidhelling van een duin. Jonge duinen en oude duinen met elkaar vergelijken, verschillen beschrijven. Natuurbeheer in de duinen. Zoek een mooie plant en bestudeer deze: bloemen, vruchten/ zaden, stengel, blad en wortel, dier(sporen) op de plant, staat ie in zon of schaduw, hoe ruikt ie, hoe plant ie zich voort, maak een tekening. Functie van algen op het wad. Wie eten deze algen? Kweldergebied (Slufter) onderzoeken: wat is een kweldergebied, welke planten kunnen hier leven? Hoe beschermen ze zich tegen het zoute water? Dieren Soorten (herkennen), verscheidenheid (warmbloedig, koudbloedig, gewerveld en ongewerveld). Vorm en functie bij het dier. Voortplanting, levenscyclus dieren. Diersporen vinden en herkennen. Dieren en hun omgeving, wat leeft waar, waarom, hoe en hoeveel? Functie in ecosysteem (gedrag en leefwijze), eten en gegeten worden, woonplaats. Studie van één diersoort. Strandvondsten onderzoeken: wat is afkomstig van dieren? Schelpen zoeken en determineren. Zeedieren vangen en bekijken: hoe bewegen ze, zie je een kop, pootjes, een bek andere opvallende kenmerken. Wat eten ze en door wie worden ze gegeten. Hoe planten deze dieren zich voort. Kun je ze determineren. Welke dieren leven in de duinen? Op zoek naar kriebelbeestjes, konijnenholen, diersporen. Vogels kijken, roofvogels, meeuwen (welke soorten zie je?), zangvogels luisteren. Een vogel observeren: gedrag, uiterlijk en natekenen. Welke dieren leven er op het wad? Vang diverse waddieren: hoe bewegen ze, zie je een kop, pootjes, een bek andere opvallende kenmerken. Wat eten ze en door wie worden ze gegeten. Hoe planten deze dieren zich voort. Kun je ze determineren. Vogelsporen zoeken. Trekvogels observeren. Hoe zoeken vogels voedsel op het wad. Het wad als tussenstop voor trekvogels. Welke dieren leven er in een kweldergebied? Zoek naar insecten en grotere dieren. Hoe overleven ze in de kwelder? Niet-levende natuur Lucht, klimaat, bodem en hun functies en invloeden. Beïnvloeden van veranderingen. Grondmonsters vergelijken. Microklimaat, maanstand en getijden. Werken met meetinstrumenten. Stenen zoeken op het strand. Herken je eigen steen. Strandzand met een loep bekijken: wat zie je? Hoe proeft het? Zeewater in een glazen potje doen, vergelijken met kraanwater. Hoe helder is het water? 5

6 Verzamel grond in jonge duinen en oude duinen, welke verschillen zie je en hoe komt dat? Verschil in temperatuur tussen noord- en zuidhelling. Hoe voelt en ruikt het wad. Onderzoek de wadbodem, waar en hoe diep zitten dieren, hoe dik is de modderlaag? Hoe werkt het tij en wat heeft dat te maken met de stand van de maan? Wanneer loopt een kweldergebied helmaal onder water? Hoe kun je zien tot hoever het water dan komt? Ecologie Stroming van energie (voedselweb), kringlopen, levensgemeenschap. Wat leeft waar en waarom. Functie van het ecosysteem: regulerende functie, voorzienende functie, strijd tussen functies. Wat valt op in de omgeving. Omgeving hier en daar vergelijken. Landschap: bestaat uit elementen, wat zijn natuurgebieden, inzicht in natuur- en cultuurlandschappen. Maak een voedselweb van de zeedieren die je gevonden hebt langs de vloedlijn en gevangen hebt in de zee. Het proces van duinvorming beschrijven en terug kunnen zien in het duinlandschap. Vergelijken jonge en oude duinen, noord- en zuidhelling. Blijven de duinen vanzelf bestaan, wat doen mensen aan natuurbeheer. Wie eet wat op het wad? En hoe dan? Kweldergebied: Vergelijk zoet/zout, hard/zacht, welke kleuren, welke smaken, verschillende plekken en bodem. Algemeen Welke landschappen zie je nog meer op een waddeneiland: bos en boerenland. Kenmerken van deze landschappen, wat is natuur en wat niet? Mensen Afhankelijkheid (van elkaar), functie in het ecosysteem. Wat doen mensen met de omgeving. Positieve invloed mens op natuur: natuurgebieden beschermen, soorten beschermen. Negatieve invloed mens op natuur: vervuiling. Welke dieren uit de (Wadden)zee eten wij ook? Wat is het mooiste plekje in de duinen? Even stil genieten, wat hoor je? Kun je je eigen sporen zien op het wad? Wat zijn bedreigingen van het wad? Klimaatverandering? Wat maakt het wad een bijzonder natuurgebied. Kweldergebied: door mensen of door de natuur gemaakt? Maak een schilderij van de Slufter: overzicht of juist een mooi detail. 6