Wadden. Wat eet ik vanavond? Spelcircuit - quiz. VO onderbouw

Transcriptie

1 Wadden VO onderbouw Wat eet ik vanavond? Spelcircuit - quiz Doel: Materialen: De leerlingen maken kennis met het wad, de dieren en planten die er leven en ondervinden wie wie eet. - Foto wadpierenhoopje - Figuur dwarsdoorsnede wadbodem (beiden onderaan deze les) - Kaart van Nederland. - Foto s van waddieren (onderaan deze les), evt. meerdere setjes? - Platte bak met zand en water - 0 Knikkers - Stopwatch - Blinddoek - Potlood en papier - 2 pylonnen - Bordje met en bordje met niet - Filmpje: Wadden van Klokhuis, het filmpje is te vinden op de website, naast de lijst met pdf s van de lessen. Of filmpje op Youtube wadlopen vanaf Pieterburen. Groepsgrootte: groepjes van 5 Duur: 60 minuten Inleiding (5 minuten) Hang de foto van een spaghettivormig hoopje modder aan het begin van de les op het bord, maar vertel er nog niets over. (foto: zie onder de les). Vraag wie er een idee heeft wat het is en het is. Geef de leerlingen 0 minuten de tijd om te bedenken wat het zou kunnen zijn en vooral ook, het te vinden zal zijn. Geef ze ook de gelegenheid om bijvoorbeeld op het internet te zoeken. Het is een typisch wadplaatje. Het gaat om het poepje van een wadpier. Vertel dat het thema de Waddenzee is, het meest bijzondere natuurgebied van Nederland. Wijs het waddengebied aan op de kaart. Het lijkt een grote moddervlakte maar het is een interessante moddervlakte die van belang is. In de komende lessen gaan ze dat onderzoeken. Schrijf het woord Waddenzee op het bord. Zo kunt u een klassengesprek op gang brengen over de Waddenzee. Vraag de leerlingen wat ze er al over weten en wat hun ervaringen zijn. Vertel in het kort dat de Waddenzee een heel bijzonder natuurgebied is. Maak een woordweb op het bord.. Wat eet ik vanavond?

2 Wadden VO onderbouw Wat eet ik vanavond? Achtergrondinformatie Wadpier Op de foto is het poephoopje van een wadpier te zien. De bodem van de Waddenzee zit vol met deze wormen. Wadpieren eten zand. Alles wat daarin leeft, zoals algen, verteren ze. Het schone zand poepen ze weer uit. Om aan voldoende voedsel te komen moeten ze veel zand eten, wel 3,5 liter per jaar. De wadpier leeft in een U-vormige buis (zie figuur onder aan de les). Aan de ene kant van de buis eet het dier. Daar ontstaat een gaatje in de wadbodem. Aan de andere kant poept hij het zand weer uit. Zo ontstaat het poephoopje. Al de schelpdieren en wormen op deze afbeelding eten algen en plankton. Leg het verschil uit tussen dierlijke en plantaardig plankton en algen en leg uit dat plankton de basis is van voedselketens op het wad en in zee. Zoöplankton Plankton is de verzamelnaam voor alle vrij in het water zwevende organismen. Het zoöplankton is het dierlijke deel hiervan. Planktondiertjes kunnen zich wel verplaatsen, maar zijn niet sterk genoeg om tegen de stroom in vooruit te komen. Tot het dierlijk plankton behoren microscopisch kleine ééncelligen, maar ook veel grotere dieren zoals kwallen. Ook de vrij zwevende larven van vissen en andere grotere zeedieren behoren tot het dierlijk plankton. Driekwart van de planktonbiomassa in de Noordzee bestaat uit roeipootkreeftjes. Fytoplankton Plankton is de verzamelnaam voor alles wat vrij in het water zwevend leeft. Het fytoplankton is het plantaardige deel hiervan. Het gaat om ééncellige en meercellige algen. De algen in de oceanen produceren 70% van de zuurstof in de atmosfeer. Zonder die plantjes zouden wij dus niet kunnen leven! Bovendien staan ze aan de basis van de voedselpiramide in zee, door uiteindelijk ook roofvissen, zeezoogdieren, zeevogels en visetende mensen aan hun eten komen. Kern (5 minuten) De leerlingen gaan in groepjes van vijf aan de gang. Eén groepje is steeds bezig met het voel je vet spel. De andere groepjes met het voedselketen spel. Dit kan onderbroken worden, zodat een groepje het voel je vet spel kan spelen. Opdracht Voedselketens op het wad- spel Het doel van dit spel is dat de leerlingen er door vragen te bedenken achterkomen welk waddier, of welke wadplant de ander heeft. Vervolgens maken ze met elkaar een voedselketen.. Wat eet ik vanavond? 2

3 Wadden VO onderbouw Wat eet ik vanavond? De leerlingen bekijken met elkaar de diverse foto s van de waddieren en -planten. Ze bespreken met elkaar of ze deze waddieren en-planten kennen en of ze ze ooit ergens gezien hebben. Om de beurt neemt een leerling een kaartje met een waddier zonder dat de anderen het zien. Door vragen te stellen alleen maar ja/ nee geantwoord mag worden, proberen de leerlingen te achterhalen welk dier of plant er op het kaartje staat. Wie het dier of de plant raadt krijgt het kaartje en legt het open voor zich neer. Zo worden alle dieren behandeld. Regels: De leerlingen stellen om de beurt een vraag en als ze na hun vraag denken te weten welk dier het is, dan mogen ze dat vragen. Is het goed dan krijgt deze leerling het kaartje en pakt het volgende dier-/ plantkaartje van de stapel. Is het niet goed, dan mag deze leerling bij dit dier/plant geen vragen meer stellen en gaat de rest door. Bij elk nieuw dier/plant begint een andere leerling met de eerste vraag, en dan met de klok mee. Wie heeft op het eind de meeste dier-/plantkaartjes? Voorbeelden van vragen: Kun je zwemmen? Heb je poten? Heb je vinnen? Kun je fotosynthetiseren? Heb je kieuwen? Heb je longen? Ben je groot? Ben je klein? Kun je vliegen? Kun je lopen? De leerlingen maken nu met de plaatjes een voedselketen of zelfs een voedselweb. Opdracht 2 Voel je vet! Het wad als wegrestaurant. Eén van de dingen die de Waddenzee zo bijzonder maken, is dat het een soort wegrestaurant is voor trekvogels. Wadvogels kunnen duizenden kilometers vliegen zonder te eten. Op het wad vullen ze deze voorraad weer aan met wormen en schelpdieren. De meeste wadvogels kunnen alleen naar voedsel zoeken als het laagwater is. Omdat het snel weer hoogwater wordt, moeten ze dat zo snel mogelijk doen. Dit gaan de leerlingen nadoen.. Wat eet ik vanavond? 3

4 Wadden VO onderbouw Wat eet ik vanavond? De bak met zand en water stelt de wadbodem voor. In de bak zitten knikkers verstopt. Dat zijn schelpdieren. De leerlingen gaan uit deze bak in één minuut zoveel mogelijk knikkers vissen. Eén leerling krijgt een blinddoek voor. Met één vinger (de snavel) prikt hij in het zand. Een andere leerling houdt de tijd bij met een stopwatch. Na elke beurt worden de knikkers opnieuw verstopt. Degene die meer dan 7 knikkers verzameld heeft, kan als wadvogel overleven. Bespreking: De meeste leerlingen zullen wel gemerkt hebben dat waddieren het lastig maken voor vogels die jagen met hun ogen (zichtjagers). Er zijn vogels die hier iets op hebben bedacht. Zij hebben zeer veel tastzintuigen in hun snavel. Ze prikken met hun snavel in de bodem. Als ze voelen dat er iets eetbaars in de buurt van de navel zit, eten ze dit snel op (tastjagers). Omdat niet alle dieren in de bodem even diep zitten, zijn er vogels met lange snavels en vogels met korte snavels. Leg de foto s van de wulp en de kanoet erbij. Opdracht 3 De quiz wordt klassikaal gespeeld. Leerlingen kunnen individueel meedoen maar ook in teams die tegen elkaar spelen en onderling mogen overleggen. Een afgevaardigde van het team gaat na overleg bij de juiste pylon staan. De quiz kan het beste buiten plaatsvinden, ruimte is om te lopen. Je maakt twee vakken op het plein, één met een pylon met het bordje niet erin en één met een pylon met bordje erin. Je legt uit dat je stellingen voorleest, sommige klinken logisch maar zijn fout, andere klinken vreemd maar zijn goed. Zij moeten raden welke uitspraken kloppen. Platvis eet wadpier Zeehond eet geen krab Mensen kunnen zeesla eten Alikruiken zijn niet eetbaar Pierenpoep is viezer dan zand Zagers zijn wormen Zagers eten geen vlees Kwallen zijn ook plankton Kwallen eten plankton Nonnetjes zijn schelpdieren Scholeksters eten alleen schol Krabben zijn alleseters Een heremietkreeft heeft een zacht achterlijf Zeepokken is een ziekte Een zeester kan een mossel openmaken Zee anemonen zijn planten niet niet niet niet niet niet niet. Wat eet ik vanavond? 4

5 Wadden VO onderbouw Wat eet ik vanavond? Afronding (5 minuten) Bespreking van welke vragen fout gingen en om. Uitleg geven bij de onderdelen die de leerlingen niet begrepen. Laat tot slot een filmpje over de wadden zien, bijvoorbeeld de uitzending van Klokhuis of op Youtube wadlopen vanaf Pieterburen ( Laat de leerlingen nogmaals noemen wat de Waddenzee nu zo bijzonder maakt en schrijf dit op het bord. Noem daarbij ook het belang van de Waddenzee voor trekvogels. Laat ook de dwarsdoorsnede van de wadbodem zien. Bespreek de verschillende dieren, wat ze eten en ook de diepte in de bodem verschillende dieren zitten.. Wat eet ik vanavond? 5

6

7

8 Zeedruif Zeehond Garnaal Blaaswier

9 Platvis Krab Anemoon Scholekster

10 Alikruik Zeesla Mossel Kokkel

11 Wadpier Plantaardig plankton Grondel Dierlijk plankton Zeepok

12 Werkblad Wadden VO onderbouw Wat eet ik vanavond? Wulp Kanoet. Wat eet ik vanavond? 2