STATISTIEK VAN NEDERLAND. Uitkomsten der achtste algemeens tienjaarlijksche Volks$lling. Beroepstelling en Woningstatistiek, j;: li, BIJDRAGEN

Transcriptie

1 .. < '. b.. A, d ~ BJDRAGEN 'TO'll DE STATSTEK VAN NEDERLAND. NEUWE VOLGREEKS j;: li, Uitgegeveli Poor liet Cjeiitiual. Bilretra voo~ (e Sttistiek. No, XXX. NLEDNG *,d 'llot D15 Uitkomste der achtste algemees tiejaarlijksche Volks$llig. * VAN 'EEN EN DERTG DECEMBER 1899 EN Di\ARAAN VS13J3ON)EN Beroepstellig e Woigstatistiek, i vergelijkig zooveel mogelijk met de uitkomste va vroegere tellige. AFLEVERNG 11. Uitkomste der beroepstellig e der woigstatistiek. 'S.UBAVENHAGP, GEBRS. RELNFANTE 1904.

2 NHOUD... J3lclz. * HOOFDSTUK V. Uitkomste der beiu>epstellig va 31 December 1890 op zich zelve eli i verbad met die va 31 December 1889 boschouwd,,,, 167 EERSTE GEDEELTE, De beroepstellig va 31 Decemher # 1, Algemee overzicht '7 $ 2. Verspreidig cler beroepe over de verschillede provicig e11 groepe va gemeete i het Riik, $ 3, Vrouwearbeid 185 Sj 4. Verdeelig cler bevolkiiig i de ij~erheidsbed~i~ve, de ladbouw, de visscher~ e de jacht e i de hadelsbedrijve aai. de positie iti de beroepe bekleed ) 5. cleelig deia bevolkig aai* geslacht, burge~*lijlre stat, beroep e positie daari bekleed i11 oderlig verbad...,, 202 TWEEDE GEDEELTE, Vergelijlrig va de uitkomste der beroepetelligeii vii 31 Deceiliber 1899 met die va 31 December 1889 ) 1. Algemee overzicht. # 2. Vroiiwearbeid # 3. Verdeelig der peirioe i de ~verl~eidsbedrijve, de ladbouw. de visscheiij e de jacht eii i de hadelsl~ediijve aai* de positie i de beroepe bekleed.,,..,,... $ 4. Veltdeelig der i de vesschillecle klasse wei*lrzame 1;evollrig aar geslacht, bt~i*gegerlijlre staat e de 'positie i het bei*oep., á Vedeelig der bevolkig aar geslacht e leeft$ i verbacl met de positie i het beroep DERDE GEDEELTE, Ovesziclit va de i os lad op 31 December 899 werkelijlre woo ~laats hebbede vreemdelige, gesplitst aar geslachj, leeftijd, burgeslijko stat e beroep, met vermeldig va de positie daari bekleed HOOFDSTU<V. Uitlromsteder Woigstatistiek BJLAGE. Alphabetische aa~liist der beroepe. vooi*gekome op de telkaarte der volkstellig va 1899, met veimeldig va de bedqve of takke va diest wai*toe z3 behoore e met opgaaf der lrlasse e oderrubrieke, waartoe zij i de iiitlcoiste dei* beroepstellig zi gebracht.,, 11. Systeiatisclie ideelig cler beroepe bij de bewerkig va de achtste algemeee tiejaarljjksche volkstellig gevolgd Lijst va beioepe e combiatie vm beroepe, die i de uitkomste der beroepstellig veelal oder vei*lrorte beamige afzoderlijk zij vermeld. AANHANGSEL, Oppervlal~te va iedere gemeete volges de opgave va het Departeiiiet va Fiacie, e de voor iedere gemeete berekede dichtheid der bevolkig.

3 HOOFDSTUK V. Uitkomste der beroepstellig va 31 December 1899op zich zelve e i verbad met die va 31 December 1889 beschouwd. EERSTE GEDEELTE De beroepstellig va 31 December 1899, Alvores over te gaa 'tot Gee vergelijkig va de itkoiste der beide laatst gehoucle beroepstellige, koiiit het weschelijk vooi' eeige besclioiiwigeii te geve over de uit romstem der tellig va 1899, zooals cleze zi gepubliceercl iii de elf proviciale cleele e cle twee afleverige va liet rijlrscleel, Uitteraard moete cleze beschouwige zich, bij de groote oivaiig vali liet materiaal, i deze ileicliiig tot de hoofdzake beperke, ' Voor de classificatie e cle wijze va bewerkig,wordt verweze aar het eerste lioofclstiilr, terwijl omtret de ideeliiig der ekele beroepe de aa het slot opgeome drie bijlage licht verspreicle. De eerste geeft ee alplit~betisclie lijst vaii alle i cle telkaarte geoemde beroepe met verielclig der klasseii ei1 hare oi~derafcleelige, \vasi za zij gebracht ; de tweede bevat voor elke klasse ei1 hare oclerafdeeligeu eeiie opsoimig i alphabetische volgorde der beroepe clie daari zij odergebracht, terwijl de dercle bilage ee overzicht geeft va de combiatie va beroepe iii., T.V. eee verlrlarig geeft va de oieclatuur i de uitkomste der beroepstellig aageome, Bij de volgede beschoulvige over de iiitkomste cler tellig va 1899.hoiide ie i het oog, dat iet het aatal peirioe, i eeige tal< va iverheid werkzaam, steeds bedoeld wordt alle persoeii die claari hu bestaa vicle, overschillig of zij al da iet de geoemcle idustrie zelve beoefee. twee groot0 groepe laat zich aaiistocls de bevolkig splitse: persoe die ee beroep uitoefee, d. i. daardoor geheel of gedeeltelijlr i eige of aderer oiiderhoiid voorzie, of althas eeig geldelijk voordeel daaruit trelrlre, e persoe die zi bestempelcl met deli aam va beroepslooze, waartoe beliooreii ioowel de persoe die door de eerstgeoemde worde oderhoucle (kidere, eclitgeoote, ivalide oude va dage) als cle persoe, die uit eige vermoge of pesioee zelfstadig i hu oderhoud e i dat vaii hue afhakelijke voorzie zoder eeig beroep uit te oefee. Eee splitsig te die opzichte va de beroepslooxe is echter iet te make. Wel is er eee afzoderlijke lrlasse voor de gepesioeerde, doch de volledigheid va de opgave daaromtret is aa gegrode twijfel oderhevig, Blijkbaar heeft ee groot aatal gepesioeerde zich als beroepslooze opgegeve, terwijl, zoo zii og eeige werkzaamhede verrichte, het betreffed beroep op de tellraart moest worde igevuld. '

4 Voor de liiervore bedoelde verdeelig lirijge we da de volgede cijfers: kleile. Vro~iwe. Totaal. Persolie i eeii beroep werkzaa~,.,....,. 1 b Beroepsloozeii...,.,,,..,,,,, l of i verlio~~cligsc~jfers : Totaal,, Pcrsoileii iii ee beroep werlrzaam., O/, 168 O/, 37,7 "1, Beroepsloozeii.,.....,,.., 40.9 "1, 83.2 ", 62.3 O/,, Totaal., O/, 100. O/, 100. O/, v totaal zij Lr dus 3 persoe i11 ee beroep werlrzam tege 6 ~eroepslooze. Terwijl bij de maelijlre bevollriiig bija eeii beroep uitoefet, is dit bij de vrouwe slechts iet het geval. Dit vidt at~liii*lijk voor ee groot deel zij oorzak i het groot aatal gehuwde vrouwe, die tot de beroepslooze behoore, doch ook i de drag bij ee groot deel der bevolkig om, waar liet mogelglr is, de ogehuwde docliters i de liuiselijlre, krig te doe blijve. iiimers va de 838,247 bij de vollrstellig getelde gehuwde vrouwe daroder iet, zools i de beroepstellig bedoeld wordt, begrepe de weduwe e gescheidee, oefede slechts 43,336 vrouweii ee beroep uit of eve 5 O/,, eii va de ogehuwde vrouwe, daaroder evemi begrepe de weduwe e gescheidee, hadde slechts 49.8 ee beroep, waarvaii 397 belioordo tot de gewoe arbeidsters i ijverlieid, hadel e verkeer of tot de diestbode, zoodat slechts ee kleie 10 01,. der ogehuwde vrouwelijke persoe iet tot ~beide~sgezieii behoorede, ra gereked worde ee beroep uit te oefee Wat i het algemee betreft de verhoudig vm de beroepslooze tot de geheele bevolliig, is deze i os lad i vergelijkig iet op éb a (Zwede) alle adere lade waarva de cijfers beked zij, i totaal vrij groot te oeme e is zij zelfs voor de vrouwe liet hoogst voor alle Europeesche rijke, voor welke cijfers beschilrbaar zij. Dat hier te lade iet, elders wel, ook aar de eveberoepe werd gevraagd, lr dit verschijsel iet verklare. mmers de Nederladsche vrage der volkstellig werde z66 gesteld, dat oder de beroepsloozeii dleeii persoe zij geragschikt die i gee ekel beroep werkzaam ware. Ee adere factor, die va ivloed is op de verschille i het betreklielijlr aatal beroep~loozeii, is het verëichil i de opbouw der bevolkig. Lade met eeu gerig aatal geboorte als i Frakrijk zulle relatief weiig beroepslooze telle. Het volgede overziclit, otleed aa liet statistisclie Jamboek des Duitsche Rijks, vermeldt het aatl beroeploozeii op 100 der totale bevolkig v ieder geslacht i de vooraamste Europeesclie Rijke e i de Vereeigde Stte va NoordAmerika. Maiiiie, Vrouwe* Totaal, ~ederla'd (1899) Duitschld (1895) Oosteilrtk (1890) Hogarie (1890)., talië (1881).., Zwitserlad (1888) Frahgk (1896), België (1890)., Taae. Vrouwe. Totaal, Deerarkeil (1890) Zwecleii (1890)... 45, Noorwege (1891).. 44, Egelad (1891) Schotlad (1S91)... 37,2 73, erlad (1891) ,l Ver. State (1900) li 1 Omtret de verdeelig der bei~oepslooze i os lad over de verschillecle leeftijdsklasseii zij de volgede cijfers bereked: Op 100 leveiide vaii ieder geslacht e Op 100 beroepslooze vlleli i de ver. burgelal, &at iii de verschilloiide leeft,id& schillede leeft~cleklasse, clsse kome beroepdooze, Mae. Vrouwcii. Geh, Oiigeh, Geh. Ogeh beede 12 jaas.. 58, '2 of 13, , 15,,, ,08 16 l?,, ,53 18 tlt 22,, , , ,, , G ,9ï , 50,, : , ,17 61, 65,,, ,66 0, M56 (i6,, ,46 23, ,08 75,04 71 jaar e ouder , ( Î De cijfers i de eerste 4 koloiieii wijze bij de gehiiwde mae op eee, z$ het da iet regelmatige, toeiieiig v het atal beroepslooze aariate de leeftijd hooger worclt e bij de ogehuwde re zoowel als bij de vrouwe, juist op eee tegeovergestelde bewegig. Ee e ader schijt iet moeilijk te verklare. Va de gehuwde mae tiissche 1835 jaar is slechts ee klei gedeelte beroepsloos. De i eeig beroep werlrza~e gaa echter bij het lrlimiiie der jare geleidelijk i cle groep der bei*oepsloozeii over, hetzij dat zij tot verdere arbeid obelrwai werde, volcloede lrapital koiide overlegge of i het geot va pesioe kwame. Bij de ogelii~wde va beicle geslachte spruit de vermiderig i de verschilledq leeftijclsperke voort uil; verscliillede oorzake.l. liet alsog op latere leeftijd kieze va ee beroep, het va de ogehuwde staat i de gehuwde overga e overlide, Bij de gehuwde vroiiweii is de vermiderig i hoofdzk at sterfte toe te sclii*ijve, terwijl de vermeerderig i cle laatste leeftijdsklasse wel het gevolg zal zi v dezelfde oorzaak die het aatal beroepslooze gehuwde mae reeds i vroegere leeftijdslclasse deed vermeerclere, Uit de cijfers der latste 4 kolomme blakt dt oder de ogehuwde vrouweeerelatief veel grooter aatal beroepsloos blijft da bij de ogehuwde mae, de eerste leeftijdslrlsse, de beecle 12jarige,. zij bij beide geslachte zoo goed als alle beroepsloos, doch bij de volgede klasse wordt, dit verschil bij beide geslachte reeds duidelijr merkbaar. Terwijl va de 1213jarige joges reeds 22"., l'/o ee beroep uitoefet, is dit bi de meisjes va die leeftijd slechts met 9 01, liet gevl. Va de 14 e 15jarige joges oefet reeds de grootste helft ee beroep uit, bij de meisjes slechts i/, e toch mag wel worde aageome, dat de op die leeftijd aitbeidede joges i hoofdzaak behooreii tot dezelfde gezie,. die later de f gewoe arbeidsters e diestbode zulle levere. 1) die, zooals hier, gee reserve is gemaakt, wordt oder gehuwd verstaa gehuwd ol' gehuwd geweest, ' due ook de persoe i weduwesteat, gescheide va echt of vaii tafel e bed.

5 Voor de ~e~scliilleiide provicb e groepe va gemeete zij11 de verhoudigscijfers de volgede: Noordbrabat Gelderlad Zuidliollaild. Noordhollad Zeelacl, Utrecht.,. Frieslad. Overijssel, Groige, Drethe., ' Limburg. + PROVNC~~N.... ~ ~. i ; i.. r i. q. '....,.,,,.,...,..... q,, *..,,,,,... i r, ) +..,.....,... a. *.. "., , ~.,, e <,,.,,.. Geieeteli met 500 e iider iw.,,.., ,...., g... e , ,, o.,.. e,?, g 6.. 1, , B u ,, 9), meer da iw..,. 01) 100 der bevclkiiig vaii ieder geslacht kome beroepslooz,,u~i : Maaii, Vroume, Geh. Oiigeh. Oeh. Ogeh. 1 l l Het aatal beroepslooie mae, zoowel \vat betileft de geliiirde als de ogehuwde, eemt toe aarmate de gemeete grooter worde. Bij de geliuwde vrouwe is dit oolr het' geval tot aa op twee iia de grootste groep: Da treedt eee vermiderig i clie oolr voor de groep der allergrootste gemeete aahoiidt,. Bij de ogehuwde vrou.ive is het aatal beroepsloozeii het lileilist i de gemeete met iiiwoers, cle groep die, zooals later blijre zal, relatief het grootst aatal diestbode telt, De vsrscliille i11 dc cijfers der proviiiciih late zich iii hoofclzlr verlrlareii uit de vei*. deelig harer geilieete over de verscliillede groepe eii de verlioudigscijfers dezer laatste. Tot zoovor de beroepsloozeii, Gaa wij tliails a lioe de ee beroep uitoefede persoe (59,l bij' de maiiiie, 16.8 bij de vrouwe, i totaal 37.7 der bevolkig) ze verspreid over de verschillede beroepsklasse e ekele vooriiame beroepe i liet Rijlr, Voor de volledige beamig der beroepslrlsse e hare oderverdeelig vergelijke iile blz. 9 vlgg, BEROEPSCLASSEN,. Fabrilrage va aardewerk, glas lcalk e stee, 11. Diamat e adere edelsteee,.,.,, 111. Boek e ~teecl~uk liout. koper e staalgravure V. Bouwbedr, (icl, reiigig aal, e odei*h. va gebouwe, wege, strate ook gem. diest), V. Chemische uverheid, lraarse, olie, veris ez, V, Hout, turlr e stroobew. sij e clraadwerlr V. Kleedi$ e reiigig.,...,.,, V. Kustiii]verheid,.....,..,. X. Leder e wasdoek, criloutchouc, X. Oer, steekole, turf.,.,.,.,, X. Bewerlriiig va metale.., ',.,. X, Verv. v. stoom e aclere werkt., istr. oorlogsi. X. Scheepsbouw verv. va ijtiiige ei1 wages, XT?, Papier e papierbe\verlcig XV. Textiele ijverheid.....,,.,. XV. Gus eelectricitoit,..,,,,. XV. Voecligs e geotmicldeleii...,,. Totaal ~vei*heidsbedrij'veii,,. OP 100 ee beroep Absolute cifere. uitoefede peraoiiëii koie i cle verschilleiide s lrlasee, XV, La~iclbouwbedr~veii.....,,, 1 / ,93 15,36 29,65 XX. Jacht e YisscherO..,.,,,. ) , XX.,Wareiihadel.,..,,,., XX. Verlreersweze.,,,,,,,.XX. Crediet e bakweze.?. XAX1l. Verzelrerigsweze...,..,,. Totaal haclelsbecli*~veii,,. XXV. Vrie beroepe,...,,,,.. XXV. Oderwis (excl. Opebaar.,,,, XXV, Vei~plegig e verzorgig,..,, XXV. Huiselilre dieste.,,,,, XXV. Losse werkliecleii XXX. diest va cl011 staat., XXX., q eee proviilcie XXY.,, 8,,, gemeete heidsbedrijve.) (excl,deuvel, XXX... waterscha.,,,,. Totaal geiieraal (*)., (l ~100, 1100, 1100, Allereerst laat zich de arbeidede bevollrig i vijf groote groepe splitsemet de volgede verhoudigscijfers : $1. V. T. NiJverlieidsbedrUveii.,...,, Ladbouw, jaclit e vissolierij',,,.,, 34, Hadel e verkeer.,.,.,, ,27 Huiselgke dieste...,,,,.,, Overige beroepe...,,,,.,. 6, t*) olusief 50 mae met obeked beroep,

6 Hierbij zij de losse arbeiders (klasse XXV) met i totaal 1.74 O/, der werkzame bevolkig weggelate, omdat deze gedeeltelijk bij elk der drie eerste groepe zoude moete worde gevoegd. Hoeveel daarva tot elke groep moet worde gereked is iet te schatte, omdat de persoe, tot die groep behoorede, u ees i de ijverheid da i de ladbouw e op adere tide iii liadel e veikeer zulle werkzaam zij. Deze dus buite beschouwig latede, valt te costateere dat de relatieve grootte der groepe afeemt i de volgorde waari zij zij geiioemd. Deze verhoudige zij va verschillede oorzake het gevolg, als de liggig va het lad, de gesteldheid va de bodem, het klimaat, cle aard der bevolkig ez. Dit maalrt da ook dat de geoemde verhoudige i verschillede lade zoo zeer uiteeloope, zooals oderstaad overzicht, eveees otleed aa het Sttistische Jaarboek des Diiitsche Riks, diiiclelijk aatoot. Vtui 100 i ee beroep rl~eicle~cle peoiie behoore tot ieder der odorstsde beroepsgroepe, r~adbou~. / Niverheid. Hadel verkeer, e Huisel~ke 1 Adere ei1 Visscherii. dieste. beroei)e. Nederlad.,,.,,,, 30,s ') Duitschld.,,,.,,,, Oosterijlr.,.,,.,, l) ,5 3.9 Hogarije,.,,,,,, z) 3.3 4, talië., ,9 7.9 Zmitsei*lacl,,,..,,. 37.4, ,O Fraiilrrijlr,,,,,,,, ,6 S,1 1_ België "\,....,, Deeií~arke,,,,,,,, Zwede.,.,,,, ,G Noorwege.,.,,, ,5 5.3 Egelai~d..,.., =) Schotltmcl,,.,,,,, $ ,4 6.3 erlacl,..,., , d Ver. State,,,,,,,,. i i de groep Hadel e Verlreer eemt Nederlad blijkes cleze cijfers de eerste plaats i; i de groep Nijveilheid de zesde (a Schotlad, Egelad, Zwitserlad, Belgik! e Duits~hlacl) e iii de groep Ladbouw e Visschorij de elfde. Tot de cijfers voor os lad teruglreerode, diet elke hoofdgroep verder i hare klasse e deze meer i oderdeele of ekele beroepe te worde otleed, om ee cluidelijlr beeld te krge va de verscliillede arbeidsprestaties va os volk, de groep der ijverlieidsbedrijve eme cle lrlasse der beroepe waarva de beoefeare zich bezighoude met de o~~ziddez1ijke verzorgig cler eerste levesbehoefte (klasse V, XV e V) woig, voedig e kleedig, de eerste plaatse i, met resp O/,, 8.94 O/, e 4.76 OO waardoor er voor cle overige lrlasse 15,59 overblijve, Daarva zij weder de vooi*aamste die klasse, welke de hulpmiddele voor de uitoefeig der twee laatste der zooeve geoemde klasse verschaffe (met uitzoderig va de ladbouw, veeteelt e visscherijbedrijve, die i hoofdzaak de grodstoffe voor de voedigsijverheid levere). Dat zij voor woig, klasse, fabr. va stee, aardewerk, glas ez,, met 1.31 OO e klasse V, houtbewerkig, met 2.02 U/, e de metadidustrie (gee machies of istrumete) met 2.09 OO e voor kleedig, klasse X, lederbewerkig met 2,07 01, e de textiele ijverheid met 267 Voor de overige klasse blijve da betrekkelijk kleie verhoudigscijfers over, l) Wsroder verveeiicler" 2) clusief hottbl. e koffiehuisweseil, Met ibegrip cler losse werkliecle. 4) Wmoder de zelfstadige &ebra.derii. 6) Oi~ootetleels dgloera die gee adere opgave dede. 0) Elke persoo is sooveel ia1 geteld als hij beroel~eii uitoefede. 1) Met ibegrip va hotel e lcofíiehuispersoeel e dt vsii aschiiirichtiiigei~, De grootte der verhoudigsci,jfers va iedere klasse wordt weder bepaald door de meer of mi omvaiigrijlre bedrijve die za omvatte, waarva hier ee overzicht volgt met aauwijzig zoowel va de absolute cdfors der perso'e i die bedrijve werkzaam als va de relatieve d, i, per der totale bevolkig die i eeig beroep werkzaam is, Aatal persoiieii Aatal persoe clriii ~verkzai~r~ clriii werkzaam, VOORNAAMSTE BEROEPEN* O/11g VOORNAABSTE BEROEPEN, o loop TotsL arbeid. Totaal, ai.beicl, pers, pers. <LASSE. Stee, ardewei~k, gls ez grave va zad. kiezel, lrlei ez, b. Fabr. va cemet, gips, kallllr, tras ez. 586 c.,,, stee, pae, grof aardewerk Fabr, vii stee,, , pae..., e, 1 942,,, grof rclewerlc. 496 d. Fabr, va fijii aardewerlr w glas, spiegels ez., Dia~iiatijverheicl., KLASSE Miai~tslc~ers,,., Diaiaiitlslovers.., Diaiaiits~clers,,, S 1770 ZLASSE 111. Drulslrersbedi~~jvoii Boekdr~ilrlrei~~j, L77 b. Steeiidrtilrkeri ez.,., 1645 c.'pliotografie.,,,,... 1 O74 (r,~ssa V. Bouwbedr~ve, Opeb. werke, Opeb. reiigig,,,,.., b$ de bouwwerke Techici e hu persoeel Aaemers e hu a Fiideeriilg e heiverkers Metselays e opperliede Steehouwers.., Timmerliede,,,.... 5M12 Loodg. eu aaleg gas e waterl Dakdelslsers..., O Molemkers..., , 112 het afwerke vii huize, Pleisterwerk.., Schilclerwerlr.,, Behaligersvak c+ b$ de opebare merke, Techici e hu persoeel Aaemers eii hu persoeel, Aaild, dik, lriib e heiwerkeias., Baggerwerke..,., 1137 Straatmakers, wegwerkers d* bij de reiigig., (azewas~che~s,,,. 533 Schoorsteevegers.,..,, 519 Opebare reiigig, b~~sa V, Chemische veiheid., a Ei eiilijke chemische uverheid, kothekers e hu persoeel Drogiste.,..,..,.. Fabr. va chemicalië,... b. Fabricage va kaarse, olie. verilis,vet, zeep Fbr. va kerse.. olie.., zeep c. Fabr. va otplofb, stoffe, lucifers ez. Fabr vaii lucifers..,,.. d. Fabr, va verfstoffe, lijm, lriiiistmest. Fabr. va verfstoffe.,,, kustmest..... V. Hout, stroo kurkbew,, s@, Brai e vlechtwerk,.. a,houtbewerlrig,,,,. Beeldhoiiweru.. Flout~l~artieriJ.,., LUstefabricgtt.,. Meubelfabrioge, '. Stoeleiift~bricage.., <lompe~ifabricage., <isterakerg Kuiperij,......,,.. Hoepel~ake~c,,... Houtzgei.ij...,,. * KLASSE b. Kurk, stroo, borstei e vlechtwerk. Bezeiu e boedermaker$.,. Bor~telmake~U, e Fabr. va made..,.., matte,,,, Sfoele~atters,,.,,. c. Ader su e rlraaiwerk., V, Kleediy e reiigig. a,kleedig.,.,,.... Kleormlrers e costumiers,,. Naaisters,.,.,, b Fabr, vali corsette.,.. d,, hemde, boorde ez..,, lioede e pette, mutse.,.. ~Odiste..,.,,,, Fabr. va parapluie,,..,. h. Fabr. va bedde, dekes e matrasse c, Reiigig.,,, Barbiers..,, Chemische wasscherd,,.,.. &,ASSE. KLASSE Waschirichtige e waschliede. Magelliede, Strijkirichtige.... a. V, Kustiverheid..... Beeldhouwers..,,...,

7

8 0iide14 de hierbove opgeoemde beroepe wordt ee clrietal gemist, die eeiie afzoderlijke vermeldig verdiee, Bedoeld worde de machiiste e stolsers, beeves het katoor e burea~~. peisoeel, die telkes als zoodaig bij de verschillede bedryveii af~oderlijlr zij opgeome, doch voor ellce talr. vali bedrijf i de hiervoor geoemdo cijfers begrepe zij.. De beide eerste lziie voor iedere klasse,oeig' iziclit geve iii de mate waari fabrieleiatige arbeid plaats vidt, terwijl liet ieer of mider voorlcome va het lcatoorpersoiieel i iiidustrie, hadel e verkeer, eeigzis ee beeld geeft va de mate waari uitgebreidheid der bedilijve afzoderlijk, persoeel voor admiistratie claarva oodig maakt. Het volgede overzicht vermeldt hu absoluut aatal ei1 het percetage dat zij i het aatal der tot elke lslsse belioorede persoe ieiiieii. ~a~~too~persouecl. Mchiiiistcii ei1 Stokers. EROEPE~CTJASSEN..... Arcle~verlr, lsallr, steeil, gls,... T. Diamiit~verlieid.,,,., Drulrlsersbedi.iJveii., V. Boiimbedrive..,.. V. Chemische i~gverlieicl,, V, Hotitbewerkiiig.,.. V. Kleediugiverheid.,, V. Kuiisti~ij'verheid., X, Lecleriii dtis trio... X. Oer, turf, steelikole. + X. Metale bewerlsig..,. X, Macliiiies, ii~struieiiteii, eiiz. X. Schee~~sboum, rutuige o, XV. Textiele uiverlieid.,,.... YV. Pt~piei*idustrie XV. Fabr. va gas e electriciteit.. XV. Fabr. va voediiigsiiiidcleleii,,, XV, Liidboum,.... XY. Vissche$ e jacht.,.... XX, Haclel.,,,, YX. Verkeer.,., XX. Bakmezeii...,.... s XX. Verzekerigswezeii......, ' XXV. Vrie beroepeii.... XXV. Bizoder oderwijs, XXV. Verplegig,.... XXV. Buisel~lre dieste XXV. Losse werkliecle... XXX. dieiist va deii staat,. XXX.,. ee provicie XXX.,,, gemeete.. XXX,,,,, water~cliap.., XXX.,,,, kerkgeootschap l Totaal., 26 G , ,133 Achterstaade cijfers geve 10, i absoliite cifers ee overzicht va het aatal persoe behoorede tot de verschillede beroepslrlasse i iedere provicie e i ieder der 9 groepe vaii gemeete waari het Rijk is verdeeld; 2O, i verhoiidigscijfers hoe de persoe va elke beroepsklasse procetsgewgs zij verdeeld over de verscliillede provicië, resp, groepe va gemeete; 3O. i verhoucligsc~fers hoe i elke provicie resp, groep va gemeete procetsgewis de persoe over de verschilleclo beroepsklasse zi verdeeld. Deze twee reelcse va verhoudiiigscijfers hebbe ieder hare eigee beteekeis, Deeersto wijze aa i welke mate ellïe provicie iii ieclere beroepsklasse deeleemt, zoder rekeig te houde met de ieerdere of miclere omvag i het Rijk der taklte vaidustibie, hadel of verkeer ez., teswijl door de tweede de meerdere of midere omvag va eee beroepsklasse voor elke provicie of groep va gemeete wordt aageweze, Eveals elk lad zije eigeaardige verdeelig der bevolkig over verschillede beroepe bezit, die afhakelijk is va aa ieder lad eigeaardige eigeschappq, liggig, grodgesteldheid, lrlimat ez., vertoo;it ook ellre provicie e groep va gemeete hare eigeaardige verdeelig, die i vele gevalle gemakkelijk ra worde verlclaarcl, Bij vergelijlzig va cle verhoucligsc~feis der groote rubrieke: ijverheid, ladbouw ez., iet de cijfers der vercleelig va de totale werkzame bevolkig, blijkt dat i de provicie Noordbrabat, Zuidhollad, Noordhollad, Utrecht e Overijssel, de ~jvei;lioidspei*cetages bove die va het algemee geiidclelcle voor die pitovici& kome, e dat Zeelad aar verhoudig de miste idustrie heeft, waara Frieslad volgt. De ladboiiw is selatief weiig otwilskeld i de beide ollde e i11 Utrecht, terwijl i de beide eerstgeoeicle provicië de ht~delsbodrijveii vooral op cle voorgrod trede, De vrije beroepe vicle i de' provicig waari de grootste gemeete ligge, liaar everediglieid de meeste beoefeare. Het particulier oderwis heeft hooge percetages i Noordbrabat e Utrecht, maar vooral i Limburg, waar allee l'i1lp U/, der i die lclause werlïzame persoe gevode worde, terwijl cle totale bevolkig der provicie iet meer cl 5,B O,', va die der Rijksbevolkig uitiaakt, de.provicie Zeelad wordt weiig aa particulier oderwijs gedaa e og iider i Drethe, Verplegig houdt betrekkelijk veel persoe bezig i de provicig Noordbrabat, Gelder. lad, Zuid e Noordhollad, maai1 vooral iii Utrecht, waar de totale merlrzame bevolkig sleclits 4,4 01, va die i het Rik ieemt, terwijl iet mider da 7,3 O/, der persoe tot de klasse verplegig behoorede, bie hare greze hiiisveste; Zeelad e Drethe vertooe ook hier gerige percetages. Diestbode worde uit' de aard cler zaals het veelvuldigst agetroffeii i de provicië met de grootste gemeete e de losse werkliede i de beide Hollade (met Rotterdam e Amsterdam) e Frieslad (vermoedel$k i de veederije). De persoe i diest va deii Staat zi i de meeste provici& vrijwel i gelijke verhoudig met de bevollrig. Zuidhollad heeft door's Gravehage met zij Miisterieele Departemete e zij vrij groot garizoe, ee hoog cijfer eveals Utrecht door de Rijksuiversiteit e het betrekkelijk groot aatal militaire te Utrecht e te Amersfoort, Dat sommige provicig i vergelijkig met adere zulke hooge percetages vertooe

9 ' BEROBPSKLASSEN.. Aardewerk, kalk, steeii, glas 11. Diamati~e~heicl. Drulrko~*sbeclr~veii,.., V. Bou~vbedrive,. V. Cheiiiische iiiverlieid V. Houtbewerkig.. V. Kleedigiverheid.. Y. Lederidustrie,.., X, Oer, tui$) ~teeilkole, X. Met~lebewerlcig.... V. Kuiist~jve~heicl X. Machies, istrumete eiiz.. X. Scheepsbouw, lituige XV. Papieri~idust~ie.. XV, Testiele uverheid... XV. Febr. va gas e electriciteit XV, Fabr. va voedigsmidclele. XV. Totaal ii~verlieidsbedr~jveii., *. e,.., * s *. e. * e.. e e.. e. t.... ' e,..... e,.. o. VERDEELNG DER BEVOLKNG N EDERE BEROEPSKLASSE a e c# ri( V1 a 'r: Fr P VER DE VERSCHLLENDE PROVNCEN. (Absolute cijfers) meer da 50 O01 P looooo tot l U 0 l00 O00 iw. i3 8 iw l1 B tot 50 O00 iiiw. GEMEENTEN MET tot tot tot tot tot da l000 im. iw. iw. iw, iw. iw. XX. Hadel, XX. Veikeer U69 G 101 'i 565 XX. Balcwezeli, , XS. Verzekerigsweze , Totaal heiidelsbedi~~veii Ob XXXX, XXV. Vi'iJe beroepe, ~ XXV. Bizouder oiiderwus. XXV, Verplegig..... XXV. HuiselUke dieste.. XXV. Losse meimiedeu.., XXX. diest va de staat,. XXX., ee provicie.. XXX.,,, geiectte, XXX.,,,,, waterschap.... XXX. diest va ee kerkgeootscliap.. l XXX, Totaal geeraal icl, v, obek. beroep Y36

10 BEROEPSKLASSEN*. Aardewerk, lrallr, steeii, glas 11. Diaiatilijverheid,.., 111. Drukkersbedrive,, V. BouwbedrUveii,. V. Chemische uverheid... V. Houtbewei*kig.,.,, VL KeedigUverheid.,,. V. CustUverlieid.,,,,... X. Lederidustrie..,,. X. Oer, turf, steekole.,... X. Metalebewerkig.,... X. Machies, iilstrumete ez.., X. Scheepsbouw, rut~~ige,, XV. Papieridustrie..,... XV. Textiele uverheid,,,,, XV, Fsbr. va gas e electriciteit,.. XV. Fabr. va voedigsmiddele.,. XV. Totaal iiuverheidsbedruve.,. XV. Ladbouw,..,.,. YX. Visscherij e jacht,.,, '. XX, Hadel,,,,,,,,,. XX. Verkeer,,,,,,. o, XX. Balrwezeii.,,,.,, XX. Verzel~e~igs~veze,.,... XX XX. Totaal litmdelsbedi*ijve... Vrije besoepe,,..,.. Bizoder oderwis,,,, Verplegig.,... Huiselglce dieste... e, Losse. weikliede.,,, diest va de staat...,,, ee provicie,,, r,,, gemeete.,, 9 9 a waterschap,.. XXV. XXV. XXV. XXQ. XXV. XXX, XXX, XXX, XXX. XXX.,,,, 1rerlrgeootsch~p. XXX Totaal,.,..,.,...Totaal der gehele bevolkig.. GEMEENTEN MET ( 50 O O g reerda tot tot tot tot tot tot e 'O mider liwoers,/ iw. iy. ( iw. iw. 1 i iw. iw.. ''Y,

11 e V. VERDEELNG DER N EENG BEROEP WERKZAMEN N DE ONDERSCHEDENE PROVNCfJ. Aardewei*k, kdc, steeil, glas... 0, Diaiatiiijverheid.,., Drulckersbedi~ve ,35 V. Bouwbedr~veii ,10 V. Chemische gvei~heid.,,... 0,35 Houtbewerkig..,., V. Kleedig$verheid ,53 V. CustiJverlieid ,10 X. Lederiiidustrie ,98 X. Oer, turfl steeiikole ,39 X. Metalebewerkig..,.., 2,14 X. Machies, iilstrumete ei~z.... 0,87 U. Scheepsbouw, rutr.ige~l.,... 0,35 XV, Papieriiidustrie..,...,. U,10 XV. Textiele iluverlieid,..,... 5,02 XV. Fabr. va gas e eleotriciteit.,. O,11 XV. Fabs. vali voodigsmiddeleii.,. 7,43 XV. Totaal ii~verl~eidsbeclruve..., 40,05 XV. Ladbou~v ,46 XX. Vissolierg eii jechb..,.. 1 0,38 1 0,54 i 2,12 1 1,73 YX.Hade1,,. 5,60 XX. Vorlreer.,. 475 XX. Bakweze,.., 0,12 XX. Vei~zelrei~ii~gs~vezei~ ,10 XYXX. Totaal 1itmdelsbedi.Uveii,,, XXV. Visie beroepe.. o XYV. Bizoder oiiderwus. YXV. Verplegig... XXV. Huisel~lre dieste... a XYV. Losse werkliedeii,... XXX. clieilst va de staat,.,,, XXX.,,, fl ee XXX.,, gemeete,,, XXX. waterschap.,,,, rerkgeiiootscliap. XXX.,,,, fl provicie.,. XXX, Totaal geeraal , (100, (100, 100, u 9 VER DE VERSCHLLENDE KLASSEN N PROCENT VAN HET TOTAAL. 1 1 HET RJK, GEMEENTEN MET 1 ai bi, ei.50q lyeerda 5 tot tot 1 tot 1 tot P looooo 0 l d 3 i 1 i iw. 1 iw. iw.

12 voor persoe i diest der provicili is hoofdzalcel$k hot gevolg va de verscliille i de aatalle proviciale Waterstaatsambteare. Terwil er bijv. i Noorclbrabat 136, i Groige 62 e i Limburg 40 proviciale Waterstatsambtea~*~ geteld wercle, kwame er i Dretlie sleclits S, i Gelderlad 9 e i Noordliollad 14 voor. De geieeliteadmiistratie eische betrelskelijlc weiig persoaeel i Noordbrabat, Gelderlad e Limbiirg e zij betrekkelijk hoog i de beide ilollade met hue groote gemeete, Het persoiieel i diest der waterscliaype is uitteraard i die provicieli het grootst waar veel polders gevode worde, Daarom zij voor de oostelijke provici8 de percetages het laagst. BiJ de klasse,i diest va eeiie kerlcelijlce gezidte" geve de beide lctholielre provicili liooge percoiitages e staat Drethe het laagst. Tvat de ~e~scliillede ijverheidsgroepe betreft, is klasse aar everedigheid het sterkst vertegewoordigd i Gelderlad (steefabrikage), Limburg (fabr. va aardewerlc) e Zuidhollad (stee e aardewerkfabr.) De diamatijverheid zetelt zoo goed als gelieel i Amsterdam. De drulclcersbedrijve zij sterker vertegewoorcligd iir liite i de provicili meer of mider groote gemeete ligge, hetgee ook met de bouwbedrijve liet geval is. Ook de cheiisclie ijverheid schijt eeigermate aa groote gemeete eige te zi. Houtbewei*kig ez. doiieert i de provicie Noordbrabat, Gelderlacl, Zuidhollad e Oveilij'suel. De lcleedigs~verheid hht zich weder aar de groote bevolkigscetra, De lriistii~verheid, die op zich zelf iet va groot belag is, wordt i hoofdzaak i Noordhollad, Zeeld, Utrecht, Noordbrabat e vooral i Limburg (kerkelijke lrust) beoefed. Meer da gedeelte va de lederiiiclustrie behoort tot Noordbrabat, hoofdzalrel~ls schoeiimakerije. Het meer of mider voorkoie va de persoe werkzaam i klsse X (oergravige, veederije, steekoleii,jeii) is geheel af halikelijle va de geaardheid cles bocleis. Omdat deze ijverheid zich tot dusver bija uitsluited tot de veederge bepaalt, worde de hoogste percetages aagetroffe i Frieslad, Overijssel, Groige e Drethe. Limburg heeft zij liooge percetages liet meest aa mijbouw te dake (steelcoleiiij,je i het zuide) terwgl i het oorde ook i veederije wordt gearbeicl. De bewerkig va ietale, iet uitzoderig va de fabricage va mchierid, is, behoudes ekele uitzoderige, v@j gelijkiatig over het lad verspreid, Aders is het met de machiefabricage (stoorii e adere werktuige) die weder i hoofdzaak tot de groote gemeete beperkt blijft, Overijssel met zije groote macliiebabrielse te Deveter, EschedA. maar voord te Hegelo, makt hierop eeigermate eee uitzoderig. De scheepsbouw e de fabricage va rijtuige e wages, levere voor Zuidhollad, Noordhollad, Zeelad e Groige hoogs percetages. u Noorclhollad e Groige is liet i hoofdzaak de scheepmakerij die cle hoogte der percetages bepaalt, maar i Zuidhollad e Zeelad, werkt daastoe ook de wagemakei$ aterk mede, Deze toch is vooral otwikkeld op de eilade,.cvaar og zoo goed als gee verlreerswege va spoor of trai e voor de ieer aar bie gelege gemeete ook iet te water worde aagetroffe. De papierijverheid is i Gsoige relatief het talrijkst vertegewoordigd, da volge Limburg, Gelderlad e Noordhollad. De provicie Drethe heeft zoo goed als gee papierfabricage. Bija de helft der tot de textiele ijverheid behoorede persoe woot i Overijssel (hoofdzakelijk Twethe) e va de overblijvede weder circa de helft i Noordbrabat, zoodat slechts ee klei derde deel over de overige ege provicih zij verspreid, De fabricage va gas e electriciteit komt weder het meest voor i de provicig met l de grootste gemeete. De voedigsijvei*heid eideldk is vrij gelijlrmatig d. w, z. i verhoudig tot de bevolkig over het lad verdeeld, Na het bovestaade behoeft thas eee uitvoerige besprekig der verschillede idustrid voor de groepe va gemeete iet meer te geschiede. Allee zij vermeld dat de ijverheid i totaal het meest persoe trekt iii de gemeete tussche e b0 000 iwoers, 11~1. f 'la der arbeid verricliteude bevolkig, e dat aa beide zijde dier groep de ijverheid geriger wordt, aarmate de groepe claivvii verder verwijderd zij. de groep der grootste gemeete is zii ruim 42 O/,, i de allerkleiste gemeete slechts bija 14 O/,, De ladbouw telt ee grooter aatal persoe aarmate de gemeete kleier worde ; va i O/, i de groep der grootste gemeete, stijgt liet cijfer tot circa 67 O/, of '(, cler arbeidecle bevolkig i de kleiste geieete. Met cle hadelsbeclrijve is juist het tegeovergestelde het geval e wel met alle klasse waaruit deze groep bestaat. Oolr voor de vrije beroepe vertooe de cijfers ee dergelijke loop. Wat de cliestbocle ttagt, cleze zij relatief het tlrelsst i de tweede groep va. gemeete, overiges wordt hu alital mider armte de gemeete kleier worcle. t. Bij cle beschouwige' i deze paragraaf houcle me i liet oog dat vermoeclelijlr ee grooter aatal vrouwe, cla hebbe opgegeve ee beroep uit te oefee, door looarbeid geheel of gedeeltelijk i eige oderlioucl voorzie. Ee zeker aatal va deze laatste hebbe zich als beroepslooze opgegeve omdat zij meede die ardeicl iet beroopmutig te verrichte,,of ook omdat cle arbeicl iet geregeld wordt verricht, zooals b4 boeredochters ei1 vrouwe die slechts i de hooitijd of bij het izamele va cle oogst behulpzai zij, of bij huismoeders die behalve de wasch va hu eige gezi, diestbodewschjes gereecl iake. Te slotte ka tegezi 0111 er voor uit te kome, dat beroepmatige asbeid moest worde verricht, ee aatal vilouwe er toe hebbe gebracht zich als beroepslooze te late beschi*ijveii. Hoe groot echter het aatal is dat op deze grod te orechte als beroepslooze i de statistiek voorkomt, ka iet worde geraamd. Nog op iets aders diet te worde geweze. Er zij beroepe waasva me bij oder vidig weet clat z! aa vrouwe arbeid verschaffe, terwijl cle beroepstellig daarva toch geee acmwijzig doet. Dit kii bijv. het geval zij met beroepe wier uitoefeig geheel va cle tijd va het jaar fhalcelijlr is, Het tijdstip warop de beroepstellig plaats heeft ra da oorzaak zij dat de persoe zich om redee bovegeoemd als beroepsloos liebbe opgegeve, 1 of dat zij op dat tijdstip tijdelijk ee ader beroep iiitoefede e daaroder i de beroepstellig zij geteld, omdat clit beroep als hoofdberoep was opgegeve. Weliswaar ra zich dit evezeer bij mae als vrouwe voorcloe; doch het aatal mae op deze grod i de uitkomste der beroepstellig ocler de beroepslooze geragschikt, is toch otwijfelbaar veel kleier da dat der vrouwe, Uit de cijfers op blz. 168' is da, behoudes de zooeve gemaakte reserves, gebleke dat, tei*wijl ruim 69 O/, der maelijke bevolkig ee beroep uitoefet, dit dechts met bija 17 01, der vrouwe het geval is. Op 100 i de beroepe werkzame vrouweii kome voor rekeig va de ijverheid,. 20,11 01,,,, ladbouw.,. 19,36,,,,,, visscherij e jacht 0,13,, Va het; aatal ogehuwde vrouwe bove 12 jaar oefee 40 O/, huwde va!ouwe va hadel e verkeer, 11,41 O/, huiselijke dieste, 43,77,,,, de overige... 6,22, ee beroep uit, va de ge 6 OO e va de i weduwstaat verkeerede e de gescheidee vrouwe circa 30 oio.

13 186 De oderstaade cijfers vermelde voor de verscl~illede lrlasse het aatl ogehuwde e gehuwde vrouwe e het aatal weduwe, oder welke latste oolr de geaclieideiie zi begrepe. BEROEPSKLASSEN, XXX., v,, ee proviiicie,. Oi~gehord. XXX.,, geieete,., XXY. q,,, waterschap, + XYX.,,,,,,, lcerkgeootschal~ Aaiital vrouweli i eeiiig beroep \ve~lrsea~i, l 1 1 Gehuwd, Wec..trd, Total. O ~ l ~ ~ ~ ~! ) ' XXS. Totaal, Worde cleze cijfers voor groote groepe samegevat, da zij zij de volgede: BEROEPSGROEPEN, l Oiigeliuwcl. Gehuwcl, Wed,staet. Total, '7::; Niverheid,.,' ,5 Ladbouw....,, ,2 Visscher; e jacht,., ,5 Hadel e verkeer...,,,, ,s HuiseliJkediesteii.,,,,, ,7 Overige beroepe..,..., ,O O/, cler De gmep der huiselijke dieste trekt de meeste vrouwe, darop volgt de ladbouw, da de rleedigijverheid, daara hadel, vervolges de textiele gverheid eii da het verkeer, terwiijl de adere klasse meer of mider kleie percetages aawijze. Uit de cijfers der laatste kolom blijlct, dat i de aerschillede beroepsklasse vroiiweasbeid i verhotidig tot die va maelijke persoe i zeer verscliillede mate woidt gebezigd. Bi,j de volgede beschouwige zij, ast de absolute totaalcijfers cler werkzme vrouwe, tussche haakjes steeds medegedeeld de aatalle vrouwe, die ls hoofde va zake i de cijfers voor de verschiller~de beroepe gegeve, begrepe zij. Gerig is de vrouwerbeid i verhoiidiiig tot die va de m i de volgede beroepsklasse : 111. Boek e steedrukkerij 147 (28). V. Bouwvaklre ez. 633 (360); va de 163 odergeschikte zij dlee i de behagerij 105 werkzaiii. V. De lio~itbewei*lrig os, S51 (188), waarva 603 (98) i de fabricage va lrurk, stroo., borstel e vlechtwerlr. X. Lederidustrie 1373 (201), i hoofdzaalr i het schoerimakersbed~f 1327 (NO), XX, Jzer. e mctalidustrie 1128 (262), maroder 188 (188) smede, 70 (4) fabricage va goude e zilvere weske, 176 fabricage va capsule e 58 (1) blilrslagerij, De fbsicge va electrische toestelle e gloeilampeii houdt 262 vrouwe i odergeschikte positie bezig, X. Scheepsbou~v e rijtuigfabricage 96 (86), scheepsboiiw 35 (33) e fabricage va rijtiiige e wges 57 (Li7)8 XV, Fbricge vii gas e electriciteit 11 (l). Ook i de fbricage v voedigs e11 geotmidclelee is het vrouwelijk elemet te opzichte vti het meiiiieli,jlce iet sterlr vertegewoordigd, oolr al wordt de arbeid va ee groot aatal vrouwe ugewed. De 6084 (1188) vrouwe zij over de volgede bedrijve verdeeld: molers 111 (104), broocl e besch~iitbl~kers 598 (425), fabricage va cco e chocolade 663 (l), kofiepellerij e verlezerij 365 (2), fabricage vu verduurzailide levesmiddele 220 (3), 11oelie:rs e vleeschhoiiwer~ 306 (267). fabricage va boter, kas o zuivelproducte 451 (196), tabak e sigrebewei~lrig 1640 (19). Reltiief i meerclere mate wordt va vroiiwearbeid gebriiilr: geiakt i de volgede klasse :. Bbricge va ardewei*lr, gls, kalk e steee 2317 (34), waarva i11 de steefabricage 656 (211, i de fbricage v fij arclewerk ez (4), fabiicge va gls 267 (4). 11. Diamatijverheid 1091 (76). V, Chemische ijverheid 161'1 (72), warv'i apotheke 696 t50), i de fabricage va raarse 497 (4), i de fbricge va zeep 124 (1) e i de lucifersfabricge 171. V. Kustuijverheid 389 (SG), waarva 367 (81) i aldwerk e de.vervaardigig va lrustbloeie, X. Oergrverij, steekole e veederij 1617 (28), Deze vrouwe rbeide bija uitsluited i de veeclerij !27). XV. Papier e crto~ivervsrdigig 940 (24), \vaarva i11 papierfabrieke 465 (1) e i de papier e cartobewerlrig 475 (23). klasse XV, textiele ijverheicl, bestaat het persoeel uit bij'a 30 O/, of (609) vrouwe, die over bija alle oderdeele zi verdeeld. de vlasidustrie vode 195 (1) vrouwe arbeid, waaroder 166 i de vlasbrakerij, fabricage va sajet 640 '(ik), idem va katoee greiis 2729 (26), va wolle gares 426 (66) e va jute gares 164, fabricage va wol e wolle delres 931 (14), i cle breierij (tricot) 2228 (391), fabricage va zeildoek e

14 lie 844 (13), va katoe e bot 4676 (ll), va jute 233 (3) e va tapijte 100 (3). Het appreteere, sterke, drukke e verve verschafte aa 453 (10) vrouwe arbeid, De fabricage va lit, bad, lroord ez., trok 363 (19) vrouwe e de fabricage va vischette 273, Va de ijverheidsbedrijve is klasse V, vervatcrdigig va kleedig, bedde ez,, de eeige waari het aatal vrouwe dat der mae overtreft e hier wel i vrij hooge mate fi. 3 vrouwe tege 2 mae, of 60 pct. vrouwe, tege 40 pct, mae. Oder de vrouwe zij er hier iet mider da die hu beroep zelfstadig uitoefee (i hoofdzaak costulibres, aaisters e modistes). De cijfers voor de dzoderlgke beroepe zi : kleedermaaksters e costuiibres (13977), aaisters (8993), corsettefabricage 256 (20), fabricage va hemde e boorde 1453 (661), fabricage va hoede e potte 406 (65), fabricage va mutse 432 (342), modistes 4944 (2813), fabricage v pwal~liiieii 140 (B), vervaardigig va bedde e iatrasse 188 (16), persoeel i chemische wasscherije 425 (451, persoeel i wascli e strijkirichtige l1 015 (4666) e iagelliede 476 (442). Uit de hoofdcijfers gegeve op blz, 186 blijkt dat 16,6 vrouwe tege 100 me i de ij~e~heidsbedrive i totaal werkzaam ware. Niet veel meer aar verlloiidig eemt de ladbouw voor zije rekeig. Hier toch bedraagt het percetage 16,2,.,terwijl i totaal 79 S84 (20 948) vrouwe i die klasse arbeide tege (38394) i de gverheidsbedrijve. Er diet hier og ees op geweze dat gezislede allee da geacht werde ee beroep uit te oefee als S zij daari geregeld arbeidcle. De verdere oderverdeelig va de ladbouwbedr$ve is als volgt : eigelijlre ladbouw (18 432), veeteelt 6460 (2828), tuiboiiw 811 (472) e bouchbouw e houtteelt 25 (16). Va de 554 vrouwe die i de jacht e visscherij werkzaam zij, houde zich 452 met het boete va ette bezig, Va de overige 102 is het meeredeel werkzaam i de oester e mosselcultuur. Slechts ee 18tal, waaroder 17 bedrijfshoofde, oefee zoet~vatervissclie~~ij uit. het jagersbedlijf lrort slechts 6Be vrouw als eedekooihoudster voor. 111 klasse XX, warehadel, zij de vrouwe i hoofdzaak bedrijfshoofde (wikeliersters) of wikelbecliede. Over de verschillede socirte va hadel zi z\j als volgt verdeeld: Hadel i grodstoffe.,. 401 (267),,,, kleedigstoffe., (4 976),,,, voedigsmiddele (20 164),,,, woigartikele (1 7313) Boek, papierhadel, uitg, 532 (221) Hadel i luse artikele, (1 165),,, vee e gevogelte, 56 (51),,,, adere ware, (929) de verkeersklasse z$, met slechts 8,1 vrowe tege 100 mae, vrouwe werkzaam, i hoofdzaak i de volgede beroepe: bij liet spoorwegweze 100 als statios e 997 als wegpersoeel, 43 als tolgscai*sters, 60 (58) i de stalhouderij, 382 (349) i de schipperij, 634 bij de posterije e telegrafie, 167 (116) i de verschillede beroepe bij het expeditievak, 7413 (6010) vromve wtbre werl~zaam i het hotel., restaurat e koffiehuisweze, waarva 4606 (3923) voor rekeig va het laatste e 1432 (1423) pesiohoudsters, kamerverhuursters, slaapsteehoudsters e commesalehoudsters. Het bak e credietweze trok slechts 47 vrouwe, waarva 30 i odei.g.eschikteil diest, terwijl het verzekerigsweze aa 74 vrouwe arbeid verschafte. de vrge beroepe met i totaal 1499 vrouwe, eme de geees, heel e verlos. kudige (met ibegrip der vroedvrouwe) meer da de helft i 779, daara volge tooeel e publieke vermakelijkhede met 316 vrouwe, Bij het bizoder oderwijs is het aatal vrouwe overweged, zij verhoude zich tot de mae als 120 : 100, met ee totaal va 8368, Hieroder zij 42 kostschoolhouderesse, l 996 bewaarschoolhouderesse, 41 breischoolhouderesse, 4626 oderwijzeresse e 829 huisoderwazeresse, gouverates e muziekoderwijzeresse, B$ do verplegig zij de vrouwe og sterker vertegewoordigd. Met ee aatal va 8806 staa zij tegeover slechts 3191 mae of i verhoudig als 276: 100; 6647 harer hebbe opgegeve te zij verpleegsters, zieke of kra kziigeoppasseresse, terwijl 1224 bakers zij geteld, Er behoeft aiiwelijks op geweze dat bij de huiselijke dieste i hoofdzaak vrouwe. arbeid gebezigd wordt, tegeover 1 ma staa 24 vrouwe, Vaii de overige klasse zij allee og va belag uit het oogput va vro~iwea~beid klasse XXX, gemeetelijke diest, waari va de 6878 vrouwe 6827 tot het opebaar oder. wijs behoore e klasse XXX, lrerlrelijke dieste, met 31 godsdiestoderw~zeresse e 2409 i adere ambte voor het grootste deel kloostedige. Als losse werkliede ware 77 vrouwe werkzaam. diest va de staat arbeidde 257, i diest va ee provicie 1 e i diest va ee waterschap 26 vrouwelijke persoe. hoevei~e de vrouw i latere tijd op het arbeidsveld i meerdere mate met de ma i cocurretie treedt, da dat dit vroeger het geval was, e i welke beroepe diti hoofdzaalr geschipdt zal eee vergelijkig met de uitkomste der beroepstellig va 1889 voor het laatste tiejarig tijdvak leere. totaal is die vermeerderig va de vrouwearbeid echter iet groot, daar i ,4 pct. der vrouwe ee beroep uitoefede e dit i 1899 met 16.8 pct, het geval was, Stode i 1889 tegeover 100 arbeidede mae 27,2 vrouwe i 1899 was dit getal tot iet ieer da 29,l gestege. Volges de op blz. 186 medegedeelde absolute cijfers is de overgroote meerderheid der arbeidede vrouwe ogehiwd al. ruim 77 pct,;. gehuwd is slechts 10 pct. e i weduwestaat of gescheide 13 pct. Deze verhoudigscijfers loope voor de verschilleiide klasse zeer uitee ; zb zij de volgede : BEROEPSKLASSEN. g (Ocl l\d.j\yj.% l i:![ lol~ud. \lfod~~\~o.. Aa~clewerk, lrlk, stee, glas G XX, Visscheri ejaclit.,., Diaratg~e~heid, f) XX. Hadel Di+~il~lcersbedi~~ve. XX, verkeer,,,,,,,, vo w 69 V* XX. Bakweze q * XX, ~el~ze~cerigsweze,,,,, V, Ho~itbewe~lrig V. Klee~lig~ve~heid XXXXT.. Totaal hadelsbeclrive, V. Kustcvarheid XXV, vjo bel,oepe,,,,,,, X. LederiAuahie XXV, ~i~~~~~~~ ode+s,,,, X. Oer, turf, stoelcole XXV, Vel,plegig,,,,,,, X* 13 a a 61 XaV, BuiselUke cliesfe,,,,, X, Machies, istrumete ez ' X1ll rituige XSV. Losse werkliede o l3 85 XXX, diest va de atsst,,, XV. Ppieridusti*ie.. ' XV, Textiele iverheid..,. 89' 7 3' XXX,,, ee provicie XV. Fabi, va gas e electriciteit 82 l8 XXX.,, gemeete XV, Fabr. va voedigsmiddele ,, waterschap XV, Totad uverheidsbedrive XV, Ladbouw,,, XXX,,. XXX~~,.. $,, kerkgeootsch XXX. Totaal B

15 oderstaade tabel wordt ee overzicht gegeve voor elke beroepsklasse va de i weduwestaat verkeeredo vrouwe e de gescheidee il leeftijd e positie i het door haar bekleed beroep e daaruit blgkt, dat i die ijverheidsklasso, wari het aadeel der weduwe betrekkelijk zeer hoog ia, de klasse V e X, (lrlasse XL11 wordt buite besoliouwig gelate oidat de absolute c\jfers der vrouwe, waaruit cle percetages bereked zij (96) zeer gerig is,) dit hoofdzakelijk veroorzaakt wordt door het groot aatal hoofde va bedrijve, Dit is ook i de ladbouw e eveees i de warehadel het geval (wilzeliersters e depothoudsters), NDEELNG DER WEDUWEN EN GESCHEDEN VROUWEN NAAR BEROEPS KLASSEN, LEEFTiJD EN DE POSTE N HET BEROEP. a l S B V. Hout, kurk, ~troobewe~kig, si e B draaiwerk va verschillede stoffe, C D Totaal.. LEEFTJDEN e GEBOORTEJAREN. l P LEEFTJDEN e GEBOORTEJAREN, V. Kleedig e reiigig. Totaal..., Fabi*icage va aardewerlc, glas, kalk e steee. Totaal... A B w D A 1 l. w Bewerkig va clialat ei1 aiidere B.. edelsteee e fije gesteete. ( J 111, Roek e steeiidrulcker~, drukkeil D ' Totaal A B l C vrtil hout, koper, staalgravure, pliotographie ez. D 21 2 Totaal. [ i 4i l 7i 7j2/ V. BouwbedrUve (icl. reiigig va A gebouwe e aalegge, oder B lioude e reiige va wege e C 2 strate, ook gemeetelijke diest). D U 8 1 Totaal ( A l 13 ' V. Chemische iverheid., fabricage ve B 51' kaarse, olie, veris, vet, zeep,, C 5 otplofbare stoffe, verfstoffe. D l 14 5 Totaal..l V. Kustiverheid, Totrtal. 0 X. Leder, wasdoek, caoutoliouc~ Totrtal tl e. X. Oer, steekole, tuit Totaal,,. X. Metale (bemerki g va),. Totad.. B( u materieel. D 4 X, Vervaardigig va stoom e adere werktuige, istrumete, oorlogs C ' Totaal.. / / )

16 p ~ BEROEPSKLASSEN. l ti LEEFTJDEN ei1 GE DOORTEJAREN. Li aa z UEROEPSCLBSSEN. 01 LEEFTJDEN e GEBOORTEJAREN, X. Sclieepsbouw, vervaardigig va rituige. XV. Papier, Totaal... Totaal... l l l l A B. XV, Textiele ijverheid. C l D / Totaal / ( l l l XV, Fabricage va gs eii electriciteit Totaal... XX, Vissclieri (icl, vischlrmeekerij' e jaclit, Total... XX. Warehadel (icl. ttisscliehiidel, comiissiehadel, makelaarcli e verdere hiilpbedrive va de hadel Total.,. XX. Verkeerswezeii. Totaal.ri.. Clrediet e baioveze~i (icl, gelde eflectehadel). l l ) Totaal.., ) l 2 XV. Bereidig va voedigs e geotiiddele. XV. Totaal,.. Totaal Niverlieidsbedrivei~, XV, Ladbouwbedrive. Totaal *) Waaroder 1 vtc obekede leeftid, l i l D ( 3 Totaal,,, l l XXXXJ. Totaal haclelsbedrij've. XXV. Vrij'e Beroepe. 1 1 i j 19i 48) & l 1 4 i 1 6 i 2 9 j XXV. Bizoder oderwis (excl. opebaar e godsdiestoderw~s), i i 7 i 6 1 j 3 1 i 2 i XXV. Verpl, of verzorg. v. arme, oude, kraamvr., zieke, gebrek., ival., krakz, 1 1 i i 31 i 190 i 370 j 208 i 198 i 116 jll13 *) Waaroder 1 met obekede leeftid.

17 BEROEPSKLASSEN, XXV, HuiselUke dieste (huis eii stalbediede e, d,), XXV. Losse werlcliede e adere iet i ee bepaald beroep arbeidede. XXX. diest v.d.staat (icl;post., teleg., telephoie, ladsdr. e, a. ij~erheidsbed~.) XXX. diest va eee provicie. XXX. diest v, eegem. (excl. gasfabr., diest der opeb.werkee, a. Uverh,hedr,) XXX, diest va ee waterschap, XXXXXX. Totaal XXXl. ii diest va ee lcerlcgeootschap of kerkelijke gezidte. XXVXXX. Totaal 1 91 LEEFTJDEN e GEROORTEJARBN. < XXX. Totaal XXXV. Gepemiorieerde (uit opebre, kerlrelike of particuliere kasse), l l l l XXXV. Zoder beroep / Y 808/14111(23483/18309~20809~49235~12~~~ XXXV. Totaal geeraal ó ( 175 / 6645/27778/39168/26422! Daar bovestaad overziclit slecl~tk de gr00 te beroepsklsse verieldi, schijt het iet va belag otbloot, og ees afzoderlijk mede te deele de vooramste beroepe waari weduwe werkzaam zij. Evels bij de opoemig va het totaal atl vrouwe, wordt ook hier weder telkes tussche haakjes meldig gemaakt va het aatd hoofde va bedrijve. klasse V: huissohildei*~ 118 (118), timmerliede 117 (117), metselaars 40 (40). klasse V : costumemaalrsters 1446 (1260), aaisters 1712 (1168), fabricage va hemde e boorde 202 (168), modistes 176 (167), wa~chv~ouwe strijksters 2131 (1616), magellide 341 (241). klasse X: schoe~akers 149 (132). klasse X: verveers 209 (187). klasse X: smede 176 (176). klasse X: scheepmakers 30 (30), fabricage va wages 38 (38). klasse XV zij va de 619 weduwe 226 hoofde va bedsive, waarva 100 i de breierij. klasse XV: moleaarsters 100 (OO), broodfabricage 380 (364), vleeschhouwer~ 208 (203), sigarefabricage 78 (9). klasse XVU : ladbouwsters (12 689), veehouderij l), Wamoiider 8 met obek. leeft&i, Waamder 8 met obek, leeftw 9 Waaroder 6 met obek. leeftijd. 4) Waaroder 2 met obek, leeftud, 6) Waaroiider 7 met obek, leeftid. t 1180 (1097), tuiderij e bloemkweekeri 392 (876). klaese XX zij va de weduwe hoofde va zake of depbthoudsters, 6 ktoorbediede e 35 tusschepersoe va de hadel. Klasse XX: stalhouderij 68 (64), wageverhuursters 12 (121, voerliede 12 (12), schipperij 321 (3141, veerliede 13 (l), expeditievak 70 (62), kruierij 16 (16), hotelpersoeel 368 (3421, restauratiehoudsters 30 (24), bier,.koffiehuis e' caf6houdsters 1939 (1928), commesalehoudsters. lïmerverhuursters, pesio e slaapsteehoudsters 718 (7181, diestbodevsrhuursters 16 (16) e porsters 28 (28). [ dasse XXV : vroedvrouwe 98, klasse XXV: kost, brei e bewaarschoolhoudstere 32, oderwizeresse 60, huisoderwijzeresse ez. 28. klasse XXV: verpleegsters 131 e bakers 862. klasse XXV: diestbode klasse XXX : bij het gevageisweze 19. klasse X=: bij het oderwijs 93 e i klasse XXXL: 109 i de iet geoemde beroepe i diest va eee kerkelijke gezidte. Oderstaade cijfers geve voor de ijverheids e hadelsbedrijve ee overzicht va de verdeelig der daari werkzame bevolkig, aar de positig i de beroepe bekleed. De positie worde uitgedrukt door de letters A, B, C e D. BEROEPSCLASSEN. A. B. a C. 1 D. / Totaal.. Aardewerk, kalk, stee, glas.., 0, ,6 100, L.DiairttUvei*heid, ,2 91,4 100, U. Dr~kke~sbeclriveii,,,, 9,2 0,li ,6 1.00, V, Bouwbeclr~veii..,..., 22,9 0,2 4,5 74,4, 100, V. Cheiische iferheicl.,,,, 11, ,a 67,3 100, V. Hotitbewerkig.,., 29, ,2 67,8 100, V, Kleedigiverheid.,., 52, ,O 100, V. ZuiistUverheid,.., ,l 67,5 100, X,Leclericlustrie..,,. 43, ,s 100, X. Oer, turf, steelrole, ,l 100, X, Metalebewerkig ,2 o,& 2,5 73,9 100, X, Machilies, istrumeteii ez.,. 14,O ,8 100, X, Scheepsbouw, r$uigaii.,.., 14,s ,si,a 100, XV, PapieYiiidustrie., , XV. Testiele ijverheid.,,,, ,6 90,5 100, XV. Fabr. va gas e electriciteit., ,5 *52,7 100, XV, Fabr. va voecligsmiddele., 24, ,7 ljs,9 100, Totaal iiijverheidsbedr~veii ,O , XV. X,J?T.. Liidbouw....,,..., ,s 45 67,6 100, XX. Visoherij ei1 jacht,, ',.,,. 1 32, ,7 100, XX,Haiiclel.,.,., ,l 2,l 1 18,l 21,7 100, XX. Verkeer., 28,7 2,5 18,9 100,, XX. Bakweze.,,.,,,. 17,9 ' XX. Verzekerigswezeii,.,., , , XXXX. T~taalhadelsbed~~ve. 191, ,4 1 17,s 1 35,l / 100, Oder A zij gebrachl persoe, die zij hoofd eeer zaak of irichtig, va ee bedrijf of' oderemig voor eige rekeig; oder B persoe, die zij hoofd eeer zaak of irichtig

18 197 va ee bedrijf of oderemig ls bestuurclers voor rekeig va ee ader; oder C persoiie i diestbetreklriiig, belast met eeige directde, opzdo7tt of cotrole, of behoorede tot directie, bureau of ~toorpersoeel (op~ichter, cotroleur, chef, boekhouder, kiitoorbediede, meesterkecht, ploegbs ez,; oder D persoe i dieiistbetrekkig, beliooilede tot cle gewowe werk 2.iede~t (hadwerlcsliede, veldarbeiders. fabrieksarbeiders, scheepsgezelle, iatrozeli, loopbediede, bode, bestellers ez.) Het vlt iet moeilijk uit de cijfers der klasse XV die ka te wijze wariii het grootste deel der daari voorlromede bedrijve tot de fabrielrmtige $verheid kue worde gereked, Boveaa stat daari de fabricge va gas e electriciteit, die uit de rcl der zaalr zoo goed als geheel i het groot zulle worde gedreve, Daariia volgt de aardewerk., stee e glslbricage met 4,3 put. bedrijfshoofde, De testiele ijverheid telt bij 6 pct. persoe i de positie A e B, wara volgt de mij e veeesploitatie met 7 pct. De percetages voor de verscliillede bedr~jfslrlasse geoemd, geve gee ddelijk beeld va de grootte v de bedrijve zelve; daarvoor diet het bsoluiit aaiitl persoe tot de verschillede lrlsse behoorede, mede i rekeig te worde gebracht. De grootte v het gemiddelde bedsijf i iedere lrlsse is echter uit de gegeves der beroepstellig iet te berekee, omdt meerdere persolio aa het hoofd vali éé bedrijf kue sta, e dus de deeler, i casu het tal bbedrijveii, iet beked is. tiissche komt dit i lle lrlasseii voor,. e zoude dus de verhoudigscijfers va liet tal bedrijfslioofde tot hei totl der wbeiders eeig izicht kue verschffe i de verhoudig va cle grootte der bedsijve voor de verschillede beroepsklasse, ware liet iet dat de cijfers va de oderscheidee boroepslïlasse de ivloed odergaa vii de meerdere of midere mate, waari i de klssetotale beroepe zij begrepe die bf zelfstdig door het bedrijfshoofd zoder hulp va adere lrue worde uitgeoefed of althas weiig odergeschikt persoeel vordere. Deze omstiidiglieid malït ook, dat, iettegestde het vast staat, dt i eee lrlasse vele groote e dilrwi,jls zeer groote bedrijve voorkome, het betrekkelijk tal bedrijfshoofde toch zeer groot ka zij. Omgel~ee~d behoeft eeiie klasse met relatief weiig bedri,jfshoofde og iet altad dlee uit grootbedrijve te bestaa, maar kue ekele zeer groote beclrijve op de verdeelig aar de positië i het beroep vu eee gelieele lrlasse va groote ivloed zij. Zoo lïomeii bijv, i lrlasse X i de lederidustrie e de schoeilrer~j ee atl bedrijve voor waari betrekkelijlr veel werkliede arbeide, die toch door cle cijfers iet worde aageweze, weges het overgroot tl llee werkede sclioemkers e lppers, die zich eve goed als de hoofde der straks bedoelde bedrjve, als ee persoo i de positie A lieble agegeve. E deze omstadigheid lromt i vele adere klsse voor. Zoo ze i klsse V het groot tal met weiig of gee persoeel weiekede, metselaars (26) ('), timmerliede (26), loodgieters 23, dakdekkers (64), stukadoors (21), huisschilders (29) e behgers (27) die het percetsgewgze aadeel der bedrijfshoofde zoo hoog doet zij (23.1). Klsse V, i welke het tal bedrijfshoofde relatief iet zoo bijzoder hoog is, telt betrekkelijk veel fabriekmtige gverheid. De vele bedrijfslioofde oder de apothekers (25) de drogiste (40) brege het percetage op 135, klasse 6 is het atal bedrijfshoofde bijzoder groot i de volgede beroepe die va eeig belag zi : beeldhouwers (29), houtdraaiers (30) meubelmakers (23), fabr. va stoele (31); klompemakers (51) kuipers (34), bezem e boedermakers (61), borstelmakers (26), mademakers (*) De cdfers tussche hfifikjes ~vize telkee aa hoeveel OO der i de beroepe werkzfime persoilè bedrdfshoofde zi. (36), mtteialrers (31), welke bedrave i totaal 70 pct. va het aatal i die lrlsse werkzame persoe arbeid geve. lrlasse V, de kleedig~ijve~heid. spreekt uit cle cijfers erges het bestaa va eeigszius groote idiistrië omdat i bija alle voorame, beroepe het aatal bedrijfshoofde reltief zeer, groot is: lrleei*malrers (65) aaisters (63), fabrikage va hemde e boorde (46), fabr. va hoede e pette (30), fabr, va mtse (80), modistes (57), fabr. va parapluieli (37), fabr. va bedde (19), barbiers (67), Chemische wssclierde (20) wascliirichtige (42), magelliede (93) sti$lririchtige (46); d deze beroepe te zame vertegewoordige 98 O/, va het totaal der i die lrlasse rbeidede, de kustijverheid, clie i haar gelieel iet zeer belagrijk is (zij verschaft slechts aa 9 va de 10,000 werlrzme persoe arbeid), koio uit de rd der zaak weiig bedilijve va eeige omvag voor. lrlasse X bepale de schoe e zadelmakers, die same 92 pct. va de totale i die rlasse arbeidede bevolkig telle, de percetages ; schoemlrers (46) e zdelikers (40), Ook i de lederfabricge schee og vele kleie bedrgve te bestaa, alths het betrekkelijk aatal bedrifsl~oofde bedraagt daari og bg 26 pct. Classe X is i hoofdzak grootidustrie ; bga alle oderdeele mijweze (0,3), briquettefabricge (G), veederij (a), fabricage va tiirfstrooisel (3), telle ee betrekkelijk gerig tl bedrijfshoofde. Ofsclioo klasse X1 i haai* geheel ee betieekkelijk groot atal bedrijfshoofde telt, kome er toch belagrijke bedrave i voor. Het groot atl met weiig of geel1 persoeel werkede goud. e zilversmede, blilcslgers, mas vooral dat der fabricage va metalware e grofsmede, * hebbe liet percetage opgevoerd. Goud. ei1 zilversmede (26), grofsmedeli (27), blikslgers (21), fubricge v metaalware (30). Daretege hebbe ekele adere belagiijke iiidustri8 lage percetages voor de bedrpfshoofde: capsulefabricage (0,7), ijzergieterd (1,7). ii klsse X11 telt de fabricage va stoom. e adere werktuige, met slechts 2,s pct. bedrijfshoofde, uit de aard der zaalr groote bedrijve. Dat iettegestaade dit klasse X11 i haar geheel toch og 14 pct. beclr~jfshoofde telt, wordt verooi*zakt door dat va de overige tot die klsse behoorede beroepeii (met uitzoderig va de vervaardigig va oorlogsmaterieel met ruim 2 pct, bedri;jfshoofde), die same f 38 pat. der werkliede ieme, de meeste behoore tot zeer kleie bedrijve, De vooraamste daarva zij: fabricge va electrische toestelle ez. (6), fbricage va rijwiele, waaroder ook de herstellers begrepeu zij (111, fabricage va allerlei istrumete (4G), w. o. lrlokke e horlogemalrers (62) «fabricage va muziekistrumete (22). Klasse X111 met wim 15 pct. bedri;jfshoofde, verkeert i dezelfde toestad als klsse X. de scheepmalcesij met ruim 6 gct. bedrijfshoofde, voor zooveel betreft de eigelike scheeps. bouw, kome hoofdzlrelijlc bedrijve va eeige omvg voor, terwijl daaretege de fabricage va rijtuige iet bija 19 pct. e vooral de fabricage va wages met f 43 pct. bedrijfslioofde zoo goed als geheel voos rekeig va de kleie idustrie komt. Ook klasse XV is cluidelijk i twee categorië te verdeele; de fabricage va papier e carto behoort tot de grootidustrie iet 2,6 pct. bedrijfslioofdeii, terwijl de papiei*bewel*kig zoo goed als uitsluited i hade der kleiere idustrie is: boekbiders (S), cartobewerkers (S), zakkeplakkerij (li), Bij de eigelijke textiele ijverheid, d, i, het spie, weve, bleeke, drukke e verve va stukgoedere, worde de belagrikste beroepe i grootbedrijve uitgeoefed, De vlas :

19 bewerkig heeft og gee 6 pct. bedrijfshoofde; de fabricage va sajet (2,6), fabricage va gares va katoe (0,8), fabricage va wolle gares ruim (6), fabricage va wol e wolle dekes bija (6), fabilctge va tricot (lij), hieri is begrepe de breierij, veelal huisidustrie, fabricage va zeildoek e lie (16), *ook hier schijt veel huisidustrie te bestam, vooral i Noordbrabat e Limburg waar deze idustrie veel wordt beoefet e waar 28 pct, bedrijfshoofde werde geteld, fabricage va katoe e boi og gee (4), fabricage va jute iets mider da (3), fabricage va tapijte (4v4), katoedriikkers (0,7), bleeke va stukgoedere (2), katoe e.roodverver$ (g), wolververij (li), appreteere e sterke (0,4). Bi dezei cifers diet. i 'het oog te worde gehoude dat het drukke, bleeke e appreteere va stulrgoedere veelal gecombieerd is met de weverij' e dat het sterke met het spie verbode is. Bij de overige mider belagrijke bedrijue der textiele idustrie, als de fabricage va bad, koord, fraje, passemeterieii, watte ez,, wordt meer klei bedrijf uitgeoefed met i totaal 9 pct. bedrijfshoofde. Ook i de fabricage va' touw met bija l7 pct, bedrijfshoofde moet veel klei bedrijf voorkome. Zooals reeds is medegedeeld is de gas e electriciteitfabricage met resp. 211s e 6 pct. bedrijfshoofde, schier geheel tot de fabriekmatige arbeid te rekee. De meest gemegde klasse is wel die der fabricage va voedigs e geotmiddele. Het hooge percetage der bedrijfshoofde, bija 25 pct., wijst op het i hooge mate voorkome va 'kleie bedrave, terwijl aa de adere kat door de odervidig wordt geleerd dat er tal va omvagrijke bedrijve bestaa, als broodfabrieke, suikerfabrieke e raffiaderije, aardappelmeel e stijfselfabrieke, cacao e chocoladefabrieke, zuivelfabrieke, margarieboterfabrieke, braderije, gist. e spiritusfabrieke, bierbro~~werije e sigasefabrieke, Slechts i ekele gevalle, waarbi de productie op kleie schaal iet mogelijk is, spreekt het bestaa dezer grootbedrijve uit de cijfers der beroepstellig, moals uit oderstaade mededeelige i verbad met liet bovestaade blikt. Pellerije (li), fabricage va meel (icl. moleaars) (33), grutterije (27), broodbakkerije (37), koekbalrka~s (27), fabricage va suikerwerke (16), beetwortelsuikerfabricago (~R/J,), suilcerraffiaderije (11/1), aardappelmeel. fabricage (23/,,), stijfselfabricage cacaofabricage (2'12), chocoladefabricage (dl/,), lroffiebewerkig ez. fabricage va verduurzaamde levesmiddele (111/,), vleeschhouwers (441, poeliers (GO), vischbewerkig (19), zuivelbereidig (S), melkirichtige (3), margarieboter. fabricage (a), fabricage va vruchtesappe e mieraalwater (37), fabricage va alcohol (icl. distilleerderije (17), fabricage va gist e spiritus (l$), fabricage va likeure (G), fabikge va bier (12). drikwaterleidigexploitatie (S), tabalcsbewerkig (g), sigarefabricage (g1/:), zoutziederije (11) Hetgee hiervoor is gezegd omtret de omogelijkheid va de berekeig va het gemiddeld bedrijf, tegevolge va de obekedheid va het aatal bedrijve met meel* da ee bedrijfahoofd, geldt vooral omtret klasse XV, die der ladbouwbedcijve, e klasse XX, hadel. Hier toch heeft zich eeigermate doe gelde de ivloed, die de op blz. 21 geoemde circulaire moest uitoefee op het aatal bedrijfshoofde,.l. de zisede, waari wordt opgemerkt., dtlt vrouwelijke echtgeoote, welke hare mas geregeld i hu beroep behulpzaam zij, moeste geacht worde eeig beroep te hebbe met ee gelijke positie als die va de ma. Dat eee geregelde hulp als hier bedoeld wordt, i alle beroepsklasse ra voorkome, maar i de ladbouwbedrijve e i de hadel (wikeliers) vooral voorkomt, is aa gee twijfel oderhevig. de laatstgeoemde klasse zi het echter ook i hoofdzaak de zelfstadig eee wikelzaak drijvede vrouwe, zoo gehuwde als ogehuwde, die het percetage der bedrijfshoofde hebbe opgedreve. De ivloed, welke deze omstadigheid i de verschillede klasse heeft uitgeoefed, blijkt uit oderstaade cijfers, die aageve het aatal gehuwde vrouwe, d. w. z, tot echtpare behoorede vrouwe, die i de positie va bedrijfshoofd zij geteld, waarva wel (met uitzoderig v klasse V, waari de gehuwde vrouw zelfstadig het bedrijf va costuumaaister, aaister of modiste ka hebbe uitgeoefed) het meeredeel deel uit zal make va het bedrijf des mas, 'BEROEPSKLASSEN, l. Aardewerk, kalk, stee e glas,., 11, Diamat~verheid,....., , Druklrergbedrive.,,,,,,, 1 V. Bouwbedrive,.,,...,,,, 10 V, Chemische iverheid.,,,,,,,, 4 V. Houtbewerkig.,.,,.,, 22 V. Kleedipiverheid,,,.,.. S 935 V. Kustiverheid...,,,,,. 10 X. Ledericlustrie..,,...,.. 12 X. Oer, turf, steekole,,,,,,,,, X, Metalebewerkiiig......,,, 5 X, Machies, istrumete ez,.,,,. X, Scheepsbouw, rytuige,.,., 1 XV. Papieridustrie.,,..,...,.. 3 XV. Textiele ijverheid....,,,,,,,, 74 XV. Fbr. va gas e electriciteit.,,,,,,, XV. Fabr. v voedigsiiddele,,,,,,,. 242 XV. Ladbouw q,.,,,,, XX. Visscheri e jaclit....,......,. 1 XY. Hadel,,,,.,..,,,,,,,,, XX. Verkeer ,.,,., XX. Bakweze, ,,,..,. 3 XX. Verzekerigsweze....,,,,,,. Voor de ijverheidsklasse beteekee deze cijfers (met uitzoderig va klasse V) iet veel, de textiele ijverheid zulle het meeredeels zij huisspisters of weefsters, terwijl i de fabricage va voediga e geotmiddele de gehuwde vrouw i hoofdzaak voorkomt i die bedrijve, waaraa teves meestal ee wikelzaak is verbode e hier dus de vrouw als gewoo wikelierster optreedt: vu de 242 gehuwde vrouwe i die klasse ware 1 wafelbaksters ez., 34 broodbaksters, 21 fabrikate va vleeschware e 166 fabrikate va boter e kaas. Dat deze vrouwe iet tot de hadel gerelced zi, spruit voort uit het fe$, dat elke producet teves hadelaar is, e, waar hier u de vrouw eevoudig de ma, producet, als hadelaar vervagt, moest zij ook tot de ijverheid blijve gereked. Voor de eigelijke ladbouw wordt het percetage der bedrijfshoofde 31 waarva bija pct. gehuwde vroiiwe; bij de veeteelt daaretege circa 40 pct. met 214 pct. gehuwde vitouwe. Het verschil va 9 pct. tussche de beide percetages wordt dus voor circa 8pCt, veroorzaakt door het verschil i grootte der bedrijve e voor 11k pct. doordat de gehuwde vrouw i de veeteelt, als vaak belast met het make va boter e kaas, i meerdere mate da i de'ladbouw het geval is. hare ma i zijli bedrif geregeld behulpzaam is,

20 p Bij de tuibouw is het percetage der bedrijfshoofde 40 pct. waaraa de gehuwde vrouw sleclits voor 115 pct. deeleemt, de boomkweekerij met 26 pct, bedrijfshoofde, lrome slechts 2 gehuwde vrouwe als zoodaig voor. de zeevisscherij i totaal zij 22 pct. bedrijfshoofde, de zeevisscher~j, zoder adere aaduidig kome voor 25 pct. waaroder atiurliik allerlei soort va kleibedrijve (kustvisschorij) begrepe zij. Voor de harigvisscherij afzoderlijk is het peilcetage slechts eve 3 pct. welk percetage echter zeker te klei is, wijl og afzoderlijk 49 reeders zij geoemd, wier odergeschikte hebbe opgegeve tot de harigvisscherg te belioore. Worde deze iede i rekeiiig gebracht da zou liet percetage stgge tot 11 pct. De oestercultuur telt ruim 13 pct, bedrijfslioofde. De zoetwatervisscheri,i is zoo goed als geheel kleibedrijf met ruim G1 pct. bedrijfshoofde. Zools reeds is medegedeeld ieefl; de hadel oe groot aatal bedrijfshoofde.l. SOpCt. daarva x$ l7 149 of 9'1, pct. geliuwde vrouwe die of zelfstadig of i de zaak der ochtgeoote werkzaam zi e weduwe of ruim G1/ pct,. Vooia de verschillede oderdeele va de hadel zi de percetages der bedrijfshoofde de volgede: Hadel i grodstoffe,,,.,, f 40 pct,,,,, rleedigstoffe.,.,,, 62,,,,, voedigstoffe.,,,..,,, 66,,,,, woigartikele.,,,,,.,, 39,,,, papier, boek ez..,,,, d. 33,,,,,, luse artikele...,.,..,1 66 1,,,, leved vee.,,.,....,t 32 j,,,,, adere ware....,... 69, de klasse va het verkeer met 31.2 pct. bedrijfshoofds is het percetsgewijze aadeel dezer laatste11 zeer gerig bij de afcleelig spoorweze 0.1 pct. Bij hot stoomtramweze bedraagt het 3 pct, ; bij de oiibus, paardetram e de diligecediest 2.2 pct.; bij de stalhouderij icl, de hiiurkoetsiers f l7 pct.; bij de voerliede 39 pct. Ook iii liet vervoer te water, di. de zeevaart e de bievaart loope de ver, houdigscijfers der bedrijfshoofde og d uit ee, De zeevaart telt slechts, 3 pct, bedrijfslioofdeii terwijl de bievaart tegevolge va het groot aatal voor eige rekeig varede schippers iet mider da 42 pct. bediijfsl~oofde telt; i de schipperij als zoodaig,bedraagt het percetage 47. Bij de posterije e de telegrafie, die i hade,va de Staat zij, is eigelijk dus slechts 66 bedrijfshoofd, de Staat. Toch sta 1027 persoe bij de poster$m e 34 bij de telegrafie geoemd i de positie B. Dit zij de directeure va post of telegraafkatore e de brieveparde;s i kleie gemeete, waar zich gee postkatoor bevidt. Eigelijke odereiers kome daari allee voor als aaemers va postdiest, meestal slochts wageverhuurders. De telephoie is og veel i l~ai*ticuliere hade e telt 4'1, pct, bedrijfshoofde, De verschillede doele va het expeditievak telle relatief bia alle ee groot aahl bedrijfshoofde, i totaal 29 pct, Bij het logemet e lroffiel~uisweze is het aatal persoe i de positie A e B 'overweged 75 pct. Het crediet e bakweze i zij geheel telt 25 pct. bedrijfshoofde e het verzekerigsweze 13,2 pct. Voor de ve~~schillede takke ve verzekerig zij de cijfers de volgede: levesverzekerig pct,, zieke e begrafeisfodse 61/s, bradassuraiitie 191/* pct, Te slotte volgt hier og i de eerste plaats ee overzicht va de verhoudig der beide geslachte i de verschillede beroepspositi6 e i de tweede plaats ee overzicht vali de verhoiiclig der verschillede beroepspositie aar de geslachte oderscheideo VERHOUDNG DER BEDE GESLACHTEN N DE VERSCHLLENDE KLASSEN NAAR DE POSTEN. (het aatal mae i elke positie op 100 gesteld). BEROEPSCLASSEN. POBTt.. X 11XY BBBO.:P. 0,64 A B 161 D i Totaal.!1, ,l ', Aardeweslc, kalk, stee, glis.. 8,68 0, DiaiiiatUverlieid..,.. 11,26 7,14 4,90 12,40 12, Driikkersbod~~ve..,... q 2,07 2,39 3,32 0, V, Bouwbeclrij veil..., ,09 0,29 0,22 0, V. Chemische iiiverheid.,,..., 5,97 2,31 47,16 15,29 18,7 V. 'Houtbeweskiiig..,..... l,66 0,81 1,06 2,54 2,5 V, Kleedigiverheid..,,., 200,50 147,13 35,98 120,64 153,6 V. Kustïiaverheid..,.,,. 21,211 l,92 36,17 30,o X. Leclerbewerlrig...,,,,. 1,17 0,71 0,Sl 5,65 3,t6 X. Oer, turf, steekole.,,,,, 2,69 11J8 10,3 U. Metale~~be~ve~kiiig....,.,. 2,55 0,79 1,49 l,? X. Machies, istrumete eiia,, 1,O1 0,93 0,47 2,79 2,3 S. Scheepsbouw, s$tuigeii,.... 3,56 0, XV. Ppieridustrie,...,,. 3,57 3,70 2,29 18,04 15,s XV. Textiele ij'verheid.,...,,. 27,20 10,88 2,24 45,31 41,9 SV. Fabr. va gas e electriciteit,.,, 3,85 0,15 0,24 O,H XV. Fabr. va voedigsiiddeleii.,.. 4,45 2,09 2,17 4, XV, Totaal ~vei;lieidsbedr~veii,,., 27,57 9,39 5,39 12,39 16,2 XVl, Ladbouv ,12 2,35 4,45 27,91 2,5 l XS, Vissclieri e jacht....,. O,64 0,68 3,74 26,7 XX,Hdel,,,.....,. 83,77 34,66 28,91 5, XX. Verkeer..,...,. 20,26 6,19 6,06 3,16 0,s XY, Bakweze,,...,,. l,54 0,24 0,59 1,20 1,s XX. ~erzekeri~skezeii ,22 2,41 0,72 12,s XXSX. Totaal hadelsbedrive,.,, 30,94 l7,59 17,26 3,95 120,5